MEB YÖK MESLEK YÜKSEKOKULLARI PROGRAM GELĐŞTĐRME PROJESĐ. 1. Endüstride kullanılan akış ölçmelerinin temel kavramlarını anlama.

Transkript

1 PROGRAMIN ADI DERSĐN ADI DERSĐN ĐŞLENECEĞĐ YARIYIL HAFTALIK DERS SAATĐ DERSĐN SÜRESĐ ENDÜSTRĐYEL OTOMASYON SÜREÇ ÖLÇMELERĐ 2 2. Yıl IV. Yarıyıl 4 (Teori : 3, Uygulama :1, Kredi :4 ) 56 Saat AMAÇLAR 1. Endüstride kullanılan akış ölçmelerinin temel kavramlarını anlama. 2. Seviye ölçme cihazlarını kullanma. 3. Endüstride kullanılan sıcaklık ölçme sistemlerinin temel kavramlarını anlama. 4. Sıcaklık ölçme cihazlarının çalışma prensiplerini ve ölçme yöntemlerini tanıma. 5. Akış ve Sıcaklık ölçme cihazlarının kalibrasyon ayar yöntemlerini tanıma. ÖZEL AÇIKLAMALAR 1. Seviye ölçme yöntemlerinin daha iyi anlaşılması için öğrenciye ödevler verilmeli, bir sistemin seviye ölçme sisteminin örnek bir proje çizmesi istenmelidir. 2. Seviye ölçme cihazlarının çalışması ve çeşitlerini, bunlarla muhtelif deneyler yapılmalıdır. 264

2 3. Sıcaklık ölçme yöntemlerini kullanarak bunların kullanıldığı bir sistemin sıcaklık ölçmelerini ayarlayabilir. 4. Mümkün olduğu kadar çevrede bulunan sanayi kuruluşlara Teknik Gezi düzenlenmeli ve çalışır durumdaki akış ve sıcaklık sistemleri gösterilmelidir. DEĞERLENDĐRME TABLOSU Konu ve öğretim tarzına göre yapılmış olan çalışmaların konu alanlarına göre yüzdelikleri aşağıdaki tabloda verilmiştir. Dönem sonu sınav soruları hazırlanırken bu yüzdelikler dikkate alınacaktır. KONULAR A. SEVĐYE ÖLÇME YÖNTEMLERĐ B. AKIŞ ÖLÇME YÖNTEMLERĐ C. SICAKLIK ÖLÇME YÖNTEMLERĐ Konu Alanlarının Ağırlıkları (%) KONULAR 265

3 A. SEVĐYE ÖLÇME YÖNTEMLERĐ Amaç : Seviye ölçme temel kavramlarını tanımlayabilme. Davranışlar (Bu konu sonunda öğrenciler): 1. Seviye ölçme kavramlarını tanımlar, 1.1 Seviye çubuğunun şekil ve kullanılışını tarif eder, 1.2 Seviyenin, seviye çubuğu ile nasıl ölçüleceğini tarif eder, 1.3 Tehlikeli sıvıların ölçümü yapılırken alınması gereken önlemleri tarif eder, 1.4 Koruyucu tank kaplamasının hasara uğramasını önlemek için alınması gereken önlemleri tarif eder, 2. Şamandıralı göstergelerin şekil ve kullanılışını tarif eder, 2.1. Şamandıralı göstergelerin çalışma prensiplerini açıklar, 2.2. Diyagramlar yardımı ile seviye belirtilen sistemlerden şerit ve makara; manivela, manyetik izleyici ve elektrik resistans türlerini planlarını tarif eder, 2.3. Belli bir çevre için uygun türde bir gösterge seçer, 2.4. Şamandıralı gösterge tesisatında yaygın olarak tespit edilen arızaların ortaya çıkış şekilleri ve bunların nedenlerini tarif eder, 3. Seviye ölçme cihazları olarak kullanılan basınç göstergelerine ilişkin bilgileri açıklar. 266

4 3.1. Sıvı seviyesini ölçmek için basınç göstergelerinin nasıl kullanıldığını tarif eder Açık ve kapalı tanklarda bir manometrenin seviye ölçme cihazı olarak çalışmasını tarif eder Tankların tabanında meydana gelen basıncı hesaplar Basınç göstergeli seviye ölçme sisteminin ayarlanmasını tarif eder. 4. Yüzme kabiliyetli göstergelerin işlevlerini tanımlar Yüzme kabiliyetli türden göstergelerin çalışma prensiplerini tarif eder Bu türden göstergelerin yapımını şematik olarak açıklar Yüzme kabiliyetli göstergeleri kullanımıyla elverişli durumları tarif eder Yüzme kabiliyetli türden göstergelerde yaygın olarak görülen arızaların nedenlerini açıklar Bu göstergelerin ayarlanmasını açıklar. 5. Kabarcık seviye ölçme yöntemini tanır Kabarcık seviye ölçme yönteminin çalışma prensibini açıklar Kabarcık yönteminin kullanılmasını gerektiren endüstriyel ortamları açıklar Kabarcık yöntemin kullanılamadığı ortamlarını açıklar. 267

5 6. Kaldırma kuvvetiyle seviye ölçen cihazları tanır Kaldırma kuvveti seviye ölçme prensibini şekil çizerek açıklar Kaldırma kuvveti seviye ölçümünde kullanılan şemaların özelliklerini açıklar Kaldırma kuvveti seviye ölçme yönteminin tercih edildiği ve kullanılamadığı endüstriyel ortamları açıklar. 7. Kapasitif seviye ölçme yöntemini tanır Metal tanklarda tek prob kullanarak yapılan kapasitif seviye ölçme yöntemini açıklar Metal olmayan tanklarda iki prob kullanarak yapılan kapasitif seviye ölçme yöntemini açıklar Probların kullanımından kaynaklanabilecek problemleri tanır. 8. Elektronik sinyallerle yapılan seviye ölçme yöntemlerini tanır Ses ötesi (ultra sound) frekansları açıklar Ses ötesi dalgalarının farklı ortamlardaki davranışlarını açıklar Ses ötesi dalgaları kullanarak yapılan seviye ölçme yöntemini şekil çizerek açıklar Mikrodalgaların frekans aralığını tanır Mikrodalga kullanarak yapılan seviye ölçme yöntemini açıklar Mikrodalga seviye ölçme transmiterlerinin blok diyagramını çizer. 268

6 8.7. Elektronik sinyallerin yayılımını etkileyen toz, duman, buhar gibi ortamları açıklar. 9. Seviye ölçmek için diferansiyel basınç transmiterlerinin kullanılışını tarif eder Açık ve kapalı tankların kuru ıslak bağlantıları için, diferansiyel basınç transmiterlerinin bağlantısını çizer Kapalı tank ıslak ayak sistemindeki yoğunlaşma yüzünden meydana gelebilen hatalar ve bu hataların nasıl düzeltilebileceğini tarif eder, 9.3. Hem sıcak hem kuru açık tankta seviye ölçmek için kullanılan diferansiyel basınç transmiterinin ayarlanmasını açıklar, 10. Elektrikle çalışan seviye ölçme sistemlerinin çalışması ve kullanıldığı yerleri tarif eder Đletken olan veya olmayan malzemeler ile ilgili seviye ölçme sisteminin çalışma prensiplerini açıklar ve kullanılışını tarif eder, Göze çarpan elektrikli seviye detektörlerinin çalışma prensiplerini açıklar, Elektrikle çalışan seviye ölçme sistemlerinin ayarlarını yaparak oluşan yanlışlıkları tarif eder. 11. Radyasyon seviye ölçme prensibini açıklar Radyasyona dayalı seviye saptama sistemlerinin çalışma prensiplerini açıklar ve kullanılışını tarif eder. 269

7 11.2. Işınla seviye saptama sistemlerinin uygulanması sırasındaki güvenlik önlemlerini açıklar Işınla seviye saptama sistemleri ile ilgili ayar yaparak kurallarını açıklar. 12. Seviyenin ağırlıkla bağlantısını kuran sistemlerin çalışmalarını tarif eder Đçeriğini tartarak seviye ölçümlerinin yapıldığı sistemleri açıklar ve kullanılışını tarif eder Depolama silolarına seviye ölçme cihazı monte ederken alınması gereken önlemleri sırayla açıklar Muhtelif geometrik şekillerdeki kaplar, değişik yoğunluktaki malzeme ve çeşitli çevre koşullarında ağırlık, hacim ve seviye arasındaki ilişkiyi tarif eder. B. AKIŞ ÖLÇME YÖNTEMLERĐ Amaç : Akış ölçme elemanlarını ve çeşitlerini tanımak ve projelerde uygulayabilme. Davranışlar (Bu konu sonunda öğrenciler): 1. Akış ölçme ile ilgili aşağıdaki temel kavramları açıklar. 1.1 Yoğunluk. 1.2 Özgül ağırlık. 270

8 1.3 Vizkozite. MEB YÖK MESLEK YÜKSEKOKULLARI 1.4 Sıkıştırılabilirlik. 1.5 Türbülans. 2. Diferansiyel basınç oluşturarak akış ölçen sistemleri tanır. 2.1 Orifis. 2.2 Venturi. 2.3 Akış nozulu. 2.4 Pitot tüp 2.5 Annubar. 2.6 Dirsek. Kullanarak fark basıncı oluşturur ve akış ölçer. 3. Volumetrik akış ölçme yöntemini tanır. 3.1 Volumetrik akış ölçme yöntemini tarif eder. 3.2 Volumetrik akış ölçme çeşitlerini açıklar Rotametre Orifis Silindir-piston Akış ölçme prensiplerini açıklar. 271

9 3.3 Volumetrik akış göstergelerinin kalibrasyonunu yapar. 4. Manyetik akışmetreleri tanır. 4.1 Manyetik akışmetrenin çalışma prensibini açıklar. 4.2 Manyetik akışmetrenin kullanıldığı ve kullanılmadığı endüstriyel ortamları tanır. 4.3 Manyetik akışmetrenin elektronik blok diyagramını çizer. 5. Votrteks akış metreleri tanır. 5.1 Vorteks akışmetrenin çalışma prensibini açıklar. 5.2 Vorteks akışmetrenin elektronik blok diyagramını çizer. 5.3 Vorteks akışmetrenin tercih edildiği endüstriyel ortamları tanır. 6. Türbin akış metreleri tanır. 6.1 Türbin akış metrenin çalışma prensibini açıklar. 6.2 Türbin akış metrenin kullanılabildiği ve kullanılamadığı endüstriyel ortamları tanır. 6.3 Türbin akışmetrenin elektronik blok diyagramını çizer. 7. Ultrasonik akışmetreleri tanır. 7.1 Ultrasonik akışmetrenin çalışma prensibini açıklar. 7.2 Ultrasonik akışmetrenin elektronik blok diyagramını çizer. 272

10 7.3 Ultrosonik akışmetrenin kullanılabildiği ve kullanılamadığı endüstriyel ortamları tanır. 8. Hacim ölçen mekanik ve elektronik akış metreleri tanır. 8.1 Basit bir su sayacının çalışma prensibini açıklar. 8.2 Diskli mekanik sayacın çalışma prensibini açıklar. 8.3 Pistonlu mekanik sayacın çalışma prensibini açıklar. 8.4 Yaylı döner sayacın çalışmasını açılar. 8.5 Oval diskli sayacın çalışmasını açıklar. 8.6 Elektronik su ve gaz akış metrelerin blok diyagramlarını çizer. C. SICAKLIK ÖLÇME YÖNTEMLERĐ Amaç : Sıcaklık ölçme kavramlarını ve yöntemlerini kavrayabilme. Davranışlar (Bu konu sonunda öğrenciler): 1. Sıcaklık tanımını ve uluslararası uygulanan sıcaklık ölçme sistemini tarif eder. 1.1 Uluslararası kabul edilen sıcaklık ölçme sistemlerini (dereceleri) tanımlar. 1.2 Aşağıdaki sıcaklık ölçme sisteminin tarifini yapar. 273

11 1.2.1 Fahrenheit Kelvin Celcıus Rankine 1.3 Sıcaklık derecelerinin yukarıda sözü edilen dört ölçme sisteminin her birinden bir diğerine dönüştürülmesini yapar. 2. Bimetalik (iki metalden oluşan )termometre ve termostatların çalışma prensibini tarif eder. 2.1 Sıcaklık değişmesinin bimetalik çubuğa etkisini tarif eder. 2.2 Tipik bir bimetalik termometrenin yapısını ve çalışmasını tarif eder. 2.3 Tipik bir bimetalik termostatın yapısını ve çalışmasını tarif eder. 2.4 Bimetalik çubukların belli sapma/sıcaklık eğrilerinin karşılaştırılmasını yapar. 3. Cam içinde sıvı termometrelerini tarif eder ve çalışma prensiplerini açıklar. 3.1 Sıcaklık değişmesinin sıvılar üzerindeki etkisini tarif eder. 3.2 Sıcaklık değişikliğinin cam üzerindeki etkisini tarif eder. 3.3 Çeşitli sınıf termometreleri tarif eder. 4. Metal termometrelerin prensiplerini tarif eder. 4.1 Sıvı doldurulmuş metal termometreleri tarif eder. 274

12 4.2 Değişik sıcaklık yükseklikleri için dolgu sıvısı seçeneklerini (seçimini) tarif eder. 5. Gaz- Dolgu termometrelerin çalışma prensiplerini tarif eder. 5.1 Gaz dolgulu termometrelerin çalışma prensiplerini tarif eder. 5.2 Termometreleri yeniden doldurmanın kurallarını tarif eder. 6. Buhar basınç termometrelerin çalışma prensiplerini tarif eder. 6.1 Bir buhar basınç termometresinin çalışma prensibini tarif eder. 6.2 Ölçeğin (sistemin ) neden lineer (doğrusal ) olmadığını tarif eder. 6.3 Sıcaklık ölçme aralığına göre dolgu sıvısının seçimini yapar. 7. Sıcaklık ölçme cihazlarının montaj ve kalibrasyonu sırasında gerekli güvenlik önlemlerini tarif eder. 7.1 Aşağıdakilerin montajını yaparken ve/veya yerlerine yerleştirilirken gerekli önlemleri alır Metal içinde sıvı Gaz dolgu Buhar dolgu termometreler 8. Yarı iletkenler kullanarak yapılan sıcaklık ölçme yöntemlerini tanır. 8.1 Silisyum ve Germenyumdan yapılan yarı iletken elektronik elemanların sıcaklıkla değişim grafiklerini çizer. 275

13 8.2 Yarı iletkenlerden yapılmış Sıcaklık Ölçme Entegre devrelerini tanır. 8.3 Sıcaklık Ölçme Entegreleri kullanarak elektronik ölçme devreleri çizer. 8.4 Sıcaklık Ölçme Entegrelerinin bağlantı ve veri formatını açıklar. 8.5 Yarı iletken Sıcaklık Ölçme Entegre devreleri kullanarak T/C ler için kompanzasyon devresi oluşturur. 9. Rezistans termometresi (RTD) ile sıcaklık ölçme sistemlerinin prensibini tarif eder. 9.1 Aşağıdakilerin yapısını tarif eder Tel-sargı seramik Tel-sargı kapsüllü Foto-kostik elemanlar 9.2 Rezistans termometre elemanlarının (RTD) çalışma prensiplerini tarif eder. 9.3 Sıcaklıkla direnç arasındaki grafiği çizer. 9.4 Wheatstone köprüsü ve RTD kullanarak sıcaklığı gerilime çevirir. 9.5 Bir termistör ün çalışma prensiplerini açıklar. 9.6 Diagramların (şemaların) yardımı ile termistör ölçümünün lineerleştirme devresini açıklar. 9.7 RTD lerin 2,3 veya 4 kablo ile weston körüsüne bağlantı şemasını çizer. 276

14 9.8 Diferansiyel sıcaklık ölçümü için devre şeklini çizer. 9.9 Suyun üçlü noktasındaki sıcaklığı referansını kullanarak tel sargı direnç termometresinin kalibrasyonunu tarif eder. 10. Thermo-couple (ısıl çift) sıcaklık ölçümlerini tarif eder ve çalışma prensiplerini uygulamaya koyar Birbirine kaynatılmış farklı metaller için sıcaklık ve emf ilişkisini açıklar Tipik endüstriyel sıcaklık ölçümleri için uygun termo-kupıl metal malzemelerini açıklar Soğuk bağlantı noktasını tarif eder Soğuk bağlantı referanslarının montajını tarif eder Bir potansiyometre kullanarak diferansiyel emf ölçümünün presibini açıklar Bir ısıl çiftin emfsinin ölçümü için uygun potansiyometre devresini bir diyagram yardımı ile açıklar Milivolt ölçen bir volt metre yardımı ile ısıl çiftin emf sini ölçerek bilinmeyen sıcaklığı belirler Birden fazla ısıl çiftin sıcaklık ölçmelerdeki kullanımını bir şema yardımı ile açıklar Isıl çiftin ölçme hatalarını açıklar ve düzeltmek için gözetilecek kuralları tarif eder. 277

15 10.10 Fırınlar ve kazanlar gibi sıcak endüstriyel malzemelerin yakınında çalışırken gözetilmesi gereken gerekli güvenlik kurallarını tarif eder. 11. Toplam radyasyon pirometrelerinin sıcaklık ölçme prensiplerini tarif eder Prevast teorisini tarif eder Siyah cisim koşullarını tarif eder Plank radyasyon kanununu açıklar Stefan boltzmann kanununu açıklar Termal radyasyon ve siyah cisim problemlerini tarif eder Radyasyon hassas elemanlarının çizimini yapar ve çalışmasını açıklar Ayna tipi ve mercek tipi pirometrelerin çalışma prensibini ve yapısını açıklar Sabit odaklı ve değişken odaklı pirometreler arasındaki farkı açıklar Đstenilen sıcaklık derecesi için uygun merceklerin seçimini yapar Termik ölçüm hata kaynaklarını ve hata giderme yöntemlerini tarif eder. 12. Optik pirometrelerin çalışma prensiplerini ve yapısını tarif eder Optik pirometrelerin çalışma prensiplerini ve yapısını tarif eder. 278

16 12.2 Sabit ve değişken odaklı optik pirometreler arasındaki farkı tarif eder Đlgili hataları tarif eder ve hataların düzeltilmesinde gözetilecek kuralları belirtir Optik pirometre ile bilinmeyen sıcaklıkların ölçümlerini yapar. 13. Foto elektrik pirometrenin çalışma prensipleri ve yapısını tarif eder Foto-elektrik pirometrenin çalışma prensipleri ve yapısını tarif eder Isı transferinde optik elyaf yöntemlerini ana hatları ile tarif eder. 14. Güvenlik önlemlerini göz önünde bulundurur Toplam radyasyon, optik ve foto-elektrik pirometreleri tesis ederken ve kalibrasyonunu yaparken gereken önlemler hakkında görüş bildirir. 15. Uygun standartlara atıfta bulunmak suretiyle sıcaklık ölçme cihazlarının kalibrasyonunu tarif eder Bu ünitede ele alınan sıcaklık ölçme cihazlarının kalibrasyonunu yapar. 279