Hipotalamo-hipofizer Hormonlar

Transkript

1 Hipotalamo-hipofizer Hormonlar

2 Ön ve arka hipofizin hipotalamus tarafından kontrolu ÖN HİPOFİZ 1.Hipotalamik nöronlardan salıverici ve inhibe edici hormonlar hipotalamohipofizer portal sisteme salınır 2.Hipotalamik salıverici ve inhibe edici hormonlar hipotalamo-hipofizer portal sistem ile hipfiz sapına taşınırlar ARKA HİPOFİZ 1. Oksitosin ve vazopresin Hipotalamusun paraventriküler ve supraoptik nükleusunda sentezlenirler 2. Oksitosin ve vazopresin aksonal transport ile hipofiz sapına taşınırlar 3. Hipotalamik salıverici ve inhibe edici hormonlar, sırasıyla, ön hipofiz hormonlarının genel dolaşıma salınımını arttırır veya azaltırlar 3. Oksitosin ve vazopresin arka hipofizde terminal butonlardan genel dolaşıma salınırlar

3 Sınıflandırılmaları Ön Hipofiz hormonları Arka Hipofiz hormonları Glikoproteinler Disülfür köprülü peptidler Düz peptidler Gonadotropinler GH ACTH ADH FSH Prolaktin GH-RH Oksitosin LH CRH TSH TRH GnRH MSH

4 Gonadotropinler * FSH * LH

5 Salınımları ve yapıları Bunlar glikoprotein yapısındaki FSH ve LH dır. Bu hormonların salınımları 90 dakikada bir salınan GnRH tarafından pulsatil olarak düzenlenir. FSH salgısı foliküler fazda belirgindir. Luteal dönemde ise LH salgılanması daha fazladır. α ve β olmak üzere 2 alt birimden oluşmuşlardır. α alt birim; LH, FSH ve TSH da aynıdır. β alt birim farklıdır ve aktif olan kısmı oluşturur.

6

7 Salınımını etkileyen ilaçlar Gonadotropin Salınımını İnhibe Edenler Östrojen / Progesteron, Testosteron / İnhibin Opiyatlar Serotonin Gonadotropin Salınımını Stimüle Edenler Katekolaminler Naloksan

8 Etkileri-1 Ovülasyondan önce LH ile birlikte FSH kısa süreli bir fırlama gösterir. Oluşan LH pikinin, ovülasyonu başlatan esas stimulus olduğu düşünülmektedir. LH düzeyinin doruğa çıkmasından yaklaşık saat sonra ovulasyon olur.

9 Etkileri-2 FSH: Overlerde foliküllerin proliferasyonunu ve östrojen salınımını sağlar. Erkeklerde ise seminifer tubulusları etkileyip gametojenik (sperm olgunlaşması) etki oluşturur. LH: Olgulaşan folikülün patlamasını ve ovumun dışarı atılmasını sağlar. Ayrıca copus luteumdan progesteron salınımını stimüle eder. Erkeklerde ise; leydig hücrelerini etkileyerek testosteron salınımını stimüle eder.

10 Menotropin (hmg=human menapozal gonadotropini): İdrar kaynaklı bir karma (FSH+LH) preparattır. Ürofolitrofin: Saf FSH içeren bir gonadotropin preparatıdır. Bu ilaçlar kadınlarda kısırlık, erkeklerde ise kriptoorşidizm tedavisinde kullanılırlar.

11 Menotropin ve ürofolitrofin: * Doz bağımlı olarak overleri stimüle ederek overlerin büyümesine ve kist oluşmasına neden olur. * Aşırı stimülasyona bağlı overler yırtılabilir ve intraperitoneal kanama, karın ağrısı ve assit oluşabilir. * Hastada hipofiz tümörü varsa, tümörü büyüterek görme bozukluğuna yol açabilirler.

12 İnsan koryonik gonadotropini (hcg) LH ile benzer yapıdadır. LH ı yerine koyma tedavisinde kullanılır.

13 GnRH ve analogları

14 Hipotalamustan 90 dakikalık sikluslarla, gonadotropin salınımını düzenleyen 2 tane hormon salınır: GnRH: Hem FSH hem de LH salınımını arttırır. GAP (GnRH- associated peptide): LH salgısını etkilemezken, FSH salgısı üzerinde GnRH kadar etkilidir.

15 GnRH analogları-1 Buserelin: Nasal sprey olarak kullanılır. Goserelin: Pellet olarak kullanılır. Leuprolid / Nafarelin / Triptorelin / Histrelin: Bu preparatlar pulsatil ve fizyolojik dozda uygulanırlarsa; FSH ve LH salınımını stimüle ederler. GnRH analogları suprafizyolojik dozlarda kullanıldıklarında ise antigonadotropik (FSH ve LH ı salınımını inhibe ederler) etki gösterirler. Tıbbi overektomi oluştururlar.

16 GnRH analoglarının kullanım endikasyonları Hipogonadotropik ve hipotalamik amenore ve kısırlık tedavisi Kadınlarda meme kanseri, erkeklerde ise prostat kanseri tedavisi Tıbbi overektomi ve orşiektomi Endometriozis Polikistik over sendromu Uterus miyomu

17 ADH = Anti - Diüretik Hormon= Vazopresin (AVP)

18 Hipotalamusdaki supraoptik nukleus ve paraventriküler nukleusda sentezlenir. Hipofizde nörofizin II ile bağlanmış olarak depolanırlar. Uyarılma sırasında oksitosin ile birlikte salınır. ADH Supraoptik nukleus Nörofizin II Oksitosin Paraventriküler nukleus Nörofizin I İki reseptörü vardır: V 1 : Düz kas ve karaciğer hücrelerinde bulunur. V 2 : Böbrekte distal ve toplayıcı tübüllerde bulunur.

19 Salınımını düzenleyen faktörler Plazmanın osmolaritesi: Osmolaritenin artması ile salınımı uyarılır (Beyinde 3.ventrikülde bulunan subfornikal organ ve lamina terminalis de osmoreseptörler bulunur). Dolaşan kan hacmi/ Anjiotensin II: ADH salınımını uyarır. Oksitosin salınımına yol açan faktörler ADH salınımını da arttırırlar. Atriyal Natriüretik peptid (ANP): ADH salınımını azaltır.

20 ADH ın etkileri Vücudun su ve tuz dengesini düzenler. Böbreklerde distal ve toplayıcı tübüllerde esas olarak su reabsorbsiyonunu arttırır. Damarlarda vazokonstriksiyon oluşturur. Bu etkisi özellikle splanknik damarlarda çok belirgindir. Plazma Faktör-8 düzeyini yükseltir. Bronkokonstriksiyon Barsak tonusunu ve motilitesini arttırır. Uterusun kasılmasına yol açar.

21 ADH Analogları-1 Vazopresin: Antidiüretik etki için kullanılır. Etkisi kısa sürer. Bu nedenle etkisi ise saat süren tannat esteri kullanılır. Desmopresin: Sentetik bir analogdur. i.v. ve nasal solüsyon olarak kullanılır. Hemofili ve Von- Willebrand hastalığında kullanılır. Antidiüretik etki için ve ösefagus varis kanamalarında da kullanılır.

22 ADH Analogları-2 Terlipresin: Vazokonstriktör etkisi en fazla olandır Felipresin: Vazokonstriksiyon için kullanılır. Lipresin: DI tedavisinde kullanılır.

23 ADH Analoglarının yan etkileri En sık olarak bulantı, karın ağrısı ve defekasyon duygusu uyandırır. Astım, migren ve epilepsi oluşumunu sıklaştırır. Koroner kalp hastalığı olanlarda ve azot retansiyonu bulunan kronik glomerülonefritli hastalarda kullanılmaları kontrendikedir

24 Oksitosin

25 ADH gibi hipotalamusdaki paraventriküler nukleus ve supraoptik nukleusda sentezlenir. ADH dan farklı olarak nörofizin I ve metenkefalin ile bağlanarak depolanır.

26 Salınımını düzenleyen faktörler-1 Doğum, koitus ve meme başının uyarılması ile salınımı artar. Hemoraji, doyma hissi, barsak hormonları, anjiotensin ve psikolojik stres (katekolaminler) gibi durumlar salınımını arttırır. Doğum eyleminin oluşmasında rolü bulunmaktadır (primer değil). Uterus kontraksiyonlarının gücünü ve sıklığını arttırır (östrojenler oksitosinin bağlanımını arttırırlar). Sezeryan kesisi, sefalopelvik uyuşmazlık varsa doğum indüksiyon için kullanılmamalıdır.

27 Salınımını düzenleyen faktörler-2 Narkotikler salınımını inhibe ederler. Damarları gevşetir. Antidiüretik etki oluşturur. Prolaktin ve ACTH salınımını.

28 Kaynaklar Kayaalp SO. Rasyonel Tedavi Yönünden Tıbbi Farmakoloji, 9. Baskı, Hacettepe- Taş, Hardman JG, Limbird LE, Eds. Goodman and Gilman s The Pharmacological Basis of Therapeutics. Tenth Ed. Mc Graw Hill, Katzung BG. Basic and Clinical Pharmacology, Ninth Ed. Mc Graw Hill, Süzer Ö. Süzer Farmakoloji, 3. Baskı, Klinisyen Tıp Kitapevi, Rang HP, Dale MM, Ritter JM, Moore PK. Pharmacology, Fifth Ed. Churchill Livingstone, 2003.