Karşılıksız Çek Suçu Yeni Çek Kanunu nda Ceza Sorumluluğu

Transkript

1 Karşılıksız Çek Suçu Yeni Çek Kanunu nda Ceza Sorumluluğu

2

3 Prof. Dr. Ersan Şen KARŞILIKSIZ ÇEK SUÇU YENİ ÇEK KANUNU NDA CEZA SORUMLULUĞU Ceza Hukukunun Fonksiyonu Yeni Suç Tipleri Ceza Sorumluluğu Bankaların Sorumluluğu Çek Hesabı Açma ve Çek Düzenleme Yasağı Cezanın Bireyselleştirilmesi ve İnfazı Etkin Pişmanlık Şikayetten Feragat ve Vazgeçme Yargı Kararları Ankara 2010

4 Karşılıksız Çek Suçu Prof. Dr. Ersan ŞEN Hukuk Kitapları Dizisi: 1033 ISBN Birinci Baskı: Temmuz 2010 Seçkin Yayıncılık San. ve Tic. A.Ş. Bu kitabın her türlü yayın hakkı Seçkin Yayıncılık San. ve Tic. A.Ş. ye aittir. Yayınevinin izni olmadan, eğitim ve tanıtım amaçlı kısmi alıntılar hariç olmak üzere hiçbir şekilde kitabın tümü veya bir kısmı yayınlanamaz ve çoğaltılamaz. Sayfa Tasarımı: Emre Kızmaz Kapak Tasarımı: İsmail Çam Yayın ve Dağıtım: Merkez: Seçkin Yayıncılık, Sağlık Sokak No: Sıhhiye, ANKARA Tel: (0 312) (Pbx), Faks: (0 312) Şube: Ankara Adliye Sarayı K Blok Zemin Kat Sıhhiye, ANKARA Tel: (0-312) Şube: Abidei Hürriyet Caddesi 179/E (Şişli Ceza Adliyesi Altı) Şişli İSTANBUL Tel: (0-212) Şube: Strazburg Cd. No: 23 Sıhhiye - ANKARA Tel: (0312) / Web Adresi: E posta: Baskı: Seçkin Yayıncılık, Tel: (0 312)

5 Yetişmemde ve Bugünlere Gelmemde Yüksek Emeği Bulunan Kıymetli Babaanneme En Derin Saygılarımla Kardeşim Yahya Kemal Sert e En Derin Sevgilerimle

6

7 Önsöz Dolandırıcılık, sahtecilik ve birtakım hileli hareketler ile çevreyi tehlikeye düşüren, çevreye zarar veren fiiller işlenmedikçe, Ceza Hukukunun ticari hayata ve özel hukuk alanına müdahalesinin isabetli olmayacağı, bu tür düzenleme ve uygulamaların Ceza Hukukunun fonksiyonlarına ters düşeceği, Ceza Hukuku araçlarının alacak tahsili için kullanılmaması gerektiği, bireysel yararları ön planda tutan Ceza Hukuku kurallarının faydalı olmayacağı eleştirilerini sürekli duyarız. Ceza Hukukunun kıymetli evrak türü olan çeklerden ödenmeyenlerin tahsilinde kullanılması, bu konuda Yeni Çek Kanunu nun 5. maddesinde düzenlenen Ceza sorumluluğu, çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı başlıklı hükmü ile 6. maddesinde Etkin pişmanlık ve yasak kararının kaldırılması başlığı altında faile ve mağdura tanınan her zaman ödeme imkanı ile şikayetten vazgeçme yolları, Ceza Hukukunun amacı ve fonksiyonları yönünden isabetli olmamıştır. Faydacı düşünceden hareketle, ceza sorumluluğu vasıtasıyla çeklerin ödendiğini, bu sorumluluk olmadığı takdirde çeke olan güvenin sarsılacağını iddia etmek ise, serbest piyasa düzeninde dayanak bulamayacağı gibi, çalışmamızda da açıklayacağımız şekilde İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi ve Anayasa hükümlerine aykırı olacaktır. Ancak alışılmış sistemin hemen terk edilmesi mümkün gözükmemektedir. Bu nedenle, önce çeklerin ödeme kabiliyetini artırıcı ve çeke olan güvenin sarsılmaması için gerekli düzenlemelerin yapılması gerektiğini de belirtmek isteriz. Bu noktada, muhatap bankaların sorumluluklarının artırılması, düzenlenecek idari yaptırımlar, çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı gibi tedbirlerin idari yaptırım adı altında sıkı şekilde uygulanması, çek hesabı açılması ve çek karnesi verilmesi hususlarında titiz davran ve tüm bankaları kapsayacak ortak sistemin kabul edilmesi olumlu sonuçlara yol açacaktır. Kitabımızın başlığında, hem kısa ve hem de anlaşılabilir olması itibariyle Karşılıksız Çek Suçu kavramına yer verdik. Mülga 3167 sayılı Kanunda karşılıksız çek keşide etmek suçu ve 5941 sayılı Kanunda da bankaya ibrazında karşılığı hazır bulundurulmayan çek suçu kavramlarının kullanıldığını, her iki düzenlemenin çekin ibrazı ve suçun işlenişi itibariyle farklı olduğunu, 3167 sayılı Kanun döneminde çekin üzerinde yazılı olan keşide tarihine bakılmaksızın keşide anında çekin bankaya ibrazının mümkün olup suçun oluşabileceğini, şu an yürürlükte olan Kanunda ise çekin muhatap bankaya ibrazının ancak üzerinde yazılı olan düzenleme tarihinde mümkün kılındığını, bu sebeple eski Ka-

8 8 Karşılıksız Çek Suçu nundaki düzenlemenin anlamını yitirdiğini, Yeni Kanundaki suçun adının ise uzun olması sebebiyle her iki kavramı karşılayan karşılıksız çek suçu başlığının tercih edildiğini belirtmek isteriz. Bununla birlikte, kitap içerisinde uzun da olsa Kanundaki adı ile bankaya ibrazında karşılığı hazır bulundurulmayan çek suçu ibaresine sıklıkla yer verdik. Bu kitaba başlamamı sağlayan Kıymetli Hocam Prof. Dr. Kayıhan İçel e saygılarımı arz eder, çalışmamda desteklerini esirgemeyen Araş. Gör. Erkam Malbeleği ne, Av. Ruhsar Köse ye, Seçkin Yayınevi nin kıymetli çalışanlarına, özellikle Sayın Koray Seçkin e, sahife tasarımını yapan Sayın Emre Kızmaz a ve kapak tasarımını yapan Sayın İsmail Çam a içten teşekkürlerimi sunarım , Üsküdar Prof. Dr. Ersan ŞEN

9 İçindekiler Önsöz... 7 Giriş Birinci Bölüm 5941 SAYILI ÇEK KANUNU KAPSAMINDA DÜZENLENEN SUÇ TİPLERİ I. ÇEKİN BANKAYA İBRAZINDA KARŞILIĞININ HAZIR BULUNDURULMAMASI SUÇU A. Genel Olarak B. Suçun Unsurları Maddi Unsur Manevi Unsur Suçun Özel Görünüş Biçimleri a. Teşebbüs b. İştirak c. İçtima C. Yargılama Usulü, Cezanın Bireyselleştirilmesi, Tedbir Konulması ve İnfaz Yargılama Usulü a. Genel Olarak b. Görev ve Yetki c. Usul Hükümleri Cezanın Bireyselleştirilmesi ve İnfazı Çek Hesabı Açma ve Çek Düzenleme Yasağı (Koruma ve Güvenlik Tedbiri Olarak) II. DİĞER SUÇLAR A. Genel Olarak B Sayılı Kanunun 7. maddesinde Düzenlenen Suç Tipleri İkinci Bölüm 3167 SAYILI ÇEKLE ÖDEMELERİN DÜZENLENMESİ VE ÇEK HAMİLLERİNİN KORUNMASI KANUNU İLE 5941 SAYILI ÇEK KANUNU NUN KARŞILAŞTIRILMASI I. GENEL OLARAK II. YENİ TÜRK CEZA KANUNU İLE GÜNDEME GELEN SORUN VE 5941 SAYILI KANUNUN AF ETKİSİ... 60

10 10 Karşılıksız Çek Suçu III SAYILI KANUN İLE 5941 SAYILI KANUNUN KARŞILAŞTIRILMASI A. Bankanın Araştırma Yükümlülüğü, Çek Hesapları ve Çek Defterleri B. İbraz, Ödeme, Çekin Karşılıksız Olduğunun Tespiti ve Gecikme Cezası C. Bankaları Bildirim Yükümlülüğü D. Ceza Sorumluluğu (Eski Adı ile Karşılıksız Çek Keşide Etmek ve Yeni Adı ile Çekin Bankaya İbrazında Karşılığının Hazır Bulundurulmaması Suçu m.5/1), Çek Düzenleme ve Çek Hesabı Açma Yasağı E. Etkin Pişmanlık ve Yasak Kararının Kaldırılması F. Diğer Ceza Hükümleri G. Hesaben Ödeme Üçüncü Bölüm ÇEK MEVZUATI İLE İLGİLİ BAZI SORUNLAR VE DEĞERLENDİRMELER I ANAYASASI M.38/8 KAPSAMINDA 5941 SAYILI ÇEK KANUNU NDAKİ CEZAİ DÜZENLEMELERİN DEĞERLENDİRİLMESİ II. SORUMLULUK ESASLARI BAKIMINDAN 5941 SAYILI KANUNDAKİ DÜZENLEMELERİN DEĞERLENDİRİLMESİ III. ŞİKAYET HAKKI BAKIMINDAN 5941 SAYILI KANUNDAKİ DÜZENLEMELERİN DEĞERLENDİRİLMESİ IV SAYILI KANUNUN M.3/8 VE M.5/1 HÜKÜMLERİ ÇERÇEVESİNDE GEÇİCİ MADDE 1/5 İN YORUMLANMASI V. TCK M SAYILI KANUN M.4/2 VE TCK M.37/2 (DOLAYLI FAİLLİK) EKLER I SAYILI ÇEK KANUNU II SAYILI ÇEKLE ÖDEMELERİN DÜZENLENMESİ VE ÇEK HAMİLLERİNİN KORUNMASI HAKKINDA KANUN (MÜLGA) Kavramlar Dizini