Zaman. Gelmedi mi? B rakman n! BEZMİÂLEM VAKIF ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ HASTANESİ. Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı Sigara B rakma Poliklini i

Transkript

1 Zaman Gelmedi mi? B rakman n! BEZMİÂLEM VAKIF ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ HASTANESİ Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı Sigara B rakma Poliklini i rtibat :

2 S GARAYI BIRAKAB L RS N Z... Dünya Sa lık Örgütü sigarayı en önemli önlenebilir hastalık nedeni olarak tanımlamaktadır. Sigara içicili i en öldürücü toplumsal zehirlenme olayıdır. Dünya genelinde sigara içen 1,2 milyar insan oldu u tahmin edilmektedir. Bu insanlardan yarısı sigaraya ba lı herhangi bir nedenden erkenden ölmektedir. Tüm dünyada her yıl sigaraya ba lı yaklaflık 4,9 milyon insan yaflamının yitirmektedir. Sigara salgının bu flekilde devam etmesi durumunda 2020 yılında 10 milyona ulaflması beklenilmektedir. Türkiye, dünyada en çok sigara tüketilen ülkeler arasında ilk sıralarda yer almaktadır. Türkiye de insanların %10.6 sı sigara ile iliflkili nedenlerle yaflamını yitirmektedir. Sigaradaki nikotin, Dünya Sa lık Örgütü tarafından tıpkı esrar, kokain, eroin gibi ba ımlılık yapma özelli ine sahip psikoaktif madde olarak ilan edilmifltir. Nikotin in meydana getirdi i ba ımlılık nedeni ile di er zararlı kimyasal maddelerde vücuda alınmaktadır. Sigaradaki zararlı maddeler Benzen (petrol katkı maddesi): Kanserojen oldu u bilinmektedir özellikle kan kanseri( lösemi) ile iliflkili oldu u bilinmektedir. Formaldehit(sabitleme solüsyonu): leri derecede zehirli oldu u bilinmektedir. Cesetlerin bozulmaması için saklandı ı solüsyondur. Kanserin yanı sıra solunum, cilt ve mide ba ırsak flikayetlerine neden oldu u bilinmektedir. Amonyak (tuvalet temizleyici): Nikotini tütünden serbestlefltirerek gaz formuna çevirir. Banyo, tuvalet temizleyici maddeler içersinde bulunur. Aseton (oje sökücü): Kuvvetli bir kimyasal maddedir. Normalde ojeleri temizlemek için kullanılır. Katran: Sigaranın içersindeki katı zift yapısında maddedir. Sigaradan alınan katranın yüzde 70 i akci erlerde birikir.

3 Karbon monoksit: Araba egzosundan çıkan ve tüp zehirlenmelerinde kanda artan bir maddedir. Yüksek oranlarda zehirlenmeye yol açmaktadır. Bu maddelerin haricinde arsenik, hidrojen siyanid, kurflun, polonium nitrozamin, krom, Formaldehit, Nikel, inil klorür, Asetaldehit, Benzopiren, DDT gibi birçok kanser yapıcı madde baflta olmak üzere 4000 in üzerinde zararlı madde, 80 i aflkın karsinojen içerir. Sigara hemen hemen bütün sistemlerin kanserlerinde önemli bir rol oynar. Erkeklerde tüm kansere ba lı ölümlerin %35 inin, kadınlarda ise %15 inin nedeni sigaradır. S GARANIN BAfiLICA ZARARLARI Difletleri ve difllerde tahribat ve çürümelere yol açar. A ız içi kanserlerin geliflmesi için zemin hazırlar. Gırtlak kanserlerinin en önemli sorumlusudur. Her yıl milyonlarca insan sigara nedeniyle geliflen gırtlak kanseri nedeniyle hayatını kaybetmekte veya bo azlarından açılan delikle soluk almak zorunda kalmaktadırlar.

4 Akci er kanseri baflta olmak üzere birçok akci er hastalıklarının (kronik bronflit ve amfizem gibi nefes darlı ı ve akci er doku hasarı yapan hastalıkların) birincil sebebidir. Hipertansiyon ve kalp hastalıklarının bafllıca nedenidir. Koroner arter hastalı ı için major risk faktörüdür. Miyokard infarktüsü riski 2,5 kat artmaktadır. Kanda LDL kolesterol gibi zararlı ya ların seviyesi artar. Bunun sonucunda damar çeperinde kolesterol plakları oluflarak damar çeperini daraltarak damarların tıkanmasına yol açar. Tıkanan damar beyin damarı olursa felç, kalp damarları tıkanırsa kalp krizi, bacaklara giden damarlar tıkanırsa kangren sonucu bacaklarda kesilmeler olur. fieker hastalı ı(diyabet) riski yaklaflık 3 misli artmaktadır. Kan kanseri oluflumu sık görülür. Beyin kanaması riskini 2-3 misli arttırır. Mide barsak sisteminde birçok hastalı a yol açmaktadır. Sigara mide ülserinin önemli nedenlerinden biridir. Reflü, iltihabi barsak hastalıkları, karaci er, mide, pankreas, yemek borusu kanserleri de sigara ile yakından iliflkilidir. Yemek borusu kanserlerinin sıklı ını 5-10 kat arttırdı ı bilinmektedir. Böbrek yetersizli ine neden olabilir. Böbrek, mesane, prostat ve rahim a zı kanserlerinin önemli bir nedenidir. Erkeklerde ve kadınlarda kısırlı a neden olabilir. Erkeklerde cinsel yetersizli e yol açan önemli etkenlerden biridir. Kadınlarda düflük yapma, erken do um, düflük do um a ırlıklı bebek do urma, özürlü bebek do urmalarına sebep olabilir. Ayrıca ba ıflıklık sisteminde zayıflama, ciltte kuruma, cilt kanseri, sedef hastalı ı, gözde katarakt, kemik yo unlu unda azalma ve kemiklerde kırıklar sık görülür. Erken yafllanmaya neden olur.

5 S GARAYI BIRAKMAK NEDEN ZORDUR? Sigarayı bırakmada en önemli konu elbette hastanın karar vermesi ve iradesidir. Sigara iki tip ba ımlılık yapar. 1. Fiziksel ba ımlılık 2. Psikolojik ba ımlılık Fiziksel ba ımlılı ın sebebi nikotindir. Sigara, içildikten sonra mutluluk veren duygular uyandırdı ından hemen hemen tüm sigara içenler gitgide içtikleri miktarı artırma e ilimindedirler. Sinir sistemi nikotine adapte oldukça içilen miktar yine artar, böylece kandaki nikotin miktarı da artar. Daha sonra belli bir düzeye eriflince tiryaki bu düzeydeki nikotin miktarını sa lamak için sigara içmeye devam eder. Sigarayı bırakmaya çalıfltı ınızda vücudunuz hem fiziksel olarak nikotinin eksikli ine reaksiyon gösterir, hem de bir yandan psikolojik olarak alıflkanlıklardan kurtulmakla yüz yüze kalırsınız. kisini birden gö üslemek oldukça zor bir ifltir.günde en az bir paket sigara içen ve uyandıktan sonraki yarım saat içinde ilk sigarasını içen kiflileri nikotin ba ımlısı olarak tanımlarız. Nikotin ba ımlısı birinin sigarayı birdenbire bırakılması durumunda nikotin yoksunluk semptomlarını yo un olarak hissetti i oldukça zor bir dönem olmakla birlikte bir iki haftalık bir süre sonunda bu semptomların fliddeti azalmakta ve sonraki günlerde nadir aflırı sigara içme iste i ile zorlanmaktadırlar. Nikotin eksikli i sebebiyle Depresyon Sinir bozuklu u, kızgınlık Hassasiyet Uyuma güçlü ü Konsantrasyon bozuklu u Bafl A rısı Yorgunluk fltah Artıflı ve bunun gibi semptomlar görülür. Bu semptomlar kifliyi yeniden sigaraya bafllamaya sevk eder çünkü nikotin seviyesi eski düzeye çıkınca semptomlar kaybolur. Semptomlar son sigaranızdan sonra 48

6 ila 72 saat içerisinde doru a çıkacaktır. Daha sonra azalarak birkaç gün içinde bitecektir. Psikolojik ba ımlılı ı aflmak belki de iflin daha zor kısmı. Çünkü önce sigarayı içmeyi ö reniyorsunuz. Yemekten sonra, çok yoruldu unuzda, stresli oldu unuzda, çok keyifli oldu unuzda, arabaya bindi inizde, sabah uyandı ınızda vb. Siz tüm bu durumlarla kafanızda ba lantılar kurdunuz önce. Artık bu gibi durumlarda otomatik olarak sigara yakacak kadar alıflkınsınız sigarayı bırakırken bu ba lantıları kırmanız gerekecek. SA LIK AÇISINDAN KAZANIMLAR (Sa lık, sosyal, ekonomik kazanımlardır.) Sa lık kazanımlar; 20 dakika sonra; (kan basıncı düzelir, kalp atıflları normale döner, vücut ısısı normale döner.) 8 saat sonra; (kandaki nikotin ve karbonmonoksit düzeyi yarıya düfler, kandaki oksijen seviyesi normale döner.) 24 saat sonra; (karbonmonoksit vücuttan tamamen atılır, kalp krizi riski azalmaya bafllar, akci erler sigaranın neden oldu u mukusu temizlemeye bafllar.) 48 saat sonra; (vücuttaki nikotin tamamen temizlenir, koku ve tat duyularında artıfl kaydedilir.) 72 saat sonra; (nefes alma kolaylaflır, enerji seviyesi yükselir.) 2-12 hafta sonra; ( kan dolaflımı daha sa lıklı gerçekleflmeye bafllar, öksürük varsa azalır, 3 ay içinde kaybolur, akci er fonksiyonları % 30 artar, efor kapasitesi artar, ba ıflıklık sistemi güçlenmeye bafllar, koku ve tat duyuları iyileflir, difl ve parmaklardaki sarı lekeler kaybolur.)

7 1 yıl sonra; ( kalp krizi geçirme riski %50 azalır, beyin kanaması ve bacaklardaki damar hastalı ı riski %30-50 azalır.) 5-10 yıl sonra; (a ız, gırtlak, akci er, yemek borusu, mesane kanseri riski %50 azalır. Felç olma riski, kalp hastalı ı riski hiç sigara içmemifl olanlarla aynı düzeye gelir.) Sosyal kazanımlar Çocuklar en çok anne ve babalarının sigara içmelerinden etkilenerek sigaraya bafllamaktadırlar. Ebeveynler sigara içmeyerek onlara iyi örnek olabildi i gibi onları pasif içicilikten kurtarıp, baflta kulak iltihabı, bademcik iltihabı, sinuzit, bronflit, astım baflta olmak üzere sigara ile iliflkili hastalıklara yakalanma riskini azaltmıfl olurlar. Giyisilere, evlere, arabalara, sinmiflsigara kokusu sigara bıraktıktan sonra kaybolaca ı için kiflinin kendisine olan saygı ve güveni artacaktır. Sevdiklerine, çevresindeki insanlara ve topluma örnek kifli olacaktır. Ekonomik kazanımlar Sigaraya ayırdı ınız para cebinizde kalacak. S GARAYA KARfiI ZAFER KAZANMAK Sigara içen insanların hemen hemen hepsi bu dertten kurtulmak ister. Yukarıda yazılmıfl olan her fleyi herkes az çok bilir. Sigara içen insanların tamamı sigaranın sa lıkları için ne büyük bir tehlike oluflturdu unu, çocuklarına ya da sevdiklerine ne kadar kötü bir örnek oldu unu, sigara içmeyenleri ne kadar rahatsız etti ini ve de ne kadar çok para kaybına neden oldu unu bilir. Sigaradan kurtulmak gerçekten kolay bir ifl de ildir.

8 S GARA BIRAKMADA ZLENECEK YOL Sigarayı bırakmaya karar verin ve kararlı olun, Profosyonel yardım alın, Sigarayı bırakmak için kendinizi hazırlayın ve bir gün belirleyin, Sigarayı bıraktı ınız gün (sigara bırakma kararınızı yakınlarınızla paylaflın, sigara bırakma nedenlerinizi bir ka ıda yazın her zaman görece iniz yere asın, ev ve ifl yerlerinde sigarayı hatırlatacak çakmak, küllük gibi eflyaları kaldırın, egzersiz ve yürüyüflyapın, kendinize daha fazla zaman ayırın, hobileriniz varsa onlarla u raflın, sinemaya, tiyatroya gidin, çay, kahve, kola ve alkol gibi içeceklerden uzak durun, bol su ve meyve suyu için) S GARA BIRAKMA YÖNTEMLER Sigara ba ımlılı ının psikolojik, fiziksel ve davranıflsal yönleri vardır ve sigara bırakırken ba ımlı ın bütün yönleri ile mücadele etmek gerekir. Destek almadan yapılan bırakma ifllemleri baflarısızlıkla sonuçlanmaktadır. Günümüzde sigara bırakmada etkili yöntemler mevcuttur. Sigarayı bırakmada temel unsur elbette hastanın sigarayı bırakmaya karar vermesi yani istemesi ve iradesidir. Sigara bırakma programlarında en sık kullanılan yöntemler etkinli i kanıtlanmıfl tıbbi farmakolojik tedavi yöntemleridir. Bunun dıflında psikososoyal tedavilerde bulunmaktadır. Ayrıca bilimsel yönden etkinlli i ispatlanmamıfl giderek yaygınlaflan tıbbi olmayan akupunktur, hipnoz, meditasyon, biorezonans, lazer tedavisi gibi çeflitli yöntemlerde bulunmaktadır. Farmakolojik tedavi yöntemleri 1.Nikotin Yerine Koyma Tedavileri: (amacı,sigaranın kesilmesini izleyen dönemde ortaya çıkan nikotin yoksunluk semptomlarını ''huzursuzluk, uykusuzluk, uykuya e ilim, sinirlenme, aflırı tepki verme, konsantrasyon güçlü ü v.b belirtileri'' ortadan kaldırmaktır.) -Nikotin bandı, nikotin sakızı, nikotin nazal sprey, nikotin sublingual tablet, nikotin pastil, nikotin inhalatör gibi çeflitli nikotin formaları bulunmaktadır.

9 Bunlardan Türkiye' de sadece nikotin sakızı ve bandları bulunmaktadır. 2.Bupropion, 3. Vareniklin, 4.Di erleri;(nortiriptilin, klonidin,rimonabant, nikotin aflısı) Psikososyal tedaviler içinde gevfleme teknikleri, kognitif davranıflcı tedaviler, bireysel ve grup terapileri sigara bırakmada etkili tekniklerdir. Bilimsel olarak kanıtlanmamıfl yöntemlerden akupunktur popüler bir sigara bırakma yöntemi olmasına ra men etkinli i ve etkisinin süresi tartıflmalıdır. Sigarayı bıraktırmak için iki tür akupunktur yöntemi vardır. (Nazopunktur (burundan), aurikolopunk (kulaktan) ) Sigarayı bırakırken kilo almamak için Arafltırmalara göre erkeklerin yüzde 61'i, kadınların da yüzde 51'i sigarayı bıraktıktan sonra bir iki kilo alabiliyorlar. Bu durumun temel sebebi sigarada bulunan nikotinin metabolizmayı hızlandırıcı bir etkiye sahip olmasıdır. Sigarayı bırakan kifli aynı beslenme flekline devam etse de nikotinden mahrum kaldı ı için metabolizma yavafllıyor, alınan kaloriler zor yakılıyor ve de ya birikimi kolaylaflıyor. Di er bir sebep de sigarayı bırakanlar ilk zamanlarda depresif e ilimler gösterebiliyor. Sigarayı bırakmanın oluflturdu u boflluk hissi yeme atakları ve tatlı krizleri ile doldurulmaya çalıflılıyor. Sigarayı bırakmaya karar verdiniz ama kilo sorunu ile karflılaflmaktan ciddi anlamda korkuyorsanız diyetisyen veya sa lıklı beslenme uzmanından yardım alabilirsiniz. Önceki beslenme biçiminizi unutun Arafltırmalar sigarayı bırakanların ötekilere nazaran daha dengesiz yemek yedi ini ortaya koyuyor. Az meyve, sebze ve sütlü ürünler, daha fazla soslu etler, flarküteri ürünleri, kızartma, alkol ve kahve. Altüst olmufl bir beslenme ritmi: Belli belirsiz bir kahvaltı, sembolik bir yemek, düflünmeden yemek ve her an flekerli bir fleyler atıfltırmak. Bu beslenme biçiminin tamamen unutulması gerekiyor.

10 Neler yapılabilir? Nikotin alımı kesilece i için metabolik hızda azalma olabilir, buna engel olmak için düzenli bir egzersiz programına bafllanarak tedbir alınabilir. Kan flekerinizde düzensizlik oluflabilir ve canınız tatlı isteyebilir. Bunu önlemek için flekersiz çiklet çi neyebilir veya taze meyve sularını maden suyu ile karıfltırarak içebilirsiniz. Kafeinli içeceklerden uzak durun, çünkü bu içecekler sigarayı hatırlatabilir, sinirlilik ve huzursuzluk hali oluflturabilir. Yemeklerinizi sizi sigaraya yöneltmeyecek fleylerle bitirin. Yemekten hemen sonra canınız sigara isterse difllerinizi fırçalayın. Sigarayla özdefllefltirdi iniz alkol kahve gibi içeceklerden uzak durun. Az ya lı sut içmeye bafllayın. (ço u kifli sütün sigarayla iyi gitmedi ini düflünür.) Sigara bırakmanın oluflturdu u boflluk hissi sebebiyle avuç avuç çekirdek veya kuruyemiflgibi ya lı gıdalar kilo aldırır. Bunun yerine salatalık, domates ve meyve gibi daha sa lıklı atıfltırmalıkları tercih edebilirsiniz. Tahıl ürünlerini ve sebze ve meyveyi arttırın. Ya lı ve sekerli yiyecekleri azaltmaya calisin. Günde 3 ana ö ün, aralarda besleyici ve dengeli 2-3 ara ö ün tüketmeyi ihmal etmeyin. Bunlar; kuru veya yas meyveniz, az ya lı sut veya yo urdunuz hatta tuzsuz ayran ve yar m simidiniz veya tam bu day unlu ekme inizle hazırlanmıfl tost ve sekersiz çayınız olabilir. Sigaray b rakmaya kesin karar veren sigara ba ml s hastalar m z (randevulu olarak) poliklini imize baflvurduklar takdirde muayene ve haftal k kontrolleri yap larak programa al nmaktad rlar. Belli aral klarla özel veya grup fleklinde psikoterapi ile tedavi desteklenmektedir.

11 BEZMİÂLEM VAKIF ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ HASTANESİ Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı Sigara B rakma Poliklini i rtibat :