İpTAkBri TİCAobT laapf

Transkript

1 İpTAkBri TİCAobT laapf ÇAv ve haesb o k molcii AoAŞTfoMApf eazfoiavak kai haicf İpTATİpTİh ŞrBbpİ düncelleme TariÜi : O Aralık OMMO

2 O İ Ç İ k a b h İ i b o NJ ÇAv payfa kç TAkfjf ve hampajf P ÇAvfk TAoİHİ P ÇAv TAofjfkfk Öwbiiİhiboİ 4 ÇAv İŞibjb TbhklilgİSİ R T ohivb ab ÇAv AJ TariÜi ve delişimi S BJ bkim Alanı T CJ retim ve patış jiktarı V aj hapasite N4 bj retici payısı NS cj İÜracat NT dj İtÜalat NV ej Tüketim ON abptbhibjb Aifj civatiaof ON ÇAvA sboiibk vatfofj TbŞVİh Bbidbiboİ OO ÇAvaA TApkİc ve AjBAiAgiAjA OO Fİob ve waivat loakiaof OP pbhtöo k dbibcbği O4 ÇAvfk İkpAk pağifğf vök kabk abğboi O4 ÇAvaA plork ve Ökboİibo O4 plkrç ve abğboibkaiojb OR O J haesb TAkfjf ve hampajf a kva obtimi a kva İeoACATf ve İTeAiATf T ohivb ab haesb AJ TariÜi ve delişimi BJ İÜracat CJ İtÜalat aj Tüketim Fİob ve waivat loakiaof plkrç ve abğboibkaiojb OS OS OT OU OV PN P4 P4 PR

3 P havkahça bh ibo PR

4 4 J N J ÇAv TAkfMf ve hampamf : dünlük ÜayatımızÇa Ğnemli bir yeri çlan ve Öünün Üer saatinçe sıvı çlarak içilebileni suçan sçnra insanların en ççk iütiyaç ÇuyÇuğu içeçek çlan çayi bitki çlarak bçtanikte anöiçspermeai çiçek açanlar bğlümünçen ÇicçtyleÇçnea sınıfınçan ve tüeaceae veya camellia familyasınçançırk Çay bitkisi bir kaç asır yaşabilirk hültüre alınan çay bitkilerinin NMM yıl yaşaçıkları bilinmekteçirk 4JS yaşınça ürün vermeye başlayan ve kültürel teçbirlere bağlı çlarak ürün verimi NM yaşınçan sçnra maksimum seviyeye ulaşan çay bitkisinin ekçnçmik Ğmrü RMJSM yıl çlarak kabul eçilmekteçirk Çay bitkisi mçrfçlçjik bakımınçan Çin çayıi Assam çayıi hambççia çayı çlmak üzere üç çeşiçe saüiptirk Çin çayı; Ççğal çlarak NJP mk BçyunÇa büyük çalı ÖĞrünümünÇe çlupi sık ÇallıI sçğuğai Üastalıklara ve kuraklıklara ÇayanıklıdırK Assam çayı; SJNU mk bçylanabilen seyrek ÇallıI sçğuğai kuraklığa ve Üastalıklara karşı ÇaÜa ÇuyarlıdırK Çin ve Çiğer çay çeşitlerine ÖĞre ÇaÜa verimli ve kaliteliçirk hambççia çayı; einçiçini kğkenli çlup SJU mk bçyunçaçırk Çay bitkisi Çış ÇĞllenme yaptıklarınçan bu çeşitlerin tamamen saf Ğrnekleri bulmak zçrçurk lkemizin açğu haraçeniz bğlöesinin çaylarının kğkeni dürcistan çaylarıdırkçin çay karakterinin yüksek çlan melez tiplerinçençirk Bu bğlöemizin mikrçklima şartları çin çay çeşitlerinin Öelişmesine ÇaÜa elverişliçirk ÇAvfk TAoİHİ : Çayın anavatanı ÜakkınÇaki bilöiler iki nçktaça tçplanmaktaçırk Birincisi anavatan çlarak Çin in Öüney batı kesimlerii ikincisi ise einçistan ın kuzeyççğu kesimleriçirk Büyük Çin İmparatçru pinö kçnö jkök OTPT yılınça çay baüçeleri kurçuğu ve çayın yararlı bir bitki çlçuğunu Üalka anlatmaya çalıştığı ve çay ziraat ini teşvik ettiği ileri sürülmekteçirk Çin Çe yabani çlarak yetişen çay ÜakkınÇa yapılan Çerin araştırmalar sçnucunça einçistan ın kuzeyççğu kesimlerçeki vaçilerçe yabani çlarak yetiştiği Çe ÖĞrülmüştürK Çay bitki tçüumlarının neüirler vasıtasıyla sürüklenerek einçistan a taşınçığıi bunun içinçe anavatanın Çin ile einçistan arasınça kalan bu bğlöe çlçuğu araştırmacılar tarafınçan belirtilmekteçirk Çaya ait ilk bilöileri jkök RMM yıllarınça yaşamış çlan büyük Çin filçzçfu Cçnfucius ÇerlemiştirK jkök P yyk a kaçar yaş çay yaprakları kaynatılarak içilirkeni bu tariüten sçnra kurutularak içilmeye başlanmışi zamanla Çeğişik imalat yğntemleri kullanılarak Öünümüze kaçar ÖelmiştirK

5 R ÇAv TAofMfk ÖZbiiİhiboİ : İklim : Bçl yağış isteyen bir bitki çlan çayi Öelişme süreci içersinçe yıllık ısı çrtalaması N4 Çerece çlan ve NOMM mm nin üstünçe yağış ile B TM Çen fazla nem çranına saüip çlan bğlöeçe yetiştirilebilirk Tçprak ve Arazi : Asitli tçprakları seven çay bitkisii tçprağın besinlerce zenöin ve Çerin çlmasını severk Ağır killii kireçli ve taban suyu yüksek yerlerçe bitki iyi ÖelişemezK aüz arazilerçe tçprağın Üumusca zenöin ve ÖeçirÖen çlmalıi meyilli arazilerçe ise meyil B RM Çen fazla çlmamalı ve setleme ve teraslama yapılmalıdırk retim Şekilleri : Çay bitkisi tçüumlamai ÇalÇırma ya Ça çelikleme yçlu ile üretilirk Çaylıklarımız buöüne kaçar tçüumla kurulmuşturk Ancak anaç çcağın Ğzelliklerini fiçana Öeçirmek mümkün ÇeğilÇirK aalçırma ve çelikleme yçlu ile üretilen fiçanlar çcağın Ğzelliklerine saüiptirk ciçanların en uyöun Çikim zamanı jart ayı çlupi ÇaÜa Ğnce Üazırlanmış baüçelerei araları birer metre çlacak şekilçe ÇikilirK BuÇama : Çay bitkisinin Öelişiminin sağlanabilmesi ve verimçen Çüşmüş çcaklarça ürünün verim ve niteliğinin artırılması için Öereksiz ve Üastalıklı Çalların kesilip atılması işlemiçirk Büyümenin ÇurÖun çlçuğu ÇĞnem buçama için en uyöun zamançırk Ancak kışın sçğuk ve Ççnlu ÖünlerÇe buçama yapılmazk hasımjaralıki jart veya kisan ayları en uyöun aylarçırk BuÇama şekilleri şunlarçır: ajşekil BuÇaması : rün tçplama kçlaylığı yğnünçe çcağın tçprağa yakın ÇüzeyÇen süröün vermesi arzulanırk Bu şekilçeki buçama üç yaşınçaki fiçanlara yerçen OM cm yukarıçan uyöulanarak ileriçe alacağı şekil verilmeye çalışılırk bj rün BuÇaması : Çay çcaklarını yeniçen canlançırmaki verimi artırmak için çaylıkları 4JR yılça bir buçamak ÖerekliÇirK İlk ürün buçaması şekil buçamasının R cm üzerinçen başlar ve Üer buçamaça bir Ğnceki Çüzeyin R cm üzerinçen yapılırk cjdençleştirme BuÇaması: eer ürün buçama yılınça buçama Çüzeyinin R cm yükselmesi zamanla nçrmal bir insanın tçplama yapamayacağı seviyeye ulaşırk verçen OM cm yükseklikte Öençleştirme buçaması yapılarak çcak tazelenirk dübreleme : Çay bitkisi iütiyaç ÇuyÇuğu besini tçprakta bulamazsa Öübreleme yçlu ile Öerekli besin Çeğeri verilmeye çalışılırk Çaylıklara aüır Öübresi yaça suni Öübre verilirk AÜır Öübresi tçprağı çröanik maççelerce zenöinleştirirk 4JR yılça bir ÇĞnüme PJ4 tçn aüır Öübresi verilerek tçprakta sui Üava ve besin Çüzeni zenöinleştirilirkbu Öübreleme buçamayı izleyen jart ve kisan aylarınça yapılırk puni Öübreleme ise tçprak taülili sçnuçlarına ÖĞre yapılırk bn iyi Öübreleme B OR azçti B R fçsfçri B NM pçtasyum iütiva eçen kçmpçze Öübre çlupi ÇĞnüme SM kök çlacak şekilçe Üer yıl Şubat ayınça verilirk easat : ÇayI kisan sçnu ile jayıs ayı başınça tçplama çlöunluğuna erişirk rün ÜasaÇı jayıs ayınça başlar bkim sçnuna kaçar Çevam eçerk Bu ÇĞnem içinçe PJ4 süröün Çevresi

6 S çlurk Çay ÜasaÇı bu süröün Çevreleri Çikkate alınarak yapılırk derek elle ve Öerekse kesici aletle yapılan Üer süröün ÇevresinÇe tçplamai bir Ğnceki seviyenin PJ4 cmk üzerinçen yapılmalıdırk ÇAv İŞibMb TbhklilgİSİ : dünümüzçe çay ürününün Çeğişik yğntemlerle işlenmesi ile siyaüi yeşil ve Ğz çay elçe eçilmekteçirk Bunlara Çeğişik kçku maççeleri ve Çiğer maççeler ilave eçilmesi ile sçğuki sıcaki buzluisütlüi limçnlu ve saçe çlarak içilmekteçirk aünya Ça en fazla içilen siyaü çayçırk lkemizçe üretilen siyaü çayi çay bitkisinin Öenç ve kğrpe yaprakları ile tçmurcuğunun; sçlçurmai kıvırmai fermantasyçn ve kurutma işlemlerine tabi tutulması ile üretilirk pçlçurma : Çay üretiminçe uyöulanan ilk işlemçirk BuraÇa amaç kısmi kurutma ile yaprak içersinçe mevcut suyun buüarlaştırılarak azaltılması neticesinçe yaprağın fiziksel çlarak kıvırma işlemi için uyöun şekle ÇĞnüştürülmesiÇirK Taze çay yaprağınça B TM J UP arasınça Çeğişen miktarlarça su mevcut bulunmaktaçırk Çay yaprağı bu şekilçe kıvırma işlemine tabi tutulursa kırılır ve küçük parçalara ayrılırkeni siyaü çaya nitelik kazançıran Üücre Ğzsuyu akarak kaybçlurk pçlçurma süresi ÖenelÇe U J NS saat arasınça ÖerçekleştirilmekteÇirK Bu süre içersinçe isteğe bağlı çlarak NMM kö yeşil çay yaprağınça OR J RM kö su kaybı yaratılırk Kıvırma : İkinci Ğnemli işlemçirk hıvırmanın temel amacı bitki Ğzsuyunu ÜücreÇen Çışarı çıkarmak ve bunu kıralmaçan kıvrılan çay yapraklarına bulaştırmaktırk pçlçurulan çay yapraklarıi Ğzel makinelerçe ezmei aşınçırmai yırtma ve bükme işlemlerine tabi tutulmasına kıvırma işlemi ÇenirK vüzyıllar Ğnce avuç içinçe yapılan bu işlem ÖünümüzÇe mekanik çlarak uyöulanmaktaçırk İşlemI sçlmuş çay yaprağınça Ççkuların ve Üücrelerin kıvırma makinesinçe parçalanarak Üücre Ğz suyunun Çışarı çıkartılması ve yapraklara bulaşması ile başlark pçlçurulmuş çay yapraklarının kıvrılması bu amaçla Öeliştirilmiş makinelerçe sağlanan Üareketlerle ÖerçekleştirilmekteÇirK hıvırma işlemiyle beraber çayça çksiçasyçn Ça başlamaktaçırk hıvırma makinelerinçeki çevrimsel ÜareketI parçalanan yapraklarçan çıkan Ğz suyun yaprağın tamamına bulaşabilecek şekilçe ayarlanmıştırk Çeşitli faktğrlere bağlı çlarak kıvırma süresi NRJSM Çakika ve kıvırma sayısı OJP arasınça ÇeğişebilmekteÇirK Kıvırma süresi ile sayısı üzerine çay yaprağının çeşiçii sçlma ÇerecesiI kıvırma makinesinin yükü ve ÜızıI basınç ÇerecesiI sıcaklıki yaprak parçalarının büyüklüğüi kıvırma makinelerinçe batteni kçni ve basınç başlığı tiplerii üretilmek istenen çayın çeşiçi Öibi faktğrler etki etmekteçirkhıvırma sçnunça makineçen alınan çay yaprakları kalburçan Öeçirilerek elek altınça kalan kısım fermantasyçna ÖĞnÇerilirK deri kalan kısım tekrar kıvırma makinelerine verilirk cermantasyçn ElksiÇasyçnF :

7 T piyaü çay başlıca Ğzelliklerini fermantasyçn süresince kazanmaktaçırk Çay yapraklarının bileşiminçe bulunan maççelerin çksijen ile biyçlçjik Çeğişimlere uğramasıi mamul çayın renki burukluki parlaklıki arçma ve tat kalitesinin çluşumu bu aşamaça ÖerçekleştirilmekteÇirK Kıvırma işleminçen sçnra R ve TIR cm kalınlıkta serilen çay yapraklarıi nemi ve sıcaklığı ayarlanmış ççalarça 4M Çakika ile P saat arasınça Çeğişen sürelerçe bırakılması ile fermantasyçn yerine ÖetirilmekteÇirK Bu aşamaça çptimal sıcaklık OPJOR Çerece çlmalıdırk oenk ve kalite çptimum çluncaya kaçar fermantasyçnça süre uzatılmalıdırk püre aşılırsa ÇaÜa fazla renk teşekkülüne karşılık kaliteçe Çüşme ÖĞrülmekteÇirK hurutma : cermantasyçnu tamamlanmış çayın kurutulması şu amaçla yapılmaktaçırk cermantasyçn çlayına sçn vermek ve sçlçurma işlemine rağmen Üala yarıya yakın su iütiva eçen çayın su çranını ÇüşürmektirK Bu işlem siyaü çayın ÇepçlanabilirI paketlenebilir ve taşınabilir Çurumuna sçkulmasınça Ğnemli bir ÖĞrevi yerine ÖetirmekteÇirK cermantasyçn tamamlançığınça çay yaprağınçaki B 4RJRM çranınçaki nem çranı kurutma işlemi ile B P Çüzeylerine inçirilmekteçirk hurutma işlemi tabla üzerinçe Üareket eçen fermantasyçna uğramış çay yaprağına sıcak Üava üflenmesiyle ÖerçekleştirilmekteÇirK cırına Öiren sıcak Üava B UTJVV Çerece ve çıkan Üavanın B RMJRR Çerece arasınça çlmasına Çikkat eçilirkeni kurutma işlemi Öenellikle O4JOT Çakika arasınça tamamlanmaktaçırk T ohivb ab ÇAv : AJ TAoİHİ sb dbiişimi : Türkiye Çe çay bitkisi yetiştirilmesi ile ilöili çlarak ilk Öirişim NUUU yılınça yapılmış ve zamanın Ticaret kazırjı EBakanıF bsbakı İsmail maşa aracılığı ile çay fiçanları Çin Çen Öetirilerek Bursa ya ekilmiş ve bu ilimizin ekçlçjik yapısının çay üretimine uyöun çlmaması neçeniyle başarılı çlunamamıştırk Çayın ülkemizçe yetiştirilebileceği fikri NVNT yılınça ealkalı wiraat jektebi Alisi müçür vekili ve bçtanikçi çlan Ali oıza brten tarafınçan çrtaya kçnmuşturk wirai incelemelerçe bulunmak üzere Batum ve civarınça ÖiÇen Ali oıza brten bu bğlöeçe çay ve narenciye yetiştiğini ÖĞrmüşI aynı tçprak ve iklim Ğzelliklerine saüip oize bğlöesinçe Çe çayın yetişebileceği fikrini bir rapçr ÜalinÇe sunmuşturk NVNT yılınçaki bu rapçr NVO4 yılınça bğlöeçe ÖĞrülen yçksulluki işsizlik ve ÖĞç neçeniyle TBjj tarafınçan ele alınmış ve NS Şubat NVO4 tariüinçe oize vilayeti ile Bçrçka kazasınça cınçıki mçrtakali jançalinai iimçn ve Çay yetiştirilmesi açı ile 4MT sayılı kanun kabul eçilmiştirk

8 U 4MT sayılı kanunu takiben bğlöeçe ziraat i Öeliştirmek amacıyla oize Çe BaÜçe hültürleri İstasyçnu kurulmuş ve işin çröanizasyçnu ile Çe wiraat rmum jüçürü wiüni aerin ÖĞrevlenÇirilmiştirK Batum Çan satın alınan çay tçüumları ile oize Çe çay fiçanları üretilmeye başlanarak yğre Üalkına ve yurçun Çeğişik bğlöelerine üretim Çenemeleri için ÖĞnÇerilmiştirK oize ÇışınÇa kalan illerin Öerek iklim ve Öerekse tçprak Ğzellikleri bakımınçan çay ekçlçjisine uymayışı üretimin bir bğlöeçe yçğunlaşmasına neçen çlmuşturk NVPR yılınça çay ziraat i bir prçörama bağlanmış çay yetiştirmenin teknik ve ekçnçmik sçrunları ile çaycılığın Öelişmesi için alınması Öereken Ğnlemler belirlenmiştirk NVPTJNV4M yılları arasınça ousya Çan yaklaşık RM tçn çay tçüumu satın alınarak üretim yayöınlaştırılmış ve OV jart NV4M tariüinçe çıkartılan PTUU sayılı Çay hanunu ile çay ziraatının ve üreticisinin Çesteklenmesi Öüvence altına alınmış ve bu kanunla çay fabrikaları kurmaki çay yaprağını işlemeki Üarman yapıp paketlemeki satmak ve sattırmak işleri aevlet tekeline alınmıştırk NV4O yılınça çıkarılan 4OOP sayılı haüve ve Çay İnÜisarı hanunu ile çayın tüketim amacıyla Türkiye ye sçkulmasıi yurt içinçe satılması bile aevlet tekeline bırakılmıştırk NVRP yılınça çıkarılan SNPP sayılı kanun ile Ğnceki kanunlarla belirlenen çay alanlarının Öenişletilmesine Bakanlar kurulu yetkili kılınmıştırk NVTN yılınça çıkarılan N4VT sayılı Çay hurumu hanunu ile çay tarımıi işlenmesi ve pazarlanması ile ilöili aevlet tekeli el Çeğiştirerek tüzel kişiliğe saüipi faaliyetlerinçe Ğzerk ve sçrumluluğu sermayesi ile sınırlı çlan bir İktisaÇi aevlet Teşekkülü kurulmuşturk retilen yaş çay yapraklarının bir kısmı işlenmeçen imüa eçilmesinçen Ççlayı NVT4 yılınça Bakanlar hurulu hararı ile yeni çaylık saüa tesisi ÇurÇurulmuşturK vaş çay imüa işlemleri NVUN yılınça iptal eçilmiş ve NVUP yılınça Ça yeni çaylık tesisi serbest bırakılmıştırk NVU4 yılınça çıkarılan PMVO sayılı kanun ile Çe çay tarımıi üretimii işlenmesi ve satışı serbest bırakılarak çayça mçnçpçl çrtaçan kalçırılmıştırk BJ bhim AiAkf : Türkiye Çe çay üretimii 4O kuzey enleminçei kuzeyççğusu sçğuğu kesen hafkas sıraçağlarıi Öüney ve Ççğusu birbenbire yükselen ÇenizÇen Öelen nemli rüzöarların yağış bırakmalarına neçen çlan haçkar sıraçağları ile çevrili Çenize açık bir bğlöeçe yapılmaktaçırk dürcistan sınırınçani Trabzçn un AraklıJharaÇere sınırına kaçar çlan haraçeniz kıyı şeriçinçe yer yer PM kmk İçerlere kaçar Öiren ve yaklaşık NMMM mk yüksekliklere kaçar uzanan yamaçlari çay yetiştiriciliğinçe birinci sınıf çay bğlöesii AraklıJharaÇere Çen başlayarak lrçu nun catsa ilçesine kaçar uzanan bğlöe ise ikinci sınıf çay bğlöesi çlarak tanımlanmaktaçırk Çay yetiştirmeye ayrılan alanların tamamına çay fiçanı Çikimi yapılmış ve NVUM yılınça RPKUNN Üektar çlan çay fiçanı Çikim alanı OMMM yılınça B 4OKS artış ile TSKTRM Üektar ulaşmıştırk

9 V TABil JNKN ÇAv bhim AiAkf Yıllar Çay vetiştirmeye Ayrılan Alan EeektarF Çay ciçanı aikim Alanı EeektarF Çay vetiştirmeye Ayrılan AlanÇaki aeğişim B NVUM RPKUNN RPKUNN MK4 NVUN RPKNST RPKNST JNKO NVUO S4K4VV S4K4VV ONKP NVUP S4KSMP S4KSMP MKO NVU4 S4KPSN S4KPSN JMK4 NVUR SSKV4T SSKV4T 4KM NVUS UPK4TM UPK4TM O4KT NVUT UMKSVU UMKSVU JPKP NVUU USKOUU USKOUU SKV NVUV UVKROR UVKROR PKU NVVM VMKRTR VMKRTR NKO NVVN UUKSPV UUKSPV JOKN NVVO UVKP4R UVKP4R MKU NVVP UVKPPM UVKPPM JMKMO NVV4 TSKTVN TSKTVN JN4KM NVVR TSKSMV TSKSMV JMKO NVVS TSKT4P TSKT4P MKO NVVT TSKTRR TSKTRR MKM4 NVVU TSKTRO TSKTRO MKM NVVV TSKT4V TSKT4V MKM OMMM TSKTRM TSKTRM MKM NVUO ve NVUS yıllarınça çay yetiştirmeye ayrılan alanlarça büyük artışlar ÖĞrülmüştürK aaüa Ğnceki yıllarça yaş çay yapraklarının bir kısmı işlenmeçen imüa eçilme uyöulaması NVUN yılınça ÇurÇurulması ve kayıtsız çaylıkların ruüsata bağlanması neçeniyle NVUO yılınça ekim alanınça B ONKP artış ÖĞzlenmiştirK NVU4 yılınça çay üretiminin aevlet tekelinçen çıkartılarak serbest bırakılması bunu takip eçen ilk yıllarça artışlara neçen çlmuşturk pçn beş yıllık ÇĞnem içersinçe ise bu sektğre ayrılan alan Üektar çlarak aynı Çüzeyini kçrumuşturk TABil JNKO ÇAv ciaakf aikim AiAkf eektar NVVR NVVS NVVT NVVU NVVV OMMM oize 4VKVRO RMKMR4 RMKMSV RMKMS4 RMKMSN RMKMSO Trabzçn NRKUMU NRKU4O NRKU4O NRKU4P NRKU4P NRKU4P Artvin UKSMP UKSMM UKRVT UKRVU UKRVU UKRVU diresun OKOOM OKOON OKOON OKOON OKOON OKOON lrçu OS OS OS OS OS OS Tçplam TSKSMV TSKT4P TSKTRR TSKTRO TSKT4V TSKTRM haynak : aie Tarımsal vapı

10 NM Çay yetiştirmeye ayrılan alanların tamamına çay fiçanı Çikimi yapılmıştırk Çay fiçanı Çikim alanının en yçğun çlçuğu bğlöe Öeçmiş yıllarça çlçuğu Öibi OMMM yılınça Ça B SRKO ile oize bğlöesiçirk Bunu B OMKS ile Trabzçn ili takip etmekteçirk ArtvinI diresun ve lrçu illerinçeki çay Çikim alanlarının tçplamı ççk Çüşük çrança bulunmaktaçırk TABil J NKP ÇAv ciaakf aikim AiAkfkfk aağfifmf B NVVR NVVS NVVT NVVU NVVV OMMM oize SRKO SRKO SRKO SRKO SRKO SRKO Trabzçn OMKS OMKS OMKS OMKS OMKS OMKS Artvin NNKO NNKO NNKO NNKO NNKO NNKO diresun OKV OKV OKV OKV OKV OKV lrçu MKM MKM MKM MKM MKM MKM Tçplam NMMKM NMMKM NMMKM NMMKM NMMKM NMMKM OMMM vfif ÇAv ciaakf aikij AiAkfkfk İiibo İTİBAoİvib aağfifjf RİZb BSRIO ToABZlk BOMIS loar BMIM AoTsİk BNNIO GİobSrk BOIV RİZb ToABZlk AoTsİk GİobSrk loar CJ obtim ve patfş MİhTAof : aünya Ça einçistani ÇinI pri iankai dürcistani henyai bnççnezya ve İran çlmak üzere çay üreten ülkeler içersinçe Türkiye RK pıraça bulunmaktaçırk aünya nın en Öenç çay üreticisi çlan ülkemiz çay tarımınça ve çay sanayinçe Ğnemli yçl kat etmiştirk İlk kuru çay üretimi NVPU yılınça oize Çe elçe eçilmiş ve NV4T yılınça Ça ilk çay fabrikası yine bu ilimizçe kurulmuşturk İlk yıllarçaki üretim ve imalattaki yavaş Öelişme Üızı NVUO yılınçan itibaren artmaya başlamıştırk NVUM yılınça 4TS bin tçn yaş çay yaprağı üretimi yapılırkeni NVVV yılınça B NPMKN artış ile NKMVR bin tçnai OMMM yılınça ise B RVKO artış ile TRU bin tçna ulaşmıştırk lkemizçe yeşil çay üretimi ççk Çüşük ÇüzeyÇe bulunmaktaçırk piyaü kuru çay üretimi isenvum yılınça VS bin tçn iken NVVV yılınça NVV bin tçn ile en üst seviyesine ulaşmışi fakat OMMM yılınça Öerileme ÖĞstererek NPV bin tçna ÇüşmüştürK OMMN yılınça ise çay yaprağı üretiminçe B UKU artış ÖĞrülürkenI üretim UO4KV4S tçna ulaşmıştırk

11 NN TABil JNK4 vaş ÇAv vamoağf ve hror ÇAv obtimi Yıllar vaş Çay vaprağı retimi JTçn aeğişim lranı B vaş Çay vaprağınçan blçe bçilen huru Çay retimijtçn aeğişim lranı B NVUM 4TSKMSS JN4KO VRKUUV JRKV NVUS TNOKNUV N4KN N4UKPMR UKO NVUT STOKNUP JRKS N4MKSUM JRKN NVUU TROKSSO NOKM NRPKNSM UKV NVUV SSOKR4V JNOKM NPSKRPM JNMKV NVVM SMUK44M JUKO NOOKTR4 JNMKN NVVN SUOKURU NOKO NPSKUUT NNKR NVVO TO4KPUP SKN N44KMOR RKO NVVP RTUKRMM JOMKN NNTKMVV JNUKT NVV4 SR4KMMM NPKN NP4KPRM N4KT NVVR ROPK4SR JOMKM NMOKTNP JOPKR NVVS SMMKMMM N4KS NN4KR4M NNKR NVVT TROKMMM ORKP NPVKROP ONKU NVVU VTUKRUV PMKN NTTKURM OTKR NVVV NKMVRKRPO NOKM NVVKNRR NOKM OMMM TRUKMPU JPMKU NPUKTTM JPMKP OMMNG UO4KV4S UKU haynak : aie Tarım İstatistikleri G : Tarım İstatistikleri PKTaÜmin Çay Çikim alanları ile Ççğru çrantılı çlarak tçplam üretim miktarları içinçe Çe oize ilinin payı NVVR yılınça B SSKN ikeni OMMM yılınça B TPKT Çüzeyine çıkmıştırk NVVRJOMMM ÇĞneminÇe oize ilinçe üretim artışı B SNKS çlmuşturk İkinci sıraça yer alan Trabzçn Ça ise bu ÇĞnemlerÇe tçplam üretim içinçeki payı B ONKV Çan B NTKO ye ÇüşmüşI üretim artışı ise B NPKR çranınça ÖerçekleşmiştirK Artvin ilinçe yaş çay yaprağı üretimi NVVR yılınça B NMKN çlan payı OMMM yılınça B TKT ÇüşerkenI bu ÇĞnemler arasınça üretim Öelişmesi Çe B VKT çranınça artmıştırk retim miktarları açısınçan tçplam içersinçe Çüşük paya saüip çlan diresun ve lrçu illerinçe üretim Öelişmesi NVVTJNVVV yılları arasınça Üızlı seyretmesine rağmen OMMM yılınça ÖerilemişI yineçe Öenel içersinçeki payları Çüşük çrança çlmakla birlikte B NKU Çen B NK4 e ÇüşmüştürK TABil J NKR İiibo İTİBAoİvib vaş ÇAv vamoağf obtimi Tçn NVVR NVVS NVVT NVVU NVVV OMMM oize P4RKUMM 4NTKSMM R4OK4SN TMRKNMM TTPKS4P RRUKSRT Trabzçn NN4KTVN NNRKMST NPNKNMR NTSKTMM ONOKPNO NPMKPMV Artvin RPKM4V RSKNMM RTKVUS TTKU4S VMKUT4 RUKNVU diresun VKTTT NNKNTP OMKNVM NUKUVM NUKRVU NMKUNV lrçu 4U SM ORU RP NMR RR Tçplam ROPK4SR SMMKMMM TROKMMM VTUKRUV NKMVRKRPO TRUKMPU haynak : aie Tarımsal vapı

12 NO İiibo İTİBAoİvib vaş ÇAv vamoağf obtimi J Tçn UMMMMM TMMMMM SMMMMM RMMMMM 4MMMMM PMMMMM OMMMMM NMMMMM T TTT 48 41TS ST 5S T3 S0 54O4S T98S O0190 T05100 O58 1TST00 TT3S43 TT84S O1O31O 908T S5T RİZb ToABZlk AoTsİk GİobSrk loar M NVVR NVVS NVVT NVVU NVVV OMMM NVU4 yılınça PMVO sayılı kanun ile çay tekelinin kalçırılarak serbest bırakılması çay ekçnçmisinin Öelişimini ÜızlanÇırmıştırK aib nini kamu sektğrünün tamamını teşkil eçen 4R firma ile Ğzel sektğrçe NM ve ÇaÜa fazla kişi çalıştıran imalat sanayi işyerleri kapsamı içinçe NN firmaçan çluşan tçplam RS firma bilöilerine ÖĞre üretim ve satış Öelişmeleri şu şekilçeçirk NVV4 yılınça tçplam çay üretim miktarı NOR bin tçn iken satış miktarı VM bin tçn çlmuşturk ptçk Çevir çranı B PUKU ÇüzeyinÇeÇirK NVVR ve NVVS yıllarınça Öerek üretim ve Öerekse satış miktarlarınça NVV4 yılına ÖĞre çranlançığınça azalmalar ÖĞrülmüştürK NVVV yılınça sçn altı yıla ÖĞre en yüksek üretim miktarına ulaşılmasına rağmen satış miktarı istenilen seviyeçe çlmamıştırk OMMM yılınça Öerek üretim ve Öerekse satış miktarlarınça bir Ğnceki yıla ÖĞre azalmalar ÖĞrülmüştürK OMMN yılınça ise üretim miktarınça azalma izlenirkeni satış miktarı artmış ve sçn yeçi yılın en yüksek satıl nçktasına ÖelmiştirK OMMN yılınça üretim miktarı NO4 bin tçn çlurkeni satış miktarı N4O bin tçn seviyesinçe çlmuşturk Bu ÇĞnemÇe satışların stçklarçan karşılançığı ÖĞrülmüştürK NVV4 yılınça V trilyçn Ti üretim ÇeğeriI OMMM yılınça 4MP trilyçn Ti sınai OMMN yılınça ise 44R trilyçn Ti sına çıkmıştırk OMMN yılına ait tçplam çay satış Çeğeri RNM trilyçn Ti çlmuşturk ağkme çay üretiminçe kamu sektğrünün payı ççk yüksektirk hamu sektğrünün ÇĞkme çay üretimi NVVR yılınça bir Ğnceki yıla ÖĞre JB OSKU çranınça azalırkeni bu ÇĞnemÇe Ğzel sektğr üretimi B 4UKN çranınça artış ÖĞstermiştirK eer ne kaçar Ğzel sektğr üretim artışı yüksek ÖĞzükse bile üretimçeki pay çranları kamu sektğrünçe B URKTI Ğzel sektğrçe B N4KP ÇürK NVVS yılınça kamu sektğr üretimi B O4KS artarkeni tçplam üretim içinçeki payı B UVKV Çüzeyine çıkmışi Ğzel sektğr ise JB NSKS üretim azalışı ile payı B NMKN e ÇüşmüştürK NVVT yılınça kamu sektğr üretimi az Ça çlsa artış ÖĞsterirkenI Ğzel sektğr üretimi B TOIV çranınça artmışi sçn yeçi yıl içersinçe en yüksek seviyesine çıkmıştırk OMMM yılınçan itibaren kamu sektğrü üretimi ÖiÇerek azalırkeni Ğzel sektğr üretimi OMMN yılınça artış ÖĞstermiştirK OMMN yılınça kamu sektğrü üretimi JB UKU azalmasına rağmen payı B URKR ÇüzeyinÇeÇirK Özel sektğrçeki üretim artışı B OS ve payı ise B N4KR ÇirK TABilJNKSJhAMr ve ÖZbi pbhtöo aöhmb ÇAv obtim MİhTAofJTçn ENF

13 NP hamr pbhtöo ÖZbi pbhtöo TlmiAM Yıllar cirma payısı retim Miktarı cirma payısı retim Miktarı cirma payısı retim Miktarı NVVR 4R U4KSMR NS N4KNTM SN VUKTTR NVVS 4R NMRK4RO N4 NNKUNT RV NNTKOSV NVVT 4R NMSKSNM NO OMK4OT RT NOTKMPT NVVU 4R NOVKVVS NN NMKTRS RS N4MKTRO NVVV 4R NRSKPNS NM N4KO4T RR NTMKRSP OMMM 4R NNSKPTS NM N4KOVR RR NPMKSTN OMMN 4S NMSKMUT NO NUKMNP RU NO4KNMM haynak : aie ENF : hamu sektörüne ait tüm imalat sanayi işyerleri ilei 1M ve ÇaÜa fazla kişi çalıştıran özel sektör imalat sanayi işyerlerini kapsamaktaçırk OMMMMM NRMMMM NMMMMM RMMMM M hajr ve ÖZbi SbhTÖo aöhjb ÇAv obtij jihtaof JTlk NVV4 NVVR NVVS NVVT NVVU NVVV OMMM OMMN hamu SektĞr Özel SektĞr NVUS yılınça ousya Çaki Çernçbil nükleer patlamasının yarattığı sçrunlar tüketicileri çlumsuz etkilemiş ve iç talep azalmasına bağlı çlarak satış miktarlarını Ça ÇüşmüştürK patış miktarı çlarak yine kamu sektğrü B UU J VM lık pay çranları ile ilk sıraça yer almaktaçırk NVVR yılınça bir Ğnceki yıla ÖĞre satış miktarınça biraz Çüşme çlsa bile bunçan sçnraki yıllarça satış miktarları artmıştırk Özel sektğrün çay piyasasınçaki satış payı B NM J NO ÇçlaylarınÇaÇırK NVVR yılınça satış miktarları NVV4 yılına ÖĞre B 4UKO artış ÖĞstermesine rağmen ÇaÜa sçnraki yıllarça satış miktarları inişli çıkışlı yçl izlemiş ve OMMN yılınça NSK4TT tçn ile sçn yeçi yılın en yüksek satış miktarına ulaşmıştırk TABilJNKTJ hamr ve ÖZbi pbhtöo aöhmb ÇAv patfş MİhTAof J Tçn ENF hamr pbhtöo ÖZbi pbhtöo TlmiAM Yıllar cirma payısı patış Miktarı cirma payısı patış Miktarı cirma payısı patış Miktarı NVVR 4R TRKRPO NS NMKPMO SN URKUP4 NVVS 4R TUKTUS N4 NMKMRS RV UUKU4O NVVT 4R NMMKRVP NO NNKTMM RT NNOKOVP NVVU 4R NOMKRRP NN UKTRR RS NOVKPMU NVVV 4R NNPKOPO NM NNKUVR RR NORKNOT OMMM 4R NM4KROM NM NNKPVR RR NNRKVNR OMMN 4S NOSKMNR NO NSK4TT RU N4OK4VO haynak : aie E1F: hamu sektörüne ait tüm imalat sanayi işyerleri ilei 1M ve ÇaÜa fazla kişi çalıştıran özel sektör imalat sanayi işyerlerini kapsamaktaçırk

14 N4 hajr ve ÖZbi SbhTÖo aöhjb ÇAv SATfŞ jihtaof JTlk N4MMMM NOMMMM NMMMMM UMMMM SMMMM 4MMMM OMMMM M NVV4 NVVR NVVS NVVT NVVU NVVV OMMM OMMN hamu SektĞr Özel SektĞr OMMM yılınça kamu sektğrünçe üretilen NNS bin tçn ÇĞkme çayın üretim Çeğeri PSP trilyçn Ti ikeni NMR bin tçn çay satışınçan elçe eçilen Çeğer PNV trilyçn Ti ÇirK OMMN yılınça ise Öerek üretim ve Öerekse satış Çeğerleri artmıştırk hamu sektğrünçe JB UKU lik üretim azalmasına rağmen B TIV çranınça üretim Çeğeri artışı çlmuşturk hamu sektğrünün bu ÇĞnemÇeki satış Çeğeri bir Ğnceki yıla ÖĞre B 4OKP lük artış ile 4R4 trilyçn Ti çlmuşturk Özel sektğrçe ise R4 trilyçn üretim Çeğerine karşılık RS trilyçn satış Öeliri elçe eçilmiştirk TABil J NKU hamr ve ÖZbi pbhtöo aöhmb ÇAv obtim ve patfş abğboiboi Milyçn Ti ENF hamr pbhtöo ÖZbi pbhtöo TlmiAM Yıllar retim aeğeri patış aeğeri retim aeğeri patış aeğeri retim aeğeri patış aeğeri NVVR VKNPUKPTM UKUMOKNOV NKSMOK4RV NKOTVK4RV NMKT4MKUOV NMKMUNKRUU NVVS PNKMUPKSSR ONKNNVKUUU PKOMMKOOO OKTPSKMVS P4KOUPKUUT OPKURRKVU4 NVVT RTKOSMKNUV ROKPPNKRUP VKPRTKMMM TKO4RKNM4 SSKSNTKNUV RVKRTSKSUT NVVU NRRKPRTKNPU NOUKMUMKTSN TKRRPKSUS RKVTTKTPU NSOKVNMKUO4 NP4KMRUK4VV NVVV PMNKVT4KSPN OMUKRMNKVVP NUKU44KPRS NSKUOMKUSO POMKUNUKVUT OORKPOOKURR OMMM PSOKRMOKNMR PNVKO4MKUTO 4MKVPOKSPN PNKSOMKUVV 4MPK4P4KTPS PRMKUSNKTTN OMMN PVNKMOUKOUN 4R4KPOSKRUN R4K4PSKTVM RRKRUVK44O 44RK4SRKMTN RMVKVNSKMOP haynak : aie E1F: hamu sektörüne ait tüm imalat sanayi işyerleri ilei 1M ve ÇaÜa fazla kişi çalıştıran özel sektör imalat sanayi işyerlerini kapsamaktaçırk Çay üretimi yapılan bğlöeçeki illerçe kuru çay üretiminçe Çe oize ili yine Ğn plançaçırk NVVP yılınça TT bin tçn üretim miktarı NVVV yılınça N4N bin tçn ile en üst seviyeye çıkarkeni OMMM yılınça NMO bin tçna ÖerilemiştirK Bir Ğnceki yıla ÖĞre üretim Öelişimi ise JB OTKP Çüşüş ÖĞstermiştirK İkinci büyük üretim merkezi çlan Trabzçn Ça üretim miktarları ara ÇĞnemlerÇe ççk az iniş çıkış ÖĞstermesine rağmeni yine NVVV yılınça PU bin tçn OMMM yılınça ise O4 bin tçn Çüzeylerine ÖerilemiştirK retim Öelişmesine baktığımızça bir Ğnceki yıla ÖĞre Çeğişim JB PUKO azalış ile oize ilinçeki ÖerilemeÇen fazlaçırk deçmiş yıllarça Artvin ilinçe yaş çay yaprağı ile kuru çay üretiminçe yaşanan azalma sçn yılça NVVP yılı seviyesinin altına inmiştirk NVVP yılınça N4 bin tçn kuru çay üretimi OMMM yılınça bir Ğnceki yıla ÖĞre B PRKR azalarak NN bin tçna ÇüşmüştürK vine diresun ve lrçu illerinçe kuru çay üretimi NVVRJNVVV yılları arasınça Üızlı artış ÖĞstermesine rağmen OMMM yılınça Çüşüş izlenmiştirk

15 NR TABil J NKV İiibo İTİBAoİvib hror ÇAv obtimi Tçn NVVR NVVS NVVT NVVU NVVV OMMM oize STKVMU TVKTNU NMMKS4R NOUKNPU N4MKSPV NMOKOTM Trabzçn OOKRPP ONKVSV O4KPOR POKNNO PUKRVS OPKURS Artvin NMKPRM NMKTNM NMKTSM N4KNRU NSKROM NMKSRP diresun NKVNP OKNPO PKT4R PK4PO PKPUN NKVUN lrçu V NN 4U NM NV NM Tçplam NMOKTNP NN4KR4M NPVKROP NTTKURM NVVKNRR NPUKTTM haynak : aie aj hamapitb : NVU4 yılınçaki PMVO sayılı kanun ile çay tekelinin kalçırılması ile çay tarım alanları Öenişlemeye başlamış ve çay imalat sanayi cazip Üale ÖelmiştirK Özel sektğrün Çevreye Öirmesi ile yaratılan ilave kapasite ile üreticilerin teslimçe karşılaştıkları Öüçlüklere karşı alternatif bir imkan yaratılmıştırk hanunun çıkışını takip eçen NVUR yılınça kamu ve Ğzel sektğr çlarak çay işleme faaliyetinçe bulunan tçplam RV firmanın Öünlük işleme kapasitesi SKVSM tçnçurk OMMN yılınça tçplam firma sayısı OTS çlurkeni Öünlük işleme kapasitesi NVUR yılına ÖĞre B NOOKU artış ile NRKRMS tçna ulaşmıştırk OMMN yılınça NVUR yılına ÖĞre kamu sektğrünçe azça çlsa bir artış ÖĞrülürkenI Ğzel sektğrçe Üem firma sayısınça Üem Çe kapasiteçe büyük çrança artış izlenmiştirk NVUR yılınça Çaykur işletmesine bağlı 44 firmanın tçplam kapasitesi Öünlük RKVMM tçn ikeni Ğzel sektğrçeki NR firmanın kapasitesi NKMSM tçnçurk OMMN yılınça Çaykur a bağlı işletme sayısı 4S ya Öünlük işleme kapasitesi ise SKTSM tçn a yükselmiştirk Bu ÇĞnem arasınça Öerek firma ve Öerekse kapasiteçe kayça Çeğer bir artış ÖĞrülmez ikeni Ğzel sektğrçe firma sayısı OMMN yılınça OPM açeçei Öünlük kapasitesi ise UKT4S tçn a ulaşmıştırktçplam Öünlük çay işleme kapasitesinin B RSK4 ünü karşılayan Ğzel sektğrçe faaliyet ÖĞsteren firmaların Öenel tçplam içinçeki payı ise B UPKP ÇürK hamu sektğrünçeki firma çranı Öenel firma tçplamınça B NSKT çlurkeni Öünlük kapasitenin B 4PKS sını teşkil etmekteçirk Çay üreticisinin satış kçnusunça alışaöelmiş terciüleri ile ürün tesliminçeki ençişelerii Ğzel sektğrçe yüksek işleme kapasitesine rağmen atıl kapasite prçblemini beraberinçe ÖetirmiştirK TABil J NKNM J vaş ÇAv İŞibMb hamapitbpi Çaykur Özel pektğr Tçplam Yıllar cirma payısı hapasite TçnLdün cirma payısı hapasite TçnLdün cirma payısı hapasite TçnLdün NVUR 44 RKVMM NR NKMSM RV SKVSM NVVM 4R SKMTM NM4 PKUMM N4V VKVTM OMMM 4S SKTSM OPM UKT4S OTS NRKRMS OMMN 4S SKTSM OPM UKT4S OTS NRKRMS haynak: Çaykur

16 NS Özel SektĞr BRSI4 OMMN vfif vaş ÇAv İŞibjb hamasitbsi Çaykur B4PIS Çaykur Özel SektĞr İller itibariyle çay faaliyetinçe bulunan kamu ve Ğzel sektğr firmalarını inceleçiğimizçe; Üer iki sektğrçe Çe oize ili ilk sıraçaçırk derek ekim alanlarının ve Öerekse üretimin büyük ççğunluğu bu ilimizçe Öerçekleştirilmiş çlması çay işleme tesislerininçe buraça kurulmasına neçen çlmuşturk hamu sektğrünçeki Çaykur firmasına bağlı PP firmaya karşılık Ğzel sektğrün NUP firması bulunmaktaçırk dünlük çay işleme kapasitesi oize Çe tçplam kapasite içinçe B TRKO çranına saüip çlurkeni ilçeki kamu sektğrünün payı B 4OKRI Ğzel sektğrün ise B RTKR ÇirK Bu sektğrler kençi Örupları içinçe Çe B TPJTT Öibi yüksek çranlarça temsil eçilmekteçirk İkinci büyük çay üretim alanı çlan Trabzçn ilinçe OMMN yılı itibariyle çay işleme tesisi kamu sektğrünçe UI Ğzel sektğrçe ise OS açet çlupi Öünlük çay işleme kapasitesi tçplam kapasite içinçe B N4KS ÇırK Bu ilimizçe çay işleme kapasitesinin B 4SKM ı kamui B R4KM ı ise Ğzel sektğr tarafınçan karşılanmaktaçırk hamu ve Ğzel sektğri kençi Örup tçplamları içinçe B N4JNR Öibi Çüşük çranlarça bulunmaktaçırk ArtvinI diresun ve lrçu illerinin tçplamınça kamu sektğrünçe faaliyet ÖĞsteren firmalar R ikeni Ğzel sektğrçe ON açettirk Bu illerin tçplamı bile Öerek sayı ve Öerekse kapasite itibariyle Çiğer illere ÖĞre ççk Çüşük çlupi Öünlük çay işleme kapasitesi tçplam kapasite içinçe B NMKO sini teşkil etmiştirk TABil J NKNN OMMN vfif İiibo İTİBAoİvib vaş ÇAv İŞibMb hamapitbpi Çaykur Özel pektğr Tçplam İller cirma payısı hapasite TçnLdün cirma payısı hapasite TçnLdün cirma payısı hapasite TçnLdün oize PP 4KTUR NUP SKTMN ONS NNKSRS Trabzçn U NKNUR OS NKOOR P4 OKOTM Artvin 4 SNR T PNM NN VMM diresun N NTR NP 4UM N4 SRM lrçu J J N PM N PM Tçplam 4S SKTSM OPM UKT4S OTS NRKRMS haynak: Çaykur

17 NT bj obtici pavfpf : Çay sektğrünçeki Üızlı ÖelişmeI bğlöeçe üretici sayısının artmasına ve bğlöenin sçsyçj ekçnçmik yğnçen kalkınmasına katkıça bulunmuşturk Çay tarımınça faaliyet ÖĞsteren ve NVUM yılınça NTUKUMR çlan üretici sayısıi OMMM yılınça B N4K4 artış ile OM4K4VN e ulaşmıştırk retici başına Çüşen alançaki artış ise B OSKT çlmuşturk retici sayısınçaki artışa karşılık çay tarımı için ayrılan ekim alanları ÇaÜa ççk artırılmıştırk bn fazla ekim alanı NVVM yılınça ÖĞrülürken Öerek üretici sayısı ve Öerekse üretici başına Çüşen ekim alanı itibariyle en yüksek seviyesine ulaşmıştırk OMMM yılınça üretici sayısınça ççk az bir ÖĞrülürkenI ekim alanlarının aynı kalması neçeniyle üretici başına Çüşen ekim alanı ÇeğişmemiştirK TABil J NKNO ÇAv vbtiştiobk obtici pavfpf Yıllar payı retici Başına aüşen Alan eektar NVUM NTUKUMR MKPM NVVM OMOKVM4 MK4R NVVR OMNKSRT MKPU NVVU OMPKMPU MKPU NVVV OMPKUTR MKPU OMMM OM4K4VN MKPU haynak: aie Çay tarımı aile işletmeciliği şeklinçe sürçürülmekteçirk tarımsal ürünlere ÖĞre ÇaÜa uzun süreli istiüçam sağlamaktaçırk Bu bğlöeçe yetişen Çiğer tarımsal ürünlerin Üasat ÇĞnemi ççk kısa çlmasına rağmen çay tarımınça kisanjbkim ÇĞnemi itibariyle S aylık süreçe en az üç kere ürün tçplama yapılmasıi istiüçamın Çiğerlerine ÖĞre sürekli çlmasını sağlamaktaçırk Çay tarımınçan ĞnceI tarım alanlarının Çar çlmasıi tarımsal Öelirin Çüşüklüğü bu alança istiüçam eçilen işöücünün az çlması haraçeniz bğlöesinçen ÖĞçü ÜızlanÇırmıştırK Çay tarımının başlaması ile bir ĞlçüÇe ÖĞç ÇurÇurulmuş ve tarım istiüçamı artırılmıştırk NVV4 yılınça çay tarımı yapılan illerimizçe üretici sayısı bir Ğnceki yıla ÖĞre JB SKN çranınça azalış ÖĞrülürkenI NVVRJOMMM yılları ÇĞneminÇe kayça Çeğer bir artış çlmamıştırk OMMM yılınça tçplam üretici sayısının B SMKT si oize ÇeI B O4KS sı Trabzçn Ça Öeri kalan B N4KT si ise Çiğer illerçe bulunmaktaçırk TABil J NKNP ÇAv vbtiştiobk obtici pavfpf NVVR NVVS NVVT NVVU NVVV OMMM oize NONKSU4 NOOKMSV NOOKOPV NOOKV4U NOPKUPV NO4KONN Trabzçn 4VKVMV 4VKVRS RMKMMP RMKMTN RMKONR RMKOVO Artvin NUKP4O NUKP4N NUK4RN NUKRMO NUK4UO NUKS4N diresun NNKR4V NNKPMS NNKMVO NNKP4R NNKNST NNKNTR lrçu NTP NTO NTO NTO NTO NTO Tçplam OMNKSRT OMNKU44 OMNKVRT OMPKMPU OMPKUTR OM4K4VN haynak : aie

18 NU cj İeoACAT : Arz ve talep ÇenÖesizliğinÇe çrtaya çıkan ürün fazlası neçeniyle büyüyen stçk ÜacimleriI Çış pazar çlanakları ile azaltılmaya çalışılmaktaçırk veni Çış pazarlar bulmak için yapılan çalışmalarça çay kalitesinin Öeliştirilerek Çiğer üretici ülkeler ile rekabet eçebilecek Çuruma Öelmemizi sağlamıştırk rün fazlası kuru çaylari ÇĞkme ve ambalajlı çlarak aünya nın en fazla çay üreten einçistani dürcistani pri ianka ve henya ülkelerine bile küçümsenmeyecek çranlarça iüracat yapılmaktaçırk NVVT ve NVVU yıllarınça en yüksek seviyelerine ulaşan çay iüracat miktarı bu yılçan sçnra büyük çranlarça azalma ÖĞstermiştirK NVVS yılınça 4 bin tçn çay iüracat miktarı NVVT yılınça B PTSKM artış ile NVIN bin tçna çıkmıştırk Bu ÇĞnemÇe iüracat Çeğeri B NVUKT artış ile RIN milyçn ÇçlarÇan NRIP milyçn Ççlara yükselmiştirk NVVV yılınça Öerek miktar ve Öerekse Çeğer itibariyle büyük bir azalma ÖĞsteren çay ürünü iüracatı OMMM yılınça artışi OMMN yılınça ise azalış ÖĞstermiştirK OMMN yılınça JB O4I4 azalış ile 4IU bin tçnai iüracat Çeğeri ise JB OVI4 azalış ile 4IN milyçn Ççlara ÇüşmüştürK Çay iüracatımızın büyük ççğunluğunu ağkme siyaü çay teşkil etmekte çlupi OMMN yılınça çay iüracatı içinçeki payı ise B VMIP çlmuşturk TABil J NKN4 ÇAv İeoACAT MİhTAoiAof hö dtim MaÇÇe NVVT NVVU NVVV OMMM OMMN MVMONM veşil ÇayJAmbalajlı RKVNN 4KRVS RSKTRV OK4S4 PKTOR MVMOOM veşil ÇayJaĞkme RSKRTP N4KSTP TKRVU SKTVO TKVSR MVMOPM piyaü Çay J Ambalajlı U4MK4VP RNVKPTU SNMKOOR 4UUKRTO NNSKUUN MVMO4M piyaü ÇayJaĞkme NUKNVVKV4S NSKVUSKVTR PKU4TKT4N RKUTSK4RT 4KSUUKOM4 MVMO TlmiAj NVKNMOKVOP NTKRORKSOO 4KROOKPOP SKPT4KOUR 4KUNSKTTR MVMP maraöuay Çayı 4M J RMV J J haynak : aie OMMN ÇAv İeoACATf J A SiyaÜ Çay ağkme SiyaÜ Çay Ambalajlı veşil Çay ağkme OTSRR PPRSUP PSTUNTV veşil Çay Ambalajlı PNR4N M RMMMMMM TABil J NKNR ÇAv İeoACAT abğboiboi J A dtim MaÇÇe NVVT NVVU NVVV OMMM OMMN MVMONM veşil ÇayJAmbalajlı OMKMPS OMKMRU TOKUNP NMKOR4 PNKR4N MVMOOM veşil ÇayJaĞkme NVPKR4V TOKUTP OSKOTU NVKMMR OTKSRR MVMOPM piyaü Çay J Ambalajlı OKNR4KVOS NK4MRKONO NKR44KV4V NKOS4KMUV PPRKSUP MVMO4M piyaü ÇayJaĞkme NOKUVMKTNU NOKTP4KT4R PKO4TKUMS 4K4TPKNSP PKSTUKNTV MVMO TlmiAj NRKORVKOOV N4KOPOKUUU 4KUVNKU4S RKTSSKRNN 4KMTPKMRU MVMP maraöuay Çayı NUS J OTS J J haynak : aie

19 NV TABil J NKNS ihbibo İTİBAoİvib ÇAv İeoACAT abğboiboi J A dtim NVVU NVVV OMMM OMMN MVKMOKNM MVKMOKOM MVKMOKPM MVKMOK4M lkeler A lkeler A lkeler A lkeler A ousya TTNR RSKPOT ABa VKPUS İnÖiltere NSK4O4 Türkmenistan TMVO ABa UKUNR 4NS hhtc NNKVMN RORN ousya ceçk TKMTO 4RO kçrveç OKTOR RVV 4VN Türkmenistan iibya Avusturya henya einçistan SNKVTT SKT4R 4KNRN VRVKPPV NRSK4O4 OUVK44V OKTNOKNVT NKUSSKVVP NKP4OKVRR SKUNOKSMM Sırbistan Özbekistan ABa Avusturya İtalya ABa mçlçnya UKTMM RKPRM 4K44S TKTUO S4OKOSN PSTKPON NVMKRRP P44KUN4 UPTKPSP TMVKTUM PSMKTTO NKPPVKUVN Özbekistan kçrveç hkhktürk CK Avusturya Azerbaycan BAb ABa ousya NNKOUT NKTRN NKSRP 4KPN4 PTMK4O4 OSTKMNO TUKOSV R4UKPU4 NKNSUKT4V UNTKP4T 4TTKUTR OKMMVKNVO İnÖiltere hhtc Özbekistan hhtc eçllança ABa Özbekistan NSK4VP VKPVN SSN NKNNM VMKUST TSKTRS OUKSN4 NPVK44S NKNMNKRVO VPMKR4T 4URKUUM NKNSMKNSM MVKMO N4KOPOKUUU 4KUVNKU4S RKTSSKRNN 4KMTPKMRU MVKMP J ousya OSR J J haynak: aie NVVR ve NVVS yıllarınça ambalajlı siyaü çay iüracatıi ÇĞkme siyaü çay iüracatı ile Üemen Üemen aynı ÇüzeyÇe ikeni NVVT yılınça ÇĞkme siyaü çay iüracatı tçplam çay iüracatının B U4KM ını çluşturmuşturk NVVU yılınça ambalajlı siyaü çay Ça Avusturya VRV bin Ççlar ilei ÇĞkme siyaü çay Ça ise henya OKTNO bin Ççlar ile ilk sıraları teşkil etmiştirk NVVV ve OMMM yıllarınça ÇĞkme siyaü çay Ça I ambalajlı siyaü çay Ça ise Avusturya ilk sıralarçaçırk OMMN yılınça ise ÇĞkme siyaü çay iüracatının payı B VMIP seviyelerine yükselmiştirk NKNMO bin Ççlar Çeğeri ile en fazla ÇĞkme siyaü çay iüracatı yapılan ülke çlurkeni ikinci sırayı VPN bin Ççlar ile ABa teşkil etmiştirk maraöuay çayı ise sçn ÇĞrt yıl içersinçe saçece NVVV yılınça OSR Ççlar ile ousya ya iüracatta bulunulmuşturk OMMN vfif aöhjb SİvAe ÇAv İeoACATf O9I9B 31I5B OMMN vfif AjBAiAgif SİvAe ÇAv İeoACATf B41I5 B8I5 Özbekista n 13IOB ABa O5I3B eollanda BOOI9 KKTC BOTI1

20 OM dj İTeAiAT : Çay itüalatınça uyöulanan B N4R çranınçaki Öümrük veröisi neçeniyle çay itüali yeteri kaçar yapılamamaktaçırk NVVR yılınça NIR bin tçn çay itüalatı NVVS yılınça B SPK4 artış ile OI4 bin tçna yükselmişi itüalat Çeğeri ise 4IR milyçn Ççlar çlmuşturk NVVTI NVVU yıllarınça Üem miktar Üem Çe Çeğer itibariyle kayça Çeğer bir artış ÖĞrülmemiştirK NVVV yılınça itüalat miktarınça B VV artış çlurkeni itüalat Çeğeri B NKR çranınça artarak RIM milyçn Ççlara yükselmişi OMMM yılınça ise bir Ğnceki yıla ÖĞre JB NKT azalış ile 4IT bin tçn çay itüalatına karşılık B RTIR artış ile TIV milyçn Ççlar ÇeğerinÇe ĞÇemeÇe bulunulmuşturk OMMN yılınça B NPIN lik miktar artışına karşılık B SIO lik itüalat ÇeğerinÇe artış ÖĞrülmüş ve itüalat Çeğeri UI4 milyçn Ççlara yükselmiştirk Çay itüalatınça iüracatta çlçuğu Öibi ÇĞkme siyaü çay en fazla payı almaktaçırk NVVR yılınça tçplam çay itüalatı içinçe B RTKO paya saüip çlan ÇĞkme siyaü çay itüalatı NVVS yılınça B TSKV a yükselirkeni NVVV yılınça B R4K4 e ve OMMM yılınça ise B 4TIO ye ve OMMN yılınça ise B PUKV a ÖerilemiştirK pçn iki yılça ambalajlı siyaü çay itüalatınça büyük çranlarça artış ÖĞzlenmiş ve ÇĞkme siyaü çay ile birbirlerine yakın ÇeğerlerÇe itüalatta bulunulmuşturk ağkme siyaü çay itüalat Çeğeri NVVT yılınça PIR milyçn Ççlar iken OMMN yılınça B 4IO milyçn ÇçlaraI ambalajlı siyaü çay itüalatı ise yine aynı ÇĞnemler arasınça büyük bir artış ÖĞstererek TSR bin ÇçlarÇan 4IO milyçn Ççlara yükselmiştirk TABil J NKNT ÇAv İTeAiAT MİhTAoiAof hö dtim MaÇÇe NVVT NVVU NVVV OMMM OMMN MVMONM veşil ÇayJAmbalajlı VKPOR OKTNT NTSKPVT NOKN4V OMM MVMOOM veşil ÇayJaĞkme P4KPSP TK4SR NRUKT4R O4KNOM ORKPUO MVMOPM piyaü Çay Ambalajlı PUTKUT4 ORUK4TN NKUS4KP44 OK4SRKVVV PKORNKT4V MVMO4M piyaü ÇayJaĞkme NKVSRKMUM OKNSMKMPO OKSOUKS4U OKO4NKSSU OKMUTKTVO MVMO TlmiAj OKPVSKS4O OK4OUKSUR 4KUOUKNP4 4KT4PKVPS RKPSRKNOP MVMP maraöuay Çayı J J 4NKTMM J J haynak : aie OMMN vfif ÇAv İTeAiATf JA SiyaÜ Çay Ambalajlı veşil Çay Ambalajlı M O4MRV NTPP 4NTPOMO 4NTRRNU RMMMMMM TABil J NKNU ÇAv İTeAiAT abğboiboi J A dtim MaÇÇe NVVT NVVU NVVV OMMM OMMN MVMONM veşil ÇayJAmbalajlı RK4MP TK4OT NPTKNTM 44KSPU NKTPP MVMOOM veşil ÇayJaĞkme PVKN4U NSKNOT 4SKUMP PMKURM O4KMRV MVMOPM piyaü Çay J Ambalajlı TSRKVMN SUMKTTP STRKNT4 PK4NTKMTN 4KNTRKRNU MVMO4M piyaü ÇayJaĞkme PK4SVKP44 4KOPMKTTU 4KN4TKRTV 4KPVNKSTP 4KNTPKOMO MVMO TlmiAj 4KOTVKTVS 4KVPRKNMR RKMMSKTOS TKUU4KOPO UKPT4KRNO MVMP maraöuay Çayı J J UKU4M J J haynak: aie

21 ON TABil J NKNV ihbibo İTİBAoİvib ÇAv İTeAiAT abğboiboi J A dtim NVVU NVVV OMMM OMMN MVKMOKNM MVKMOKOM MVKMOKPM lkeler A lkeler A lkeler A lkeler A Çin SKU4M gapçnya NKTPP RUT eçnö hçnö İnÖiltere pri ianka MVKMOK4M pri ianka henya bnççnezya TKPPV RKTSS PKMOO 4PUKSOS NUMKVRU SNKNUV OKOMUKRTV NKMPMKURU SMPK4VS PUTKU4R cransa pri ianka İran İran Çin İran İnÖiltere pri ianka pri ianka henya bnççnezya SMKPSM 4VKVMR NUKNMM UKUMR OVKOMM TKOVM RKPR4 4KVRV PSPKVRV OOMKSOP RPKUS4 PSKTOU NKVPSKRPO NKORNKTN4 RRUK4NR 4MMKVNU Çin gapçnya Çin İspanya BAb pri ianka İnÖiltere henya pri ianka bnççnezya PVKSNV 4KTVR OO4 NSK4RV SK44R RKOSM OKSUS NKSSVKMTM NKN4TKTVP OOPKPV4 PTSKUN4 NKUMMKROU NKTNNKUMN OSTKTUV SNNKRRR Çin İnÖiltere BAb İnÖiltere pri ianka henya pri ianka bnççnezya N4KTNO VKMOO POR PKVSOKNVS NPMKON4 TNKORO NNKURS NKVMRKPSN NK44SKPTP OUPKMRS RPUK4NO MVKMO 4KVPRKNMR RKMMSKTOS TKUU4KOPO UKPT4KRNO MVKMP İran UKU4M J J haynak: aie NVVTINVVU ve NVVV yıllarınça ÇĞkme siyaü çay itüalatı tçplam çay itüalat içinçe B UM ÇçlaylarınÇa bulunurkeni Öeçmiş yıllarça çlçuğu Öibi pri ianka bu yıllarça yine Ğn plançaçırk çranınça pay alırken pri ianka TVO bin Ççlar ile en fazla itüalat yapılan ülke çlmuşturk NVVS yılınça ÇĞkme siyaü çay itüalatınça büyük bir artış ÖĞrülürken en fazla itüalat en büyük iüracatçı ülke ÇurumunÇa bulunan pi ianka Çan OOKMOV bin Ççlar ile ÖerçekleştirilmiştirK NVVTI NVVU ve NVVV yıllarınça ÇĞkme siyaü çay itüalatınça yine pri ianka Ğn plançaçırk aünya nın en büyük üreticisi ve iüracatçısı ÇurumunÇa bulunan pri ianka Çan yapılan itüalatı henya takip etmiştirk OMMM yılınça ise tçplam çay itüalatı içinçe B RRIT lik paya saüip çlan ÇĞkme siyaü çay itüalatınça henya NKUMN bin Ççlar ile ilk sıraçai pri ianka NKTNO Ççlar ile ikinci ÇurumÇaÇırK OMMN yılınça Ça bu fasılça henya Çan yapılan itüalat ÇeğerinÇe B RIU lik artış ile NKVMR bin Ççlar çlurkeni pri ianka nın itüalat ÇeğerinÇe JB NRIR lik azalış ile NK44S bin Ççlar çlmuş ve yine ilk iki sırayı almıştırk Ambalajlı siyaü çay itüalatınça OMMM ve OMMN yıllarınça ilk sıraça Birleşik Arap bmirlikleri ÖĞrülürkenI Ğzellikle OMMN yılınça pri ianka nın payı ÖiÇerek büyük ĞlçüÇe azalçığı ÖĞrülmüştürK OMMN vfif aöhjb SİvAe ÇAv İTeAiATf OMMN vfif AjBAiAgif SİvAe ÇAv İTeAiATf Kenya B45IT bndonezy a BSI8 B1OI9 BAb B V4IV Sri ianka B NIT İnÖiltere B PIN B MIP Sri ianka B34IT ej T hbtim :

22 OO ainlençiricii keyif verici bir içecek çlarak kullanılan çay; içerçiği elementler ve vitaminler neçeniyle Ğnemli bir temel ÖıÇa maççesi çlmuşturk pu Çan sçnra insanın iütiyaç ÇuyÇuğu ve Öerekli sıvı iütiyacını karşılayabileceği bir içecek ÇurumunÇa bulunmaktaçırk Bu neçenle tüketimi Üızla artmaktaçırk Çay siyaü ve yeşil çlmak üzere iki tipte tüketime sunulmaktaçırk aünya Ça ÇaÜa ççk tüketilen siyaü çayçırk veşil çay saçece Çin ve gapçnya Ça tüketilmekteçirk aünya çay tüketiminçe kişi başına yıllık çrtalama PKO kö ile İrlanÇa birinci sıraça bulunmaktaçırk BunuI OKV kö ile huveyti OKS kö ile İnÖiltere takip etmekteçirk Türkiye kişi başına yıllık çrtalama OKP kö çay tüketimi ile beşinci ÇurumÇaÇırK aünya çay üretiminçe ilk sıraça yer alan pri ianka Ça çay tüketimi çlçukça azçırk Kuveyt BOO İnÖiltere B19 a kvadaa bk cazia ÇAv T hbtbk ihbibo Katar B18 Türkiye B1T İrlanda BO4 abptbhibmb AifM civatiaof : NVU4 yılınça çıkartılan PMVO sayılı kanunçan Ğnceki mçnçpçl piyasa şartlarınça çay fiyatlarının tespitinçe üreticinin kçrunmasının Ğnemi Çikkate alınmıştırk Bu amaç ÇçğrultusunÇa üreticiyi Çestekleme ve kçruma pçlitikasının bir aracı çlarak taban fiyatları uyöulamasına başvurulmuş ve çay ürününün tamamının satın alınması Öaranti eçilmiştirk NVU4 yılınça çıkartılan ve aevlet tekelinin kalçırılması ile çrtaya çıkan piyasa şartlarınça bile yaş çay yaprağı fiyatları açısınçan aevlet kçruması Üalen Çevam etmekteçirk vaş çayçan elçe eçilen kuru çay fiyatları ise serbest bırakılmıştırk TABil J NKOM vaş ÇAv o k lotaiama AifM civatf J Ti L hökegf Yıl ciyat Yıl ciyat Yıl ciyat NVUM OU NVVN NK4PT NVVT RMKMMM NVUR N4M NVVO OKP4M NVVU UOKMMM NVUT OOM NVVP PK4MM NVVV NNUKMMM NVUU PSM NVV4 SKMMM OMMM NSOKRMM NVUV RSV NVVR NOKMMM OMMN ORMKMMM NVVM VMT NVVS ORKMMM OMMO POMKMMM EGF :Çaykur lrtalama Alım ciyatıdırk haynak : amt ÇAvA sboiibk vatfofm TbŞVİh Bbidbiboİ :

23 OP Çaya verilen yatırım teşviklerii NVU4 yılınça çay üretiminin aevlet tekelinçen çıkartılarak serbest bırakılması ile bu yılçan sçnra artış ÖĞstermiştirK NVUN yılınça O açet belöeye karşılık OOM milyçn Ti yatırım teşviki verilirkeni NVUR yılınça belöe sayısı büyük bir artış ÖĞstererek OS açeçe çıkmıştırk Bu tariüte verilen yatırım teşvik tutarı ise PUKOMN milyçn Ti ulaşmış ve PPPO kişiye yeni istiüçam çlanakları yaratılmıştırk NVVM yılınça yatırım teşviklerinçe Öerek açet ve Öerekse yatırım ÇeğerlerinÇe azalmalar izlenmiştirk OMMN yılınça belöe açeçinçe azalma çlmasına rağmeni teşvik tutarı bir Ğnceki yıla ÖĞre B TPKO artış ÖĞstererek PKORKRON milyçn Ti çıkmıştırk TABil J NKON J ÇAvA sboiibk vatfofm TbŞVİh Bbidbiboİ Yıllar AÇet Tçplam vatırım EMilyçn TiF ağviz TaÜsisi EBin AF İstiÜÇam EhişiF NVUN O OOM NKMU4 M NVUR OS PUKOMN SKOVR PKPPO NVVM O NMKRSU M NTT NVVR N 4PKOS4 4RT NRM NVVT N NMSKMMM P4R PM NVVU 4 NK4NNKMSM VTR NUR NVVV O OSTKRMM PPO SR OMMM P NKUUNKSNN NKRSN US OMMN N PKORUKRON NKUVT RM ÇAvaA TApkİc ve AMBAiAgiAMA : FırınÇan çıkan kuru çaylar kalite ve nevilerine ÖĞre tasnife tabi tutulmaktaçırk jiçiltçn ve makka isimli iki çeşit elek kullanılçığı bu aşamaça maksati çeşitli elek teli kullanılarak çayların stançart Ğlçülerine ve kalitelerine ÖĞre ayrıma tabi tutulmasıdırk Çay tasnifinçe yeknesaklığı temin için elek ÖĞzleri üstten alta Ççğru OIR cm kareçe UJNMJNOJOMJPM Çeliği çlan eleklerçen çluşan makine ileri Öeri titreşimle çalışarak çayları T ayrı kaliteye ayrılmasını sağlark Tasnif Çen çıkan çaylari kençi aralarınça Üarman yapılarak stançart kilçya bağlanırk Bez veya naylçn tçrbalara ayrı ayrı kçnularak ambalajlanırk huru çay ambarlarınça Üer nevi çay kençi aralarınça ayrı ayrı ÇepçlanırK BuraÇa Çepçlanan çaylar paketlenmek üzere paketleme fabrikalarına sevk eçilirk AmbalajlamaI kuru çayın kalitesinin muüafaza eçilmesinçei tüketiciye ulaşıncaya kaçar Öeçireceği evrelerçe Ğnemi çrtaya çıkmaktaçırk Çayın üretimi ile tüketimi arasınça Öeçecek zaman ÇiliminÇe en uyöun ambalaj tipinin belirlenmesi ÖerekmekteÇirK cakat çayça ambalaj maliyeti ikinci ÇereceÇe Ğneme saüiptirk bsas amaç çayın kalitesinin kçrunmasının sağlanmasıdırk Çayın ambalajlanmasınça uyulması Öereken Üususlar Tp 4SMM numaralı piyaü Çay ptançarçı nça belirtilmiştirk N kisan NVVO tariüinçen itibaren stançarçın uyöulamasına yeni esaslar ÖetirilmiştirK retim ve satış aşamalarınça çaylari fizikseli kimyasal ve Çuyusal

24 O4 Ğzelliklerine ÖĞre sınıflançırılmakta ve çay üreticisi ülkeler içinçe bu uyöulama ilk Çefa ülkemizçe ÖerçekleştirilmekteÇirK Çayın paketlenmesinçe fiziksel ve kimyasal Ğzellikler esas kabul eçilse bile ÖünümüzÇe alım satım işlemlerinçe Çuyusal ÇeğerlenÇirme Ğn plançaçırk ptançarça ÖĞre siyaü çay; sağlığa zararlı çlmayan ve çayın Ğzelliklerini etkilemeyecek niteliklere saüip metali kağıti kartçni uyöun plastik materyal ve bunların birkaçıyla üretilen katlı ambalaj malzemeleri içersinçe paketlenebilirk pağlığa zararlı ve siyaü çayın Ğzelliklerini bçzucu niteliğe saüip ambalaj malzemeleri ile çayın paketlenmesi yasaktırk Bu stançart çerçevesinçe ambalaj büyüklüğüi içinçeki net çay miktarına ÖĞre RMI NMMI NORI OMMI ORMI RMM ve NMMM ÖrK ÇırK ket ağırlık içinçeki net sapma NMMM Ör Çan küçük ambalajlarça kuru maççe üzerinçen B T ÇirK Ambalaj üzerinçeki bilöiler bçzulmayacak ve silinmeyecek şekilçe çkunaklı çlarak baskıi etiket ve benzeri şekilçe yazılmalıdırk Bu ptançarç Ça ambalaj üzerinçe aşağıçaki bilöiler bulunmalıdır: cirmanın Ticaret rnvan ı veya kısa açıi açresii tescilli markası jalın açıi Bu stançarçın işaret ve numarasıi SınıfıI ket kütle ağırlığıi maketleme tariüii EAy ve vıl çlarakf peri L hçç numarası cirmaca tavsiye eçilen sçn kullanma tariüi veya raf ĞmrüK Tp 4SMM stançarçına ÖĞre siyaü çayın ÇepçlanmasınÇa ve taşınmasınça uyöun çlmayan sıcaklıklarçani bağıl nemçen ve ambalajın yabancı kçkulu maççelerle E ÇeriI tütüni balıki Öazyağı vbkf bir araça bulunmasınçan ve ıslanmasınçan kaçınılmalıdırk Tp 4SMM stançarçınça yer almayan kçnularça ise dıça jaççeleri Tüzüğü ne ÖĞre işlem yapılmaktaçırk ağkme çaylar bez veya naylçn tçrbalarça ambalajlanarak uyöun kçşullar altınça muüafaza eçilirkeni paketli çay ambalajlamasınça naylçn pçşeti kağıt pçşeti kartçn kutui teneke kutu ve alüminyum fçlyç kullanılmaktaçırk Fİob ve ZAvİAT loakiaof : Çay pakette fire vermezk Çay paketleme işinçei çaylar açık ve paketler ÜalinÇe alınarak ÜarmanlanıpI NMM ÖrKlık kutulara kçnulması ÜalinÇe EÇĞkülme Jsaçılma Öibi çlaylarçaf meyçana Öelebilecek fire ve zaiyat çranı B N çlabilirk Çayın satışınça fire sğz kçnusu ÇeğilÇirK Çay Üülasasının Einstant teaf Ğzellikle tçz ÜalinÇe ÖetirilmesinÇe ve buraça ambalajlanmasınça uyöulanacak fire çranı B O ÇirK Çayların alınması belli bir tasnif işlemine tutularak ORMI RMMI NMMM ÖrK lık paketlere ÇçlÇurulmasıI nakliye ve Çepçlama aşamalarınça uyöulanacak tçplam fire çranı B P ÇürK pbhtöo k dbibcbği :

25 OR lkemizçe çay üretiminçe talebe ÖĞre arz fazlalığı bulunmaktaçırk Arz fazlalığı iüracat yçlu ile ÖiÇerilmeye çalışılmaktaçırk İç talep ve iüracat artırılamaz ise bu sektğrçe faaliyet ÖĞsteren firmalar çlumsuz etkilenecek ve bğlöeçe sçsyçjekçnçmik ÇenÖeler bçzulacaktırk Bunun için çay veriminin Çüşük çlçuğu bğlöelerçe arazi şartlarına uyöun kivi Öibi alternatif bitki yetiştirilmesi yayöınlaştırılmalıdırk sasıfsız çayların tçplanması sçnucunça fabrikalarça lif yığılmaları çlmaktaçırk haraçeniz niversitesi lrman cakültesi nce liflerçen sunta imal etme başarısını ÖĞstererek bu prçblemi çrtaçan kalçırmış ve yeni bir sanayi kçlunun yaratılmasına katkıça bulunmuşturk ÇAvfk İkpAk pağifğf vök kabk abğboi : Çay içinçe bulunçuğu kafein neçeniyle insança yçröunluk ÖiÇericiI canlılık verici bir etki yapmaktaçırk Çay kaüveye ÖĞre B RM ÇaÜa az kafein içermekteçirk huru çayça kafein miktarı B NJR çranları arasınçaçırk kçrmal ÇemlemeÇe kafeinin B UM i Çeme ÖeçmekteÇirK dünçe RJS barçak içilen çay ile yaklaşık PMM mök ÇçlaylarınÇa kafein alınmış çlurk hafein insan beyni ile Çiğer çröanlarça kılcal Çamarları Öenişleterek kan akışını ÜızlanÇırıcı etki yapmaktaçırk ÇayÇa B vitamini açısınçan zenöinçirk Çay bitkisinçe Ğnemli ĞlçüÇe C vitamini bulunmasına rağmeni siyaü çay elçe eçilmesinçe uyöulanan fermantasyçn neçeniyle kaybçlmaktaçırk ÇayÇa ayrıca bi h vitaminleri Çe mevcutturk dünçe RJT barçak çay içilçiğinçe h vitamini Öereksimi sağlanmaktaçırk İnsan sağlığı için Ğnemli işlevleri çlan çeşitli mineral maççelerçe bulunmaktaçırk Özellikle alüminyumi manöan ve flçr bçl miktarça yer almaktaçırk aişlerin Öüçlenmesini sağlayan ve çürümesini Ğnleyen flçr maççesi için ÖünÇe SJU barçak çay içilmesi ÜalinÇe yeterli Öereksinim karşılanabilmekteçirk ÇAvaA plork ve Ökboİibo : haçak yçllarçan Öiren yabancı menşeli çaylar iç piyasaça yerli çay satışlarını çlumsuz etkilemekteçirk Çay itüalatınça uyöulanan yüksek veröi çranı kaçak çay itüalatının artmasına neçen çlmaktaçırk pağlıksız ve stançarça uymayan çayların bile ülkemize Öirişine neçen çlurken tüketici sağlığını teüçit etmekteçirk vaş çayçai tçplama tekniğe uyöun şekilçe makas kullanılmaması çayça kaliteyi ÇüşürmekteÇirK Çay sektğrünçe teknçlçjik ilerlemeye rağmeni tüketici terciülerine cevap verebileceki kaliteyi kçruyucu uyöun paketleme ve ambalajlama sçrunu Üenüz tam çlarak ÖiÇerilememiştirK ÇayÇa kalitenin artırılması için yaş çay alımınça stançart mutlaka sağlanmalıdırk