file://c:\documents and Settings\smese\Desktop\ htm

Transkript

1 Page 1 of 6 3 Kasım 2006 CUMA Resmî Gazete Sayı : TEBLİĞ Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumundan: RİSK ÖLÇÜM MODELLERİ İLE PİYASA RİSKİNİN HESAPLANMASINA VE RİSK ÖLÇÜM MODELLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİNE İLİŞKİN TEBLİĞ BİRİNCİ BÖLÜM Amaç ve Kapsam, Dayanak ve Tanımlar Amaç ve kapsam MADDE 1 (1) Bu Tebliğ, bankaların, piyasa riskinin hesaplanmasında kullanacakları risk ölçüm modellerine ilişkin standartlar ile risk ölçüm modellerinin değerlendirilmesine ve risk ölçüm modelleri ile piyasa riskinin hesaplanmasına ilişkin usul ve esasları belirlemek amacıyla düzenlenmiştir. Dayanak MADDE 2 (1) Bu Tebliğ, 19/10/2005 tarihli ve 5411 sayılı Bankacılık Kanununun 43, 45 ve 93 üncü maddeleri ile 1/11/2006 tarihli ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanan Bankaların Sermaye Yeterliliğinin Ölçülmesine ve Değerlendirilmesine İlişkin Yönetmeliğin 6 ncı maddesinin dördüncü fıkrasına dayanılarak hazırlanmıştır. Tanımlar MADDE 3 (1) Bu Tebliğde yer alan; a) Banka: 5411 sayılı Bankacılık Kanununun 3 üncü maddesinde tanımlanan bankaları, b) Geriye dönük test: Bankaların kullandıkları risk ölçüm modellerinin doğruluğunu ve performansını ölçmek amacıyla uyguladıkları testi, c) Kurum: Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumunu, ç) Olay riski: Faiz oranları, hisse senedi fiyatları ve döviz kurlarında büyük orandaki değişmeler nedeniyle portföy değerinde meydana gelebilecek azalış riskini, d) Riske maruz değer: Elde tutulan bir portföy ya da varlık değerinin, faiz oranlarında, döviz kurlarında ve hisse senedi fiyatlarındaki dalgalanmalar nedeniyle meydana gelebilecek değişiklikler sonucunda maruz kalabileceği en yüksek zararı, belli bir zaman diliminde ve belli bir olasılık seviyesinde ifade eden ve muhtelif sayısal yöntemlerle tahmin edilen değeri, e) Sapma sayısı: Belli bir dönem içinde faiz oranları, hisse senedi fiyatları ve döviz kurlarındaki değişmeler nedeniyle portföy değerinde oluşan günlük zararın, yapılan karşılaştırma neticesinde bankanın risk ölçüm modeli ile tahmin edilen günlük "riske maruz değer"in üzerinde olduğu durum sayısını, f) Stres testi: Bir portföyün maruz kalabileceği beklenmeyen risklere karşı potansiyel dayanıklılığını ölçmeye yönelik muhtelif tekniklerin tümünü, g) Yönetmelik: Bankaların Sermaye Yeterliliğinin Ölçülmesine ve Değerlendirilmesine İlişkin Yönetmeliği, ifade eder. Risk ölçüm modeli kullanımına ilişkin temel esaslar MADDE 4 (1) Risk ölçüm modeli, risk yönetiminde ve piyasa riski için yasal sermaye gereksinimini belirlemede kullanılır. (2) Bankalar önemli zararların ortaya çıkmasına sebep olabilecek, risk ölçüm modelindeki hata ve eksikliklerden kaynaklanabilecek model riski ile risk ölçüm modelinin sonuçlarının karar mekanizmalarına dahil edilmesindeki hata ve eksikliklerden kaynaklanabilecek yorumlama riskine karşı gerekli tüm tedbirleri alırlar. Risk ölçüm modelinin kullanımından dolayı karşılaşılabilecek risk ve zararın tamamı bankanın sorumluluğundadır. (3) Risk ölçüm modeline ilişkin yazılım ve kodlar üzerinde değişiklik yapılmasında ve kullanım sürecinde, etkin iç kontrollerin tesisi ve yazılımlara erişimde azami güvenlik tedbirlerinin uygulanması zorunludur. (4) Bankalar risk ölçüm teknikleri ve uygulamalarındaki yeni gelişmelere bağlı olarak risk ölçüm modellerinde ihtiyaç duyulan değişiklikleri yapmakla yükümlüdürler. İKİNCİ BÖLÜM Risk Ölçüm Modellerine İlişkin Standartlar Genel standartlar MADDE 5 (1) Kurum tarafından piyasa riskleri karşılığında bulundurulması gereken sermaye yükümlülüğünün hesaplanmasında risk ölçüm modeli kullanılmasına izin verilebilmesi için, a) Bankanın, Bankaların İç Sistemleri Hakkında Yönetmelikte yer alan usul ve esaslarla uyumlu iç kontrol, iç denetim ve risk yönetim sistemlerinin bulunması, b) Bağımsız denetçiler tarafından risk ölçüm modelinin işleyişinin ve ürettiği sonuçların doğruluğunun

2 Page 2 of 6 onaylanmış olması, c) Risk ölçüm modelinin, teorik olarak sağlam temellere dayanması, bu Tebliğde belirtilen usul ve esaslar ile uyumlu, basiretli bir biçimde uygulanabilir ve güvenilir olması, ç) Risk ölçüm modellerini kullanacak ve değerlendirecek personelin yeterli sayı ve nitelikte olması, d) Risk ölçümünün doğruluğuna esas teşkil edecek sağlıklı ve güvenilir veri ve kayıt sisteminin bulunması, e) Risk ölçüm modelinin en az bir yıl süreyle bankada kullanılmış, son bir yıllık döneme ilişkin olarak risk ölçüm modelinin ürettiği riske maruz değer, stres testi ve geriye dönük test sonuçlarının Kuruma raporlanmış olması, f) Düzenli olarak stres testleri ve geriye dönük test uygulanıyor ve stres testi sonuçlarının banka üst düzey yönetimi tarafından değerlendiriliyor ve politikaların ve limitlerin belirlenmesinde kullanılıyor olması, g) Risk ölçüm modelinin günlük risk yönetim sürecinin bir parçasını teşkil etmesi, ğ) Risk ölçüm modelinin yazılı olarak ayrıntılı bir şekilde açıklanmış olması, şarttır. Risk ölçüm modelinin onaylanması MADDE 6 (1) Risk ölçüm modelinin, modelin geliştirme ve değiştirilme aşamalarında, bağımsız denetçiler tarafından teorisi, dayandığı varsayımlar ve kullanılan verinin, işleyişi ve ürettiği sonuçların doğruluğu konusunda onaylanmış olması zorunludur. Modelin banka dışında oluşturulması halinde de bu onayın alınması gereklidir. (2) Modele onay verilmesi, modelin muhtelif testlere tabi tutulması ve sonuçlarının değerlendirilmesi suretiyle gerçekleştirilir. (3) Modelin onaylanmasında, asgari olarak, a) 10 uncu maddede belirtilen süreden az olmamak kaydıyla belirlenecek süreler kullanılarak yapılan geriye dönük testler, b) Modelde 7 nci maddede belirtilen güven aralığından farklı bir güven aralığı kullanmasına yönelik testler, c) Modelde kullanılan varsayımların uygunluğu ve riskin fazla ya da eksik ölçülmediğine ilişkin testler, ç) Varsayımsal portföyler oluşturularak yapılan testler, kullanılır. Riske maruz değerin hesaplanması MADDE 7 (1) Risk ölçüm modeli ile riske maruz değer tek taraflı yüzde doksandokuz güven aralığı kullanılmak suretiyle günlük olarak hesaplanır. Riske maruz değer hesabında kullanılacak en az elde tutma süresi on işgünüdür. Bankalar, zamanın karekökü kuralından hareketle on işgününe ölçeklendirmek suretiyle on günden daha kısa ya da daha uzun elde tutma sürelerini dikkate alarak hesapladıkları riske maruz değer rakamlarını kullanabilirler. (2) Bankalar, riske maruz değerin hesabında, maruz kaldıkları tüm piyasa risklerini kapsaması kaydıyla "Varyans-Kovaryans", "Tarihi Simülasyon" ve "Monte Carlo Simülasyonu" yöntemlerinden birini kullanabilirler. Risk ölçüm modeline opsiyon işlemlerinden kaynaklanan risklerin dahil edilmesi MADDE 8 (1) Risk ölçüm modeli, doğrusal olmayan fiyat hareketleri içeren opsiyonlar ve opsiyon benzeri özellik gösteren finansal araçlara özgü riskleri opsiyon pozisyonlarına ilişkin fiyat ve oranların volatilitelerini ölçebilmelidir. (2) Büyük ölçüde opsiyon portföyüne sahip bankalar, opsiyona konu varlıkların farklı vadelerdeki volatilitelerini detaylı olarak belirleyebilmelidir. Stres testleri MADDE 9 (1) Piyasa riskine esas sermaye yükümlülüğünün hesabında, risk ölçüm modellerini kullanan bankalar, düzenli olarak ayrıntılı bir stres testi programı uygulamak zorundadırlar. (2) Bankaların stres testleri, bankanın alım-satım hesaplarında olağanüstü kazanç ya da kayba sebep olabilecek ya da riskin yönetimini güçleştirecek faktörleri kapsar. Bu faktörler piyasa riski, kredi riski, operasyonel risk, likidite riski ve yoğunlaşma riski dahil olmak üzere tüm ana riskleri etkileyen, gerçekleşme ihtimali düşük ancak zarar boyutu büyük olabilecek olayları içerir. Stres testleri doğrusal ve doğrusal olmayan fiyat özelliklerine sahip pozisyonlar için de uygulanır. (3) Stres testleri, bankanın sermaye düzeyinin muhtemel büyük kayıpları karşılayabilme imkanını ölçmeye, riski azaltıcı ve sermayeyi koruyucu tedbirleri ortaya koymaya yönelik olarak uygulanır. Bankalar, Kurum tarafından portföy veya finansal araç bazında gerekli görülen stres senaryolarını da stres testi programlarına dahil etmek zorundadır. Geriye dönük test MADDE 10 (1) Bankalar, kullandıkları risk ölçüm modellerinin doğruluğunu ve performansını ölçmek amacıyla, risk unsurlarında meydana gelebilecek değişmelerden dolayı geçmiş ikiyüzelli işgünü içerisinde portföy değerlerinde gerçekleşen komisyonlar ve faiz gelirleri hariç olmak üzere günlük kazanç ve kayıplarını, risk ölçüm modelleri ile tahmin ettikleri günlük riske maruz değer rakamlarıyla karşılaştırmak suretiyle sapma sayısını tespit etmek zorundadırlar. Geriye dönük test amacıyla riske maruz değer hesaplanırken, bir günlük elde tutma süresi dikkate alınır. (2) Bankalar varsayımsal portföyü esas alarak da geriye dönük test uygulamak zorundadır. Bu testte, gün sonundaki banka pozisyonu esas alınır ve gün içindeki fiyatlardan hareketle portföy değerindeki değişime bakılır. Veri setleri MADDE 11 (1) Risk ölçüm modeli ile riske maruz değer hesaplanmasında kullanılan tarihi gözlem dönemi

3 Page 3 of 6 bir yıldan az olamaz. Üssel olarak ağırlıklandırılmış hareketli ortalama ya da benzeri diğer metotları kullanan bankalar için de kullanılacak tarihi gözlem süresi en az bir yıl olup, modelde fiili olarak kullanılan ağırlıklandırılmaya tabi tutulacak veriler en az altı aylık süreyi kapsar. Eğer model fiilen bu süreyi kapsayamıyorsa eşit ağırlıklı ortalama ve üssel olarak ağırlıklandırılmış ortalama metoduyla hesaplanan değerler karşılaştırılarak hangisi daha yüksek riske maruz değeri veriyorsa o değer kullanılır. Fiyatlarda yüksek volatilitenin oluşması halinde, Kuruma bildirim yapılması ve Kurumca da yüksek volatilitenin varlığının kabul edilmesi kaydıyla daha kısa gözlem süresi kullanılabilir veya veri setlerinde değişiklik yapılabilir. Fiyatlardaki yüksek volatilite nedeniyle veri setlerinde yapılacak değişiklikler Kuruma değişiklikten önce bildirilir. (2) Verinin bulunmaması halinde, verisi bulunmayan finansal araç için ona en yakın özellik gösteren başka bir finansal araç dikkate alınabilir ve yaklaşık bir standart sapma tespit edilerek riske maruz değer hesaplanabilir. Bu hususun kayıtlarda yer alması ve banka yönetimi ile Kuruma yapılacak raporlamalarda bildirilmesi şarttır. (3) Riske maruz değeri hesaplamak amacıyla kullanılan veri setleri günlük olarak güncelleştirilir. Günlük olarak elde edilemeyen ancak farklı frekanslarda (haftalık, aylık gibi) elde edilebilen veriler de ilgili frekanslar dikkate alınarak güncelleştirilir. Her bir veri seti en az üç ayda bir topluca gözden geçirilir ve verilerin uygun, zamanında, tutarlı ve güvenilir bir şekilde ulaşıp ulaşmadığı kontrol edilir. Piyasa hareketlerinin normal dışı seyretmesi durumunda söz konusu gözden geçirme daha sık aralıklarla yapılır. Veri setleri üzerinde geçmişe dönük olarak düzeltme yapılamaz. Eğer böyle bir düzeltmenin yapılması mutlaka gerekliyse durum düzeltme gerekçesinin de yer aldığı ayrıntılı bir raporla derhal Kuruma bildirilir. (4) Kurum, riske maruz değerin hesabında kullanılacak veri setleri ve zaman serilerini tespit ettiği veya bunlarla ilgili kaynak gösterdiği takdirde bankalar bunları kullanmak zorundadırlar. Veri akışı MADDE 12 (1) Sistemde veri akışının risk ölçüm modeline ulaşana kadar izlediği süreç açıkça görülebilir ve anlaşılabilir olmalıdır. Veri akışına ilişkin dokümanlar asgari olarak; a) Alım-satım mahallinden pozisyonlara ilişkin bilgi ve belgelerin geliş biçimlerini, b) Risk ölçüm modelinde kullanılacak pozisyon verilerinin hangi birimlerden (ön, orta, arka ofis) geldiğini, c) Bu sistemlerin alım-satım mahallerinde nasıl kullanıldığını ve bu sistemlerin ürünleri ne kadar kapsadığını, ç) Süreçteki gerekli ara yüzlerini, d) Piyasalarda zaman farkı nedeniyle eş anlı olmayan veriler için kullanılan yöntemleri, içerir. ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Risk Ölçüm Modellerine Kullanım İzni Verilmesi İlgili bankaca başvurunun yapılması MADDE 13 (1) Piyasa riski için gerekli sermaye yükümlülüklerini risk ölçüm modeli kullanarak hesaplamak isteyen bankalar, modellerinin ikinci bölümde yer alan standartları haiz olduğuna dair banka yönetim kurulu kararı ile birlikte bilgi sistemleri, iç kontrol, iç denetim ve risk yönetiminden sorumlu yetkililerce de onaylı bir rapora aşağıda belirtilen bilgi ve belgeleri ekleyerek Kuruma başvururlar. a) Yurt içi ve yurt dışı genel organizasyon şeması ve ortaklık yapısı, b) Fon yönetimi biriminin, alım-satım işlemlerinin kaydı ve değerlemesinden sorumlu birimin, iç kontrol biriminin, risk yönetimi biriminin, iç denetim biriminin ve risk ölçüm modeli ile ilgili diğer birimlerin ayrıntılı organizasyon şeması (üst düzey yöneticilerin isimleriyle birlikte) görev ve sorumluluk tanımları, c) Alım-satıma ilişkin faaliyetlerin birimler arasında ve birim içinde dağıtım şekli, ç) Risk yönetimi biriminde çalışan personelin isimleri ile birlikte kişi bazında görev tanımları ve bu kişilerin nitelikleri ve iş tecrübelerine ilişkin bilgiler, d) Risk yönetimi biriminde çalışan personel için uygulanan eğitim programlarına ilişkin açıklamalar, e) Risk ölçüm modelinin banka tarafından karar alma sürecinde kullanılmadan önce geçirdiği onay sürecine ilişkin dokümanlar, f) Risk ölçüm modeline ilişkin olarak kullanılan donanım ve yazılımlara ilişkin bilgiler, g) Riske maruz değer hesabında kullanılan yöntemlere ilişkin ayrıntılı açıklamalar, ğ) Piyasa riski faktörlerinin getirilerinin hesaplanmasında kullanılan yönteme ilişkin (logaritmik getiri, yüzde getiri vb.) ve kullanılan güven aralığı ve elde tutma süresine ilişkin açıklamalar, h) Faiz oranı riski, hisse senedi pozisyon riski gibi piyasa riski unsurlarının dağılımına ilişkin olarak kullanılan istatistiksel varsayımlara ilişkin açıklamalar, ı) Uygulanan tahmin metoduna ve değerlendirilmesine ilişkin açıklamalar, i) Kullanılan yöntemin güçlü ve zayıf yönlerinin analizine ilişkin bilgiler, j) Risk ölçüm modelinin uygunluğunun ve performansının sürekli olarak değerlendirilmesine yönelik kriterlere ilişkin açıklamalar, k) Risk ölçüm modelinin banka genelinde uygulanmasına başlamadan önce uygulanan test programı ve sonuçlarına ilişkin açıklamalar ile kullanımına başlandıktan sonraki performansına ve varsa karşılaşılan sorunlara ilişkin bilgiler, l) Risk ölçüm modelinde girdi olarak kullanılan fiyatlama yöntemleri ile alım-satım işlemlerinde kullanılan

4 Page 4 of 6 fiyatlama yöntemlerine ilişkin matematiksel formüller, örnekler ve fiyatlama modellerinin tahmin başarısı, m) Likit bir piyasaya sahip olmayan araçlara ilişkin risklerin ölçümü için kullanılan yöntemlere ilişkin bilgiler, n) Risk faktörlerinden bazılarına ilişkin piyasa verileri bulunmaması durumunda, bunları temin etmek için kullanılan yöntemlere (interpolasyon gibi ) ilişkin bilgiler, o) Doğrusal fiyat hareketlerine sahip olmayan opsiyon gibi finansal araçlara ilişkin riskler ile spesifik riskin modellemesinde kullanılan yaklaşımlara ilişkin bilgiler, ö) Karmaşık yapıda opsiyonların düzensiz kâr/zarar özelliklerinden dolayı, bu opsiyonları değerlemede karşılaşılan problemlere ilişkin açıklamalar, p) Risk ölçüm modelinin hem alım-satım hesaplarının hem de diğer hesapların maruz kaldığı kur riskini kapsayıp kapsamadığı hususuna ilişkin bilgi, r) Risk ölçüm modelinin işleyişiyle ilgili banka içi yazılı prosedürler, s) Eğer banka yurt dışında kurulu bir bankanın bağlı ortaklığı veya iştiraki veya şubesi ise ve ana ortaklık veya genel merkezin kullandığı risk ölçüm modelini kullanacaksa, söz konusu risk ölçüm modeline ilişkin ilgili yabancı denetim otoritesinden aldığı uygunluk onayıyla ilgili belgeler, ş) Geriye dönük testlerin uygulanma yöntemlerine ilişkin her türlü bilgi ve belge, t) Stres testleri ve senaryo analizlerinin uygulanma yöntemlerine ilişkin her türlü bilgi ve belgeler, u) Getiri eğrilerini tahmin metodunun temelinde yer alan teori ve varsayımlar ile bu metoda ilişkin avantaj ve dezavantajlara yönelik açıklamalar, ü) Getiri eğrileri tahmini için genel olarak bilinen metotlardan farklı bir yöntem kullanılıyorsa gerekçeleri, v) Bir döviz cinsi için birkaç getiri eğrisi oluşturulması halinde, belli bir eğriyi oluşturmak için hangi değişken verilerin kullanıldığı ve değişken verilerin nasıl seçildiğine yönelik açıklamalar, y) Verilerden temin edilen eğrilerin ve bunlara ilişkin fonksiyonların nasıl uygun hale getirildiğine yönelik açıklamalar, z) Kullanılan risk ölçüm modeli yoluyla tesis edilen limit tespit sistemine ilişkin açıklamalar, aa) Günlük limitlerin kullanımı ve limit aşımı durumunda takip edilecek usullere ilişkin bilgiler, bb) Limitlerin birimler arasında tahsisinde, bu sürecin merkezi olup olmadığına ve tahsise ilişkin bilgi ve belgeler, cc) Her bir pozisyonun nominal ve piyasa değeri, riske maruz değer metoduyla hesaplanan piyasa riski ve limitler ile bunlara ilişkin gerçekleşme düzeylerine ilişkin açıklamalar, çç) Risk ölçüm modelinde girdi olarak kullanılan verinin kaynağına, tarihi zaman serilerinin uzunluğuna, güncelleme yöntemine ve sıklığına ilişkin bilgiler, dd) Eksik veri olması durumunda uygulanacak yöntemlere ilişkin açıklamalar, ee) Olağandışı gözlemlerin değerlendirilmesine ilişkin yöntemler ve bunların risk ölçüm modeline nasıl dahil edildiği hususunda açıklamalar, ff) Zorunlu hallerde, bütün zaman serilerine ilişkin asgari bir yıllık veri yoksa ve söz konusu finansal araç için ona en yakın özellik gösteren başka bir finansal araç dikkate alınmış ise, bu hususa ilişkin açıklama ve gerekçeler, gg) Volatilite ve kovaryansın tespitinde kullanılan tahmin yöntemine ilişkin açıklamalar, ğğ) Alım-satım hesaplarında yer alan finansal araçların değerlemesine ilişkin esaslar ile, finansal araçların nakit akım tarihlerinin hesaplanması ve nakit akımlarının iskonto edilmesine ilişkin olarak uygulanan kurallar, hh) Alım-satım işlemlerinin ve ödemelerin gerçekleştirilmesinde kullanılan yazılımlara ilişkin açıklamalar, ıı) Veri sağlayıcılarından hangi verilerin nasıl temin edildiğine ilişkin açıklamalar, ii) Kurumca gerekli görülecek her türlü bilgi ve belgeler. Spesifik riskin risk ölçüm modeli ile ölçülmesi MADDE 14 (1) Kurumdan piyasa riskleri karşılığında bulundurmaları gereken sermaye yükümlülüğünün hesaplanmasında risk ölçüm modeli kullanmalarına izin verilen bankaların spesifik riskleri model kullanmak suretiyle hesaplamalarına, risk ölçüm modelinin, a) Portföyün tarihi fiyat değişimlerini yeterince açıklayabilmesi ve bu amaçla güvenilirliği ile performansının, örneğin bir regresyon neticesinde elde edilen Belirlilik Katsayısı (R2) değerinin yüzde doksan civarında yüksek bir sonuç vermesi gibi sonuçlar elde edilerek muhtelif ekonometrik ve istatistiki modelleme teknikleri ile sınanmış olması, b) Büyüklükleri ve kompozisyonları bakımından portföy içindeki yoğunlaşmaları dikkate alması, portföy yapısına duyarlı olması ve yüksek sermaye gereksiniminin daha büyük yoğunlaşmalardan kaynaklandığını gösterebilmesi, c) Beklenmedik piyasa koşullarına yanıt verebilecek şekilde tasarlanmış olması ve tarihi simülasyonlar ile olası en kötü durum senaryolarına ilişkin simülasyonları da gerçekleştirmek suretiyle beklenmedik piyasa koşullarına ilişkin uyarılarda bulunması, ç) Ayrı bir geriye dönük test sürecine tabi tutularak spesifik risk ölçümüne ilişkin doğruluk ve performansının teyit edilmiş olması, d) Menkul kıymetin ihraççısından kaynaklanan ve farklı piyasalarda işlem görmesi nedeniyle benzer ama aynı olmayan pozisyonlardaki riskleri kapsaması, e) Olay riskini içermesi, kaydıyla izin verilebilir.

5 Page 5 of 6 Risk ölçüm modeli kullanımında raporlama yükümlülüğü MADDE 15 (1) Piyasa riskine esas sermaye yükümlülüğünün hesabında, risk ölçüm modellerini kullanmaya başlayan bankalar, piyasa riskine esas sermaye yükümlülüğünü, en az üç raporlama dönemi boyunca, aynı zamanda Yönetmelikte belirtilen usul ve esaslar çerçevesinde standart metoda göre de hesaplar ve bildirirler. (2) Risk ölçüm modeli kullanım izni alan bankalar, stres testleri ve geriye dönük testler uygulamaya devam ederler. Stres testleri ve geriye dönük testlerin sonuçları, Yönetmeliğin 20 nci maddesinin ikinci fıkrasında belirtilen sürelerde Kuruma gönderilir. Standart metot ve risk ölçüm modellerinin birlikte kullanılması MADDE 16 (1) Belirlenen esaslara göre risk ölçüm modeli kullanmasına izin verilen bankalar, alım-satım hesapları içinde ihmal edilebilecek kadar küçük risk kategorileri karşılığında bulundurmak zorunda oldukları sermayeyi standart metot kullanarak hesaplayabilirler. (2) Sermaye yükümlülüklerini bir ya da birden fazla risk kategorisi için risk ölçüm modeli kullanarak hesaplayan bankalar, daha sonra aynı risk kategorisi için haklı bir gerekçeye dayanmadıkça yeniden standart metodu kullanamazlar. Bankalar söz konusu gerekçelerini Kuruma yazılı olarak bildirmek ve Kurum onayını almak zorundadırlar. (3) Aynı risk kategorisi altında yer alan alt kalemler de dahil olmak üzere her bir risk kategorisi için bulundurulacak sermaye, standart metot ya da risk ölçüm modeli yöntemlerinden sadece biri kullanılarak hesaplanabilir. (4) Risk ölçüm modellerini söz konusu risk faktörü ya da faktörlerini kapsayacak şekilde zaman içinde geliştiren bankalar gerekçeli başvuruları Kurumca uygun görüldüğü takdirde standart metottan risk ölçüm modeline geçebilirler. (5) Standart metot ve risk ölçüm modelinin birlikte kullanılması durumunda piyasa riskine esas tutarın hesaplanmasında dikkate alınacak tutar, Yönetmeliğin 6 ncı maddesinde belirtilen hesaplama usullerine göre her iki yöntemle yapılan hesaplamalar neticesinde ayrı ayrı elde edilen değerlerin toplamıdır. Risk ölçüm modelinde değişiklik yapılması MADDE 17 (1) Risk ölçüm modeli kullanımı için Kurumdan izin alan bankaların, modelde değişiklik yapmaları Kurumun iznine tabidir. Risk ölçüm modelinde değişiklik yapılmasına ilişkin başvuruların içermesi gereken asgari hususlar; a) Mevcut risk ölçüm modelinde yapılacak değişiklikler ve iş akımlarıyla etkileşimi ile metodolojideki ve/veya sistemdeki değişikliklerin ortaya çıkardığı sonuçlardan, b) Limit yapısındaki değişikliklerden, c) Risk ölçüm modeli değişikliğinin etkilerini görmek üzere hesaplanan riske maruz değer tutarında ve stres testleri sonuçlarındaki değişikliklerden, oluşur. İznin Son Bulması MADDE 18 (1) Kurum tarafından risk ölçüm modellerinin öngörülen şartları kaybettiğine veya yeterliliğinin ve güvenilirliğinin kaybolduğuna kanaat getirilen bankalar uyarılır ve söz konusu şartların sağlanması ve risk ölçüm modelinin eksikliklerinin tamamlanması için kendilerine üç aya kadar süre verilir. Söz konusu şartları sağlayamayan, eksikliklerini tamamlamayan ve risk ölçüm modellerini yeterli ve güvenilir hale getirmeyen bankaların, sermaye yükümlülüğünün hesabında risk ölçüm modellerini kullanma izni iptal edilir. Uyarılan bankalar anılan şartlara uyum sağlayıncaya ve eksikliklerini tamamlayıncaya kadar piyasa riskine esas sermaye yükümlüğünün hesaplanmasında, standart metodu kullanmak zorundadırlar. (2) Piyasa riskine esas sermaye yükümlülüğünün hesabında risk ölçüm modelini kullanan bankalar, kendi istekleri ile standart metodu kullanmak suretiyle sermaye yükümlülüğü hesaplayamazlar. DÖRDÜNCÜ BÖLÜM Riske Maruz Değere Dayalı Sermaye Yükümlülüğü Riske maruz değere dayalı sermaye yükümlülüğünün hesaplanması MADDE 19 (1) Bankalar riske maruz değere dayalı sermaye yükümlülüğünün hesabında, önceki altmış işgününün ortalama riske maruz değerinin Çarpım Faktörü ve varsa Artı Çarpım Faktörü ilave edilerek oluşacak toplamla çarpılması sonucu bulunan tutar ile bir önceki günün riske maruz değer tutarından yüksek olanını dikkate alırlar. Çarpım faktörü ve artı çarpım faktörü MADDE 20 (1) Çarpım faktörü, piyasa riski hesabında risk ölçüm modellerini kullanan tüm bankalar için üç olarak uygulanır. Geriye dönük test sonuçlarından elde edilen sapma sayılarını dikkate alarak, banka çarpım faktörüne aşağıda yer alan tabloda belirtilen artı çarpım faktörü oranlarını ilâve eder. Risk ölçüm modelinin temelde doğru olduğu ve oluşan sapmanın nedeninin makul olmadığı hususunda bankanın yeterli gerekçeleri sunması halinde, Kurum bu sapmaya ilişkin artı çarpım faktörünün uygulanmamasına izin verebilir. Sapma sayısı Artı çarpım faktörü

6 Page 6 of 6 4 ve daha az ve daha fazla 1.00 (2) Kurum, sadece sapma sayıları ile sınırlı olmaksızın, bankaların iç kontrol, iç denetim ve risk yönetim sistemlerini organizasyonel yapı ve yönetim kalitesi gibi muhtelif kriterleri dikkate alarak belli bir sayısal derecelendirmeye tabi tutmak suretiyle, sıfır ile bir arasında değişen bir katsayı belirleyebilir ve bu katsayıyı piyasa riskleri karşılığında tutulması gereken sermaye hesaplamasında dikkate alınan çarpım faktörü üzerine artı çarpım faktöründen bağımsız olarak ilâve edebilir. (3) Banka sapmanın oluşması halinde hemen Kuruma haber verir. Bu süre hiçbir şekilde beş iş gününü aşamaz. BEŞİNCİ BÖLÜM Son Hükümler Yürürlük MADDE 21 (1) Bu Tebliğ yayımı tarihinde yürürlüğe girer. Yürütme MADDE 22 (1) Bu Tebliğ hükümlerini Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu Başkanı yürütür.