TC. GIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI GAP ULUSLARARASI TARIMSAL ARAŞTIRMA VE EĞİTİM MERKEZİ. Tahıl Raporu / Nüsha 1

Transkript

1 Sayfa1 TC. GIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI GAP ULUSLARARASI TARIMSAL ARAŞTIRMA VE EĞİTİM MERKEZİ GAPUTAEM GÜNCEL Tahıl Raporu / Nüsha 1 ARALIK 01 - YIL:1 SAYI:1 / ISSN : DÜNYA TAHIL PİYASALARINDAKİ GELİŞMELER D ünya tahıl üretiminin 01/01 Pazarlama Yılında (PY) bir önceki PY na göre %,7 oranında düşeceği yine de bu oranın 008/009 PY nda yakalanan en iyi üretim miktarına eş olacağı tahmin edilmektedir. 01/01 PY nda dünya tahıl kullanımının ise bir önceki PY na göre oldukça düşük seviyelere gerileyeceği buna rağmen üretimi aşması beklenmektedir. Bu PY nda daralan arzın uluslararası tahıl fiyatlarını yukarı çekme eğilimi olduğu görülmekte ve kısıtlı ihraç arzı ve daha pahalı tahılların, dünya tahıl ticaretinde % 6,9 oranında bir daralmaya sebep olacağı tahmin edilmektedir. 01/014 PY nda ise dünya tahıl üretiminin tahminlerin üstünde 460 milyon ton olması öngörülmektedir. Dünya tahıl kullanımının ise 01/014 PY nda bir önceki PY na göre % oranının üstünde bir artış ile 40 milyon ton olacağı öngörülmektedir. Bundaki artış ABD deki mısıra dayalı yem ve endüstriyel kullanımın artışına bağlı olacaktır (FAO Food Outlook, 01). 01/01 PY nda dünyada toplam hububat kullanım öngörüsü gerilerken, dünya buğday üretiminin 1 milyon ton gerileme göstererek 655 milyon ton seviyesine ineceği tahmin edilmektedir. Bir önceki PY na göre yaşanan bu düşüş hem elverişsiz hava koşulları nedeniyle azalan hasat alanlarına, hem de 011/1 PY nın rekor düzeyinden beş yıllık ortalama,0 t/ha seviyesine gerileyen verimlere bağlanmıştır (, t/ha). Ancak Çin ve Hindistan da büyük ölçüde artan verim nedeniyle rekor düzeyde mahsul hasat edilmiştir. Dünya buğday üretiminin 01/14 PY nda bir önceki PY na göre % 4 lük artışla yaklaşık 680 milyon tona, hasat alanlarının ise % lük artışla son dört yılın en yüksek düzeyi olan yaklaşık 1,9 milyon ha düzeyine çıkması öngörülmektedir. Yaşanan kuraklık dünya mısır üretimini de olumsuz yönde etkilemiştir. 01/01 PY nda dünya mısır üretiminin % düzeyinde azalacağı, bir önceki PY na göre yaşanan olağan dışı düşüşten sonra dünya mısır tüketiminin yemlik kullanımdaki artış nedeniyle 01/014 PY nda sert bir sıçrama yapacağı tahmin edilmektedir. 01/01 PY nda yaşanan kuraklık dünya arpa üretiminde de düşüşlere sebep olmuş, bir önceki PY na göre % 4 gerileyeceği 1,9 milyon ton seviyelerine çekileceği tahmin edilmektedir. Ancak 01/014 PY nda tüketimin maltlık ve yemlik arpaya yönelik güçlenen talep ile birlikte yükselmesi öngörülmektedir (IGC Raporları, 01). 01/01 PY nda dünya buğday üretiminin özelikle Çin, Rusya ve Kazakistan kaynaklı olarak azalacağı ve 6,7 milyon ton olacağı, ticaretin ise biraz da olsa inişe geçeceği tahmin edilmektedir. Ayrıca küresel ticaret, yüksek fiyatlı mısır kaynaklı hayvan beslenmesi yerine buğday kaynaklı hayvan beslenmesi ile 010/011 PY nda yeni bir rekor düzeye ulaşarak güçlü bir talep oluşturmuştur. 01/014 PY nda dünya buğday üretiminde yeni bir rekor öngörülmektedir. Ortadoğu ve Çin deki güçlü talebin ithalatı arttırabileceği öngörülmektedir. 01/014 PY nda Ukrayna ve Hindistan daki büyük üretim miktarı, ABD, Meksika, AB ve Rusya daki düşük mısır üretimi ile dengelenmiştir (USDA Grain Market and Trade Reports, 01). DÜNYA TAHIL PİYASASI Dünya toplam tahıl üretiminin, milyar ton ile 011/01 Pazarlama Yılı nda (PY) son 10 PY nın en üst seviyesine ulaştığı görülmektedir. Özellikle yaklaşık % 14 üretim artış seviyesi ile Yulaf, % 10 artış ile Arpa, % 7 ile Pirinç ve % 6 ile Mısır üretimindeki artışın toplam tahıl üretimine etkisi oldukça yüksektir. Bunu Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT) ülkelerinde yaşanan olumlu iklim koşullarının tahminlerin üstündeki üretim artışını beraberinde getirmesindendir (FAO Food Outlook, 01). 01/01 PY nda ise BDT dan Rusya, Ukrayna ve Kazakistan da ki yağışların beklenenden az olmasıyla beraber yaşanan kurak hava üretimdeki tahminleri olumsuz ölçüde etkilemiş, yaklaşık % oranında azalmayla, milyon ton seviyelerine çekmiştir.

2 Sayfa Tablo 1.Dünya tahıl bilgileri (bin ton) 1 008/ / / /01 01/01 01/014 Üretim Tüketim İhracat İthalat Baş. stok Bit. stok Kaynak: USDA PSD Tabloları, Buğday, Mısır, Arpa, Darı, Karma Hububat, Değirmenlenmiş Pirinç, Yulaf, Çavdar, Sorgum. Ağustos Ayı Tahmini ( ) Küresel tüketimde 008/009 ve 009/010 PY larındaki durgunluğun ardından toplam yemlik kullanım oranında artış meydana gelmiştir. Bu güçlü artışın ardında gelişmekte olan ekonomilerdeki hayvancılık sektörlerinden gelen güçlü bir talep yer almaktadır. Bunun yanında endüstriyel tahıl kullanımındaki artışın, küresel en büyük kullanıcı olan ABD deki mısır bazlı etonol üretiminin zararda olması sebebiyle, daha hafif olması bekleniyor. Tablo.Dünya tahıl üretim miktarları (bin ton) ÜRÜN 008/ / / /01 01/01 01/014 Buğday Arpa Mısır Yulaf Çavdar Diğer Dünya toplam Kaynak: USDA PSD TABLOLARI, Diğer;Darı, Karma Hububat, Değirmenlenmiş Pirinç, Sorgum. Ağustos Ayı Tahmini ( ) TÜRKİYE TAHIL PİYASASI Grafik 1.Türkiye tahıl alanları (%) Çeltik 1,1% Mısır 5,5% Arpa 4,% Yulaf 0,8% Çavdar 1,% Tritikale 0,% Diğer* 0,1% Buğday 66,7% Ülkemizde 11, milyon ha lık alanda tahıl üretimi gerçekleştirilmektedir. Bu alanın % 67 sinde buğday üretimi gerçekleştirilirken, % 4 ünde arpa, % 6 sında mısır üretimi yapılmaktadır. Bu ürünleri sırasıyla çavdar (% 1,), çeltik (% 1,1), yulaf (% 0,8) ve tritikale (% 0,) üretimi takip etmektedir. Kaynak: TÜİK, Bitkisel Üretim Veri Tabanı, 01. *Diğer; Kaplıca, Kuşyemi, Darı, Sorgum, Mahlut. DİYARBAKIR TAHIL PİYASASI Diyarbakır ilinde toplam tarım yapılabilir alan 5,7 milyon da dır. Bunun 4, milyon da lık alanı (% 74) tahıl ekimine ayrılmıştır. Bu alanın,5 milyon da ına buğday ekilirken, 554 bin da ına arpa, 1 bin da ına mısır ekilebilmektedir. Diyarbakır ilinde,5 milyon da lık alanda buğday ekilmektedir. Bu alan 75 milyon da lık toplam Türkiye buğday ekilen alanlarının %4,6 sını kapsamaktadır.

3 Sayfa Tablo.Tarım alanları kullanımı ve Türkiye oranı Ürün adı Diyarbakır Ekilen alan(dekar) Türkiye Ekilen alan(dekar) % oran Buğday ,6 Arpa ,0 Mısır ,1 Çeltik ,6 Diğer* ,9 Toplam ,7 Kaynak: TÜİK, Bitkisel Üretim Veri Tabanı, 01. *Diğer; Çavdar, Yulaf, Darı, Tritikale. Diyarbakır ilinin toplam tahıl üretim miktarlarına bakıldığında ilk sırayı yaklaşık 1 milyon ton ile buğday üretim miktarının aldığı görülür. Bu miktar Türkiye buğday üretim miktarının % 5, sini karşılamaktadır. Diyarbakır ilinin tahıl ekilen alan oranlarına bakıldığında; buğday % 8 ile ilk sıradadır. Arpa % 1, ile ikinci, mısır %, ile üçüncü sırada yer alırken çeltik % 0,4 oranında pay ile dördüncü sıradadır. Tablo 4. Tahıllar üretim miktarları 1 Ürün adı Diyarbakır Üretim Miktarı (ton) Türkiye Üretim Miktarı (ton) % oran Buğday , Arpa ,8 Mısır ,5 Çeltik ,9 Diğer , Toplam ,1 Kaynak: TÜİK, Bitkisel Üretim Veri Tabanı, yılı verileri Grafik. İlçelere göre tahıl üretim miktarları ve Diyarbakır toplam tahıl üretimine oranı (%) Kocaköy Dicle Bağlar % Çermik % Yenişehir % Hazro Kayapınar % Kulp Hani Lice Ergani 10% Silvan 11% Eğil 1% Çüngüş 0% Çınar 14% Bismil Sur 18% Kaynak: TÜİK, Bitkisel Üretim Veri Tabanı, 01. Diyarbakır ili toplam tahıl üretiminin % 75 e yakını Bismil (%), Sur (%18), Çınar (%14), Silvan (%11) ve Ergani (10) ilçelerinden sağlanmaktadır. Diyarbakır tahıl üretiminde Bismil İlçesi Arpa ve Mısır üretiminde ilk sırada yer alırken, ekmeklik buğdayda Sur ilçesi, makarnalık buğdayda Çınar İlçesi ilk sıradadır. BUĞDAY PİYASASI 008/009 PY nda 684 milyon ton olan dünya buğday üretimi, 011/01 PY nda % artışla 697 milyon ton civarına yükselmiştir. Ancak 01/01 PY nda % 6 oranında bir azalma görüleceği tahmin edilmektedir. Özellikle büyük üretici ülkelerdeki büyüme dönemi boyunca kurak havaya maruz kalan ürünün, Orta ve Merkez Avrupa daki hasadını olumsuz etkilemiştir. Üretimin zirve yaptığı bir önceki sezona göre azalması, üretimi aşan kullanım oranıyla birlikte büyük ihracatçı stoklarındaki keskin düşüşünün de sebep olacağı tahmin edilmektedir. Olumsuz hava koşullarının verimi etkilemesinin yanında ekim alanlarındaki azalmayla da birleşince üretimin geçen sezonki rekor üretimin gerisinde kalması tahmin edilmektedir. Bir önceki PY na göre üretimde 01/01 PY nda % 7 oranındaki azalmaya karşın tüketimin aynı seviyede düşmemesiyle, kullanımın stoklardan karşılanacağı ve bitiş stoklarını % 1 seviyelerinde aşağı çekeceği tahmin edilmektedir. Tablo 4. Dünya Buğday Verileri (bin ton) 008/ / / /01 01/ /014 Üretim Tüketim İhracat İthalat Baş. stok Bit. stok Kaynak: USDA PSD TABLOLARI PSD Tabloları, Ağustos Ayı Tahmini ( )

4 Sayfa4 01/01 PY nda bir önceki PY na göre üretimdeki % 6 ve ekilen alandaki % seviyelerindeki azalma ile verimi olumsuz yönde etkileyeceği ve 011/01 PY nda rekor seviyeye çıkan,15 ton/ha olan dünya ortalama buğday veriminin düşüşüne neden olacağı böylelikle,04 ton/ha a gerileyeceği tahmin edilmektedir. Dünya buğday veriminin oldukça gerisinde kalan Türkiye ortalama buğday veriminin bu düşüşten etkileneceği ve verimin ton/ha ın altına gerileyeceği tahmin edilmektedir. Tablo 5.Ülkeler bazında dünya buğday verimi 1-4 (ton/ha) Sıra No Ülke 008/ / / /01 01/01 01/014 1 Y. Zelanda 8,17 7,48 8,09 7, 8,84 8,00 Zambiya 5,61 5,91 5,1 7,18 7,70 7,70 Mısır 6,51 6,45 5,71 6,56 6,0 6,9 4 İsviçre 6,0 6,04 5,76 6,8 6,11 6,11 5 S. Arab. 5,00 5,00 5,00 5,00 5,8 5,8 6 Meksika 5,00 5,01 5,41 5,48 5,6 5,6 7 AB-7 5,67 5,8 5,6 5,5 5,17 5,4 8 Şili 4,07 5,77 5,8 4,95 5,10 5,0 9 Çin 4,76 4,74 4,75 4,84 5,00 4,99 44 Türkiye,18,7,1,44 1,99,9 Dünya,05,05,01,15,04,14 Kaynak:USDA PSD Tabloları, Pazarlama Yılı İtibariyle Ağustos Ayı Tahmini ( ) 4 Veriler 01/01 pazarlama yılına göre sıralanmıştır. 01 yılında 697 milyon ton civarlarında gerçekleşen dünya buğday üretiminin yaklaşık % 0 si AB ülkeleri tarafından 17 milyon ton ile sağlanırken, ülke bazlı olarak üretimin % 17 si Çin tarafından 117 milyon ton ile gerçekleştirilmiştir. 01/01 PY nda dünya buğday üretiminin 1 milyon tonu (% 0 si) yine AB-7 ülkelerince gerçekleştirileceği tahmin edilmektedir. Ülke bazında ise en büyük üreticinin 11 milyon ton (% 18 i) ile Çin olacağı tahmin edilmektedir. 01/01 PY nda ise Ülkemiz buğday üretimin bir önceki PY na kıyasla % 18 lik bir düşüşle 16 milyon ton olarak gerçekleşeceği ve 10.sırada yer alacağı dünya üretiminin ise %,4 ünü karşılayacağı tahmin edilmektedir. Ülke 01/01 Tablo 6. Önemli üretici ülkelere göre Dünyada buğday ekiliş ve üretim miktarı 1 EKİM ALANI (MİLYON HA) ÜRETİM (MİLYON TON) Ülke 01/01 01/014 Toplam içindeki % 01/014 Toplam içindeki payı 4 % payı 4 1 Hindistan ,8 1 AB ,1 AB ,8 Çin ,4 Çin , Hindistan ,5 4 Rusya ,9 4 ABD ,4 5 ABD , 5 Rusya ,8 6 Avustralya , 6 Kanada ,1 7 Kazakistan ,7 7 Pakistan ,6 8 Kanada ,4 8 Avustralya ,4 9 Pakistan ,0 9 Ukrayna ,4 10 Türkiye ,6 10 Türkiye ,4 Diğer , Diğer ,0 Dünya ,0 Dünya ,0 Kaynak:USDA PSD Tabloları, Pazarlama Yılı İtibariyle Ağustos Ayı Tahmini ( ) 4 Veriler 01/01 pazarlama yılına göre sıralanmıştır.

5 Sayfa5 Grafik. Üretici ülkelerin üretimdeki payları (%) Ukrayna Avustralya % Pakistan 4% Kanada 4% Türkiye Rusya 6% Diğer 16% AB-7 0% Dünya buğday üretiminin yarısını AB-7 ülkeleri (% 0), Çin ve Hindistan gerçekleştirirken, ülke ABD 10% Hindistan 15% Çin 18% bazında % 18 oranındaki üretim payıyla ilk sırada Çin yer almakta, %15 ile Hindistan takip etmektedir. Kaynak: USDA PSD Tabloları, 01. *01/01 pazarlama yılı itibarıyla 01/01 PY nda düşen dünya buğday üretim miktarı ve sıkı bir arz- talep dengesi uluslararası buğday fiyatlarını daha bu PY nın başlarında yukarı doğru bir yükselişe geçirmiştir. Önemli buğday üreticisi ülkelerdeki kötüleşen üretim verileri, sıkı bir şekilde uygulanan mısır politikalarının da etkisiyle, buğdayın yemlik olarak kullanımını arttıracağından uluslararası piyasadaki fiyatların oldukça yüksek düzeylere çıkacağı tahmin edilmektedir. Uluslararası buğday ihraç fiyatı 01/01 PY nda, 007/008 PY nda oluşan son 10 PY nın zirve fiyatı olan 49 $/ton seviyesinin sadece % 1,4 altında gerçekleşerek 44,46 $/ton olmuştur (IGC, 01). Tablo 7. Üretici ülkelerin buğday ihraç fiyatları ($/ton) 1 Yıl Buğday (US No,, Hard Red Winter ord, Prot, Buğday (US No,, Soft Red Winter Buğday, US US Fob Gulf (Tuesday))² Gulf (Tuesday))² 008/09 78,4 05,04 009/10 16,88 187,08 010/11 01,8 78,90 011/1 04,89 6,9 01/1 44,46 08,41 Kaynak: FAO Food Prices İndeks,01. Pazarlama yılı itibarıyla USDA fiyatları Son 10 yıllık dönemde Türkiye buğday üretimi % 15 oranında artmış ve 011/01 PY nda 1,8 milyon ton ile rekor seviyeye ulaşmıştır. Bunun yanında 10 yıllık dönem içerisinde azalmalarda meydana gelmiştir. Örneğin, 007/008 PY nda yaşanan kuraklığın etkisiyle bir önceki PY na göre üretim yaklaşık % 14 oranında azalmıştır. 011 yılının başlarında buğday fiyatlarında yaşanan artış sebebiyle, buğday ithalatında uygulanan % 10 oranındaki gümrük vergisi oranı 5 Şubat 011 tarihli Resmi Gazete de yayınlanarak sıfır gümrük ile ithalata gidilmiştir. Ancak yüksek seyreden uluslararası buğday fiyatları, yurt içi buğday fiyatlarını düşürmeye yetmemiştir. 010 yılı ortalama makarnalık sert buğday HMS fiyatları 49 Kr/kg seviyelerinde işlem görürken 011 yılı ortalama fiyatları % oranında artışla 60 Kr/kg dan işlem görmüştür. 008/ / / /01 Üretim Ekilen alan (bin ha) Verim (kg/da) Üretim kayıpları ARZ Kullanılabilir üretim İthalat KULLANIM Tüketim Tohumluk kullanım Yemlik kullanım Endüstriyel kullanım Kayıplar İhracat Stok değişimi Yem/kullanım oranı (%),0,5,, Kişi başına tüketim (kg) Yeterlilik derecesi (%) 196, 51,8 14, 40,0 Kaynak: TÜİK, Bitkisel Üretim Veri Tabanı, 01. Makarnalık Buğday ve Ekmeklik Buğday toplamıdır. Hesaplamalar yazar tarafından makarnalık ve ekmeklik buğday toplamına göre yapılmıştır.

6 Sayfa6 Sorumluluk alanımızdaki illerin üretim sıralamasına bakıldığında GAP illeri üst sıralardadır. 11 İlin buğday üretim miktarlarına bakıldığında ise Diyarbakır İlinin (1, milyon ton) ilk sırada yer aldığı görülmektedir. Verimlere bakıldığında Mardin İlinin hem makarnalık buğdayda (81 kg/da) hem de ekmeklik buğdayda (94 kg/da) ilk sırada yer alırken, üretimde Diyarbakır ve Şanlıurfa illerinin gerisinde kaldığı görülmektedir. Ancak bu üç il de buğday verimi, Türkiye verim ortalamasının üzerindedir. Tablo 9.Sorumluluk alanımıza giren 11 İl in buğday verileri 011/01 BUĞDAY (EKMEKLİK) BUĞDAY (MAKARNALIK) Pazarlama Yılı Ekilen alan (dekar) Üretim (ton) Verim (kg/da) Ekilen alan (dekar) Üretim (ton) Verim (kg/da) Diyarbakır Şanlıurfa Mardin Adıyaman Batman Elazığ Şırnak Malatya Siirt Bitlis Hakkari Kaynak: TÜİK Bitkisel Üretim Veri Tabanı, 01. Diyarbakır İlinin ilçelerindeki buğday üretiminin dağılımına bakacak olursak, güneydoğusunda toplandığını görürüz. Ekmeklik buğday üretiminin yarısını Sur (% 1) ve Bismil (%0,5) ilçeleri sağlamaktadır. Makarnalık buğday üretiminde ise yaklaşık % 70 ini Çınar (8,7), Silvan (,1) ve Bismil (16,5) ilçeleri sağlamaktadır. Şekil 1.Diyarbakır İli İlçelerindeki ekmeklik ve makarnalık buğday üretimi (bin ton) Kaynak: TÜİK Bitkisel Üretim Veri Tabanı, 01. Uluslararası piyasalarda büyük ithalatçı olan Kuzey Afrika ve Asya daki ülkelerde gerçekleşen oldukça verimli ve yüksek hasat sonrası, uluslararası buğday fiyatları 009/010 PY nın ilk üç ayında (Temmuz ve Eylül ayları arasında) düşüşe geçmiştir. Ancak Ekim ayında özellikle zayıf ABD Doları ile desteklenen piyasalarda doların yeniden yükselişe geçmesiyle birlikte, uluslararası buğday fiyatları da yeniden yükselişe geçmiştir. 009/010 PY dünya fiyatları Kr/kg seviyelerinde gerçekleşmiştir.010/011 PY ile birlikte yükselişe geçen dünya buğday fiyatları, aynı zamanda borsa ve TMO alım fiyatlarını da etkilemiştir. Üretici Fiyatları Endeksine (ÜFE) tabi olan Buğday fiyatları 009/010 PY- 01/01 PY arasında % oranında artış göstererek 47 KR/kg dan 6 K/kg a yükselmiştir. 008/009 PY nda hasat döneminde iç piyasa fiyatlarının üretici lehine yüksek seyretmesi sebebiyle TMO tarafından alım fiyatı açıklanmamıştır. Tablo 10. Üretici fiyatları-tmo fiyatı-borsa fiyatı-dünya fiyat değişim tablosu 1 (TL/Kg) Yıllar ÜFE ÇEGF TMO Alım Fiyatı Borsa Fiyatı Dünya Fiyatı 4 008/009 0,5 0,6-0,6 0,41 009/010 0,47 0,49 0,51 0,45 0, 010/011 0,56 0,60 0,56 0,57 0,46 011/01 0,57 0,61 0,60 0,59 0,54 01/01 0,6* 0,64* 0,66 0,69 0,6 1 Pazarlama yılı ve aylar itibarıyla ortalama fiyatlardır. Çiftçi Eline Geçen Fiyatlar Diyarbakır İline göre esas alınmıştır. Konya Ticaret Borsası makarnalık buğday satış fiyatıdır. 4 FAO dünya fiyatlarıdır. Dönüşümler Merkez Bankası $ kuru üzerinden yapılmıştır. / *7 aylık.

7 Sayfa7 Tablo 11. GAP Uluslararası Tarımsal Araştırma Ve Eğitim Merkezi Müdürlüğü Tarafından Geliştirilen Çeşitler GAP Uluslararası Tarımsal Araştırma Ve Eğitim Merkezi Müdürlüğünce yapılan ıslah çalışmaları sonucu elde edilen önemli çeşitlere ilişkin bilgiler aşağıdadır. GÜNEY YILDIZI (Makarnalık Çeşit): Tescil Yılı 010 Dane Özellikleri ve (Minolta) renk değeri,7-8,78 arasındadır. Kalite Bin Tane (gr),6-6,8 Tarımsal Özellikleri Yazlık gelişme tabiatlı ve orta erkencidir. Verim Özellikleri Tane verimi ortalama 464 kg/da'dır. (b=0.78, a=+80.) Hastalık Durumu - Kaynak: GAP UTAEM, 01. CEMRE (Ekmeklik Çeşit): Tescil Yılı 008 Dane Özellikleri ve Tane rengi beyaz olup, dane şekli, elips 6-7 mm uzunluğunda, -4 mm enindedir. Yarı serttir. Kalite Ekmeklik kalitesi iyidir. Özellikle hamuru geç yumuşadığından özel kullanım alanları için tavsiye edilebilir. Bin Tane (gr),-7,1 Tarımsal Özellikleri Yazlık gelişme tabiatlı, geniş ve bükük yapraklı, orta geçci, soğuğa dayanması iyi, kurağa orta derecede ancak yüksek sıcaklığa karşı tolerantır. Verim Özellikleri Tüm çevrelere orta uyum göstermektedir (b=1, a= -7,9). Denemelerin yürütüldüğü yer yıllarda kg/da arasında tane verimi alınmıştır. Hastalık Durumu Bölge şartlarında önemli bir hastalık belirtisine rastlanılmamakla birlikte Sarı pasa dayanıklı, kahverengi pasa orta derecede hassas, kök çürüklüğüne dayanımı ise iyi olduğu görülmüştür. Kaynak: GAP UTAEM, 01.

8 Sayfa8 ARPA PİYASASI 008/009 PY nda 155 milyon ton olan dünya arpa üretimi, 011/01 PY nda 14 milyon tonun üzerine çıkmıştır. Ancak yaşanan olumsuz hava koşulları ve üreticilerin daha karlı alternatiflere yönelmelerinden dolayı 01/01 PY nda dünya arpa üretiminin bir önceki PY na göre yaklaşık % 4 oranında bir azalma ile 19 milyon tona gerileyeceği tahmin edilmektedir. 01/01 PY nda görülen üretimdeki % 4 lük azalmaya karşın tüketimdeki % lik azalma başta Suudi Arabistan olmak üzere Rusya ve Kazakistan da artan yemlik kullanımındandır. Buna rağmen genel talebin son 1 yılın en düşük düzeyinde kalacağı tahmin edilmektedir ve yemlik kullanım son 40 yıldan daha uzun bir süredir görülen en düşük düzey olan 86,6 milyon ton seviyesinde beklenmektedir (IGC, 01). Ayrıca dünya arpa tüketiminin küresel arpa arzındaki azalmanın sonucunda özellikle mısıra kıyasla görülen fiyat artışına tepki olarak yıldan yıla yaklaşık, milyon ton azalarak 1, milyon ton seviyesine ineceği öngörülmektedir. Tablo 1. Dünya arpa verileri (bin ton) 008/ / / /01 01/ /014 ÜRETİM TÜKETİM İHRACAT İTHALAT BAŞ. STOK BİT. STOK Kaynak: USDA PSD TABLOLARI PSD Tabloları, Ağustos Ayı Tahmini ( ) Dünya arpa verimi 01/01 PY nda bir önceki PY na oranla yaklaşık % 6 oranında düşüşle,56 ton/ha seviyelerine ineceği tahmin edilirken, 01/014 PY nda ise % 6 oranında artışla,7 ton/ha olacağı öngörülmektedir. Dünya arpa veriminin oldukça gerisinde kalan Türkiye arpa veriminin 01/01 PY nda,56 ton/ha olacağı tahmin edilirken, 01/014 PY nda ise yine ortalamanın altında gerçekleşen,15 ton/ha seviyesinde olacağı öngörülmektedir. Tablo 1. Ülkeler bazında dünya arpa verimi 1-4 (ton/ha) Sıra No Ülke 008/ / / /01 01/01² 01/014³ 1 Y.Zelanda 6,10 5,58 5,9 5,66 6,61 6,15 İsviçre 6,06 6,9 6,00 6,54 6,1 6,1 Şili,89 5,71 7,4 5,00 6,00 6,00 4 Zimbabve 5,00 5,50 5,1 5,00 5,00 5,00 5 AB-7 4,5 4,46 4,9 4,4 4,6 4,50 6 Hırvatistan 4,17 4,07,5 4,00,90,90 7 Çin,56,70,40,71,7,65 8 Arjantin,,70,9,88,67,64 9 ABD,4,9,9,74,65,70 5 Türkiye 1,68 1,91 1,76,19 1,67,15 Dünya,81,78,60,71,56,7 Kaynak: USDA PSD Tabloları, Pazarlama Yılı İtibariyle Ağustos Ayı Tahmini ( ) 4 Veriler 01/01 pazarlama yılına göre sıralanmıştır. 01 yılında 14, milyon ton civarında gerçekleşen dünya arpa üretiminin yarısı AB ülkeleri (% 8,6) ve Rusya (% 1,6) tarafından sağlanmıştır. 01/ 01 PY nda dünya arpa üretiminin 54 milyon tonu yine AB ülkelerince gerçekleştirileceği, ülke bazında da yaklaşık 14 milyon ton ile Rusya nın takip edeceği tahmin edilmektedir.01/01 PY n da ülkemizin dünya arpa üretimindeki yeri % 4, lik payla 5,5 milyon ton olacağı tahmin edilmektedir. 01/014 PY nda AB ülkeleri arpa üretimlerini bir önceki PY na göre %, oranında arttırarak yaklaşık 55,6 milyon tona çıkaracağı öngörülmektedir. Ülke bazında ise birinci sırada olan Rusya nın 01/014 PY nda arpa üretimini bir önceki PY na göre % 5 seviyesinin üzerinde arttırarak 17,5 milyon tona yükselteceği öngörülmektedir.

9 Sayfa9 Ülke 01/01 Tablo 14. Dünyada arpa ekiliş ve üretim miktarı 1 EKİM ALANI (MİLYON HA) ÜRETİM (MİLYON TON) Ülke 01/01 01/014 toplam içindeki 01/014 toplam içindeki % payı 4 % payı 4 1 AB ,8 1 AB ,9 Rusya ,1 Rusya ,7 Avustralya , Kanada , 4 Türkiye ,5 4 Avustralya ,4 5 Ukrayna ,5 5 Ukrayna , 6 Kanada ,4 6 Türkiye , 7 Fas ,7 7 Arjantin , 8 İran , 8 ABD ,7 9 Kazakistan , 9 İran ,6 10 Arjantin ,0 10 Çin ,8 Diğer , Diğer ,9 Dünya ,0 Dünya ,0 Kaynak: USDA PSD Tabloları, Pazarlama yılı itibariyle Mayıs Ayı Tahmini ( ) Mayıs Ayı Öngörüsü ( ) 4 Veriler 01/01 pazarlama yılına göre sıralanmıştır. Grafik 4. Üretici ülkelerin üretimdeki payları (%) Arjantin 4% ABD 4% Türkiye 4% Çin Diğer İran 14% % AB-7 4 Dünya arpa üretiminin yarısını AB-7 (% 4) ülkeleri ve Rusya (% 11) gerçekleştirirken, ülke bazında ilk sırada Rusya yer almakta, onu % 6 oranı ile Kanada takip etmektedir. Ukrayna 5% Avustralya 5% Kanada 6% Rusya 11% Kaynak: USDA PSD TABLOLARI PSD Tabloları, 01. *01/01 pazarlama yılı itibarıyla Uluslararası piyasada arpa fiyatları da 007/008 PY ndaki kuraklıktan dolayı oldukça etkilenmiş, ve iki katına kadar çıkmıştır. 008/009 PY ndaki son 19 yılın en yüksek üretim miktarı olan 155 milyon ton dünya arpa üretimi ile fiyatlar yeniden düşüşe geçmiştir. Ancak 009/010 PY nda meydana gelen olumsuz hava koşulları verimi oldukça kötü yönde etkilemiş ve PY nın başında 150,7 $/ton olan uluslararası arpa fiyatlarını PY sonunda 51,96 $/ton a fırlatmıştır. Uluslararası tarım ürünleri piyasalarındaki yüksek fiyat trendi arpa fiyatlarını da yukarı yönlü bir eğilime geçirmiştir. Bununla birlikte 01/01 PY nda uluslararası piyasada arpa fiyatları 98,59 $/ton dan işlem görmüştür. Ağustos 01 te uluslararası piyasada Fransız yemlik arpa fiyatı 9,10 $/ton dur. Tablo 15. Üretici ülkelerin arpa ihraç fiyatları 1 ($/ton) Yıl ARPA [FRANSIZ YEMLİK] RUS ARPASI UKRAYNA ARPASI 008/09 189,6 17,7 15,5 009/10 150,7 16,49 140,71 010/11 51,96 15,60 11,00 011/1 7,4 14,94 66,90 01/1 98,59 06,10 01,91 Kaynak: TMO, Reuters, Pazarlama yılı itibariyle Son 10 yıllık dönemde Türkiye arpa üretimi iniş ve çıkışlarla % 1, oranında azalma göstermiş ve son 5 yılın en düşük rakamına ulaşmıştır. Bunun yanında 006/007 PY nda 9,6 milyon ton ile son 19 yılın rekor üretim miktarına ulaşmıştır. 007/008 yılında yaşanan kuraklık ile de son 19 yılın en düşük miktarına inmiştir. Daha sonraki PY nda üretimdeki artış meydana gelse de 006/007 PY ndaki rekor üretim yakalanamamıştır. 01/01 PY nda ise üretimin 7,1 milyon tona ulaşacağı tahmin edilmektedir.

10 Sayfa10 01/01 PY nın başında yaşanan kurak ve olumsuz hava koşulları yurtiçi arpa fiyatlarını 66 Kr/kg a yükseltmiştir. Ancak 01/014 PY ndaki arpa üretiminin rekor düzeye çıkacağı öngörülmektedir. Özellikle yüksek miktarda ekilen alan ve yüksek düzeylerde oluşan arpa fiyatları üreticilerin tercihlerini arpa üretiminden yana kullanmasını sağlamıştır. Bu yüzden de 01/014 PY na Türk üreticiler arpa yılı ilan etmişlerdir (USDA,01). 008/ / / /01 Üretim Ekilen alan (bin ha) Verim (kg/da) Üretim kayıpları ARZ Kullanılabilir üretim İthalat YURTİÇİ KULLANIM Tüketim Tohumluk kullanım Yemlik kullanım Endüstriyel kullanım Kayıplar İhracat Stok değişimi Yem/ kullanım oranı (%) 81,9 81,1 8,6 85, Kişi başına tüketim (kg) 0,78 0,95 0,9 1,00 Yeterlilik derecesi (%) 98,09 1,05 104,68 101,5 Kaynak: TÜİK, Bitkisel Ürün Denge Tabloları, Hesaplamalar yazar tarafından biralık ve yemlik arpa toplamına göre yapılmıştır. Üretim sıralamasına bakıldığında yine GAP illeri Türkiye arpa üretiminde üst sıralardadır. 11 ilin arpa üretim sıralamasına bakıldığında ise Şanlıurfa ilinin 557 bin ton üretim miktarı ile yemlik arpada ilk sırada yer almakta ve bu iller arasındaki üretimin yaklaşık yarısını tek başına karşılamaktadır. İkinci sırada Diyarbakır ili % 17 seviyesinde 198 bin ton üretim miktarı ile ikinci sırada yer almaktadır. Adıyaman ili ise 15 bin ton üretim miktarı ile % 1 seviyesinde üçüncü sıradadır. İlk üç sıradaki ilde de verim ortalaması Türkiye arpa (diğer) verim ortalamasının (64 kg/da) üzerindedir. Biralık arpada ise sorumluluk alanımızdaki sadece ilde üretim yapılmaktadır. Adıyaman ili 7 bin ton üretim miktarı ile ilk sırada yer alırken, Şanlıurfa ili 4 bin ton ile ikinci, Adıyaman ili 405 ton ile üçüncü sırada yer almaktadır. Tablo 17.Sorumluluk alanımıza giren 11 ile göre arpa verileri 011/01 ARPA (DİĞER) ARPA (BİRALIK) Pazarlama Yılı Ekilen alan (dekar) Üretim (ton) Verim (kg/da) Ekilen alan (dekar) Üretim (ton) Verim (kg/da) Şanlıurfa Diyarbakır Adıyaman Elazığ Mardin Malatya Batman Şırnak Siirt Bitlis Hakkari Kaynak: TÜİK Bitkisel Ürün Veri Tabanı, 01. * Veriler arpa (diğer) e göre sıralanmıştır. Diyarbakır ili arpa (diğer) üretiminin ilçelere göre dağılımına bakıldığında ilk sırada Bismil (% 0,) 40 bin ton ile, daha sonra Ergani (%19,1) 8 bin ton, Sur ( 16,7) bin ton, Çınar (% 1,8) 7 bin ton ile üretimin yarısından fazlasını gerçekleştirmektedir.

11 Sayfa11 Şekil.. Diyarbakır İli İlçelerindeki arpa (diğer) üretimi (bin ton) Kaynak:TÜİK Bitkisel Üretim Veri Tabanı, /008 PY ndaki kuraklıktan sonra artan üretim ile düşüşe geçen uluslararası arpa fiyatları 009/010 PY nda yeniden yaşanan kuraklık ve olumsuz hava koşullarıyla fiyatları Kr/kg a kadar yükseltmiştir. Azalan ekim alanları ve daralan ticaret hacmi ile yıl sonu stoklarının da azalması Uluslararası arpa fiyatlarını yüksek seviyelerde tutmaya devam etmiştir. Benzer şekilde yurtiçi fiyatlarda oluşan bu yüksek seviyelerden etkilenmiştir. 01/01 PY nda arpa dünya fiyatı 54 Kr/kg olarak gerçekleşmişken, yurtiçi ticaret borsası arpa fiyatı 66 Kr/kg dan işlem görmüştür. Üretici Fiyatları Endeksine (ÜFE) tabi olan arpa fiyatları 01/01 PY nda 008/009 PY nda göre % 0 oranında artış göstererek 47 Kr/kg dan 61 Kr/kg a yükselmiştir. 008/009 PY nda hasat döneminde iç piyasa fiyatlarının üretici lehine yüksek seviyelerde seyretmesi sebebiyle TMO tarafından alım fiyatı açıklanmamıştır. Tablo 18. Üretici fiyatları-tmo fiyatı-borsa fiyatı-dünya fiyat değişim tablosu 1 (TL/Kg) Yıllar ÜFE ÇEGF TMO Alım Fiyatı Borsa Fiyatı Dünya Fiyatı 4 008/009 0,47 0,5-0,46 0,8 009/010 0,8 0,8 0,9 0,5 0, 010/011 0,45 0,4 0,4 0,47 0,9 011/01 0,50 0,48 0,46 0,54 0,48 01/01 0,61 0,57* 0,5 0,66 0,54 1 Pazarlama Yılı ve aylar itibarıyla ortalama fiyatlardır. Çiftçi Eline Geçen Fiyatlar Diyarbakır İline göre esas alınmıştır. Eskişehir Ticaret Borsası yemlik arpa satış fiyatıdır. 4 FAO dünya fiyatlarıdır. * 7 aylık. Tablo 19. GAP Uluslararası Tarımsal Araştırma Ve Eğitim Merkezi Müdürlüğü Tarafından Geliştirilen Çeşitler GAP Uluslararası Tarımsal Araştırma Ve Eğitim Merkezi Müdürlüğünce yapılan ıslah çalışmaları sonucu elde edilen önemli çeşitlere ilişkin bilgiler aşağıdadır. KENDAL: Tescil Yılı 01 Dane Özellikleri ve Kalite Tane içerisinde aleron tabakasının rengi zayıf renkli, tane az kavuzludur. Bin Tane (gr) 1-6 Tarımsal Özellikleri Yazlık, orta geççi, sağlam bir sapa sahiptir. Verim Özellikleri Optimum şartlarda ortalama verimi 500 kg/da civarında olup, verim potansiyeli 800 kg/da a kadar çıkabilmektedir. Hastalık Durumu Sera şartlarında arpa çizgili yaprak lekesine karşı orta hassastır. Kaynak:GAP UTAEM, 01. ALTIKAT: Tescil Yılı 011 Dane Özellikleri ve Kalite Açık krem beyaz renginde, 9 mm boyunda, dolgun danelere sahip, 6 sıralı yemlik arpa olup, dane kalitesi iyidir.. Bin Tane (gr) 0-40 Tarımsal Özellikleri Soğuğa orta dayanıklı, kurağa dayanıklılığı iyidir. Verim Özellikleri Ortalamanın üstünde bir verime sahip olup bölgenin farklı iklim yapısına adapte olmuş bir çeşittir. Sulanır ve yağışa dayalı şartlar için tavsiye edilmektedir. Hastalık Durumu Çizgili yaprak leke hastalığı (%6). Kaynak:GAP UTAEM, 01.

12 Sayfa1 MISIR PİYASASI 008/009 PY nda 801 milyon ton olan dünya mısır üretimi 011/01 PY nda % 7, artışla 88 milyon tona yükselmiştir. Bu artıştaki en büyük faktör dünya etanol ve yem talebindeki artıştan kaynaklanmaktadır. 01/01 PY nda yaşanan olumsuz hava koşulları ve kuraklık mısır üretimini de etkilemiştir. 884 milyon ton ile Son 54 yılın en yüksek üretim miktarının yaşandığı 011/01 PY na göre % oranında düşüş ile 01/01 PY nda 859 milyon ton mısır üretiminin gerçekleşeceği tahmin edilmektedir. Yaşanan bu olumsuzlukların 01/014 PY na yansımayacağı ve üretim artış hızının devam ederek rekor bir üretim miktarının (957 milyon ton) daha yaşanacağı öngörülmektedir. Dünya mısır tüketiminin de 01/01 PY nda artış göstererek 87 tona çıkması beklenmektedir. Bu artışta ABD deki yakıt etanol kullanımı son aylarda güçlü kalmasına rağmen etanol vergi kredilerinin yıl sonuna kadar planlanan bitişi ve benzine yönelik talep belirsizliğinin 01 yılında harmanlamayı sınırlaması beklenmektedir. Büyük ölçüde gelecekteki ham petrol fiyatlarına bağlı değişecek olmakla birlikte, ABD de yakıt etanol üretimi için kullanılan ve geçtiğimiz on yılda keskin bir şekilde yükselen mısırın biraz gerilemesi öngörülüyor (IGC, 011). Tablo 0. Dünya mısır verileri 008/ / / /01 01/01 01/014 ÜRETİM TÜKETİM İHRACAT İTHALAT BAŞ. STOK BİT. STOK Kaynak: USDA PSD TABLOLARI PSD Tabloları, Buğday, Mısır, Arpa, Darı, Karma Hububat, Değirmenlenmiş Pirinç, Yulaf, Çavdar, Sorgum. Ağustos Ayı Tahmini ( ) Dünya mısır veriminin 01/01 PY nda bir önceki PY na oranla yaklaşık % 6 oranında düşüşle 4,90 ton/ha seviyelerine ineceği tahmin edilirken, 01/014 PY nda ise % 11 oranında artışla 5,44 ton/ha olacağı öngörülmektedir. Dünya arpa veriminin üzerinde olan Türkiye arpa veriminin 01/01 PY nda 8,8 ton/ha olacağı tahmin edilirken, 01/014 PY nda ise yine ortalamanın üzerinde gerçekleşerek 8,18 ton/ha seviyesinde olacağı öngörülmektedir. Tablo 1.Ülkeler bazında dünya mısır verimi 1-4 (ton/ha) Sıra No Ülke 008/ / / /01 01/01² 01/014³ 1 Y. Zelanda 11,44 10,8 10,50 11,05 10,80 10,00 Şili 10,5 11,04 11,98 10,74 10,7 11,4 Ürdün 19,00 0,00 14,50 0,00 10,00 10,00 4 İsviçre 9,50 10,4 9,60 9,44 9,8 9,8 5 Kanada 9,07 8,9 9,75 8,9 9,0 9,0 6 Türkiye 7,98 8,00 7,5 8,00 8,8 8,18 7 ABD 9,66 10,4 9,59 9,4 7,74 9,8 8 Mısır 8,51 7,48 7,65 7,86 7,7 7,7 9 Arjantin 6,0 8, 6,7 5,8 7,57 7,71 10 İran 7, 7,7 7, 7,1 7,1 7,1 Dünya 5,04 5,19 5,08 5,1 4,90 5,44 Kaynak: USDA PSD Tabloları, Pazarlama Yılı İtibariyle Ağustos Ayı Tahmini ( ) 4 Veriler 01/01 pazarlama yılına göre sıralanmıştır. 01 yılında 884 milyon ton civarlarında gerçekleşen dünya mısır üretiminin yarısından fazlası (% ) ABD ve (%,9) Çin tarafından karşılanmaktadır. 01/014 PY nda sıralamanın değişmeyeceği ve ilk sıralarda yine ABD (5 milyon ton) ve Çin in (11 milyon ton) olacağı öngörülmektedir. Türkiye ise ülkelere göre mısır üretiminde 40. sırada yer almaktadır. 01/014 PY nda da bu sıranın korunarak 1, milyon üretim miktarının olacağı öngörülmektedir.

13 Sayfa1 Ülke 01/01 Tablo. Dünyada arpa ekiliş ve üretim miktarı 1 EKİM ALANI (MİLYON HA) ÜRETİM (MİLYON TON) Ülke 01/01 01/014 toplam içindeki 01/014 toplam içindeki % payı 4 % payı 4 1 ABD , 1 ABD ,8 Çin ,9 Çin ,9 Brezilya ,1 Brezilya ,4 4 AB ,5 4 AB ,8 5 Hindistan ,0 5 Arjantin ,1 6 Meksika ,9 6 Hindistan.0.500,6 7 Ukrayna ,5 7 Meksika ,5 8 Nijerya ,4 8 Ukrayna ,4 9 Arjantin , 9 Kanada ,5 40 Türkiye , 40 Türkiye ,1 Diğer ,1 Diğer ,8 Dünya ,0 Dünya ,0 Kaynak: USDA PSD Tabloları, Pazarlama Yılı İtibariyle Ağustos Ayı Tahmini ( ) 4 Veriler 01/01 pazarlama yılına göre sıralanmıştır. Grafik 5. Üretici ülkelerin üretimdeki payları (%) Kanada Ukrayna Meksika % Hindistan Arjantin % AB-7 7% Kaynak: USDA PSD TABLOLARI PSD Tabloları, /01 pazarlama yılı itibarıyla Uluslararası piyasalarda mısır ihracat fiyatları son 5 PY nda ortalama % 60 dan fazla artış göstermiştir. Bununla birlikte fiyatlar 169,4 $/ton dan, 74,60 $/ton a çıkmıştır. 007/008 PY ndaki uluslararası piyasalardaki ürün arzının dalgalanması sonucu fiyatların yukarı yönlü seyri mısır ihracat fiyatlarını da bu yönde etkilemiştir. Üstelik ABD deki mısır bazlı etanol talebinin artış göstererek Amerikan mısırının uluslararası piyasalardaki ihracatı daraltması da fiyatların bu yüksek seyrine destek olur nitelikte olmuştur. 008/009 PY ve 009/010 PY ndaki azalan arz artan taleple birleşince fiyatların yukarı yönlü seyri devam etmiştir. 010/011 PY nda arpa ve yemlik buğdayda yaşanan olumsuz hava koşullarıyla verimin düşmesi ve özellikle Rusya ve Ukrayna da getirilen tahıl ihracatı yasakları nedeniyle tahıl fiyatlarında yaşanan bu hızlı fiyat artışı mısır piyasalarını da etkilemiş ve 010/011 PY nda bir önceki PY na göre mısır ihraç fiyatlarını bir anda % 64 seviyelerinde fırlatarak 80 $/ton a kadar çıkarmıştır. Artan kullanım oranına karşılık arzın yeterli miktarda olmaması da fiyatları yükseltmeye devam etmektedir. İlk defa 010 Yılı Nisan ayında görülen 00 $/ton seviyesi 01/01 PY nda US. No. Yellow U.S. Gulf mısır fiyatı 06,00 $/ton ortalama fiyat olarak görülmüştür. Tablo. Üretici ülkelerin mısır ihraç fiyatları ($/ton) YIL ARGENTİNA UP RİVER, F.O.B. US, NO. YELLOW, U.S. GULF 008/09 169,4 17,00 009/10 170,6 16,00 010/11 79,17 15,00 011/1 67,1 15,00 01/1 74,60 06,00 Kaynak: FAO Food Prices İndeks,01. 1 Pazarlama Yılı İtibariyle USDA fiyatları Güney Afrika 1% Diğer Brezilya 9% 15% Dünya mısır üretiminin yarısını ABD (% ) ve ABD Çin (% 4) gerçekleştirirken, en yakın takipçilerinin Brezilya (% 9), AB ülkeleri (% 7), Arjantin (% ), Meksika (% ), Hindistan (% ) ve Ukrayna (% ) olduğu görülmektedir. Çin 4% Son yıllarda yem, nişasta, yağ, tatlandırıcı ve biyoyakıt üretimindede kullanılabilen mısırın üretimi son 10 yıllık dönemde yaklaşık % 64 oranında artmış ve 011/01 PY nda 4, milyon ton olmuştur. Mısır insan (%,8) beslenmesinde olduğu kadar yemlik (%71,4) kullanımda da oldukça önemlidir. Sınırlı sayıda mera alanı ve büyüyen hayvancılık sektörü sebebiyle her geçen yıl büyüyen yemlik mısır kullanımının 011/01 PY nda,7 milyon ton olduğu tahmin edilmektedir. NBŞ sanayinde de oldukça önemli bir yere sahip olan mısırın bu sanayide kullanılan ana ürünleri fruktozlu mısır şurubu ve glikoz şurubudur.

14 Sayfa14 Dünyada uzun yıllardan beri kullanılan ancak Türkiye de 01 yılında bir yönetmelik ile biyoyakıtların benzine % oranında katılarak kullanımının zorunlu hale gelmesi ile mısırın bir diğer kullanım alanı olan etanol üretimi de gündeme gelmiştir. Bu sebeplerden 01 yılında ise üretimin yaklaşık % 10 oranında artış göstererek 4,6 milyon ton olacağı tahmin edilmektedir. Tablo 4. Mısır ürün denge tablosu 008/ / / /01 Üretim Ekilen alan (ha) Verim (kg/da) Üretim kayıpları ARZ Kullanılabilir üretim İthalat YURTİÇİ KULLANIM Tüketim Tohumluk kullanım Yemlik kullanım Endüstriyel kullanım Kayıplar İhracat Stok değişimi Yem/kullanım oranı (%) 74,5 71,7 71, 71,4 Kişi başına tüketim (kg) 14,55 16,58 17,1 16, Yeterlilik derecesi (%) 79,9 79,99 79,58 79,7 Kaynak: TÜİK Bitkisel Ürün Denge Tabloları, 01. Etanol üretiminin yaygınlaşması ile bu üretimin yan ürünü olan ve yem katkı maddesi olarak kullanılan, ham protein oranı (% 5) ve yağ oranı (% 6-7) ile oldukça yüksek olan DDGS (Kurutulmuş Damıtma Çözünürlü Daneler) ve CGF (Mısır Grizi) üretimi de gündeme gelmiştir. 007 kuraklığı ile birlikte Türkiye de DDGS ve CGF in kullanımı hızlı artış göstermiştir. Bu artış 006/007 PY nda 00 bin tona yakın olan kullanımın, 007/008 PY nda 500 bin tonu aşmasını sağlamıştır (Çetin, 011). Ancak 010 yılında yayınlanan Genetik Yapısı Değiştirilmiş Organizmalar Ve Ürünlerine Dair Yönetmelik ile genetiği değiştirilmiş organizma niteliğinde olan ürünlerin ithalatına önemli kısıtlamalar getirilmiştir. Mısır da bu ürünler arasında yer almakta ve gerek yönetmeliğin yayınlanmadan önceki dönemlerinde gerekse yayınlandıktan sonra hem mısır hem de mısırdan elde edilen yan ürünlerin ithalatında önemli dalgalanmalar görülmüştür. 009/010 PY nda DDGS kullanım oranı 414 bin ton seviyelerine inmiştir. 010/011 PY ve 011/01 PY nda da yasal düzenlemelerin yarattığı bu belirsizlik ile DDGS kullanımında önemli miktarda azalma meydana gelmiş ve 011/01 PY kullanım oranı 70 bin seviyelerine gerilemiştir. Tablo 5.Sorumluluk alanımıza giren 11 ile göre mısır üretim verileri 011/01 MISIR Pazarlama Yılı Ekilen alan (dekar) Üretim (ton) Verim (kg/da) Şanlıurfa Mardin Diyarbakır Batman Adıyaman Siirt Şırnak Elazığ Malatya Bitlis Hakkari Kaynak: TÜİK Bitkisel Ürün Veri Tabanı, 01. Sorumluluk alanımıza giren 11 ilin mısır üretim miktarı sıralamasına bakıldığında Şanlıurfa ilinin 609 bin ton ile ilk sırada yer aldığı görülmektedir. Mardin ilinin 46 bin ton ile ikinci, Diyarbakır ilinin ise 11 bin ton ile üçüncü sırada yer aldığı görülmektedir. Verim açısından kıyaslandığında verimin en yüksek olduğu ilimiz ise 858 kg/da ile Siirt tir. Üretim sıralamasında olan ilk üç ilimizde ise mısır verimi en yüksek Diyarbakır ilinin olduğu görülür. Türkiye mısır verim ortalamasını (79 kg/da) bu 11 ilimiz içerisinde Mardin (765 kg/da), Diyarbakır (847 kg/da), Batman (757 kg/da) ve Siirt (858 kg/da) geçmektedir.

15 Sayfa15 Şekil.. Diyarbakır İli İlçelerindeki mısır üretimi (%) 1 Kaynak: TÜİK, 01. Diyarbakır ilinin ilçelerindeki mısır üretiminin dağılımına bakacak olursak; % 60 ında üretim yapıldığı görülmektedir. Ancak üretimin % 57 gibi yüksek bir oranı sadece Bismil ilçesinde yapılmaktadır. Daha sonra % 5 lik bir oranda Silvan ilçesi gelmektedir. Kısaca Diyarbakır ili mısır üretiminin % 80 i Bismil ve Silvan ilçelerinde yapılmaktadır. Tablo 6. Üretici fiyatları-tmo fiyatı-borsa fiyatı-dünya fiyat değişim tablosu Yıllar ÜFE ÇEGF TMO Alım Fiyatı Borsa Fiyatı Dünya Fiyatı 4 008/009 0,54 0,7 0,4 0,45 0,7 009/010 0,54 0,50 0,45 0,50 0,5 010/011 0,6 0,56 0,49 0,59 0,4 011/01 0,59 0,5 0,54 0,56 0,5 01/01 1 0,60 0,60 0,60 0,60 0,56 1 Pazarlama Yılı ve aylar itibarıyla ortalama fiyatlardır. Çiftçi Eline Geçen Fiyatlar Diyarbakır İline göre esas alınmıştır. Adana Ticaret Borsası mısır satış fiyatıdır. 4 FAO dünya fiyatlarıdır. 007/008 PY nda yaşanan kuraklığın etkisiyle yurtiçi mısır fiyatları önemli derecede artış göstermiştir. Bu yüzden 008/009 PY nda 45 KR/kg olan yurt içi fiyatlara karşın 7 KR/kg olan dünya fiyatları arasındaki uçurumu engellemek ve yurtiçi üretimi korumak amaçlı yüksek gümrük vergisi oranları uygulanmıştır. 009/010 PY nda yurtiçi mısır fiyatları (50 Kr/kg) dünya fiyatlarının (5 Kr/kg) iki katına yükselmiştir. Ancak düşük seyreden dolar değerinin yeniden yükselmeye başlamasıyla dünya fiyatları 01/01 PY nda 56 Kr/kg a çıkarken yurtiçi fiyatlar da 60 Kr/kg olarak işlem görmüştür. ÜFE ne tabi olan mısır fiyatları 008/009-01/01 PY arasında % 11 in üzerinde artış göstermiş ve 54 KR/kg dan 60 Kr/kg a yükselmiştir. KAYNAKLAR ATB,01. Adana Ticaeret Borsası Bültenleri, ÇETİN, F., 011 Yem Katkı Maddesi Damıtık Tahıllar (DDGS), TEPGE Bakış Nüsha:16, Temmuz 011, ETB, 01. Eskişehir Ticaret Borsası Kayıtları FAO, 011a. Food Outlook, FAO, 011b. International Commodity Prices, FAO, 01a. Food Outlook, IGC,01. Grain Market Report Çeşitli Sayılar. KTB, 01. Konya Ticaret Borsası Kayıtları TMO, 01a. Hububat Sektör Raporu 01, TMO, 01b.Toprak Mahsulleri Ofisi günlük fiyat bülteni, yayımlanmamış. TMO, 01c. Toprak Mahsulleri Ofisi hububat aylık bültenleri,

16 Sayfa16 TÜİK, 01a. Tarım İstatistikleri (Bitkisel Üretim İstatistikleri, Bitkisel Ürünler Denge Tabloları), TÜİK, 01b. Dış Ticaret İstatistikleri veritabanı, TÜİK, 01c. Üretici Fiyatları Endeksi veri tabanı, USDA, 01a. PSD tabloları, USDA, 01b. Grain: World Markets and Trade, USDA, 01c. Turkey Grain and Feed Report, GAIN Reports, Hazırlayanlar Fatoş ÇETİN Erdal KARADENİZ Adres :Silvan Yolu 9. Km PK DİYARBAKIR Telefon (Müdür): Telefon (Santral): ( Hat) Fax: Web Sayfamız :