ISSN » ileti.'»'

Transkript

1 ISSN » ileti.'»' Gs

2 Kombiler Merkezi Isıtma Kazanları Pik Döküm, AlümirMııfı ve Panel Radyatörler Katı Yakıt, Tüpgaz ve Doğalgazlı Sobalar Doğalgaz Sayaçları ve Vanaları Şofbenler Termosifonlar mple Çözüm Kalite Deyince Akla E.C.A. Geliyor... Isınma Deyince Yine E.C.A. E.C.A. Isı Grubu bireysel ve merkezi ;ı sıtmaya, üstün teknoloji ile üretilen, Türk ve Avrupa Standartları'ndaki ürünleriyle komple çözümler getiriyor. E.C.A. Isı Grubu Ürünleri, ISO 9001 Kalite Güvencesi altındadır. Alman JUNKERS ve E.C.A. işbirliği ile tümüyle Türkiye'de üretilen ve % 80'i Avrupa'ya ihraç edilen doğalga/ ürünleriyle tanışın. TSE Hizmet Yeterlilik Belgesi'ne sahip E.C.A. Yetkili Servisleri'nin 24 saat kesintisiz hizmet garantisi ile konforlu ve sorunsuz bir hayata "merhaba" deyin Genel Dağıtım: E.C.A. Isı Grubu G R U B U : TeF]0216) : Tel: (03 1 2) : Tel: (0232) : Tel: (0224) r A.Ş., ELGINKAN TOPLUUGU kın Servis: Emar A.Ş d

3 Eşyalarınız sudan sebeplerle yıpranmasın! Eğer kullandığınız su temiz değilse, hem giysilerinizi hem değerli makinalarınızı hem de su tesisatınızı bozar. Sizi sürekli bakım ve yenileme masrafına sokar. ÇÖZÜM ALARKO! Türkiye'de sadece Alarko, evler ve işyerleri için su antma sistemleri üretir. Alarko Su Arıtma sistemleri, her türlü suyu, çok kısa sürede yumuşatır, çamurunu, kirecini, mikrobunu ve hoşa gitmeyen kokusunu alır. Giysilerin yıpranmasını, boruların kireçlenmesini, cihazların bozulmasını önler. Alarko bayilerinde satışa sunulan, ihtiyacınıza ve bütçenize uygun, yüksek teknoloji ürünü Alarko su arıtma sistemlerinden dilediğinizi seçin yıllık Alarko güvencesiyle daha temiz ve daha sağlıklı suya kavuşun. ALAMI) SAN. VE TİC. A.Ş. İSTANBUL: Necalibey Cad. No: Karaköy Tel: (0212) PBX Faks: (0212) AHUM: Sedat Simavi Sok. No: Çankaya Tel: (0312) PBX Faks: (0312) izmir: Gazi Bulv. No: 3 / Tel: (0232) PBX Faks: (0232) »DMA: Ziyapaşa Bulv. Çelik Apt. No: 25 / Tel: (0322) PBK Faks: (0322) ANTALYA: Metin Kasapoğlu Caddesi Köçütaya Sitesi A Blok No: 1/ Tel: (0242) Faks: (0242) SU ARITMA SİSTEMLERİ

4 Windows 95 için geliştirilmiş yeni CAD Çözümleri'ne KOLAYCA SAHİP OLUN! TTTlAutoPACK.?^ 2D (İki Boyul> Zemin Planı Oluşturma Odı Olusturııu Zemin Planı Delikliği F.ditbrü Mıhlım w Yardımeı Konslıüksıyonlar Turunu Olvlılendirme 21) Merdivenler 21) Mobilyalar Yardımcı Çizgiler. Gcomelrik Yardımlar SEMBOL BANKALARI: SoSulu. u l Klima) Te«altm A r t ı k C A D h a k l ı n el a l t ü m d ü ş ü n ^ e l e 1 r i n ı / d e ğ i ş e c e k, ç ü n k ü F c l i x C A I) v a r. F e l i x C A l) b c k l e n t i l e r ı n i / ı y ü k s e k p e r f o r m a n.' ı u y g u n t i y a l ı Mı e k s i k s i z k a r ş ı l a y a n AutoPACK^ t e k ç ö z u m J ii r YONETM: Pro e \onelimi. Semi».! Yönelimi. i.jlerim Aratjarı Yönelimi Arşiv Fonksiyonları BİLGİ BANKASI/ANALİZ FONKSİYONLARI: Par^ı l islesi Klemcns ve Kablo Planları Geeı.şler Hesaplamam işletim hilalleri Konlroliı Yapı Planlama Kahlaj Planı Çok lıvıaslı Pıoje Melınlerı Pk* işlemlerinde Kalınan Yönetimi ÇİZİM YARDIMLARI: Hal Oluşlumla 3 Fazlı Hal Oluşlumu Sembol Yerleşlırmede Hal fcılıııoı Anlet Doldurma Tanım ve Açıklama Fonksiyonu Hağlantı Nokraların Ouınıalik Yerleşlırme SEMBOLLER (DEN 40900): Ana Akım Sembolleri Kumanda '\kiin Sembolleri sps ı c Makrolar ÇOK ÖZEL KAMPANYA FİYATLARI İDİ! Kampanya Fiyatı DM DM ŞAFT OLUŞTURMA:. SerbeM tam Yonlnı, Körlen Un irilimi uıııntı l ıkıntı Merk/ı Delik \uın ÖLÇÜLENDİRME: N,,rmluı l iv «un Okulenelırmt Otomatik /meırlenıe Oleıılendırme ISO lokrınslır tsembol Sınır Denerlerıl Vl ev luıuz Dertlen * Sekil ve Yerleşim fule! ınj m DÎN NORMU MALZEMELERİ:. Bütanlar c,v, talar Somunlar Yallar Pullar l'ıoiîller PARÇA LİSTESİ:. r, m Tnpla., ı ln,, L,,ts, Form rdılotıı Olum ılık Po/ısMin NunıiMM \erme DELİKLER / PİMLER, TARAMAUR, TABAKA GRUP YÖNETİMİ, GEOMETRİK YARDIM DM DM Fiyatlara KDV dahil değildir. Kampanyamız 31 Aralık '19 l >6 tıirii'iue kadar geçerlidir. 111 FIRSATI KAÇIKMA ) /,.' l OTOMASYON SİSTEMLERİ l«l j f ini» U Z»> 1 n l" BAĞDAT CAD. N0:187 B BLOK D:3 SEI.AMİÇEŞME İSTANBUL TEL: (0. 216) I) Pbx F A X : (O. 2 l 6 ) Microsoft AutoPACK'. i ü r O r; ü 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu tarihinden itibaren yeni haliyle yürürlüktedir.

5 11 Doğalgazda yine Süpermatik'ten Lam fit rghini Doğalgaza geçişte en ekonomik çözümleri sunan Süpermatik'ten yüksek performanslı, maksimum yakıt tasarruflu süper bir brülör... Lamborghini. Yüksek yanma verimi, düşük CO ve Nox emisyonu ile çevreye karşı süper duyarlı olan Lamborghini, CE ve TSE kalite belgeleri ile kalitesi onaylı. Kayar flanşı sayesinde her türlü kazana kolayca monte edilen Lamborghini'ler, Süpermatik'in yedek parça, sabit fiyat ve servis güvencesi altındadır. EM 16 EM ,5 129, , PM/21 55PM/2U 55HKIMU 70PM/21 70PM/2U 70PM/MU 140PM/21 140PM/2U 140PM/MU ,74 1,80 EM 35 EM 40/ , PM/21 310PM/2U 310PM/MU 310PM/2U 310HK/MU 430PM/2U 430HK/MU ,20 SUPERMATIK JLambazgJûni İSTANBUL BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ NECATİBEY CAD. NO: KARAKOY TEL: (0212) (PBX) FAKS: (0212) ANKARA BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ HOŞDERE CAD. NO: 60/ Y. AYRANCI TEL: (0312) FAKS: (0312)

6 Dünya Markası INTERSOL Türkiye'de Crosslinked polyethylene boru INTERSOL TÜRKİYE MÜMESSİLİ RKRUR endüstri malzemeleri sanayi ve ticaret Itd. şti. Merkez: Mumhane Caddesi Gümüşhalka Sokak No Karakcn İSTANBUL Tel: 0(212) / / Fax: Oı 212) Şube : Tel: 0(216) Fax: 0(216) Şube : Tel: 0(312) Fax: 0(312) Şube : Tel: 0(224) Fax: 0(224)

7 l Süpermatik'ten yine «. ^ ^*. ^^ ^^. ^ ^ _ ^^. ^^. _ A * Etna Yakıt Ekonomi Sistemi Günümüzün en çağdaş ve en ekonomik ısınma sistemlerini sunan Süpermatik'ten %35'e varan tasarruf sağlayan eşsiz bir sistem. Etna Yakıt Ekonomi Sistemi. Her türlü konut, otel ve iş merkezlerinin merkezi ısınma sistemine bağlanan Etna Yakıt Ekonomi Sistemi, elektronik hissedicileriyle dış ve iç hava sıcaklığını algılar; karıştırma vanası aracılığı ile radyatörlere giden su sıcaklığını kontrol ederek fazla yakıt kullanımını önler. Ayrıca kazan sıcaklığını, kondenzasyon sıcaklığının üstünde tutması nedeniyle sistemde oluşabilecek yoğunlaşmaları önleyerek, kazan ömrünü uzatır. (Döküm kazan ömrü = çelik kazan ömrü) Etna, Yakıt Ekonomi Sistemi, Süpermatik'in yedek parça, sabit fiyat ve servis güvencesi altındadır. Avantajları: Yakıtta tasarruf sağlar Kazan ömrünü uzatır Kolay monte edilir Fiyatı çok hesaplıdır. Motorlu Vana O Kontrol paneli Dış hava hissedicisi Kazan Üstü Ekonomi Paneli Yüzey tip hissedicisi O Üç yollu motorlu vana Sirkülasyon Kalorifer kazanı O Brülör Radyatör (tesisat) Sıva Üstü Ekonomi Paneli * tt SÜPERMATİK İSTANBUL BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ NECATİBEY CAD. NO: KARAKÖY TEL: (0212) (PBX) FAKS: (0212) ANKARA BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ HOSDERE CAD. NO: 60/ Y. AYRANCI TEL: (0312) FAKS: (0312)

8 enersstem lkemiz, uzman olduğumuz konuda hizmettir. Baca Gazı Analizörleri ile lecno Dış Hava Kompanzasyon Panel Radyant Isıtma Sistemleri ile %50 enerji tasarrufu SYollu karışım vanası ısıyı tüketim noktasında üretin Doğal Gaz/LPG Alarm Cihazları ile Doğal Gazın keyfini güvenle yaşayın Çünkü uzmanlık, teknikte en ileri, fiyatta en ekonomik çözümler demektir, MÜHENDİSLİK DANIŞMANLIK LTD. ŞTİ. F"^ «

9 m a g ü r ü t ü s ü n ü y u t a n y e p y e n i b i r u r u n İzocam Prefabrik Klima Kanalı İŞ VE TİCARET MERKEZLERİ, KÜLTÜR TESİSLERİ, EĞİTİM KURUMLARI, EĞLENCE SİTELERİ... BUGÜN KLİMA HER YERDE KULLANILIYOR AMA GÜRÜLTÜSÜ BİR TÜRLÜ ÖNLENEMİYOR. İZOCAM'l N YENİ ÜRÜNÜ İZOCAM PREFABRİK KLİMA KANALI, SAĞLADIĞI MÜKEMMEL SES İZOLASYONUYLA KLİMA GÜRÜLTÜSÜNÜ ÖNLÜYOR, ISI İZOLASYONUYLA ÇALIŞMA PERFORMANSINI ARTIRIYOR. ÜSTELİK GÜVENLİ VE BENZERLERİNDEN % 40 DAHA EKONOMİK! İZOCAM PREFABRİK KUMA KANALI'nın üstün özellikleri: Çok hafiftir. ' Kolay kesilir ve monte edilir. Her türlü menfez ve bağlantılar kolay gerçekleştirilir. ' Kanal kesiti her türlü ebatta yapılabilir. ' Kanal kesit değişmeleri, ' redaksiyon, pantolon, omega ve dirsek teşkili kolay uygulanır. Yangına karsı güvenliği artırır. Çok ekonomiktir. İZOCAM TİCARET VE SANAYİ A.Ş. DANIŞMA MERKEZLERİ İSTANBUL îel ( (8 kotj Fa h (212) ANKARA Tel (J/2/ İS Fob (312) 425 Oi 15 SICAĞA SOĞUĞA SESE YANGINA İZOCA/V\ İZMİR Tel (232) ) 78 Fob ( ADANA Tef (322) " Fob (322) BURSA Tel (224/ Fab (224) ELAZIĞ Tel (424) Faks (424J ANTALYA Tel (242) 241 İP 50 Fob (242) »GAZİANTEP Tel: (

10 Ko tercih e inlivarî ramı ^ Ağır hizmet şartlarına göre üretilmiştir. Sert ve bulanık sulardan kolay etki kısa zamanda onomik üretir Fa/1.ı bilgi, nezaret, bakım gerektirmeden çalışır. tthal cihazlarda o düğü gibi uzun süreı le pahalı yedek parczı temin etme ve servis sorunu yoktur. Ülkemizin hemaıafinda yedek parçaş ve servisi bulunan kullanı Y: llardır yüzlerce çalışan örnekleri ile kendini kanıtlamıştır. Tam Otomatik + Suyum Su tik filtresi ÜNİVERSAL KOMPAKT BUHAR JENERATÖRÜ ISI SANAYİ A.S. ı Yolu 26/1 Ü! 6) , Fas: (0.216) >^' T. N AT fimbat BÜROSU Caddesi Ağaç Tulün.212]f»3904 t. FABRiKA: :öy İST. Deve Kald irim Yokuşu 3/D 09 Güneşli/İSTANBUL

11 .11 u U ü.;uı m\ı Demirdöküm kazan; yüksek verimi, komple tesisattaki hesaplılığı, 5 yıl garantisi ve yaygın servis desteğiyle doğalgazlı ısıtmada rakipsiz. Türkiye'nin en çok tercih edilen kazanı Demirdöküm; döküm dilimli, uzun ömürlü, doğalgaza en uygun tasarımıyla çevre dostu. Mikrokompüter kontrol fonksiyonuyla iç ortam sıcaklığını, dış hava şartlarmdaki değişimlere göre otomatik olarak ayarlıyor, yüksek tasarruf sağlıyor. Isıtmada teknolojik üstünlük, konfor, ekonomi ve güven arayanlar Demirdöküm'e karar veriyorlar. Doğalgaza Demirdöküm'le geçilir! OD Demirdöküm "KESİN ÇÖZÜM" KALiTE GÜVENCE BELGES Türk Demir Döküm Fabrikaları A.Ş. Pazarlama ve Satış Grubu Çamlıca iş Mrk., B2 Blok Unalan Mah., Ayazma Cad., Küçük Çamlıca Üsküdaristanbul Tel: (0216] Faks: (0216]

12 Değerli Okuyucularımız, Temmuz Ağustos sayımızda, biraz gecikme ile de olsa sizlerle birlikte olmaktan mutluluk duyuyoruz. Yayın teknik görevlimizin ayrılması nedeniyle bir süredir dergileri geç göndermek durumunda kaldık, özür dileriz. Bu sayımızla beraber, hiç olmazsa özel sayılarımızı aksatmamak için "DOĞALGAZ" özel sayımızı da yolluyoruz. Gecikmeleri yıl sonuna kadar kapatmayı ümit ediyoruz. 3. Ulusal Makina Mühendisliği ve Eğitimi Sempozyumu'na çok az bir süre kaldı. Sektörümüzü de yakından ilgilendiren bu konuyu tekrar güncel hale getirmek ve bir" tartışma platformu oluşturabilmek amacıyla görüşlerinizi içeren yazılarınızı bekliyoruz. Bu sayımızda daha önce başlamış olduğumuz "Basınçlı Hava Tesisatı", "Pnömatik İletim" ve "R22 Gazlı Split Sistem Soğutma Devrelerinin Dizaynı" başlıklı yazıların son bölümlerini yayınlıyoruz. Isıtma ve soğutma projelerinin hazırlanması sırasında gerçek dış hava sıcaklıklarının kullanılması, sistemin kapasitesinin doğru tesbiti açısından çok önemlidir. Gereğinden büyük seçilecek bir sistem hem ilk yatırım giderleri, hem de işletme giderleri ve enerji tüketimi açısından uygun olmayacaktır. Şu anda kullanılmakta olan değerlerin güncelleştirilmesi bu alana yapılacak büyük bir katkı olacaktır. Bu sayımızda Marmara Bölgesi için yapılmış bir çalışmanın sonuçlarını bulacaksınız. Bu sayımıza yazılarıyla katkıda bulunan Sayın Erol ERTAŞ'a, Sayın Hüseyin AKKOÇ ve Nuri ARUN'a, Sayın Nuriye GÜMRÜKÇÜLER'e, Sayın Latif GÜLTEKİN ve MiJctad KADIOĞLU'na ve Sayın İsmail EKMEKÇİ ve Zehra YUMURTACI'ya teşekkür ederiz. 12 m TESiSAT MÜHENDiSLiĞi / TemmuzAğustos 1996

13 tmmob makina mühendisleri odası TESİSAT MÜHENDİSLİĞİ l KI AY DA BiR Y Â TİN C* «l 8 TEMMUZAĞUSTOS Cilt: 3 M M O Adına Sahibi: Mehmet SOĞANCI 1996 Sayı: 31 Sorumlu Yazı İşleri Müdürü: Ercüment ŞEVLE Editör: Hasan HEPERKAN Yayın Sekreteri: Faruk ŞENER Yayın Kurulu: Ahmet ARISOY Ayhan GÜLER Kani KORKMAZ Coşkun ÖZBAŞ Macit TOKSOY Reklam Yönetmeni: Nur TAŞLICA Yapım: Mavi Tanıtım ve Pazarlama Ltd. Şti. Tel: (216) Faks: (216) Yönetim Merkezi: MMO İstanbul Şubesi Hüseyin Ağa Man. Sakızağacı Sok. No.: 16 Beyoğlu İSTANBUL Tel: (212) (212) Faks: (212) Baskı Sayısı Fiyatı Yıllık Abone Üye Öğr. Diğer Adet TL TL TL Haberler Odadan Basınçlı Hava Tesisatı II. Bölüm Erol ERTAŞ Pnömatik İletim III. Bölüm Hüseyin AKKOÇ Nuri ARUN R22 Gazlı Siplit Sistem Soğutma Devrelerinin Dizaynı II. Bölüm Nuriye GÜMRÜKÇÜLER Marmara Bölgesi'nde Isıtma ve Soğutma Derece Günlerinin Dağılımı M. Latif GÜLTEKİN Miktad KADIOĞLU Türkiye Koşullarında Güneş Enerjisi Santrallerinin Maliyet Analizi Dr. İsmail Ekmekçi Dr. Zehra Söğüt YUMURTACI Tesisat Mühendisliği Dergisi'nde yayınlanan yazı ve çizimlerin her hakkı saklıdır. izin alınmadan yayınlanamaz. ISSN Yayın Tanıtımı Chaud Froid Plomberie TESİSAT MÜHENDİSLİĞİ / TemmuzAğustos 1996 «l 3

14 aberler GELENEKSEL YTONG ÜNİVERSİTE ÖDÜLLERİ SAHİPLERİNİ BULUYOR İstanbul Teknik Üniversitesi Başarılı Mezunları; İnşaat Mühendisliği Bölümü Birincisi M. Gökşin Berberoğlu, İkincisi Mesut Doğan, Üçüncüsü M. Andaç Karacan; Çevre Mühendisliği Bölümü Birincisi Sabri Aydoğdu, İkincisi Aysun Akik, Üçüncüsü Selen Çeki; Mimarlık Bölümü Birincisi Sedef Doğaner, İkincisi Rana Kutlu, Üçüncüsü Tolga Özcan; Boğaziçi Üniversitesi ürk Ytong Sanayi A.Ş., Üniversitelerimizden derece ile mezun olan başarılı öğrencileri bu yılda ödüllendiriyor. 8 yıldır bu uygulamayı devam ettiren Ytong, hem öğrencileri motive etmekte, hem de ÜniversiteSanayi işbirliğine katkı sağlamaktadır. Üniversitelerimizin Mimarlık, İnşaat, Makina ve Çevre Mühendisliği bölümlerine yönelik Ytong Gümüş Plaket Başarı Ödülleri öğretim döneminde de veriliyor. İ.T.Ü. başarılı mezunlarının ödülleri 2526 Haziran, Boğaziçi Üniversitesi başarılı mezunlarının ödülleri 28 Haziran, Marmara Üniversitesi başarılı mezunlarının ödülleri 3 Temmuz tarihlerinde yapılan mezuniyet törenlerinde sahiplerine verildi. Diğer üniversitelerdeki başarılı öğrencilerin ödülleri, mezuniyet törenlerinde verilmeye devam edilecc ktir. Başarılı Mezunları; İnşaat Mühendisliği Bölümü, Birincisi Tolga Pişkiner, İkincisi Z. Devrini Ö/.demir, Üçüncüsü Bayram Demirezen, Makina Mühendi ^iği Bölümü Birincisi, İlker Kayseri, İkincisi N. Serkan Akçan, Üçüncüsü A. Erdem Akan, Üçüncüsü Melike Ntikbay; Marmara Üniversitesi Başarılı Mezunları; Çevre Mühendisliği Bölümü Birincisi, Mustafa Tuncer, İkincisi "HABİTAT VE SİVİL TOPLUM KURULUŞLARI" PİMAPEN KÜLTÜREVİ'NDEKI PANEL'DE TARTIŞILDI... "Toplumu tasarlayan değil, toplumun tasarladığı bir devlete ihtiyacımız var. Geleceğin devletini sivil toplum kuruluşları oluşturacak."... "STK'LAR YALNIZ EVLERİNİN İÇİNİ DEĞİL ARTIK BAHÇELERİNİ DE BİRLİKTE DÜZENLEMEK İSTİYORLAR"... Korhan Gümüş, Orhan Silier, Sönmez Targan ve Şule Aytaç'ın konuşmacı olduğu "HA BİTAT ve Sivil Toplum Örgütleri" konulu panel PİMAPEN KÜLTÜREVİ'nde yapıldı. STK'ların artık yalnızca yatay örgütlenmeyle yetinmemesi gerektiği konusunda görüş birliği içinde olunan paneli, PİMAPEN KÜLTÜREVİ Yöneticisi Neval Sevindi yönetti. HABİTAT Proje Koordinasyon Birimi Sorumlularından Şule AYTAÇ, 6 milyarlık nüfusunun 3 milyarı kentlerde yaşayan dünyamızda, bugünkü yönetim anlayışının değişmemesi halinde 21. Yüzyılı çok daha büyük sorunlar bekleyeceğini belirterek "İstanbul dört bir yandan komşu kentlerde birleşiyor. Bu muazzam değişime karşın hükümet anlayışları aynı hızla değişmiyor. STK'laı ansından HABİTAT'ın en önemli yam bu. Çünkü arlık tanıınyorumçözüm önerileri sadece devletlerin, hükümetlerin değil STK'lann da gündemidir.bu HABİTAT II dolayısıyla dünyada ilk kez yerel yönelimler. pro)es> öneller, STK'lar, vakıflar, özel sektör ve sendikaların ortaklığıyla yapılacak ve ilk kez yapılacak." dedi. STK'ların biraraya gelmiş halinin laanımlanmadığını söyleyen İstanbul Mimarlar Odası Yönetim Kurulu Üyesi Korlıan GÜMÜŞ, STK'ların şimdiye kadar yalnızca kendi içlerini düzenlediklerini, biraraya gelince çatıştıklarını, siyasi şemsiyeler altında toplandıkları için bahçelerini düzenlemeyi devlete bıraktıklarını anlatarak "STK'lar bir ortak olarak siyasi otorite karşısında var olamıyorlardı. Çevre, insan hakları v.b. konıılaıda çözümsüzlükte bunun çok rolü vardı." dedi. 14 «TESiSAT MÜHENDiSLiĞi/TemmuzAjSustos 1996

15 Makina Mühendisleri Yeni Binasına Taşındıl ir süredir faaliyetlerini iki farklı binadaa sürdüren şubemizin adresi değişmiştir. İstiklal Cad. üzerindeki Şube merkeziı ve Sıraselviler Caddesi üzerinde bulunan Suat Sezai Gürü Eğitim Merkezi1 Hüseyin Ağa Mah. Sakızağacı Cad. No.: 16 Beyoğluu adresine taşınmıştır. Tel.: (212) Faks:(212) c fil aberler IIIMIMIMIfMwl»r»M»IE8IİffliliiiP»r»»ro»»»lro»l»aılM»lll l l 1.1 IIIHlılMIII ü. L dası İstanbu 1 Şubesi IstiMal Caddşşi Tünel Yönü Ağa Cami Nane Sokak MMO İstanbul Şube /< V} a 8 T3 SS ü 0 9S >M «3 N X es c/3 İZOCAM BUREAU VERITAS QUALITY BELGESİ ALDI aziran ve Temmuz aylarında Burcau Veritas Quality Internatıonal'ın yaptığı tetkikler sonucunda İzocam Gebze ve Tarsus tesislerinin BSENISO 9002 stardardında Kalite Güvence Sistemine sahip olduğu belgelendi. Şubat 1996 tarihinde belgelendirme ile ilgili karar alınmasından sonra başlayan çalışmalar neticesinde, 2728 Haziran 1996 tarihlerinde Gebze Taşyünü, İzopor ve Ekstrüde Polistircn Tesisleri'nde ve İstanbul Bölge Satış Müdürlüğü, Üretim Planlama Müdürlüğü ve Bilgi Sistem Müdürlüğü bünyelerinde, 910 Temmuz 1996 tarihlerinde de Tarsus Tesisleri ve Adana Bölge Müdürlüğü bünyesinde geçirilen başarılı tetkikler sonucu İzocam Tesisleri BSENISO 9002 Kalite Güvence Sistem Sertifikası almaya hak kazandı. Siyasi otoritenin düzenlediği STK'lar değil, STK'ların düzenlediği bir toplum gerektiğini söyleyen GÜMÜŞ, "Türkiye'de sivil toplum yapısı yasaklarla denetleniyor ama daha önemli bir sansür var. Siyasal yapılar tarafından muhatap olma biçimleriyle STK'lar çok daha fazla sansürleniyor. Bu da yasaklardan çok daha ciddi bir terör içeriyor. STK'lar hep yatay ilişki kuruyorlar. HABİTAT II dolayısıyla STK'ları biraraya gelmiş hali bu açıdan çok önemli" dedi. HABİTAT II ile radikal bir değişiklik beklemeyi gerçekçi bulmadığını, dışarıdan bakıldığında önemini çok da abarmamak gerektiğini söyleyen Tarih Vakfı Genel Sekreteri Orhan Silier de; "21. Yüzyıl insanının beklentilerinin çok altında bir süreç yaşıyoruz bin insanın çok değerli de olsa toplantılar yaparak dünyada büyük değişiklikler sağlaması mümkün değil. 'KONUT HAKKI' teriminin esas alınmasının bile kabul edilmediği bir noktada dünyadaki dengeler BM'nin de elinde değildir" dedi. Gürültüsünün sesinin gerçeğinden büyük olduğunu Türkiye için olumlu ve olumsuz yönleri olacağını söyleyen SİLİER, Türkiye'nin ilk kez bu boyutta bir buluşmaya ev sahipliği yapmasının olumlu olduğunu söyledi ve "10 yıl sonra geriye bakıldığında demokratikleşme, dünyaya açılma, STK hareketinin gelişmesinde bu toplantıların çok rol oynadığı kalacak" dedi. SİLİER, HABİTAT H'nin mali ve İstanbul halkı için günlük yaşamı güçleştirecek yönleri ile yüklerde getireceğini sözlerine ekledi. Konutbirlik Genel Sekreteri Sönmez Targan ise, Türkiye için tarihi bir fırsat olarak gördüğü HA BİTAT II için " Siyasal erklerin kuyruğuna takarsak olumlu birşey çıkmaz konut ve arazi meta oluğu sürece çözüm çıkmaz zaten"diyordu. Sönmez Targan "HABİTAT 'ı bu kadar önemli kılan olayda, merkezi, siyasal iktidarların bu işin altından kalkamayacağını görmesidir. Kendi planlaması dışında devasa boyutlara gelen bir kentleşme olgusu var. Beslenme, sağlık, altyapı v.b. artık yelemcmektc. Bence bunun faturasının STK'lara yüklemektedir. Şimdiye kadar STK'lara yüz vermeyen merkezi otorite şimdi STK'lara bu yüzden ilgi gösterip pas ediyor" dedi. Çeşitli Sivil Toplum Örgütleri Temsilcilerinin de yoğun ilgi gösterdiği, çeşitli sorular ve demeçlerle katıldığı panel, PİMAPEN KÜL TÜREVİ'ndc yapılacak bir dizi HABİTAT II değerlendirme toplantısının duyurusuyla sona erdi. TESİSAT MÜHENDİSLİĞİ / TemmuzAğustos 1996 m 15

16 aberler PİMAPEN BAYİLERİ MARMARİS MARES OTEL'DE TOPLANDI... Toplam 3000 Kişinin Katıldığı "Geleneksel Pimapen Bayiler Toplantısı"nda Rosenheım Pencere Enstitüsü Başkan Yardımcısı I.V.Forelıch" Pencere Sistemlerinde Dünya'daki Gelişmeler" Konulu Bir Konferans Verdi Yetkili Üretici PİMAPEN Bayisinin katıldığı "Geleneksel PİMAPEN Bayiler Toplantısı" 47 Nisan Tarihleri arasında Marmaris Mares Hotel'de yapıldı. PİMAPEN Bayileri, Almanya'dan gelerek PİMAŞ'ın konuğu olan Rosenheime Pencere Enstitüsü Başkan Yardımcısı 1. V. Forelich tarafından "Pencere sistemlerinde Dünya'daki gelişmeler" konusunda da bilgilendirildiler. Rosenheime Pencere Enstitüsü uluslararası bir yetkiyle pencere performans testleri gerçekleştiren bir kurum ve Dünya inşaat sektöründe bu kuruluşun testlerinden geçmiş ürünler tercih edilmektedir. Gebze'deki fabrikasında TSE ve DÎN normlarında tüm testlerin gerçekleştirildiği modern bir laboratuara sahip olan PİMAPEN 1 1 n uluslararası standartların öngördüğü tüm performans testleri de Rosenheime Pencere Enstitüsü tarafından yapılmakta, standartlara uygunluğu onaylanmakladır. Forelich, bayi toplantısından sonra İstanbul'da da PİMAŞ'ın teknik personeline eğitim konferansları verecek. PİMAŞ Genel Müdürü Kutay Atalay, her yıl gerçekleştirilen bu toplantıların, geçmiş donem değerlendirmesi, sektördeki teknik ve ticari lalivetlerde son gelişmeler ve hedef belirleme ortamı yalatırken, PİMAŞ ve bayilerinin birbirleriyle de iletişimini güçlendirdiğini belirtti. Toplantılar sırasında, geçen dönemki cirolarına göre ilk on bayi ile onuncu yılını dolduran bayiler, plaket ve eşleriyle birlikle Londra seyahatiyle ödüllendirildiler. Kotayı geçen ve sertifika ile ödüllendirilen 39 bayi arasında yapılan çekilişte de Londra seyahati ödülü kazanan bayiler de vardı. Toplam 300 kişinin katıldığı ve dört gün süren PİMAPEN bayiler toplantısı, tavla şampiyonaları, Aşkın Nur Yungi ve Muazzez Ersoy'un kalıklığı gala yemekleri ile, her yıl okluğu gibi bayiler için bir yorgunluk giderme, eğlence ve kaynaşma dinlencesi de oldu. * DERGİNİZİN KESİNTİSİZ ELİNİZE ULAŞMASI İÇİN ADRESİNİZİ VE ABONELİĞİNİZİ YENİLEYİNİZ. ABONE OLMAK İÇİN DERGİDE YER ALAN FORMU DOLDURARAK İSTANBUL ŞUBEMİZE GÖNDEREBİLİRSİNİZ. MMO İSTANBUL ŞUBESİ Hüseyin Ağa Mah. Sakızağacı Caddesi No.: 16 Tel: (21 2) O l Fax: (21 2) TESiSAT MÜHENDİSLİĞİ / TemmuzAğustos 1996

17 Ü dadan III. ULUSAL TESİSAT MUHENDİSLJĞİ KONGRESİ VE SERGİSİ HAZIRLIK ÇALIŞMALARI SÜRÜYOR Odamızın Kongre, Kurultay ve Sempozyum Düzenleme Yönetmeliği'nin No.'lu maddesi uyarınca Oda Yönetim Kurulu ve Şube Yönetim Kurulları üyelerinden oluşan III. Ulusal Tesisat Mühendisliği Kongresi ve Sergisi Düzenleme Kurulu ilk toplantısını cumartesi günü İzmir'de gerçekleştirdi. Mehmet Soğancı (MMO Başkanı), Meftun Gürdallar (İstanbul Şubesi), İsmet Erdoğan (Ankara Şubesi), Kazım Umdular (İzmir Şubesi), Hakan Bulgun (İzmir Şubesi), Yusuf Tek (Adana Şubesi), Ünal Özmural (Kocaeli Şubesi), Uğurhan Karalı (Denizli Şubesi), A. İhsan Kutlar (Gaziantep Şubesi) ve A. Erdal Arslan'ın (Edirne şubesi) Şube Temsilcileri olarak katıldıkları toplantıda III. Ulusal Tesisat Mühendisliği Kongresi ve Sergisi hakkında 9 madde görüşülerek benimsendi ve bu maddelerin Oda Yönetim Kurulu'nun onayına sunulmasına karar verildi. Buna göre III. Ulusal Tesisat Mühendisliği Kongresi ve Sergisi'nin 2023 Kasını 1997 tarihlerinde İzmir'de Büyük Efes Otcli'ndc düzenlenmesi kararlaştırıldı. Kongrede ele alınacak konuların; 1. Tesisat Mühendisliğinde projelendirme ve uygulama sorunlarıyasal mevzuat, 2. Profesyonel Tesisat MühendisliğiTesisat mühendisliği eğitimiakreditasyon ve mesleki denetim, 3. Tesisat Mühendisliğinde enerji yönetimi olarak üç ana başlıkta yoğunlaşması benimsendi. Ayrıca I. İÜ. TESİSAT MÜHENDİSLİĞİ VE İZMİR ve II. Kongrede karşılığı bulunamayan 30 bildiri konusunun, bu Kongrede ele alınması, çağdaş bilgi ve teknolojinin etkin şekilde Kongre platformuna taşınması amacıyla çalışmalar yapılması benimsendi. Bu doğrultuda Şubelerden ve Danışmanlar Kurulu üyelerinden alınacak önerilerle bildiri portföyününün en geniş kapsama ulaşması hedeflendi. İzmir Şubesi'nin Kongre Yürütme Kurulu için önerdiği Nuray Bozokalfa, Muhammed Eltez, Erol İzmir Ön Çalışma Grubu'nun, II. Kongre'nin bitiminden bu yana sürdürdüğü çalışmalar sonrasında III. Ulusal Tesisat Mühendisliği Kongresi ve Sergisi'nin Düzenleme Kurulu ilk toplantısını 24 Ağustos 1996 Cumartesi günü izmir'de gerçekleştirdi. Mehmet Soğancı Başkanlığı'nda toplanan Kurul, III. Ulusal Tesisat Mühendisliği Kongresi ve Sergisi'nin 2023 Kasım 1997 tarihinde İzmir'de düzenlenmesini Oda Yönetim Kurulu'nun onayına sunmayı kararlaşırdı. Ertaş, Özden Ertöz, Hüseyin Günerhan, Ali Güngör, Arif Hcpbaşlı, Zafer İlken, Oğuz İnceoğlu, Ener Pelin ve Melih Yalçın'dan oluşan liste kabul edilirken, İzmir Şube'nin Danışmanlar Kurulu ile ilgili hazırladığı 176 kişilik öneri listesine, İstanbul, Gaziantep, Kocaeli ve Edirne Şube Temsilcileri isim önerilerinde bulundular. Düzenleme Kurulu, Danışmanlar Kurulu'nun yeni önerilen isimlerle birlikte diğer Şubelerin önerilerinin de alınmasına ve oluşan listenin Oda Yönetim Kurulu'nun onayına sunulmasına karar verdi. İzmir Şubesi'nin Danışmanlar Kurulu ile ilgili öneri listesi, ilk iki Kongre'de görev alan Danışma Kurulu üyeleri, bu Kongrelere Panelist, Oturum Başkanı veya bildiri sunarak katılan uzmanlar ve önerilen yeni isimlerden oluşuyor. İlk iki Kongrede olduğu gibi, III. Kongrenin de ulusal düzeyde yapılmasını benimseyen Düzenleme Kurulu, Kongre Yönetmeliği çerçevesinde şu konuları da karara bağladı: Kongre'de Tesisat Mühendisliği Eğitimi konusunda yapılacak genel bir araştırma anketi Şube önerileri doğrultusunda ayrıntılandırılarak Oda Yönetim Kurulu'na sunulacak. Kongreyi Destekleyen Kuruluşlar için çağrı yapılarak, Şube önerileri ile birlikte Oda Yönetim Kurulu'na sunulacak. Kongre reklamları, sergi şartnamesi, bildiriler kitabı, etkinlikler kitabı, sergi katalogu ve gelirgider bütçesinin hazırlığını Kongre Yürütme Kurulu gerçekleştirecek. Kongre ile ilgili her türlü yazışma konusunda da yetki Kongre Sekretaryası'na verildi. TESİSAT MÜHENDİSLİĞİ / TemmuzAğustos 1996 H 17

18 akale BASINÇLI HAVA TESİSATI II. Bölüm Erol ERTAŞ Kompresör Seçimi: Tecrübelerimize göre, çok maksatlı basınçlı hava kullanan basınçlı hava şebekeleri çok kısa zamanda ilk tasarlananın üzerinde genişletilmekte ve ilk projede öngörülen kompresör kısa bir zaman sonra ihtiyaca cevap verememektedir. Bu bakımdan ilk seçimde en az %25 mertebesinde bir fazla kapasite kurulması tavsiye edilir. Sarfiyatın işletme saatlerine göre dalgalandığı durumlarda zaman sarfiyat analizinden gidilerek kapasitenin kompresörlere belünmesi mümkün olabilir. Yedeklemenin ne oranda yapılacağı işletme yönetiminin verileri paralelinde olmalıdır. Basınçlı hava miktarı kompresörün emiş şartlarındaki serbest havanın hacmi ile ölçülür. Pratikteki uygulamalarda 2 mvdak'ın altındaki sarfiyatlarda %100, 2 30 mydak'iık sarfiyatlarda %50 ve daha büyük sarfiyatlarda %20 %25 yedek kapasite öngörülür. Meşrubat, gıda ve ilaç sanayii dışındı yağlı kompresörler kullanılır. Yağsız kompresör ilk yatırım ve işletme masrafları diğerlerinin 24 katıdır. Son yıllarda vidalı kompresörler gittikçe daha yaygın olarak kullanılmaktadır. 100 mydak'tan büyük kapasitelerde kademeli santrifüj kompresörler kullanılır. Bunlar yağsız hava verirler. 2.2 BASINÇLI HAVA TANKLARININ BOYUTLANDIRILMASI Basınçlı hava tankı hacminin seçiminde tesisin ortalama hava sarfiyatı,kompresör sayısı ve kapasitesi, tesiste müsaade edilen basınç dalgalanması dikkate almalıdır. Bir tek vidalı kompresörlü sistemler için hava tanki hacminin seçiminde kompresörün ıcgülasyon şekli dikkate alınmalıdır. Oransal kontrollü vidalı kompresörler sistem basıncını sabit tutacak şekilde kademesiz kapasite kontrollü olarak çalışırlar. Burada kompresörün l dakikada verdiği serbest hava hacminin % 10 ^20'si Ek S: (Tablo 4) Bir İşletmeye Ait Basınçlı Hava Kullanma Hesap Tablosu Teçhizat Hava Kullanımı MatkapHafif MatkapOrta Matkap 1 2 mm MatkapKöşeli Tokmak Tornavida Somun Sıkına 20 mm Taşlama 150 mm ÇekiçOrta ÇekiçAğır Kalafat TabancasıHafif Kalafat TabancasıOrta Kalafat TabancasıAğır Vinç 5 Tonluk Hava Tabancası Kum Püskürtme Ünitesi Boya Tabancası Beher Ünitenin Hava Kullanımı (Lt/s) Ünite Adedi Azami Hava Kullanımı (Lt/s) Kullanma Faktörü Ortalama Hava Kullanımı l 8 «TESiSAT MÜHENDiSLiĞi / TemmuzAğustos 1996

19 Ek: 6 Hava Kompresörünün Kesintili Çalışması Durumunda Saatteki Kalkış Sayısının Saptanması Ek: 7 Çelik Borularda Basınçlı Hava Akışında Basınç Kaybının Saptanması Schaltungen/h < Z s S s N \ S \ s \ \ \ S V \ \ \ \ \ \ N N S \ S \ V \ \\ k>^ \ \ \ \ X X \ X \ X X, y >1 '\ / \ f. S x< X X X */ ı/ x ^ ' / f / K^ X t / '/ / ' / / / / // / / / / / y / / / / / / / o / / S /, / ' ^/ / / ' ^ / / / /, / / / / \ / / / / / ', S ^,', ' /> s \ X /. / / s / X '7 \ > \ / ^/ /,*, ' / /i/ / ^ ^ / x A/ ', / / 0 >c> <? /a ',K> X X > ^~x > ^ f \ X / \ s s" ^ S^ s B.,i N P X "s ^ ^ S N, \ N / \ \ s^l^ ; N 8" N S N X Kr' ^ \ \ ' \ [\ S ]f S \ *> s^s N s ^ ^ 4/ <>/ S / / s 7 ' / Dr ıks; ter n; Aralığı m'/min debi 1 ^ m'/h Ve > \ S X v Q= Depo Hacmi p= Basınç Aralığı Ve= Kompresör Debisi (mvh, m'/dak serbest hava Boru Boyu (m) _ Kompresör debisi (mvh serbest hava) ^ ~ A ^ nn ^^ g 1000 ^^< S ^ ~ *<*«1 Bora iç Çap, (mm) Hav Basıncı 175 (Bar), D 100,^, r ' ~ ' Q F 3 4 ı 5' 8 10 ' Achse 2 'E f ' Basınç Kaybı (Bar) f,' G S l dakikada verdiği serbest hava hacminin % 10% 20'si mertebesinde bir depo seçilmesi tavsiye edilir. İşletmedeki tek kompresör yükteboşta regülasyon sistemini haiz ise saatlik yüke geçmeboşalma sayısının 50'nin üzerine çıkmayacağı bir depo hacmi tavsiye edilir. Durmakalkma regülasyonlu kompresörlerde ise saatlik yol alma sayısı elektrik motorunun büyüklüğüne bağlıdır. Genellikle saatlik azami yol alma sayısı 5,5 kw'a kadar direkt yol almalı kompresörlerde 1012, yıldızüçgen yol almalı daha büyük motorlarda 56'dır. Ek 6'daki abak en kritik işletme durumu olan (sarfiyat= 1/2 kompresör kapasitesi) durumundaki saatlik yüke geçme sayısını vermektedir (2). Doğal olarak, şebekeyi besleyen kompresör sayısı birden fazla ise tank hacmi, bunlardan büyük debiii olanın yalnız başına çalışması durumuna göre seçilmelidir. Emniyet Sübabının Seçimi: Basınçlı hava tankı üzerindeki emniyet sübabı teorik olarak en büyük kapasiteli hava kompresörünün debisini işletme basıncının %10 üzendeki bir açma basıncında karşılayacak boşaltma kapasitesine sahip olmalıdır. Ancak bilhassa 10 mvdak'tan fazla debiii vidalı kompresörler etiket basınç üzerine çıkamadıklarından (motor güç sınırlaması!) emniyet sübabı başka şartlara göre boyutlandırılabilir. 2.3 BORU ÇAPLARININ TAYİNİ 10 bar basıncı kadar basınçlı hava sistemlerinde ana borular içindeki serbest hava hızı m/sn olarak alınabilir. Bu 510 m/sn'lik efektif bir hıza tekabül eder. Çelik borularda basıçlı hava akışında basınç kaybı, Ek 7'deki abak yardımı ile saptamabilir. Kompresör çıkışı ile en uç noktadaki boru ve armatür basınç kaybı ilk basıncın %10%15'i civarında olabilir. Basınç Düşüşünün Hesabı: Borular içinde akışkanların maruz kaldığı basınç düşüşü genel gormüllere göre hesaplanabilir. Hızlı hesaplarda kullanılmak üzere, yukarıdakine ek olarak çelik çekme borular için Ek 8'deki abaklar verilmiştir (8). Diğer cins borularda boru içi yüzey evsafına göre ve basınçlı hava sistemlerindeki ortalama hızlar dikkate alınarak basınç kayıpları aşağıdaki faktörlerle çarpılarak bulunabilir: Çelik çekme boru: F=l Bakır, pirinç, plastik: F=0,75 Dikişli boru: F=l,l Armatür Ve Branşmanlarda Basınç Kaybı: Ek 9 Tablo 3'de verilen (9) eşdeğer boru boylan boru uzunluğuna eklenerek hesap yapılır. SONUÇ Bu tebliğde basınçlı hava sisteminde kullanılan özel gereç ve armatürlerin dizaynına yer verilememiştir. Aşağıda verilen kaynakçadan ve firma kataloglarından dizayn bilgileri alınabilir. Basınçlı TESİSAT MÜHENDiSLiĞi / TemmuzAğustos

20 Ek: 8. Havanın Çelik Çekme Borular içinde Akışında Basınç Kaybı hava tesisinin işletme ve bakım sorunları ayrı bir konu olarak düşünülmelidir. KAYNAKÇA l British Compressed Air Society, Guide to the Selection and installation of Compressed Air Services, 2nd Edition, FMA Pokorny, Taschenbuch lür Druckluftbetrieb, Neunte Aulflage, Springer Verlag Berlin, Heidelberg, New Yok, C.W. Gibbs, İnersoll Rand Co., Compressed Air and Gas Data. 20 TESiSAT MÜHENDİSLİĞİ / TemmuzAğustos 1996

21 Ek: 9. (Tablo 9) Tesisat Elemanları Eşdeğer Boru Uzunlukları V Eşdeğer Uzunluk (m) Parça Boru İç Çapı (mm) (d) Tam açık sürgülü valf, tam akış tipi küresel valf Tam açık diyafram valf Tam açık köşe valf Tam açık glob valf Tam açık klape tipi çek valf Dirsek R=2d Dirsek R=d köşe dirsek Tgeçiş Tyan çıkış Daralma 0.8 o> Su tutucu Ring hattı besleme Servis hattı bağlantısı Deve boyunlu servis hattı bağ dirsek Ek: 10. (Tablo 10) Standart Borularda Tavsiye Edilen Azami Hava Debisi İşletme Basıncı PS'g 5 bar.345 1/3 Nominal Standart Boru Ölçüleri (Inç) 1/4 3/8 1/2 3/4 1 1/4 1 1/ /2 3 scfm dm 3 /s scfm dm'/s scfm im J /s scfm Jm 3 /s scfm dm'/s scfm dm 3 /s scfm im'/s scfm im" /s scfm dm'/s scfm dm'/s scfm Im'Vs Bu tablodaki değerler 30 m. borudaki basınç kaybının, 1/8" ila 1/2" 1 borularda % 10'u, 3/4" ila 3" borularda % 5'e olduğuna göre hesaplanmıştır Dönüşüm Faktörleri scfm=0.472 dm 3 /sn=28.3 dm 3 /dak=1.7m 3 /saat osgi= bar = kg/cm 2 =0.068 atm Pneumatic Handbook, Trade and Technical Press. 5 PNEUROP, Comressed Air for General Use ( ). 6 Atlas Copco Manual, 2nd edition, Melih Gürsoy, Hava Kompresörleri ve Basınçlı Hava Tekniği, MG Grubu Teknik Yayınları, İzmir VDI Waermeatlas, Teil L: Druckverlust bei der Strömung durch Rohre, SEGEM, Endüstriyel Pnömatik Sistemler ve Uygulaması Seminer Notu, İstanbul, Mart TESİSAT MÜHENDİStidi / TemmuzAğustos 1996 ü 2 l

22 akale PNÖMATİK LETİM III. Bölüm Hüseyin AKKOÇ Nuri ARUN Donaldson Torid firması tarafından geliştirilmiş olan kartuş filtre elemanlı TDS 1 2 tipi bir toz tutma filtresi Şekil 3.15'te gösterilmiştir.. Donaldson Torid kartuş filtre elemanlı TDS model toz tutma filtresinin teknik özellikleri (Tablo 3.5) ve konstrüksiyon dış ölçüleri (Şekil 3.16, Tablo 3.6)'da açıklanmıştır. Böyle bir işlevsel şeması Şekil 3.17'de görülmektedir. EDVAN Vantilatör Sanayii Ltd. firmasının standardında geliştirilmiş jet filtreler, (Şekil 3.18, Tablo?.7) ve (Şekil 3.19, Tablo 3.8)'de gösterilmiştir. Bundan başka EDVAN firmasının standardındaki kanılı bir düzenle silkelemeli (Şekil 3.20, Tablo 3.9) ve elle silkelemeli toz filtreleri (Şekil 3.21, Tablo 3.10) görülmektedir. 4. Pnömatik İletim Tesislerinin Hesabı 4.1 Havanın Sıkıştırılabilir Özelliği Dikkate Alınmadan Pnömatik İletim Tesislerinin Hesabı Genel Havanın Sıkıştırılabilir (compressibility) özelliği nedeniyle doğacak basınç kaybının %10 ile %15 arasında olabileceği ve basınç kaybını hesap ederken herhangi bir kararsızlığa düşmemek için bu düzeydeki kaybın ihmal edilebileceği literatürlerin bazılarında bildirilmektedir. Atmosferik havada bu kayıplar 100 mbar dolayındadır. Böyle bir sınır, basınçlı hava gereksinimini tek kademeli bir radyal vantilatörden sağlayan oldukça basit düzenli iletim tesislerinin basınç düzeyini içermektedir. Döner pistonlu bir körüğün düşük basonç düzeyinde (Ap=500 mbar) ve orta değerli bir hava hızı ile çalışa bir pnömatik iletimin hesabı yapılırken havanın sıkıştırılabilme özelliği dikkate alınmayabilir. Ancak döner pistonlu körük veya tek kademeli (3 bar basınç düzeyine ulaşabilen kapasitede) bir komprösörün yukarı basınç düzeyinde çalıştırılacak bir pnömatık tesisin hesabında iletim havasının Sıkıştırılabilir (izciliğinin dikkate alınması gerekir. Bir pnömatik tesis hesabının odak noktasını boru çapı ile basınç kaybı arasındaki bağıntı oluşturmaktadır. Bu iki öğeden sonra hava debisi ve körük gücü saptanır ve buna göre körük seçimi yapılar. İletim malı debisi ile vericiyi saptadıktan sonra tox içeriğinin niteliğine göre filtre seçimi gerçekleştirilir. Geniş çaplı boru seçimi, basınç kaybını a/altmakla birlikte tesis ve işletme giderlerini yüka. Kaldırma tutamağı b. Giriş Hücresi c. Tozlu hava girişi d. Jet (Venturi) e. Filtre elemanları f. Temiz hava hücresi g. Üfürme boru sistemi h.ayırma plakası ı.basınçlı hava bağlantısı j. Kumanda ventili k.diyaframlı ventil I.Solenoid ventil m. Bakım kapağı n. Bunker o. Toz boşaltma ağzı Şekil 3.15 Donaldson Torid TDS12 tipi bir toz tutma filtresi 22 m TESiSAT MÜHENDİSLİĞİ / TemmuzAğustos 1996

23 Tablo 3.5 Donaldson Torid kartuş filtre elemanlı TDS model toz tutma filtresinin teknik özellikleri Model TDS Filtre Yüzeyi (m 2 ) Torba Filtre Sayısı Torba Ölçüsü (mm) Valf Sayısı Bunker Hacmi (dm 3 ) Basınçlı Hava (bar) *Hava Miktarı (NmVh) Şalter Panosu Ağırlık (~kg) x V, 1 ph, 50 Hz ^Basınçlı temizleme havasının miktarı, temizlenecek iletim havasının içerdiği toz derecesine bağlı olmakla beraber genelde her m3 hava için 2 ila 4 Nm J arasında değişmektedir. Tablo 3.6 Donaldson Torid TDS 1 2 tipi toz tutma filtresinin dış konstrüksiyon ölçüleri A B C D E x x x1250 F DIN24I58R3 h Ih Şekil Donaldson Torid kartuş filtre elemanlı YDS model toz tutma filtresinin işlevsel şeması Şekil 3.16 Donaldson Torid TDS12 tipi toz tutma filtresinin dış konstrüksiyon ölçüleri TESiSAT MÜHENDİSLİĞİ / TemmuzAğustos

24 l 1 : 1 TEMİZ HAVA ÇIKISI AVA 1 1 t 1400 w/ //ü V \A _ O 0 cı 0 o o o l 1680 Şekil 3.18 HTJF Jet Filtre Tablo 3.7 HTJF Jet Filtre Boyutları Tablosu HTJF Jet Filtre 80/2500 Filtreleme Alanı m DEBÎ min mvh max A mm 2650 B mm 1500 C mrrı / / / / / / / / / / / / Q / seltecektir. Öte yandan dar çaplı borularda tesis ve işletme giderleri genelde düşük ve fakat basınç kaybı yüksektir. Boru çapı daraldıkça körük basıncı yetersizliği rizikosu da artacaktır Hava Hızı (Vo) Genellikle vantilatörle çalışan yüzer ortamlı bir işletmede iletim için Tablo 4. l'de verilen değerler yeterli görülmüştür (W. Siegel Pneumatische Förderung) Basınç Kaybı (Ap) Pnömatik iletimde Ap basınç kaybı altı ayrı basınç kaybından oluşur. Bunlardan ikisi salt hava akımından, dördü iletim malından doğmaktadır Hava Sürtünme Kaybı Basınç kaybı APH salt hava akımındakı basınç kaybı gibi tanımlanmaktadır. Malhava akımında basıncın değişmesi durumlarında basınç kaybının is 24 TESiSAT MÜHENDİSLİĞİ / TemrmızAğusto! 1996

25 2000 TEMİZ HAVA ÇIKISI TOZLU HAVA GIRISI Şekil 3.19 HTJF jet Filtre Tablo 3.8 HTJF Jet Filtre Boyutları Tablosu HTJF Jet Filtre 80/ / / / / / / / / / / / / /1800 Filtreleme Alanı m DEBÎ min mvh max A mm B mm C mm patlanması güç olduğundan yapılacak hesaplarda basınç kaybı, mal sürtünme kaybının içine dahil edilmiş gibi kabul edilir Hava Direnci Ayrıntıları (Ap w ) Hava direncini oluşturan ayrıntılar; a) Kesit yüzeyi değişmeleri b) Kıvrımlı dirsekler c) Memeler d) Ayırıcılar e) Siklonlar f) Filtreler Düzenli bir biçimde çekilmiş iletim hattında hava dirençleri hesaba katılmaz. Kurulan tesisteki memelilerin, ayırıcıların, siklonların ve filtrelerin direçleri tek tek tahkik edilerek iletim hattındaki basınç TESİSAT MÜHENDiSLiĞi / TemmurAğustos

26 II. ULUSAL TESiSAT MÜHENDlSÜÖİ KONGRESi VE SERGiSi 310 B A Şekil 3.20 Kamla Silkelemeli Toz Filtresi Tablo 3.9 Elle Silkelemeli Toz Filtresi Boyutları Tablosu KTF DEBİ mvh Filtreleme Alanı m 2 A mm B mm H mm h mm Bunker Adedi 12/ / / / / ı 25/ / / / / / / / / / / kaybı ile toplamı alındıktan sonra vantilatörün seçimi gerçekleştirilir. Kıvrımlı dirsek, ayırıcı, siklon ve filtrelerde dikkate alınacak basınç kayıplarını emprik olarak veren açıklamalar paragraf 'de yer almıştır. İletim tesisatında gerekli emme havasının basınç kaybı dikkate alınmaz. Çünkü bu basınç kaybı, iletim hattındaki basınç kaybı ile karşılaştırıldığında çok önemsizdir. Bu nedenle iletim hattının sonuna iletim malı ve iletim havasının kinetik enerjisini tekrar geri kazanmak için herhangi bir önlem alınmaz İletim Malı Sürtünme Kaybı (Ap R ) Pnömatik iletim tesislerinde sürdürülen deneyim 26 m TESiSAT MÜHENDiSLiĞi / TemımızAfustos 1996

27 Tablo 3.9 Elle silkelemen toz filtresi boyutları tablosu mm Irrrrr n]i l Şekil 3.21 Elle Sılkelemlı Toz Filtresi A Tablo 3.IO Elle Silkelemeli Toz Filtresi Boyutları ETF DEBİ mvh Filtreleme Alanı m 2 A mm B mm H mm Bunker Adedi Silkeleme Kol Adedi ETF 12/20 ETF 12/25 ETF 16/ ı 1 l ı ı ETF 16/ ETF 18/ ETF 18/ ETF 24/ ETF 24/ ETF 32/ ETF 32/ ETF 36/ ETF 36/ araştırmalarında, iletim malı sürtünme kaybı Aprı'nin tane biçimi, (p s ) özgül ağırlığı ve yığın malın yoğunluğu (p ss ) ile bağıntılı olduğu bildirilmektedir Dikey İletim Kaybı (Ap h ) Dik iletim kaybı Ap h, dikey boru içinde duran veya hareket halindeki yığın mal kolonunun boru kesitine bağıntılı ağırlığına eşittir. Dik iletim kaybı bundan başka dikey boru içindeki sürtünme ile değil jeodetik Ah yüksekliğini yenmekle bağıntılıdır İvme Kaybı (A Pi ) İletim borusunun l mesafesindeki ivme aralığında, iletim malının kararlı bir hız kazanması, bir enerji kaybı ile bağıntılıdır. Bu olgu doğal olarak bir Api basınç kaybı ile eşdeğerdir Kıvrımlı Dirsek Kaybı (Ap K ) İletim malının bir kıvrımlı dirsekten belli bir başlangıç hızıyla geçerken boru iç çeperine çarparak frenlenmesi olayı da bir ApK ivme katsayısıdır Toplam Basınç Kaybı (Ap) Basınç kayıplarının tümü toplanınca toplam basınç kaybı elde edilir (Apwdışında) Ap= Ap H + Ap R + Ap h + Ap,+ Ap K TESİSAT MÜHENDİSLİĞİ / TemmuzAğustos

28 Tablo 4.1 Pnömatik Yüzer Ortamlı iletimde Önemi i Bazı Yığın Mallarda İlişkin Veriler İletim Malı d s (mm) Arpa 4.0 Ağaç talaşo 50 x 20 x 1 Buğday 3.9 Buğday Kepeği 1.0 Buğday Unu 0.09 Çavdar 3.0 Çimento 0.05 Çimento (farin) 0.05 Destere tozu 0.7 Hayvan yemi 0.86 Kaya tuzu 1.6 Malt 3.7 Mısır 0.86 Mısır irmiği 1.6 Mısır unu 0.19 Pirinç 2.7 Pirinç kabuğu 2.5 Polipropilen granülü 3.5 PVCPulver 0.2 P.Etilen granülü 3.5. Prina (kuru) 0.96 Soya 6.3 Sabun (rende) 20 x 5 Toz şeker Yulaf 3.4 Ps (kg/m 3 ) Pss (kg/m 3 ) V 0 (m/s) a ds= Tane çapı, ps= Tanenin özgül ağırlığı pss= Yığın malın yoğunluğu, Vo= İletim borusunda gerekli hava cc= Boru çapına bağlı basınç kaybı hızı (atmosferik havanın özgül ağırlığı ps= 1.2 kg/m' ilkesine göre) katsayısı Ap=_ PH X V 2 X Al 2 x Ah x g + fixaxai+ _ l S (4.1) x v Ap =Toplam basınç kaybı (Pa/m 2 ) p H = Hava özgül ağırlığı (kg/m 3 ) V= Gerekli iletim havasının hızı (m/sn) (p H = l.2 kg/m 3 bazında,bkz Tablo 4.1)?ı H = Hava basınç kaybı katsayısı (0.02 ile 0.03) AI= Yatay iletim borusu uzunluğu (m) d= İletim borusuu çapı(m) \i= Karışım oranı(q s /Q H ) Q s =İletim malı kitle debisi Q H =İletim havası kitle debisi a= Boru çapına bağıntılı basınç kaybı katsayısı (Bkz. Tablo 4.1) 28 m TESiSAT MÜHENDİSIİSİ / TemmuzAğustos 1996

29 Ah= Dikey İletim borusu uzunluğu (m) g= Yer çekimi ivmesi(m/s 2 ) (3= İletim malı hızı c'nin iletim havası hızı v'ye oranı (c/v)): Tozsu ve irmiksi iletim malı için P=0.8, Taneli iletim malı için (3=0.7 i= Kıvrımlı dirsek sayısı 4.2 Bir Pnömatik İletim Tesisatının Havanın Sıkıştınlabilir Özelliği Dikkate Alınmadan Tasarımlanması Pragraf 4. l'de açıklandığı gibi havanın sıkıştırılabilir özelliği yalnız küçük basınçlarda dikkate alınmaz. Böylece pnömatik emme yöntemli tesisattaki iletim, basınç yöntemli pnömatik tesisteki iletime eşit olur. Gerek emme, gerek basınç ve gerek yüksek basınç yöntemli iletim tesislerindeki boru çapının tahmini hesabı için paragraf 4.2. l'deki hesap yöntemi yeterlidir Boru Çapı 2 x K s x Q s x v Ap s = _'dan (4.2) 71 X d 2 Qs= İletim malının debisi (kg/s)! 2 x K s x Q s x v 7ixAp s (m) (43) Ekonomik bazda çalışan yüzer ortamlı iletim tesislerinin çoğunda ((J.) karışım oranı l O' dan büyüktür. Burada Ap s bir yan kayıp olup, iletim malının akış sürecinde oluşur. Ap ' Ap s = u x K. x _ x V 2 ( Pa /m 2 ) (44) 2 Öte yandan K s iletim malı akımına bağıntılı bir basınç kaybı katsayısıdır ve aşağıdaki eşitlik yardımıyla bulunur: 2xAhxg, İ N K, =axal+ _ x 2 (î x ( l + _ ) (4.5) Bu eşitlikte iletim malının kitle debisi Q s, önceden verilmiştir. Hava hızı v s, Tablo 4. l 'den seçilir. Öngörülen körüğün tüm basınç kapasitesi, gerek Ap s için hesaplanan basınç kaybına ve gerek daha sonra hesaplanan tüm basınç kaybına aynı biçimde uyumlu olabilmelidir. Döner pistonlu körükle işleyen (maksimum basınç kapasitesi l bar) orta basınçlı tesislerin projesinde Aps'yi karşılamak üzere körük kapasitesini V ' yaklaşık olarak %70 oranında arttırmalıdır. Eğer iletim hattı çok uzun veya uzun bir hava borusu mevcutsa bu arttırma küçük olabilir. (4.3) eşitliğine göre hesaplanan çapta boru mevcut olmayabilir. Hesaplanan değere karşılık piyasada satilmakta olan uygun çapta bir boru seçimi gerçekleştirilmelidir. Hesap edilerek bulunan değerden daha büyük çapta bir boru seçimi gerçekleştiği taktirde, (4.2) eşetliği kıyaslamasıyla Aps basınç kaybı küçülecek veya aksine daha dar çaplı boru seçildiğinde büyümüş olacaktır. Körük basınç kapasitesinin yetersiz olması halinde daha geniş çapta bir boru seçerek hesabı tekrar etmelidir Hava Debisi Seçilen (d) boru çapı ve bundan önce Tablo 4. l'den saptanan (Vo) hava hızı yardımı ile hava debisi bulunur: n V H =.,xd xv 0 (nrvh) (4.6) Gerekli Tahrik Gücü Küçük basınç değişmelerinde havanın sıkıştırılabilir özelliği dikkate alınmazsa körüğün ürettiği hava basıncı için gerekli tahrik gücü aşağıdaki denklemle hesaplanabilir; Ap,xV H P=.(kW)(5.6) 9.81 x 102x71, P =Gerek tahrik gücü (kw) Ap c = Toplam basınç farkı (pa) V H = Hava debisi (mvh) r\ t = Körük veya vantilatör toplam verimi (r t= 0.60 ila 0.80) * Bu makale, II. Ulusal Tesisat Mühendisliği Kongresi ve Sergisi Bildiriler Kitabı 'ndan alınmıştır. TESİSAT MÜHENDİSLİĞİ / TemmuzAğustos 1996 m 29