Türkiye Ekonomisi Đçin Beşeri Sermaye ve Bilgi Sermayesi Birikimine Dayalı Bir Đçsel Büyüme Modeli *

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Türkiye Ekonomisi Đçin Beşeri Sermaye ve Bilgi Sermayesi Birikimine Dayalı Bir Đçsel Büyüme Modeli *"

Transkript

1 Eonomi-te Volume / Cilt: 1 No: 2 May / Mayıs 2012, Türiye Eonomisi Đçin Beşeri Sermaye ve Bilgi Sermayesi Biriimine Dayalı Bir Đçsel Büyüme Modeli * Erinç eldan ** Özet Bu çalışmanın amacı Türiye eonomisinin dinamilerinin orta-uzun dönemde izlenmesine olana sağlayaca bir içsel büyüme modeli urgulamatır. Model, büyümenin aynalarını, beşeri sermaye biriimi ve bilgi sermayesi (r-ge) biriimini içsel olara çözme üzere oluşturulmuştur. Model çalışmasının temel vurgusu amunun eğitim ve bilgi sermayesi yatırım harcamalarıyla, özel sermaye grupları tarafından yürütülen bilgi sermayesi ve araştırma/geliştirme yatırım davranışları arasındai tamamlayıcılı ilişisine dayanmatadır. Böylece Türiye eonomisinin büyüme dinamilerini ayrıştırmayı amaçlamatadır. Model yardımıyla şu soruya somut yanıtlar aranmıştır: bütçe ısıtı altında hareet eden amu idaresi, sermaye biriimini ve itisadi büyümeyi artırmaya yöneli olara öncelile hangi ativiteye deste sağlamalıdır: beşeri sermaye maliyetlerinin destelenmesi mi, yosa r-ge yatırım maliyetlerinin destelenmesi mi? Model bulgularına göre devlet desteğinin sadece eğitim harcamalarını teşvi etme stratejisi, ulusal gelirde il başta olumlu bir eti yaratmata, anca bu eti uzun dönemde zayıflamatadır. Salt eğitim yatırımlarının teşvi edilmesine dayalı bir amu teşvi programından belenen olumlu sonuçların ortauzun dönemde zayıflamasının tespiti modelin en önemli bulgusu olara göze çarpmatadır. Bu gözlemler altında, devlet ayna desteleme stratejisi ısaorta dönemde eğitim teşvileriyle oluşturuluren, orta-uzun dönemde r-ge yatırımlarının özendirilmesiyle birleştirilere hibrid bir programın amaçlanması daha uygun gözümetedir. JEL Kodları: O41, O32, I25 nahtar elimeler: içsel büyüme; beşeri sermaye; r-ge; genel denge; Türiye eonomisi; amu eğitim ve r-ge politiaları. * Bu çalışma TÜBĐTK ızlı Deste Programı çerçevesinde 110K057 no lu proje apsamında destelenmiştir. azar, söz onusu proje desteği için TÜBĐTK a; çalışmanın çeşitli aşamalarında değerli görüş ve eleştirilerini esirgemeyen Ebru Voyvoda, Çağrı Sağlam ve Çağaçan Değer e; Eonomi-TEK dergisinin editörü sayın Ercan Uygur a ve ii haemine; ve çalışmada ullanılan verilerin derlenmesi ve ilgili itisat yazınının taibini titizlile yürüten araştırma asistanları Filiz Özge ağcıbaşı ve Güneş Kolsuz a teşeür borçludur. ** aşar Üniversitesi, Bornova, Đzmir. erinc.yeldan@yasar.edu.tr

2 22 Eonomi-te Volume / Cilt: 1 No: 2 May / Mayıs 2012 n pplied Endogenous Growth Model with uman and Knowledge Capital ccumulation for the Turish Economy bstract The main objective of this research is to analyze and assess the interactions among nowledge-driven growth, acquisition of human capital, and strategic public policymaing for the Turish economy within the context of a general equilibrium model. This model aims to investigate those policies that are considered to foster the development of human capital (such as investments in education) and enhance total factor productivity through direct investments in fixed capital and innovation (such as subsidies for R&D activities). Through this model, we see answers to the following question: for a government with significant budgetary constraints, which type of public subsidization policies are more conducive to enhancing economic growth and capital accumulation: promotion of human capital formation through subsidies to education, or promotion of new R&D advances through subsidies for R&D activities? ccording to the model findings, a single-focus strategy of subsidizing only the education sector in order to promote human capital formation falls short of achieving desirable growth in the medium to long run. In fact, the growth and welfare results will be disappointingly wea unless increased human capital leads to a rise in the number of research personnel employed in the R&D sector. That being the case, it can be argued that public policy should be directed toward R&D promotion in the medium to long term, to complement an emphasis on education that is aimed at sustaining human capital formation. JEL codes: O41, O32, I25 Keywords: Endogenous growth; human capital; R&D, general equilibrium, Turish economy; public policy for education and R&D

3 Erinç eldan Giriş Bu çalışmanın amacı Türiye eonomisinin dinamilerinin orta-uzun dönemde izlenmesine olana sağlayaca bir içsel büyüme modeli urgulamatır. Model, büyümenin aynalarını beşeri sermaye biriimi ve bilgi sermayesi (r-ge) biriimini içsel olara çözme üzere urgulamıştır. Model çalışmasının temel vurgusu amunun eğitim ve bilgi sermayesi yatırım harcamalarıyla, özel sermaye grupları tarafından yürütülen bilgi sermayesi ve araştırma/geliştirme yatırım davranışları arasındai tamamlayıcılı ilişisine dayanmatadır. Böylece Türiye eonomisinin büyüme dinamilerini ayrıştırmayı amaçlamatadır. Sadece fizisel sermaye biriimine dayalı bir büyüme modelinin sürdürülebilir nitelite olmadığı artı bilinen bir gerçetir. Solow (1956) çalışmasından bu yana bilinen bu gerçe, sermaye biriimi önündei en önemli engelin azalan getiri oranları olduğunu ortaya oymatadır. Niteim yeni-itisadi büyüme yazını eğitim, bilgi (r-ge) ve diğer sosyal altyapı harcamaları ile milli gelirin büyümesi arasında doğrudan ve uvvetli ilişiler bulunduğunu göstermetedir. Eğitim yatırımları işgücünün verimliliğini doğrudan yüseltmete ve sürdürülebilir bir büyüme için önemli dışsallılar sağlamatadır. Buna e olara, özel setör ve amu setörü tarafından yürütülen r-ge faaliyetleri, bilgi donanımını yüseltere sermaye biriimine yol açmatadır. Böylece itisadi büyüme biribirini etileyen ii aynatan beslenmetedir: Eğitim ve r-ge sermayesi biriimi. Kuşusuz, her ii eylemin de birbiri üzerinde çarpraz dağılım etisi vardır. Bilgi dahilindei araştırma faaliyetlerinin sonucunda farlılaştırılmış sermaye mallarında artış elde edilmete; bir diğer deyişle tenoloji gelişmeyle birlite bir dizi farlılaştırılmış sermaye malının da çeşitliliği artmatadır. er bir "sermaye malı girdisi", nihai olara r-ge ativitesi sonucunda elde edilmiş bir patent ya da tasarım ile ilişilidir. Tenoloji dağılma etisi fizisel sermaye yatırımı ile değil, beşeri sermaye edinimi ve r-ge faaliyetleri "çeşitlili ile öğrenme" (learning via varieties) aracığıyla oluşturulmata ve her ii ativite sonucu oluşan bilgi biriimi de amu politialarına arşı duyarlılı göstermetedir. Çalışmanın ana oda notasını da bu tür dışsallıların içerilmesine yöneli en uygun amusal deste politia aletlerinin tespiti ve göreceli etinliği onuları oluşturmatadır. eni büyüme teorisindei gelişmeler, ülelerin verimlili, işi başına gelir ve büyüme oranı gibi maroeonomi değişenlerindei farlılıları açılamata, beşeri sermaye ile bilgi sermayesi (r-ge) biriiminin önemini belirtmete ve vurgulamatadır. Bir ısım teoriler beşeri sermayenin dahil edilmesiyle daha geniş bir anlam azanan sermaye biriimini, eonomi büyümenin itici gücü olara görmete ( King ve Rebelo, 1993, ve Romer, 1989); bir diğer

4 24 Eonomi-te Volume / Cilt: 1 No: 2 May / Mayıs 2012 yalaşım ise dışsal eonomilere büyüme sürecinde önemli bir rol vermetedir. Bu modellerde her firmanın fizisel (rrow, 1962) veya beşeri (Lucas, 1988) sermaye yatırımı, dolaylı olara diğer firmaların sermayelerinin verimliliğine de atı yapar. Romer (1990), Grossman ve elpman (1991), ghion ve owitt (1992) tarafından öncülüğü yapılan üçüncü yalaşım ise beşeri sermayenin yeni tenolojilerin gelişmesi ve benimsenmesi analıyla büyümeyi etilemesine odalanmatadır. Sözü edilen yazarların açtığı yoldan giden yenibüyüme yazını bilgiye dayalı eonomi oşullarının temsilinin önemine dayanara, özel sanayi üretim faaliyetlerinin, sermaye çeşitliliği üretiminin ve teni beceri dağılımının büyümeye öncülü ettiği analiti modeller geliştirmetedir. Eğitime yöneli amu harcamaları ve özel harcamalar her yıl OECD ülelerinin onsolide gayrı safi yurt içi hasılasının (GS nın) yüzde altısından fazlasını oluşturmata, ya da abaca 1,550 milyar BD dolarına ulaşmatadır (Temple 2001a ve 2001b). vrupa Birliği Lizbon Stratejisi (2005) de beşeri sermaye ve R-GE ye daha fazla yatırım yapma gereğini önemle vurgulamatadır. Benzer biçimde, OECD verileri sadece eğitime yöneli amu harcamalarının önemini vurgulamala almayıp, aynı zamanda devletin eğitim hizmetlerinin de birincil sağlayıcısı olduğunu göstermetedir (OECD, 2008 ve 2011). Son olara, birço gelişmete olan ülede eğitim, yosulluğu azaltma ve sürdürülebilir eonomi büyüme için bir önceli olara görülmetedir. Barro (1991), Tanzi ve Chu (1998), Jung ve Thorbece (2003) ve Sequiera (2000) eonomi büyümeyi artırmada eğitimin ve yapılan amu harcamalarının boyut ve etinliğinin önemini vurgulayan çalışmalar arasındadır. Özet olara, bu çalışma yuarıda değinilen itisat yazını doğrultusunda üç ana amaç etrafında düzenlenmiştir: 1) Türiye eonomisi için maliye ve eğitim/r-ge politialarının analizinde ullanılabilece bir üçü ve dışa açı eonomi, dinami genel denge modelinin urgulanması; 2) Bu modelleme çerçevesinden yararlanara amunun vergi ve harcama politiaları ile eğitim ve araştırma-geliştirme teşvi politialarının bütçe ısıtları altında itisadi büyüme riterleri diate alınara sınanması; 3) Piyasa eonomisi dengeleri ve optimizasyon davranışları altında özel setör ve amu setörü arasındai regülasyon, vergilendirme, teşvi ve yatırım ilişilerinin Türiye eonomisinin orta-uzun dönem büyüme hedefleri açısından analizi. Bu amaçlar doğrultusunda, çalışmanın temelini oluşturan model, itisat yazınında içsel (endojen) büyüme onusunda atıda bulunan ii ana yala-

5 Erinç eldan 25 şımın, Lucas (1988) ve Romer (1990), analiti urgularına dayanmatadır. er ii analiti yalaşım da büyümeyi teer teer ayrı unsurlara bağlamatadır. Bunun da ötesinde, eonomi faaliyetler büyüme yazınında çoğunlula soyut itisadi modeller üzerinden urgulanmata ve ortalama (representative) bir tüetici şahıs üzerinden çalışmatadır (bz. Cass, 1965). Burada urgulanan model ise gerçe veriler üzerinden ve alınmata olan bir üle olara Türiye eonomisinin genel anlamda maroeonomi özellilerini ve heterojen yapısını oruyara irdelemeyi amaçlamatadır. Kullanılaca model, "hesaplanabilir genel denge" (GD) yalaşımı çerçevesinde ulusal eonominin üretim (gelirlerin yaratılması), talep bileşenlerini piyasa eonomisi ısıtları altında benzetimlemetedir. Modelde dört üretim setörü, formel (beşeri sermaye) ve enformel işgücü ategorilerinden oluşan eme piyasası ve amu setör dengeleri cebirsel denlemler aracılığıyla ayrıştırılmatadır. Üretim süreci eğitilmiş/vasıflı işgücü (beşeri sermaye), basit işgücü ve fizisel sermaye malı girdilerinin ullanıldığı genişletilmiş Cobb- Douglas tipi üretim fonsiyonuyla betimlenmetedir. Setörel üretim fizisel sermaye biriimine bağlı olara artmatadır. Fizisel sermaye ise anca bilgi sermayesinin (r-ge) sürdürülmesi ile mümün olmatadır. Bilgi sermayesi yatırımları oligopolist nitelili (Şumpetergil) işletmeler tarafından sürdürülmete, monopolist arlar r-ge yatırım harcamalarını finanse etmetedir. Bir yandan da ortaya çıan sabit maliyetler fizisel sermaye biriiminde ölçeğe göre artan getiri yaratmata ve büyümenin içsel olara sürdürülmesine olana sağlamatadır. Modelde farlılaştırılmış sermaye malı üretimi setörü monopolisttir ve telif halarına sahip olduğu patentleri iralayara azanç elde ettiği varsayılmatadır. Monopolist olara seçtileri sermaye ira bedeli, nihai mal üretimindei marjinal ürünün üstündedir. Bu ira bedelleri, yatırımcıları, tasarımları elde etme için gereen ön maliyeti yatırmaya teşvi eden ödüllerdir. Bundan dolayı, endinden öncei modeller gibi, bu model de üç notada piyasa töezlemesini geretirmetedir: tasarım üretimindei ayna dağılımı etisi, beşeri sermaye oluşumundai ayna dağılımı etisi ve farlılaştırılmış sermaye malı üretiminde tam reabet ortamının esiliği. Bilgi sermayesinin biriimi aynı zamanda beşeri sermayenin üretilmesine dayanmatadır. Beşeri sermaye hanehallarının dinami, dönemler arası tüetim optimizasyonu davranışlarına bağlı olara içsel olara çözülmete; bir yandan da amu sermayesinin dışsal etileriyle beslenmetedir. Böylelile itisadi büyümeyi sağlayan üç ana unsur ortaya çımatadır: bilgi sermayesi biriimi, beşeri sermaye biriimi ve amu sermayesi biriimi. Bunlardan il iisi özel yatırımcıların piyasa fiyatlarının ısıtları altında rasyonel optimizasyon davranışlarına, sonuncusu ise amunun orta/uzun vadedei r- Ge teşvi ve eğitim sermayesi yatırımlarına bağlıdır. Böylelile bu çalışmada

6 26 Eonomi-te Volume / Cilt: 1 No: 2 May / Mayıs 2012 ullanılan maro genel denge modeli, hem özel setörün optimizasyon öğelerini, hem de amunun strateji büyüme hedeflerini bir araya getiren özgün bir planlama yalaşımını urgulamatadır. Mevcut çalışmanın en ayırd edici özelliği ullanılan metodolojinin ampiri çalışmalara ve itisat siyasası önermelerine doğrudan olana sunmasıdır. Büyüme yazınında yer alan yalaşımlar genelde analiti ve dolayısıyla soyut düzeydedir. Teni modelleme çabalarının ampiri olara gerçe bir veri setinde uygulanması ve uzun dönemli bir dinami genel denge modeli aracılığıyla irdelenmesi daha az rastlanır atılardandır. Temple (2001a ve 2001b), Diao vd. (1999), Diao vd. (2005), Fougere vd. (2009) ve Fougere, Mercenier ve Marette (2007) bu onuda öncü yalaşımlar arasındadır. Stati genel denge modelleri Tür itisat yazınında daha önceleri de çeşitli onular üzerine araştırmalarda inşa edilmiştir. nca, Türiye eonomisi için Cass-Koopmans-Ramsey tipi tüetim patiası esneleştirilmesine (consumption smoothing) dayanan dinami genel denge modeli uygulaması içeren analiti uygulamalı genel denge modelleri olduça az sayıdadır. Diao, Roe ve eldan (1998) modelleme çalışması Türiye nin maliye politiası altermatiflerini; Voyvoda ve eldan (2005a, 2005b) ise amu borcunun sürdürülebilirliği için alternatif politia seçenelerinin nesiller arası refah etisini içsel ve dışsal büyüme modelleri çerçevesinde incelemetedir. Çalışmanın bundan sonrai bölümleri beş başlı altında tasarlanmıştır. Bundan sonrai iinci bölümde Türiye eonomisinin r-ge ve beşeri sermaye verileri tanıtılmata ve Türiye eonomisinin büyüme yolağının arateristi özellileri tartışılmatadır. Modelin analiti cebirsel urgusu üçüncü bölümde tanıtılmata; politia analizleri ise dördüncü bölümde sürdürülmetedir. Çalışmanın bulguları beşinci bölümde özetlenmetedir. Cebirsel modelin ullandığı veri seti ve alibrasyon stratejisi EK bölümde daha detaylı olara tanıtılmatadır. 2. Türiye Eonomisinde r-ge ve Beşeri Sermaye Biriiminin na Özellileri Türiye, r-ge yatırım harcamaları baımından tipi bir gelişmete olan üle görünümü sergilemetedir. Devlet Planlama Teşilatı nca (Kalınma Baanlığı) yayımlanmış olan 2011 ılı Eonomi Programı na göre 2008 yılı itibariyle r-ge harcamalarının GS içindei payı Türiye de yüzde 0.73 ien, bu oranın B-27 ortalamasının yüzde 1.9 olduğu görülmetedir. Özel setör tarafından gerçeleştirilen r-ge harcamalarının toplam r-ge harcamalarına oranı 2005 yılında yüzde 33.8 ien bu oran 2008 yılında yüzde 44.2 ye yüselmiştir. Söz onusu oranın B-27 ortalamasının yüzde 63.7

7 Erinç eldan 27 olduğu düşünülürse, Türiye de özel setörün r-ge talebinin artırılmasının önemini oruduğu görülecetir. ynı veri aynağına göre, 2007 itibarıyla Türiye de r-ge personeli toplam istihdamın yüzde 0.56 sını oluşturmatayen, bu oran B-27 ülelerinde yüzde 1.57 dir. Türiye de tam zaman eşdeğeri (TZE) cinsinden toplam r-ge personelinin 2005 te yüzde 30.4 ü özel setör tarafından istihdam ediliren, bu oran 2008 de yüzde 40.8 e çımıştır. B-27 ülelerinde ise toplam r-ge istihdamının yüzde 52 sinin özel setörce yaratıldığı görülmetedir. Türiye nin bilim ve tenoloji üretimi alanına ilişin temel göstergeleri Tablo 1 de özetlenmetedir. Tablo 1. Türiye'nin Bilim ve Tenoloji lanındai Temel Göstergeleri r-ge arcamalarının GS Đçindei Payı Gayrı Safi urt Đçi r-ge arcaması (Milyon TL, 2003 Sabit Fiyatlarıyla) 2, , , , ,447.1 Gayri Safi urt Đçi r-ge arcaması (SGP*, Milyon BD Doları) 3, , , , ,034.0 Kişi Başına Düşen r-ge arcaması (SGP*, BD Doları) Setörlere Göre r-ge arcamasının Payı (%) üse Öğretim Özel Setör Kamu Setörü TZE Cinsinden 10 bin işiye düşen r-ge Personel sayısı *SGP: Satın lma Gücü Paritesi Kaynalar: DPT, 2011 yılı Eonomi Programı, Tab IV.26; Tübita, Tablo 2 de içerilen ilave bilgi seçilmiş OECD üleleri için r-ge harcamalarının yaın geçmiştei trendini ayrıştırmatadır. Tablo 2 de içerilen veriler OECD ülelerinin bir grup olara 2006 da toplam araştırma ve geliştirmeye milyar dolar harcadığını göstermetedir. Bu toplam o yılın milli gelirler toplamının % 2.26 sını oluşturmatadır. r-ge harcamalarında önde gelen üleler, ii Đsandinav refah devleti Đsveç (% 3.73 ile) ve Finlandiya (% 3.41 ile) olup, onları Japonya (% 3.39 ile) ve Güney Kore (% 2.23 ile) taip etmetedir. En düşü r-ge payları Güney vrupa çevre ülelerinde gözlemlenmetedir: Türiye, unanistan ve Porteiz. vrupa nın geçiş eonomisi olara adlandırılan eonomilerinin, özellile Polonya, Romanya ve Slovaya ve Mesia nın milli gelirlerine göre düşü r-ge paylarına sahip oldularını gözlemliyoruz.

8 28 Eonomi-te Volume / Cilt: 1 No: 2 May / Mayıs 2012 Tablo 2. Uluslararası Karşılaştırma: r-ge atırım arcamaları ve GS içindei Payı Üle/eonomi rge arcaması rge arc./gs rge arcaması rge arc./gs (milyon SGP$) (%) Üle/eonomi (milyon SGP$) (%) BD (2006) 343, Danimara (2006) 4, Norveç (2006) 3, G-7 üleleri (2006) 667, Çe Cumhuriyeti (2006) 3, vrupa Birliği-27 (2006) 242, Polonya (2006) 3, OECD, tümü (2006) Đrlanda (2007) 2, , Porteiz (2006) 1, Japonya (2006) 138, Macaristan (2006) 1, lmanya (2006) 66, unanistan (2006) 1, Fransa (2006) 41, eni Zelanda (2005) 1, Güney Kore (2006) 35, Lüsemburg (2006) Birleşi Krallı (2006) 35, Slovaya (2006) Kanada (2007) 23, Đzlanda (2005) Đtalya (2005) 17, Đspanya (2006) 15, Diğer Üleler Đsveç (2006) 11, Çin. Cumh. (2006) 86, vustralya (2004) 11, Rusya Federasyonu (2006) 20, ollanda (2006) 9, Tayvan (2006) 16, vusturya (2007) 7, Đsrail (2006) 7, Đsviçre (2004) 7, Singapur (2006) 4, Belçia (2006) 6, Güney fria (2005) 3, Finlandiya (2007) 6, rjantin (2006) 2, Mesia (2005) 5, Romanya (2006) 1, Türiye (2006) 4, Slovenya (2006) NOT: Veri yılı parantez içinde verilmiştir. Đsrail verisi sadece sivil rge harcamalarına ilişindir. Kaynalar: OECD, Main Science and Technology Indicator (2008/1); National Science Foundation, Division of Science Resources Statistics Bu sürece oşut olara Türiye de TZE r-ge insan işgücünün düzenli bir artış içinde olduğu, anca söz onusu artışın henüz arzu edilen düzeyin olduça gerisinde olduğu gözlenmetedir (Bz. Şeil 1). Şeil 1. Kişi Başına r-ge arcaması (SGP, Dolar) Eğitim harcamaları üleler arasında büyü farlılılar göstermesine arşın, yoğun bir harcama alemi olara göze çarpmatadır. Örneğin OECD üleleri-

9 Erinç eldan 29 nin bir bütün olara (amu ve özel fonlar dahil olma üzere) eğitim setörüne milli gelirlerinin ortalama yüzde 6.1 i oranında harcama yapmış olduğu gözlenmetedir (OECD, 2011). Türiye nin arşılaştırılabilir verileri 2004 yılı için mevcuttur. Bu dönemde Türiye de amu eğitim harcamalarının milli gelire oranı yüzde 3.12 olara verilmetedir. Söz onusu oran OECD ülelerinin olduça altında seyretmetedir (Bz. Tablo 3). Tablo 3. Kamu Kesimi Eğitim arcamalarının GSM Đçindei Payı (%) Üleler BD lmanya rjantin vusturya Belçia Birleşi Krallı Brezilya Çe Cumhuriyeti Çin Danimara Finlandiya Fransa Güney fria indistan ırvatistan ollanda Đrlanda Đspanya Đsrail Đsveç Đsviçre Đtalya Japonya Kanada Kazaistan Kolombiya Kore Küba Malezya Mesia Norveç Polonya Porteiz Romanya Rusya Türiye 3.12 unanistan

10 30 Eonomi-te Volume / Cilt: 1 No: 2 May / Mayıs 2012 Öte yandan, beşeri sermayenin gelişmişli derecesi avramı UNCTD yayınlarından taip edilebilmetedir. UNCTD tarafından 2005 yılında toplam 119 üle için yapılan hesaplamalara göre Türiye, indistan, Çin ve Endonezya ile birlite yüse beşeri sermayeye sahip üle grubunda yer almatadır. UNCTD söz onusu hesaplama için our yazarlı oranı (nüfusun yüzdesi), orta öğretimdei işi oranı (yaş grubunun yüzdesi) ve meslei-teni eğitimdei işi oranı (yaş grubunun yüzdesi) riterlerine dayanmatadır. UNCTD ın beşeri sermaye endesine ait verileri Şeil 2 de sergilenmetedir. Şeil 2. Üleler Đtibariyle Beşeri Sermaye Endesi, BD Japonya rjantin Brezilya Mesia Şili G. Kore Singapur ong Kong Tayland Malezya Endonezya Filipinler Çin indistan Türiye Bu olumlu edinime arşın, Türiye de eğitim performansının genel görünüm ve alitesi üzerine ulusal yazınımızda önemli endişeler mevcuttur. Örneğin DPT (Kalınma Baanlığı) 2011 ılı Programı belgesi (DPT, 2011, sf 198). "eğitime erişim ve eğitimin alitesi, eğitim sisteminin temel sorun alanlarıdır" şelindei ifadesiyle Tür eğitim sistemindei en önemli yapısal asalığa diat çemetedir. ynı belgeye göre, "Erişim sorunu apsamında oullaşma oranları ve bölgeler, cinsiyetler arası farlılılar, alite sorunu apsamında ise fizii altyapı yetersizlileri, müfredatın güncellenmesi, öğretmen nitelilerinin geliştirilmesi ve eğitim materyallerinin müfredatla uyumu gibi hususlar öne çımatadır." (a.g.e. sf. 198). Niteim, DPT verilerine göre, Türiye de son yıllarda tüm eğitim ademelerindei oullaşma oranlarında sağlanan gelişmelere rağmen, özellile zorunlu eğitim apsamı dışında alan eğitim ademelerinde OECD ve B üle ortalamaları ile arşılaştırıldığında söz onusu oranlar düşü düzeyde almatadır. Tablo 4, bu verileri yaından tanıtmatadır.

11 Erinç eldan 31 Tablo 4. aşlara Göre Oullaşma Oranı 3-4 aş 5-14 aş aş aş Türiye OECD Ortalaması B-19 Ortalaması Kayna: Milli Eğitim Baanlığı, OECD, 2011 Milli Eğitim Baanlığı verilerine göre Türiye de yüseöğretim ademesindei öğrenciye yapılan amu harcaması temel eğitim ademesindei öğrenciye yapılan harcamanın dört atına ulaşmatadır. TÜSĐD tarafından 2011 yılında yapılan bir araştırma sonuçlarına göre, Türiye de nüfusun ortalama eğitim süresi 6.5 yıl olara tahmin edilmete; 15 yaş üstü yetişinler arasında ouma yazma bilenlerin oranında da dünya sıralamasında 97. olara göze çarpmatadır. ynı raporda, Türiye de yaş arası nüfusta lise mezunu olanların oranı yüzde 41; üniversiteyi bitirmiş olanların oranı ise yüzde 16.6 olara verilmetedir. er ii ategoride de Türiye 34 OECD ülesi arasında 33. sırada yer almatadır (TÜSĐD, 2011). Özet olara, Türiye de tüm eğitim ademelerine yapılan amu harcamaları, OECD ve B üleleri ile arşılaştırıldığında ço daha düşü düzeydedir. Özellile yüse öğretim öncesi eğitim ademelerinde ilgili yaş grubu nüfusunun yüse olduğu göz önüne alınırsa, bu ademelerdei amu harcamalarının uluslararası standartların altında aldığı görülmetedir. Dolayısıyla ilorta eğitim ademeleri ile yüseöğretim ademesi arasındai dengesizliğin giderilmesi büyü önem arz etmetedir. 3. Modelin apısı Model yeni büyüme teorisi yazınına dayanara r-ge ye dayalı büyüme ve beşeri sermaye azanımı arasındai tamamlayıcılı ilişileri üzerine urulmuştur. Model, nihai mal üretimi ile başlayıp denge oşulları ve maroeonomi özdeşlilerin tartışılmasıyla son bulan beş alt ısım halinde sunulmuştur. 3.1 Üretim faaliyetleri Ulusal eonomi dışa açı ve dünya piyasalarında üçü üle eonomisi 1 olara abul edilmiştir. Ulusal eonomide üçü üretim faaliyeti olma üzere dört faaliyetin sürdürüldüğü varsayılmatadır: (i) nihai mal üretimi, ; (ii) nihai mal üretiminde ullanılaca olan çeşitli sermaye girdi üretimi, i ve 1 ani ulusal düzeydei itisadi arar ve faaliyetlerin dünya fiyatları ve mal ve sermaye aımları üzerinde hiç bir etisinin olmadığı varsayılmatadır.

12 32 Eonomi-te Volume / Cilt: 1 No: 2 May / Mayıs 2012 (iii) R-GE üretimi (tasarımlar, fiirler, vb...); (iv) son faaliyet ise eğitim hizmeti setörüdür (beşeri sermaye oluşumu). Gayrisafi üretim mitarı X, değişenleri atma değer (net ürün) ve aramallar olan bir Leontief üretim fonsiyonu olara düşünülmüştür: X = min [, ϖint] (1) Fonsiyondai ϖ parametresi X üretimindei girdi çıtı atsayısını göstermetedir. Net ürün, vasıfsız işçi, beşeri sermaye (vasıflı işçi) ve farlılaştırılmış sermaye çeşitliliğini girdi olara ullanara oluşturulmuştur: = αl α Lt t t (i) di (2) 0 Ölçeğe göre sabit getiri varsayımı gereği α L + α + α = 1.0 olara alınmatadır. L vasıfsız işçiyi temsil ederen nihai mal üretiminde ullanılan beşeri sermaye mitarını gösterir. Tüm farlılaştırılmış sermaye çeşitleri eşit mitardadır ve aynı değere sahiptir. Bu mallar simetri firmalar tarafından üretilmiştir (yani her sermaye çeşidi te bir oligopolist firma tarafından üretilmetedir). Dolayısıyla, her i =1,..., için i = eşitliği sağlanmatadır. Bu sebeple α α t (i) di = eşitliği elde edilebilir. 0 Burada {} eonomide mevcut olan sermaye girdi çeşitlerinin toplam endes değerini vermetedir. eni araştırmalarla endes ümesi {} genişler. Sequiera (basıda) izlenere, r-ge setöründei bu gelişmenin aşağıdai şeilde gerçeleştirildiği varsayılmatadır:. = ϕ (3) eni araştırmalar sadece yeni fiirlerin üretimine adanan beşeri sermaye (araştırma personeli), ile yaratılmatadır. er araştırmacının araştırma verimliliği ϕ > 0 ile gösterilmetedir. Modeldei R-GE üretim fonsiyonunun, Romer in lasi (1990) çalışmasında formüle edildiği üzere, araştırmaların yarattığı pozitif dışsallıları içermediği diate alınmalıdır. ani r-ge ürünü ve araştırmacıların verimliliği geçmişte yapılmış olan buluş mitarından bağımsızdır. Bunu taiben, eonominin bir diğer itici gücü olan beşeri sermaye büyüme süreci aşağıdai gibi ifade edilmetedir:. = ξ + (sg E )γ 1- (4) uardai (4) no lu denlemdei beşeri sermaye piyasa faaliyetinin dışında olup, eğitime adanan beşeri sermaye,, var olan bilgi/tasarım stou, ve

13 Erinç eldan 33 eğitime ayrılan amu fonlarının toplam devlet harcamalarına oranıyla (sg E ) üretilmetedir. Biritirilmiş beşeri sermaye aynı zamanda daha fazla beşeri sermaye geliştirme için de gerelidir (öğrenciler, öğretmenler olmadan eğitilemez). Eğitim fonlarının devlet tarafından sağlanması da bu nedenle gereli olmatadır. Dolayısıyla, sge > 0 sağlanmalıdır. (yrıca bz. devlet bütçesi eşitliği (27)). Beşeri sermayenin oluşumu, eğitimin (ξ ) son ürünüdür, ξ eğitimin verimliliğini ölçmete ve eğitime harcanan zamanın özendiricisi olara değerlendirilmetedir. Eşitliğin sağ tarafındai iinci terim "çeşitlili ile öğrenme" olara adlandırılacatır. Bu avram beşeri sermaye stou ile eonomide varolan fiirlerin bir bileşimidir. Bu eti, "çeşitlili ile öğrenme" etisinin göreceli önemini ölçen verimlili parametresi γ ile çoğaltılmata ve amu fonları, s GE ile destelenmetedir. Beşeri sermaye geliştiçe, araştırma işçileri sabit hızda yeni fiirler üretmeyi sürdürür. Bu şartlar altında bilgi üretiminin büyüme oranı, g aşağıdai biçim haline gelir: g = = ϕ (5) uarıda tanımlanan büyüme oranı denge durumunda araştırmaya adanan beşeri sermaye payı, sabit hale gelince artı değişmeyecetir. Bu çözümün sağlandığı dönemi "durağan hal dengesi" olara tanımlayacağız. Diğer yanda, beşeri sermayenin büyüme oranı aşağıdai denlem şelinde ifade edilir. g = = ξ + (sg E ) γ 1 Bu oran, durağan bir (sg E ) ile birlite toplam mevcut fiir sayısının beşeri sermaye stouna oranı sabit olduğu müddetçe değişmez. Bu formülasyon, sabit büyüme oranlı bir denge için nin bileşenleri arasındai dağılımının değişmemesini geretirir. Dolayısıyla, uzun dönem dengesi altında bireylerin işe ve eğitime bölüştürdüleri zaman her dönem için sabit alacatır. Model hem Romer tasarımı olan r-ge ye dayalı sermaye çeşitliliği üretimi firini, hem de Jones nosyonu olan sabit r-ge dağılımlarından aynalanan ölçe etisini bağdaştırmatadır. Büyümenin nihai aynağı, eğitim sermayesi için amu fonlarının ullanılabilirliği ve bireysel gelir tarafından be- (6)

14 34 Eonomi-te Volume / Cilt: 1 No: 2 May / Mayıs 2012 lirlenen beşeri sermaye biriimi ve bilgi üretiminin tamamlayıcılığıdır. Bunların tamamı amu politiaları ve ilgili urumsal nitelilerden etilenecetir. Nihai mal üretiminin tam reabet oşulları altında çalıştığını varsayıyoruz. Üretici, her ii işgücü türünden ve sermaye çeşitlerinden, her fatörün marjinal ürününün endi ücret ve rant maliyetine eşit olduğu notaya adar istihdam edecetir. Buna göre işçi talep fonsiyonu aşağıdai gibidir: w L = = P P L α L L Benzer şeilde, beşeri sermaye talebi aşağıdai gibidir: w = = P P α Sermaye çeşitleri aşağıdai fonsiyona göre talep edilir: P i () = P α L i = 1,..., (9) αl α α 1 i R-GE setöründe, R-GE ye yapılan devlet yardımları verili ien, beşeri sermaye talebi aşağıdai marjinal verimlili eşitliğini sağlamalıdır: (1 s R )w = P (10) Pϕ w = (1- S ) R Son olara, üretim fatörleri piyasasındai reabet oşulları beşeri sermayenin ücret maliyetinin ullanımına eşit olmasını geretirir. ani: P w = ϕ = P α (1 s ) R 3.2 Farlılaştırılmış sermaye ve yatırım ararları Sermaye biriimi süreci sermaye çeşitlerindei (capital varieties), (i), artış aracılığıyla betimlenmetedir. ramal üreticisi olan firma tasarım satın (7) (8)

15 Erinç eldan 35 almata (R-GE setöründe üretilen teni bilgi) ve buradai bilgiyle yeni bir sermaye malı çeşidini üretmetedir. er bir t zamanında üretilen yeni sermaye malı türü sayısı aynı zamanda üretilen yeni bilgi/tasarım/dizaynların sayısına Ȧ eşittir. Sermayenin aşınmasını göz ardı ederse, t zamanında eonomidei biritirilmiş sermaye çeşidi sayısı, eonomide var olan tasarım sayısına eşit olacatır. Tasarım sayısı arttıça, sermaye çeşidi sayısı da artara sermaye biriimine yol açmatadır. er yeni sermaye girdisi i, hammadde ve diğer girdileri ullanara üretilmete; her girdi i, de diğer girdilerden sabit bir oranda, η ullanılmatadır. Burada η, birim i üretiminin girdi-çıtı atsayısı olara görev yapmatadır. Üretim teniği R-GE setöründen satın alınan tasarıda yazılıdır. η nın maliyeti, eonomidei faiz oranı olan rant fiyatıdır, ( r ). ramal üreticisi R-GE tasarımlarını satın aldığında, araştırmanın sabit maliyetine maruz almatadır. Toplamda P eden bu (sabit) araştırma maliyeti, aramal sermaye çeşidi firması tarafından üretimden önce arşılanmalıdır.. ani P.. i üretiminin sabit maliyeti haline gelir ve ölçeğe göre artan getiri sağlar. er bir oligopolcü firma, i üretiminde monopol halarına sahip olduğundan, firma sermaye malları piyasasında esi reabetçi olara hareet eder. Nihai mal üreticisinin i için olan talep fonsiyonunu (9) ullanan her monopolist, monopolist/oligopolist arlarını masimize eder, Max P (). rη P. (11) i i i { i } (11) no lu denlemdei rη i terimi üretimin değişen maliyetidir. Bir birim i üretimi için diğer girdilerden η adarı, faiz oranı r üzerinden iralanır. (11) in çözümü, arı masimize eden fiyatın, (P i ()) marjinal maliyet, rη üzerinde bir ar marjıyla (mar-up) belirlendiğini gösterir. uarıdai nihai mal üreticisinin i için olan talep fonsiyonunu, (9) ullanara monopolist firmanın optimum fiyat stratejisini aşağıdai gibi gösterebiliriz: 2 P α L y αl α α 1 i = rη Buna bağlı olara sermaye çeşitlerinin optimal mitarı aşağıdai gibi belirlenir: i 1 1 α 2 α Pyα L α L = (12) rη Monopolisti ar oranı bir mar-up işlevi gören 1/α olara belirlenmiştir.

16 36 Eonomi-te Volume / Cilt: 1 No: 2 May / Mayıs 2012 rη P i () = (13) α Bütün firmalar simetri olduğu ve ürünlerini satma için aynı fiyatı uyguladıları için, her firma için fiyat ve üretim mitarını P i () = P ve i = olara abul edebiliriz. Bu oşullar altında masimum ar aşağıdai gibidir: max () = P. r. η. = (P - rη) α (13) den r = P olduğu için, oligolipolist (monopolcü) firmaların masimum arını aşağıdai şeilde ifade η edebiliriz: max ( ) = (1 α )P (14) Monopolist firmalar ileri görüşlü bir davranışa sahiptir. ani yeni tasarımlara yaptıları yatırım ve yeni sermaye üretimi ararlarını, monopol arlarının ileridei aışından beledileri uzun dönem getirileri masimize edere alırlar. Özellile, yatırımlarının belenen getirisi, sahip olduları bono veya mevduat gibi "rissiz" finansal varlılarla arşılaştırılabilir olmalıdır. Bu sebepten, varlı piyasası dengesi, her zaman için aşağıdai arbitrajın olmaması oşulunun sağlanmasını geretirir: t + (P t P t - 1 ) = r t P t-1 Burada, (P t P t-1 ) terimi i. firmanın değerindei değişimi ifade eder. Denge durumunda firmanın değeri, yeni bir tasarım (blueprint) geliştirmenin fiyatını (P t ) da içeren, firmanın toplam yatırım harcamalarıyla yatırım mallarının fizisel maliyetinin toplamına eşittir. 3.3 Tüetim ve tasarruf ararları anehalı beşeri sermayeye,, sahiptir ve bunu üç ullanım alanı arasında paylaştırır: nihai mal üretimi, bilgi üretimi ve daha fazla beşeri sermaye üretimi: = + + (15) burada (- ), w ile bağlantılıdır ve, s w ile devlet tarafından teşvi edilmetedir. Temsilci bireyin masimizasyon problemi aşağıda standart biçimde sı ullanılan sabit dönemlerarası iame esneliği atsayılı fayda fonsiyonu (constant intertemporal elasticity of substitution function) aracılığıyla urgulanmatadır:

17 Erinç eldan 37 U t = c 1 1 θ p( τ t) t e d T (16) t 1 θ Tüeticinin ilgili fonsiyonu aşağıdai ısıtlara göre masimize ettiğini varsayacağız:. a = w. = ξ ( + s GE ) + w L γ L 1 + s w + ra C T Burada C toplam özel tüetimi ve ρ sübjetif isonto oranını ifade eder. Tüetici, toplam dönemler arası faydasını cari dönem özel gelir ve beşeri sermaye ısıtlarına göre masimize etmetedir. Devlet bireyin eğitim yüzünden uğradığı zararı, w s oranında teşvilendirere arşılamatadır. uarıdai probleme ilişin amiltongil fonsiyonunu açıça yazarsa, I = 1 θ 1 + λ 1 θ c 1 1 (w ( ) + w LL + s w + C T) + λ 2 ( ξ + s GEγ amiltongil fonsiyonun masimizasyonundan aşağıdai birinci derece gereli oşulları elde etmeteyiz: 2 I I = 0 C C = 0 w 1 θ 1 = λ 1 h λ + λ s w + λ ξ = 0 Problemin çözümünden optimal ücret ve tüetim patiaları elde edilmetedir: 2 ). w w ξ = r (1 s γs ) GE 1 (17) Ċ ρ = r C θ (18) Reabetçi piyasa varsayımı altında, ücret haddi (beşeri sermayeye ödenen) nihai mal ve R-GE setöründe eşit olması gerelidir. Faat ücret haddinin 2 Burada yer ısıtı nedeniyle atlanma zorunda alınan cebirsel ara adımlar ilgili ouyucu tarafından yazardan temin edilebilir.

18 38 Eonomi-te Volume / Cilt: 1 No: 2 May / Mayıs 2012 düzeyi de fayda masimizasyonunun birinci derece oşullarındai argümanlarından biridir. Bu oşul, (17) analıyla ücret haddinin büyüme oranının ye pozitif bir yönde gelişmesini garantileyece şeilde olmasını sağlamatadır. R (1 s )w Buradan hareetle (10) eşitliğindei = P ifadesini ullanara ϕ şunu elde ederiz:. w P = w P. P nın büyüme oranının izlediği patia "arbitraj olmaması oşulunda" yuarıdai denleminde anlatılmış idi. Bu denlemi π ve P için olan eşitlilere eleyere ve bu ii denlemi için çözdüğümüzde de şu ifadeyi elde ederiz: (1 α α h ) α. w w ξ ϕ = γs (1 s ) GE Nihai mal üretimine adanan payını, u olara ifade ettiğimizi varsayalım. ani =u. Bu tanımı ullanara, aşağıdai denlemi elde ederiz: u 1 ξα γsgeα = (19) ϕ(1 s )(1 α ) α ϕ(1 α ) α Son olara, tasarruflar, (18) arar uralındai artı olara bulunur: SV = (1 htax) P C (20) t P t C t t Burada htax ifadesi hanehalları üzerine uygulanan gelir vergisi oranını göstermetedir. 3.4 Đthalat ve ihracat fonsiyonları ve ödemeler dengesi Modelin ihracat arzı ile ithalat talebi davranışları, hesaplanabilir genel denge modellerinde artı gelenesel abul edilen esi iame ve dönüşüm (constant elasticitiy of substitution and transformation) yalaşımı ile belirlenmetedir. Bu urgu altında, her bir setörde ihracat, yurt içi satışlar ve ithalat arasında esi iame olanaları öngörülmetedir. Dolayısıyla, yurt içi fiyat sistemi ile yurt dışı ticaret hadleri arasında bir ayrışma söz onusudur.

19 Erinç eldan 39 Ulusal eonominin yurt dışı ticaret hadlerini etileme olanağı yotur (üçü eonomi varsayımı). nca, yurt içi fiyat sisteminin esi iame ve dönüşüm olanaları nedeniyle göreceli bir "bağımsızlığı" ortaya çımatadır. Bu varsayımlar altında, nihai mal üreticisi, ihracat ve yurtiçi satışlar arasında aşağıdai üretim olanaları ısıtına sahip olara betimlenmetedir (sabit dönüşüm esneliği- SDE ısıtı): X X 1/(1 x ) X Z [ DC (1 )E ] + = ψ + ψ (21) Burada X üretim mitarını, DC yurt içi satış hasılasını, E ise ihracat arzını göstermetedir. Denlemde geçen ψ ve X ifadeleri, sırasıyla, yurt içi satış hasılasının toplam üretim hasılası içindei ağırlılandırılmış payını ve dönüşüm esneliği atsayısını vermetedir. Denge durumunda ihracatın yurtiçi mallara oranı aşağıdai gibi ifade edilir: E DC CET CET E P 1 ψ = D P (22) ψ Đthalat ararları ise ithalat, M ve yurtiçi mallarının, DC ticarette esi iame olara öngörüldüğü rmingtongil mal grubu spesifiasyonundan çözülmetedir. CC CC 1/(1 CC ) CC CC Z [ DC (1 )M ] = µ + µ (23) Burada CC ulusal özümseme (absorption) düzeyini M ise ithalat mitarını göstermetedir. Milli gelir özdeşlileri, (CC=X-E+M) şelinde oluşur. Tüetici dengesi, yurt içi mal talebi ile ithalat arasında göreceli fiyatlara ve iame esneliği atsayısına bağlı olara aşağıdai gibi ifade edilir: M DC CC CC D P 1 µ = M P (24) µ Modelin uzun dönemli durağan hal dengesi altında dış ticaretin dengeleneceğini varsaymamız gerelidir. si tadirde, olası dış açığın finanse edilmesi için yurt dışından süreli bir ayna transferinin varsayılması gereecetir. Uzun dönemli durağan hal dengesi altında uluslararası finans piyasalarının ulusal dış ticaret açığını sonsuza değin finanse etmesi "denge" avramına ayırıdır ve teni olara uygulanabilir bir yalaşım değildir. Dolayısıyla, ulusal döviz piyasalarında her dönemde ticari dengenin sağlandığı ve reel döviz uru ile faiz oranının içsel olara belirlendiği varsayılacatır.

20 40 Eonomi-te Volume / Cilt: 1 No: 2 May / Mayıs Milli Gelir özdeşlileri ve denge durumunda büyüme Dönem içi denge durumu her dönemde aşağıdai oşulların sağlanmasını geretirir: (1) Üretim fatörlerinin (L,, ) talep mitarları arzlarına eşit olmalıdır; (2) Beşeri sermayenin,, ve arasında dağılımı toplam arz mitarına eşit olmalıdır; (3) er setör için yurt içi ve ihracat mal talebi o malın arzına eşit olmalıdır; (4) R-GE üretimi, yani yeni tasarımlar, yeni sermaye malı çeşidi sayısına eşit olmalıdır; (5) anehalı tasarrufu yatırıma - yeni tasarımların maliyetiyle sermaye malı çeşidi setöründei sermaye mallarının maliyetinin toplamı- eşit olmalıdır; (6) Toplam ithalat değeri toplam ihracat değerine eşit olmalıdır; (7) Devlet bütçesi denli olara sağlanmalıdır. Bu oşullar altında piyasanın denge oşulu,. CC = C + G + sg E GREV + I D + INT (25) olara belirlenir. Tasarruf-yatırım dengesi aşağıdai eşitli yoluyla sağlanır: SV = P C I D + P (26) Devlet bütçesi dengededir: P C G + s w + s R w = (1 - sg E )GREV (27) devlet gelirleri ise toplam vergi gelirleriyle sağlanmatadır: GREV=htax. P. Fatör maliyeti cinsinden gayrısafi yurtiçi hasıla (GS), nihai mal, beşeri sermaye harcamaları ve R-GE setörünün atma değerleri toplamıdır: GDP = P P (28) + α = w L + w ( + ) + (i) di (29) L y 0 Tüm sermaye malı çeşidi üreten firmalar simetri olara görüldüğü için, tüm firmalar i için P i () = P ve i = sağlanır. Bu nedenle (29) denleminde- α i toplam (i) di = P, şelinde yazılabilir ve α P ye eşit olur. Bu t ilişiyi ullanara, (29) denlemindei eşitli de aşağıdai gibi yazılabilir: P. = α (GDP - P ) ya da, (29) ullanılara şu şeilde yazılabilir: [GDP w L L w ( y + 0 )] = P = α t P. (30)

21 Erinç eldan 41 Buna e olara, (14) denlemindei ar tanımı ullanılara GS aşağıdai gibi yazılabilir: P + P = w LL + w ( y + ) + (31) (1 α ) Denge durumunda tüm değişenler, beşeri sermaye oluşumunun büyüme oranıyla orantılı olara sabit bir rasyoda büyür. urt içinde tüetilen nihai mal, R-GE ürününün birim maliyeti, farlı sermaye çeşitleri ve faiz oranı da dahil tüm fiyatlar dengede sabit bir oranda artar. yrıca nin alternatif ullanımları arasındai dağılım da sabit olacatır. Bundan dolayı, = u y veri ien = z (1-u y ), = z (1-u y ), ve z + z = 1 denlemlerinin sağlandığını varsayalım. Bu tanımlar altında, ve nın büyüme oranları aşağıdai durumda ifade edilir: g g = = ξz. = ϕz = ξ (1 u (1 u = = ϕ y + (sg E ) + (sg ) ) γ E 1 ) γ 1 (32) (33) Denge durumunda dengeli büyümenin gerçeleşmesi için oranının sabit alması geretiği gözlemlenebilir. Bu g = g eşitliğini belirtir. Sermaye malı çeşidi talep fonsiyonundan (9) sermaye çeşidinin büyüme oranı çıarılabilir: g. = g i i α = 1 α α = 1 α g. (34)

22 42 Eonomi-te Volume / Cilt: 1 No: 2 May / Mayıs 2012 Son olara, denge durumunda "arbitraj olmaması" durumunu aşağıdai şeilde yazabiliriz: r g SS SS = P + (35) P ani, durağan hal dengesinde faiz haddi, araştırma-geliştirme sabit maliyetlerinin (r-ge şiretinin piyasa değerinin) büyüme hızı ile durağan hal dengesinde süreli ar ödemeyi taahhüt eden onsolün reel değerinin toplamına eşittir. 4. Politia nalizi: Seçilmiş Kamu Deste Politialarının Dinami Etileri 4.1 Baz patia dengesi Modelin urgusundan hareetle il adımımız, politia analizlerinde bir referans patiası olara ullanacağımız "baz - patia" değerlerini bulmatan geçmetedir. Bu amaçla modelimizi il adım olara Türiye eonomisinin 2005 yılı dengesini veren veri setinden başlayara, belli varsayımlar altında uzun dönemli bir maroeonomi dengenin sağlanması amacıyla ullanacağız. Bu amaçla 2005 yılı Türiye eonomisinin genel maroeonomi dengesini veren bir sosyal muhasebe tablosu yardımıyla tutarlı bir veri setini oluşturmatayız. Söz onusu SM verileri maalenin EK bölümünde sergilenmetedir. Türiye 2005 veri setinde r-ge nin yatırım maliyetleri toplam gayrisafi yurt içi hasılanın (GS nin) yüzde 0.75 i olara ullanılmıştır. Model çözümü için denge faiz oranı yüzde 5 olara varsayılmıştır. Bu şartlar altında modelin cebirsel alibrasyonu sonucunda toplam farlılaştırılmış sermayenin milli gelirdei payı (α ) 0.65 olara çözülmetedir. Monopolcü arların milli gelire oranı ise yüzde 20 olara tahmin edilmetedir. Modelde baz patia altında toplam fatör üretenliğinden aynalanan büyüme hızı yüzde 1.5 olara belirlenmiştir. Ulusal eonominin toplam büyüme hızı söz onusu TFP üretenli artışına işgücünün nüfus artış hızının ilave edilmesiyle bulunacatır. Baz patianın seyri altında GS nin 90 periyodu apsayan uzun dönemli çözümü altında sabit 2005 fiyatlarıyla 648 milyar TL den, 3,500 milyar TL ye yüseleceği görülmetedir. Şeil 3 söz onusu patiayı sergilemetedir.

23 Erinç eldan 43 Şeil 3. Baz Patia ltında GS (Milyar TL, Sabit 2005 Fiyatlarıyla) 4, , , , , , , Benzer biçimde, baz patianın uzun dönemde (90 periyodlu bir süre dilimi altında) toplam beşeri sermaye stou ve r-ge stou endes değerleri bulunabilir. 4 ve 5 no lu şeiller söz onusu değişenlerin benzetimlenmiş değerlerini sunmatadır. Şeil 4. Baz Patia ltında Beşeri Sermaye Oluşumu (Endes, Periyod 1 = 1.00)

24 44 Eonomi-te Volume / Cilt: 1 No: 2 May / Mayıs 2012 Şeil 5. Baz Patia ltında Toplam r-ge Stou (Endes, Periyod 1 = 1.00) Baz patiada geçen diğer alibrasyon verileri EK tabloda sunulmatadır. Şimdi modelin baz patia urgusunu bir referans yolağı olara değerlendirere, almaşı amu teşvilendirme politialarını sınayacağız. 4.2 lmaşı teşvi politialarının analizi Bu bölümde, hem R-GE, hem de beşeri sermayenin biriimini diate alara modelde büyümeyi sağlayan dinamilerin belli başlı meanizmalarını analiz edeceğiz. R-GE nin geri bildirim etisi (araştırma ve geliştirmeye dayalı öğrenme) ve beşeri sermayenin farlı setörler arasında paylaştırılması (nihai mal üretimi, R-GE üretimi ve eğitim faaliyetleri) modele zengin dinamiler azandırmata, ayrıca değişi ödünleşim etilerinin analizine olana tanımatadır. Bu analizlerden ili, beşeri sermaye biriimi için devlet yardımı projesinin duyurulmasını içerir. Buna alternatif olara iinci deste program seçeneğimiz r-ge yatırım maliyetlerini ucuzlatmaya yöneli amu teşvii olara düşünülmüştür. Đl politianın hedefi eğitim maliyetlerinin amu teşviiyle düşürülere, beşeri sermaye stounun artırılmasıdır. Đinci politia seçeneği ise beşeri sermaye biriimi yerine, doğrudan r-ge yatırım maliyetlerinin ucuzlatılmasına ve r-ge stounun artırılmasına dayanmatadır. naliz edilen soru somut olara açıtır: bütçe ısıtı altında hareet eden amu idaresi, sermaye birimini ve itisadi büyümeyi artırmaya yöneli olara öncelile

25 Erinç eldan 45 hangi ativiteye deste sağlamalıdır: beşeri sermaye maliyetinin destelenmesi mi; yosa r-ge yatırım maliyetinin destelenmesi mi? Söz onusu ii almaşı politianın arşılaştırılması için yuarıda cebirsel yapısını tanıtmış olduğumuz endojen büyüme modelinden yararlanacağız. Politiaların nicel boyutlarının arşılaştırılabilir olması için öncelile ii program için de teşvi düzeyinin aynı boyutta olmasını sağlayacağız. Bu amaçla, devletin teşvi maliyetini milli gelirin yüzde 1 i olara urgulayıp, buna den düşece teşvi oranını modelde içsel olara bulmatayız. Modelin çözümleri, milli gelirin yüzde 1 ine teabül eden teşvi oranını beşeri sermaye desteleme programı için yüzde 4.0; r-ge teşvii için ise yüzde 4.3 olara belirlemetedir. Devletin bütçe ısıtı altında söz onusu teşvilerin amunun tüetim harcamalarının ısılmasıyla elde edilece fonlardan arşılanacağı düşünülmetedir. Dolayısıyla teşvi sistemi bütçeye e bir mali yü getirmemete, doğrudan doğruya amu tüetiminin yeniden yapılandırılmasıyla bütçeye gelebilece e yü bertaraf edilmetedir. Farlı politia araçları altında GS nin izlediği patia 6 no lu Şeilde sunulmatadır. Şeil de GS baz patiaya görece 30 dönemli bir zaman süreci içerisinde izlenmetedir. Büyüme oranı, beşeri sermayenin nihai mal üretimi, r-ge faaliyetleri, ve eğitim setörü arasında paylaştırılmasına olduğu adar r-ge biriimine de bağlı olduğundan, uygulanan amu desteleme projeleri eonominin genel denge sürecinde ço yönlü, armaşı dinamiler yaratmatadır. r-ge maliyetlerinin destelenmesi politiası, farlılaştırılmış sermaye malı üretimi setörünü etileyere r-ge faaliyetlerini geliştirmeyi amaç edinmetedir. er yeni tasarımın, (r-ge) yatırım maliyetine yapılan devlet desteği, farlılaştırılmış sermaye malı (yeni bilgi tenolojileri) üretimi artışını teşvi etmete ve r-ge faaliyetleri için talebi artırmatadır. Bu da aynaların eonomidei diğer setörlerden ve faaliyetlerden uzalaşmasını ve r-ge faaliyetlerine yönlendirilmesini teşvi etmetedir. Buna alternatif olara, eğitim maliyetlerine devlet yardımı uygulanara hanehalının beşeri sermayesini eonomidei farlı setörlere adaması doğrudan ödünleşim etileri (trade off effects) doğurmatadır. Beşeri sermaye biriimine olan devlet desteğinin, bireylerin dönemlerarası optimizasyon problemine hem nihai mal, hem de r-ge setöründei maaşları belirleyen beşeri sermaye biriimi ararı vasıtasıyla girdiğine diat edilmelidir. Şeil 6 da sergilenen model benzetim sonuçları, devlet desteğinin eğitim harcamalarını teşvi stratejisinin ulusal gelirde il başta son derece güçlü olumlu bir eti yarattığını, anca ulusal gelire olan bu olumlu etinin uzun dönemde zayıflamata olduğunu göstermetedir. Beşeri sermaye biriimine verilen amu teşvileri sayesinde beşeri sermayenin ullanımı üzerine olan ödünleşmenin daha serbestleştirildiği ve nihai mal üretimine daha fazla eği-

26 46 Eonomi-te Volume / Cilt: 1 No: 2 May / Mayıs 2012 tilmiş işgücünün atarılabildiği gözlenmetedir. Eğitim faaliyetlerine ayrılan teşvi sayesinde milli gelirdei azanım baz patiaya görece yüzde 9 a adar yüselmesine arşın, ilerleyen dönemlerde eonomi büyümede hızlı bir yavaşlama yaşanmatadır. Zira, il dönemde göreceli olara gerileyen r-ge aynağı, beşeri sermaye oluşumundan aynalanması belenen pozitif ivmelenmeyi bertaraf etmete ve gayrisafi yurt içi hasılada (GS de) yavaşlamaya yol açmatadır. Öte yandan, beşeri sermayenin uzun dönemde biriimi nihai olara r-ge ativitesini de hızlandırmatadır. Böylesi bir uzun dönem belentisinin sonucunda, r-ge araştırmacı sayısında yeterince artış sağlanmala birlite r-ge üretimi terar yüselmete ve eonomi büyümeyi ivmelendirmetedir. Dolayısıyla eğitimin teşviini benzetimleyen birinci senaryo altında milli gelir önce sert bir şeilde hızlanıp, terardan gerilemete; orta uzun dönemde ise nihai olara baz patianın yalaşı yüzde 1 üzerinde dengelenmetedir. Şeil 6. lmaşı Teşvilendirme Sistemleri ltında GS (Baz Patiaya Oran Olara) Eğitim arcamalarının Teşvii r-geatırım harcamalarının Teşvii Eonomidei bilgi (r-ge) biriimine bağımlı olan üretim büyümesi, uzun dönemde baz patiadainden biraz daha yüsetir. Bunun da ötesinde r-ge üzerinden urgulanan amu teşvi stratejisi, milli gelirde il başta sağlanan artıştan sonra yeniden azalan bir eti sunmata ve uzun dönemde eonominin milli gelir üretimi, baz patianın yüzde 2 üzerinde gerçeleşmetedir; anca eğitim teşvi senaryosunun yüzde 1 üzerinde dengelenmetedir. Görüldüğü üzere, böyle bir modelle tanımlanan ulusal eonomi, dengeye doğru dalgalı

27 Erinç eldan 47 bir yapı ortaya oymatadır. Dengeye doğru izlenen oyna (dalgalı) yapıların varlığı Sequeira (2008) tarafından da vurgulanmatadır. Benzer şeilde, r- Ge faaliyetleri için istihdam edilen beşeri sermaye, nihai mal üretimi için istihdam edilen beşeri sermayeden daha dalgalı bir yapı sergilemetedir. Böyle bir yapı, eonomide en ço ihtiyaç duyulan beşeri sermayenin ödünleşme (trade-off) etisinin doğrudan bir sonucudur. Birinci senaryo altında, eğitim harcamalarında devlet yardımı analıyla daha ço beşeri sermayenin eğitime yönlendirilmesi, r-ge faaliyetlerine daha az eğitilmiş işgücünün ayrılması anlamına gelmete, böylelile bir sonrai dönemde eğitim faaliyetlerinde yeniden düzenleme yapılmasına yol açmatadır. Dolayısıyla, özellile eğitim teşviine dayanan senaryoda milli gelir daha oyna bir tepi göstermetedir. Şeil 7-10 diğer eonomi değişenlerin her ii politia deneyi için izlediği patiaları göstermetedir. r-ge fiyatının destelenmesi durumunda (s R parametresi aracılığıyla) r-ge faaliyetlerine olan talep, baz alınan deneye göre daha yüse bir denge seviyesine yüselmiştir. r-ge stounun söz onusu senaryo altında baz patianın yüzde 4 üstünde dengelenmete olduğu görülmetedir (Şeil 7). r-ge fiyatına yapılan devlet yardımı, farlılaştırılmış sermaye üretimi setöründe talebi artırara, geçiş döneminde eonominin daha fazla sermaye stouna sahip olmasına sebep olur (Şeil 9). Diğer yandan, hanehalının dönemlerarası optimizasyon yapara sebep olduğu tüetimin zamana yayılması davranışı sayesinde özel tüetim ve yatırım harcamaları daha istirarlı bir yapı sergilemetedir. Şeil 7. lmaşı Teşvilendirme Sistemleri ltında Toplam r-ge Stou (Baz Patiaya Oran Olara) Eğitim arcamalarının Teşvii r-geatırım harcamalarının Teşvii

28 48 Eonomi-te Volume / Cilt: 1 No: 2 May / Mayıs 2012 Modeldei eğitim yardımı, devlet bütçesinden beşeri sermaye biriimi faaliyetine doğrudan yapılan bir gelir transferi şelinde temsil edilmiştir. Böyle bir transfer, eğitim faaliyetlerindei beşeri sermaye mitarının daha yüse olmasına yol açar. Geri alan aynalar ise r-ge ve nihai mal üretimi setörleri (ücretli çalışanlar) arasında dağılır. Gelir transferi aracılığıyla eğitim faaliyetlerine daha fazla beşeri sermaye istihdam edilmesi, nihai mal ve r-ge setörlerinde daha az beşeri sermayenin bulunmasına yol açmatadır. Bunun sonucunda eonomide beşeri sermaye biriiminin r-ge biriiminden daha hızlı geliştiği gözlenmetedir (bz: Şeil 8). Böylesi bir ayna bölüşümü eonomidei mal büyümesini belirlemede dolaylı olara etili olmatadır. Şeil 8. lmaşı Teşvilendirme Sistemleri ltında Beşeri Sermaye Stou (Baz Patiaya Oran Olara) Eğitim arcamalarının Teşvilendirilmesi 0.99 r-geatırım harcamalarının Teşvilendirilmesi r-ge ve beşeri sermayenin birbirini besleyen süreçler vasıtasıyla artması neticesinde farlılaştırılmış fizisel sermaye (capital varieties) artmatadır. 9 no lu şeilde almaşı politia uygulamaları altında farlılaştırılmış sermayenin izlediği patia verilmetedir. Eğitim harcamalarının teşvii sonucunda ulusal aynaların daha yoğun biçimde beşeri sermaye biriimine yönlendirilmesi, il dönemlerde farlılaştırılmış fizisel sermaye stounun düşmesine neden olmatadır. Ulusal eonomi dengenin yeniden tesisi anca orta dönemde (3 ila 5 periyod sonra) mümün olmata; sonra da farlılaştırılmış sermaye ullanımı baz patianın üstüne çımatadır (bz Şeil 9).

29 Erinç eldan 49 Şeil 9. lmaşı Teşvilendirme Sistemleri ltında Farlılaştırılmış Sermaye Biriimi (Baz Patiaya Oran Olara) Eğitim arcamalarının Teşvii r-geatırım harcamalarının Teşvii Şeil 10. lmaşı Teşvilendirme Sistemleri ltında Beşeri Sermaye Ücreti (Baz Patiaya Oran Olara) r-geatırım harcamalarının Teşvii Eğitim arcamalarının Teşvii Modelden elde edilen ilginç gözlemlerden bir diğeri de beşeri sermayenin ücretlendirilmesine ilişindir. Devlet desteği sonucunda beşeri sermaye sto-

4.2. SBM nin Beşeri Sermaye Değişkeni İle Genişletilmesi: MRW nin Beşeri Sermaye Modeli

4.2. SBM nin Beşeri Sermaye Değişkeni İle Genişletilmesi: MRW nin Beşeri Sermaye Modeli 112 4.2. SBM nin Beşeri Sermaye Değişeni İle Genişletilmesi: MRW nin Beşeri Sermaye Modeli MRW, Solow un büyüme modelini, beşeri sermaye olgusunu da atara genişletmetedir. Bu yeni biçimiyle model, genişletilmiş

Detaylı

Kollektif Risk Modellemesinde Panjér Yöntemi

Kollektif Risk Modellemesinde Panjér Yöntemi Douz Eylül Üniversitesi İtisadi ve İdari Bilimler Faültesi Dergisi, Cilt:6, Sayı:, Yıl:, ss.39-49. olletif Ris Modellemesinde anér Yöntemi ervin BAYAN İRVEN Güçan YAAR Özet Hayat dışı sigortalarda, olletif

Detaylı

KİNETİK MODELLERDE OPTİMUM PARAMETRE BELİRLEME İÇİN BİR YAZILIM: PARES

KİNETİK MODELLERDE OPTİMUM PARAMETRE BELİRLEME İÇİN BİR YAZILIM: PARES KİNETİK MODELLERDE OPTİMUM PARAMETRE BELİRLEME İÇİN BİR YAZILIM: PARES Mehmet YÜCEER, İlnur ATASOY, Rıdvan BERBER Anara Üniversitesi Mühendisli Faültesi Kimya Mühendisliği Bölümü Tandoğan- 0600 Anara (berber@eng.anara.edu.tr)

Detaylı

) ile algoritma başlatılır.

) ile algoritma başlatılır. GRADYANT YÖNTEMLER Bütün ısıtsız optimizasyon problemlerinde olduğu gibi, bir başlangıç notasından başlayara ardışı bir şeilde en iyi çözüme ulaşılır. Kısıtsız problemlerin çözümü aşağıdai algoritma izlenere

Detaylı

Türkiye de Enflasyon ve Döviz Kuru Arasındaki Nedensellik İlişkisi: 1984-2003

Türkiye de Enflasyon ve Döviz Kuru Arasındaki Nedensellik İlişkisi: 1984-2003 Türiye de Enflasyon ve Döviz Kuru Arasındai Nedenselli İlişisi: 1984-2003 The Causal Relationship Between Exchange Rates and Inflation in Turey:1984-2003 Yrd.Doç.Dr. Erem GÜL* Yrd.Doç.Dr. Ayut EKİNCİ**

Detaylı

28/5/2009 TARİHLİ VE 2108/30 SAYILI KURUL KARARI 11 HAZİRAN 2009 TARİHLİ VE 27255 SAYILI RESMİ GAZETEDE YAYIMLANMIŞTIR.

28/5/2009 TARİHLİ VE 2108/30 SAYILI KURUL KARARI 11 HAZİRAN 2009 TARİHLİ VE 27255 SAYILI RESMİ GAZETEDE YAYIMLANMIŞTIR. 28/5/2009 TARİHLİ VE 2108/30 SAYILI KURUL KARARI 11 HAZİRAN 2009 TARİHLİ VE 27255 SAYILI RESMİ GAZETEDE YAYIMLANMIŞTIR. Enerji Piyasası Düzenleme Kurumundan: ELEKTRĠK PĠYASASI DENGELEME VE UZLAġTIRMA YÖNETMELĠĞĠ

Detaylı

MOBİLYA ENDÜSTRİSİNDE AŞAMALAR ARASINDA FİRE BULUNAN ÇOK AŞAMALI TEDARİK ZİNCİRİ AĞININ OPTİMİZASYONU. Ercan ŞENYİĞİT 1, *

MOBİLYA ENDÜSTRİSİNDE AŞAMALAR ARASINDA FİRE BULUNAN ÇOK AŞAMALI TEDARİK ZİNCİRİ AĞININ OPTİMİZASYONU. Ercan ŞENYİĞİT 1, * Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 25 (1-2) 168-182 (2009) http://fbe.erciyes.edu.tr/ ISSN 1012-2354 MOBİLYA ENDÜSTRİSİNDE AŞAMALAR ARASINDA FİRE BULUNAN ÇOK AŞAMALI TEDARİK ZİNCİRİ AĞININ

Detaylı

Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Elektronik Dergisi Sayı 12 Ocak 2015

Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Elektronik Dergisi Sayı 12 Ocak 2015 Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Eletroni Dergisi Sayı 12 Oca 2015 TÜRKİYE DE EKONOMİK BÜYÜME, ENERJİ TÜKETİMİ VE İTHALAT İLİŞKİSİ ÖZET Canan SANCAR 1 Melie ATAY POLAT 2 Bu çalışmada Türiye de eonomi

Detaylı

Eğitim ve Bilim. Cilt 40 (2015) Sayı 177 31-41. Türkiye deki Vakıf Üniversitelerinin Etkinlik Çözümlemesi. Anahtar Kelimeler.

Eğitim ve Bilim. Cilt 40 (2015) Sayı 177 31-41. Türkiye deki Vakıf Üniversitelerinin Etkinlik Çözümlemesi. Anahtar Kelimeler. Eğitim ve Bilim Cilt 40 (2015) Sayı 177 31-41 Türiye dei Vaıf Üniversitelerinin Etinli Çözümlemesi Gamze Özel Kadılar 1 Öz Oran analizi ve parametri yöntemlerin eğitim urumlarını ıyaslaren yetersiz alması

Detaylı

Türkiye deki Ar-Ge Faaliyetlerinde Son Durum

Türkiye deki Ar-Ge Faaliyetlerinde Son Durum Türkiye deki Ar-Ge Faaliyetlerinde Son Durum Makina Mühendisi Hasan ACÜL Türkiye Ġstatistik Kurumu (TÜĠK), 13 Kasım 2008 tarihinde yayınladığı 2007 Yılı Araştırma ve Geliştirme Faaliyetleri Araştırması

Detaylı

BÜTÜNLEŞİK ÜRETİM PLANLAMASININ HEDEF PROGRAMLAMAYLA OPTİMİZASYONU VE DENİZLİ İMALAT SANAYİİNDE UYGULANMASI

BÜTÜNLEŞİK ÜRETİM PLANLAMASININ HEDEF PROGRAMLAMAYLA OPTİMİZASYONU VE DENİZLİ İMALAT SANAYİİNDE UYGULANMASI Niğde Üniversitesi İİBF Dergisi, 2013, Cilt: 6, Sayı: 1, s. 96-115. 96 BÜTÜNLEŞİK ÜRETİM PLANLAMASININ HEDEF PROGRAMLAMAYLA OPTİMİZASYONU VE DENİZLİ İMALAT SANAYİİNDE UYGULANMASI ÖZ Arzu ORGAN* İrfan ERTUĞRUL**

Detaylı

DERS III ÜRETİM HATLARI. akış tipi üretim hatları. hat dengeleme. hat dengeleme

DERS III ÜRETİM HATLARI. akış tipi üretim hatları. hat dengeleme. hat dengeleme DERS ÜRETİM HATLAR ÜRETİM HATLAR Üretim hatları, malzemenin bir seri işlemden geçere ürün haline dönüştürülmesini sağlayan bir maineler ve/veya iş istasyonları dizisidir. Bir üretim hattı üzerinde te bir

Detaylı

AB NİN EKONOMİK YAPISIYLA İLGİLİ TEMEL BİLGİLER 1. Ülkelerin Yüz Ölçümü 2. Ülkelerin Nüfusu 3. Ülkelerin Gayri Safi Yurtiçi Hâsıla 4.

AB NİN EKONOMİK YAPISIYLA İLGİLİ TEMEL BİLGİLER 1. Ülkelerin Yüz Ölçümü 2. Ülkelerin Nüfusu 3. Ülkelerin Gayri Safi Yurtiçi Hâsıla 4. AB NİN EKONOMİK YAPISIYLA İLGİLİ TEMEL BİLGİLER 1. Ülkelerin Yüz Ölçümü 2. Ülkelerin Nüfusu 3. Ülkelerin Gayri Safi Yurtiçi Hâsıla 4. Ülkelerin Büyüme Oranı 5. Ülkelerin Kişi Başına Gayri Safi Yurtiçi

Detaylı

AKADEMİK YAKLAŞIMLAR DERGİSİ JOURNAL OF ACADEMIC APPROACHES

AKADEMİK YAKLAŞIMLAR DERGİSİ JOURNAL OF ACADEMIC APPROACHES Uluslararası Ham Petrol ve Altın Fiyatlarının Amerian Doları ile İlişisi: Amiri Bir Uygulama Mehmet Şentür 1 Yusuf Erem Abaş 2 Uğur Adıguzel 3 Özet Bu çalışmada, uluslararası altın ve etrol fiyatlarının

Detaylı

Malzeme Bağıyla Konstrüksiyon

Malzeme Bağıyla Konstrüksiyon Shigley s Mechanical Engineering Design Richard G. Budynas and J. Keith Nisbett Malzeme Bağıyla Konstrüsiyon Hazırlayan Prof. Dr. Mehmet Fırat Maine Mühendisliği Bölümü Saarya Üniversitesi Çözülemeyen

Detaylı

EGE BÖLGESĐ SANAYĐ ODASI RAKAMLARLA TÜRKĐYE VE DÜNYA EKONOMĐSĐ. Ender YORGANCILAR EBSO Yönetim Kurulu Başkanı TOBB Yönetim Kurulu Üyesi

EGE BÖLGESĐ SANAYĐ ODASI RAKAMLARLA TÜRKĐYE VE DÜNYA EKONOMĐSĐ. Ender YORGANCILAR EBSO Yönetim Kurulu Başkanı TOBB Yönetim Kurulu Üyesi RAKAMLARLA TÜRKĐYE VE DÜNYA EKONOMĐSĐ Ender YORGANCILAR EBSO Yönetim Kurulu Başkanı TOBB Yönetim Kurulu Üyesi DÜNYANIN EN BÜYÜK 20 EKONOMĐSĐ VE SON 10 YILDA ORTALAMA BÜYÜME ORANLARI (%) ABD Çin Japonya

Detaylı

alphanumeric journal The Journal of Operations Research, Statistics, Econometrics and Management Information Systems

alphanumeric journal The Journal of Operations Research, Statistics, Econometrics and Management Information Systems Available online at www.alphanumericournal.com alphanumeric ournal Volume 3, Issue 1, 2015 2015.03.01.OR.02 MATEMATİKSEL PROGRAMLAMA İLE TEDARİK ZİNCİRİ YÖNETİMİNDE ETKİNLİK PLANLAMASI Murat ATAN * Sibel

Detaylı

TÜRKİYE DE TURİZM VE TİCARİ AÇIKLIK ARASINDAKİ İLİŞKİ: TODA VE YAMAMOTO NEDENSELLİK YAKLAŞIMI 1

TÜRKİYE DE TURİZM VE TİCARİ AÇIKLIK ARASINDAKİ İLİŞKİ: TODA VE YAMAMOTO NEDENSELLİK YAKLAŞIMI 1 Eonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt 2, Yıl 2, Sayı, 206 The International Journal of Economic and Social Research, Vol. 2, Year 2, No., 206 TÜRKİYE DE TURİZM VE TİCARİ AÇIKLIK ARASINDAKİ İLİŞKİ:

Detaylı

5.1. Ulusal Bilim ve Teknoloji Sistemi Performans Göstergeleri [2005/3]

5.1. Ulusal Bilim ve Teknoloji Sistemi Performans Göstergeleri [2005/3] Ek Karar 5.1. Ulusal Bilim ve Teknoloji Sistemi Performans Göstergeleri [2005/3] KARAR NO Y 2005/3 Ulusal Bilim ve Teknoloji Sistemi Performans Göstergeleri Ülkemizin bilim ve teknoloji performansı, aşağıdaki

Detaylı

Ekonomide Değişim. 15. ÇözümOrtaklığı Platformu. 15 Aralık

Ekonomide Değişim. 15. ÇözümOrtaklığı Platformu. 15 Aralık Ekonomide Değişim www.pwc.com.tr 15. ÇözümOrtaklığı Platformu Temel göstergelerde neler değişti? Ortalama Büyüme, % Milli gelir hesaplama yönteminde revizyon Ekonomik Büyüme Oranları % 12.0 10.0 8.0 6.0

Detaylı

MALİYE ARAŞTIRMALARI DERGİSİ

MALİYE ARAŞTIRMALARI DERGİSİ MALİYE ARAŞTIRMALARI DERGİSİ RESEARCH JOURNAL OF PUBLIC FINANCE March 2017, Vol:3, Mart 2017, Cilt:3, Issue:1 Sayı:1 ISSN: 2149-5203 ISSN: 2149-5203 journal homepage: www.maliyearastirmalari.com Türiye

Detaylı

AB Ülkelerinin Temel Ekonomik Göstergeleri Üye ve Aday Ülkeler

AB Ülkelerinin Temel Ekonomik Göstergeleri Üye ve Aday Ülkeler AB inin Temel Ekonomik Göstergeleri Üye ve Sayfa No Nüfus (Bin Kişi) 1 Nüfus Artış Hızı (%) 2 Cari Fiyatlarla GSYİH (Milyar $) 3 Kişi Başına GSYİH ($) 4 Satınalma Gücü Paritesine Göre Kişi Başına GSYİH

Detaylı

ile plakalarda biriken yük Q arasındaki ilişkiyi bulmak, bu ilişkiyi kullanarak boşluğun elektrik geçirgenlik sabiti ε

ile plakalarda biriken yük Q arasındaki ilişkiyi bulmak, bu ilişkiyi kullanarak boşluğun elektrik geçirgenlik sabiti ε Farlı Malzemelerin Dieletri Sabiti maç Bu deneyde, ondansatörün plaalarına uygulanan gerilim U ile plaalarda birien yü Q arasındai ilişiyi bulma, bu ilişiyi ullanara luğun eletri geçirgenli sabiti ı belirleme,

Detaylı

DÜŞÜK SICAKLIKTA ISI KAYNAĞI KULLANAN BİR ABSORBSİYONLU SOĞUTMA SİSTEMİNİN TERMOEKONOMİK OPTİMİZASYONU

DÜŞÜK SICAKLIKTA ISI KAYNAĞI KULLANAN BİR ABSORBSİYONLU SOĞUTMA SİSTEMİNİN TERMOEKONOMİK OPTİMİZASYONU Isı Bilimi ve eniği Dergisi, 33, 2, 111-117, 2013 J. of hermal Siene and ehnology 2013 IBD Printed in urey ISSN 1300-3615 DÜŞÜK SICAKLIKA ISI KAYNAĞI KULLANAN BİR ABSORBSİYONLU SOĞUMA SİSEMİNİN ERMOEKONOMİK

Detaylı

AB Ülkelerinin Temel Ekonomik Göstergeleri Üye ve Aday Ülkeler

AB Ülkelerinin Temel Ekonomik Göstergeleri Üye ve Aday Ülkeler AB inin Temel Ekonomik Göstergeleri Üye ve Sayfa No Nüfus (Bin Kişi) 1 Nüfus Artış Hızı (%) 2 Cari Fiyatlarla GSYİH (Milyar $) 3 Kişi Başına GSYİH ($) 4 Satınalma Gücü Paritesine Göre Kişi Başına GSYİH

Detaylı

5.1. Ulusal Yenilik Sistemi 2023 Yılı Hedefleri [2011/101]

5.1. Ulusal Yenilik Sistemi 2023 Yılı Hedefleri [2011/101] 5.1. Ulusal Yenilik Sistemi 2023 Yılı Hedefleri [2011/101] KARAR ADI NO E 2011/101 Ulusal Yenilik Sistemi 2023 Yılı Hedefleri ĠLGĠLĠ DĠĞER KARARLA R T...... 2005/201 Ulusal Bilim ve Teknoloji Sisteminin

Detaylı

TÜRKİYE DE SAĞLIK VE VERİMLİLİK ARASINDAKİ İLİŞKİ: NEDENSELLİK ANALİZİ

TÜRKİYE DE SAĞLIK VE VERİMLİLİK ARASINDAKİ İLİŞKİ: NEDENSELLİK ANALİZİ Kastamonu Üniversitesi İtisadi ve İdari Bilimler Faültesi Dergisi Eim 2015, Sayı:10 TÜRKİYE DE SAĞLIK VE VERİMLİLİK ARASINDAKİ İLİŞKİ: NEDENSELLİK ANALİZİ Murat Can GENÇ 1 Özet: Sağlı, verimliliği artırma

Detaylı

AB NİN EKONOMİK YAPISIYLA İLGİLİ TEMEL BİLGİLER 1. Ülkelerin Yüz Ölçümü 2. Ülkelerin Nüfusu 3. Ülkelerin Gayri Safi Yurtiçi Hâsıla 4.

AB NİN EKONOMİK YAPISIYLA İLGİLİ TEMEL BİLGİLER 1. Ülkelerin Yüz Ölçümü 2. Ülkelerin Nüfusu 3. Ülkelerin Gayri Safi Yurtiçi Hâsıla 4. AB NİN EKONOMİK YAPISIYLA İLGİLİ TEMEL BİLGİLER 1. Ülkelerin Yüz Ölçümü 2. Ülkelerin Nüfusu 3. Ülkelerin Gayri Safi Yurtiçi Hâsıla 4. Ülkelerin Büyüme Oranı 5. Ülkelerin Kişi Başına Gayri Safi Yurtiçi

Detaylı

Makro İktisat II Örnek Sorular. 1. Tüketim fonksiyonu ise otonom vergi çarpanı nedir? (718 78) 2. GSYİH=120

Makro İktisat II Örnek Sorular. 1. Tüketim fonksiyonu ise otonom vergi çarpanı nedir? (718 78) 2. GSYİH=120 Makro İktisat II Örnek Sorular 1. Tüketim fonksiyonu ise otonom vergi çarpanı nedir? (718 78) 2. GSYİH=120 Tüketim harcamaları = 85 İhracat = 6 İthalat = 4 Hükümet harcamaları = 14 Dolaylı vergiler = 12

Detaylı

TESİSLERDE MEYDANA GELEN PARALEL REZONANS OLAYININ BİLGİSAYAR DESTEKLİ ANALİZİ

TESİSLERDE MEYDANA GELEN PARALEL REZONANS OLAYININ BİLGİSAYAR DESTEKLİ ANALİZİ TESİSLERDE MEYDANA GELEN PARALEL REZONANS OLAYNN BİLGİSAYAR DESTEKLİ ANALİZİ Cen GEZEGİN Muammer ÖZDEMİR Eletri Eletroni Mühendisliği Bölümü Mühendisli Faültesi Ondouz Mayıs Üniversitesi, 559, Samsun e-posta:

Detaylı

LiberalleĢme ve Türkiye nin Ekonomik Coğrafyası

LiberalleĢme ve Türkiye nin Ekonomik Coğrafyası LiberalleĢme ve Türiye nin Eonomi Coğrafyası Ebru Arıcıoğlu Niğde Üniversitesi, Ġ.Ġ.B.F., Ġtisat Bölümü, Niğde ebruaricioglu@gmail.com ġeip Yazgan Ağrı Ġbrahim Çeçen Üniversitesi, Ġ.Ġ.B.F., Ġtisat Bölümü,

Detaylı

A.ERDAL SARGUTAN EK TABLOLAR. Ek 1. Ek 1: Ek Tablolar 3123

A.ERDAL SARGUTAN EK TABLOLAR. Ek 1. Ek 1: Ek Tablolar 3123 Ek 1: Ek Tablolar 3123 Ek 1 EK TABLOLAR Tablolar, - (129) Dünya Sağlık Örgütü: WHO Dünya Sağlık Raporu - (123) Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı: UNDP İnsani Gelişme Raporu - (128) Dünya Bankası: WB

Detaylı

İçindekiler kısa tablosu

İçindekiler kısa tablosu İçindekiler kısa tablosu Önsöz x Rehberli Tur xii Kutulanmış Malzeme xiv Yazarlar Hakkında xx BİRİNCİ KISIM Giriş 1 İktisat ve ekonomi 2 2 Ekonomik analiz araçları 22 3 Arz, talep ve piyasa 42 İKİNCİ KISIM

Detaylı

FARKLI YAPIM SİSTEMLERİ VE KONUT MALİYETLERİ

FARKLI YAPIM SİSTEMLERİ VE KONUT MALİYETLERİ FARKLI YAPIM SİSTEMLERİ VE KONUT MALİYETLERİ ESRA BOSTANCIOĞLU 1, EMEL DÜZGÜN BİRER 2 ÖZET Bir binanın fonsiyon ve performansının değerlendirilmesinde; diğerlerinin yanında maliyet önemli bir parametredir.

Detaylı

1 İKTİSAT İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR

1 İKTİSAT İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ III Bölüm 1 İKTİSAT İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR 13 1.1.İktisadın Konusu ve Kapsamı 14 1.2. İktisadın Bölümleri 15 1.2.1.Mikro ve Makro İktisat 15 1.2.2. Pozitif İktisat ve Normatif İktisat

Detaylı

Ekonomide Uzun Dönem. Bilgin Bari İktisat Politikası 1

Ekonomide Uzun Dönem. Bilgin Bari İktisat Politikası 1 Ekonomide Uzun Dönem Bilgin Bari İktisat Politikası 1 Neden bazı ülkeler zengin bazı ülkeler fakir? Bilgin Bari İktisat Politikası 2 Bilgin Bari İktisat Politikası 3 Bilgin Bari İktisat Politikası 4 Bilgin

Detaylı

DENEY 3. HOOKE YASASI. Amaç:

DENEY 3. HOOKE YASASI. Amaç: DENEY 3. HOOKE YASASI Amaç: ) Herhangi bir uvvet altındai yayın nasıl davrandığını araştırma ve bu davranışın Hooe Yasası ile tam olara açılandığını ispatlama. ) Kütle yay sisteminin salınım hareeti için

Detaylı

1 MAKRO EKONOMİNİN DOĞUŞU

1 MAKRO EKONOMİNİN DOĞUŞU İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ III Bölüm 1 MAKRO EKONOMİNİN DOĞUŞU ve TEMEL KAVRAMLAR 11 1.1.Makro Ekonominin Doğuşu 12 1.1.1.Makro Ekonominin Doğuş Süreci 12 1.1.2.Mikro ve Makro Ekonomi Ayrımı 15 1.1.3.Makro Analiz

Detaylı

Yeni kanun teklifi neden yeterli değildir?

Yeni kanun teklifi neden yeterli değildir? tepav Economic Policy Research Foundation of Turkey Yeni kanun teklifi neden yeterli değildir? Güven Sak 28 Şubat 2012 Çerçeve Ne yapmak istiyoruz? İnsan gücümüz dünyanın en büyük 10 uncu ekonomisi olma

Detaylı

YENİ DÖNEMDE SATIN ALMA GÜCÜ PARİTESİNİN GÜÇLÜ FORMDA GEÇERLİLİĞİ: TÜRKİYE ÖRNEĞİ

YENİ DÖNEMDE SATIN ALMA GÜCÜ PARİTESİNİN GÜÇLÜ FORMDA GEÇERLİLİĞİ: TÜRKİYE ÖRNEĞİ Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Yıl: 2018/2, Sayı:31, s. 91-104 Journal of Süleyman Demirel University Institute of Social Sciences Year: 2018/2, Number:31, p. 91-104 YENİ

Detaylı

2009 VS 4200-1. Gayri Safi Yurt içi Hasıla hangi nitelikte bir değişkendir? ) Dışsal değişken B) Stok değişken C) Model değişken D) kım değişken E) içsel değişken iktist TEORisi 5. Kısa dönemde tam rekabet

Detaylı

Menemen Bölgesinde Rüzgar Türbinleri için Rayleigh ve Weibull Dağılımlarının Kullanılması

Menemen Bölgesinde Rüzgar Türbinleri için Rayleigh ve Weibull Dağılımlarının Kullanılması Politeni Dergisi Cilt:3 Sayı: 3 s. 09-3, 00 Journal of Polytechnic Vol: 3 No: 3 pp. 09-3, 00 Menemen Bölgesinde Rüzgar Türbinleri için Rayleigh ve Weibull Dağılımlarının Kullanılması Tevfi GÜLERSOY, Numan

Detaylı

İÇİNDEKİLER Sayfa ÖNSÖZ... v İÇİNDEKİLER... vi GENEL EKONOMİ 1. Ekonominin Tanımı ve Kapsamı... 1 1.1. Ekonomide Kıtlık ve Tercih... 1 1.2.

İÇİNDEKİLER Sayfa ÖNSÖZ... v İÇİNDEKİLER... vi GENEL EKONOMİ 1. Ekonominin Tanımı ve Kapsamı... 1 1.1. Ekonomide Kıtlık ve Tercih... 1 1.2. İÇİNDEKİLER Sayfa ÖNSÖZ... v İÇİNDEKİLER... vi GENEL EKONOMİ 1. Ekonominin Tanımı ve Kapsamı... 1 1.1. Ekonomide Kıtlık ve Tercih... 1 1.2. Ekonominin Tanımı... 3 1.3. Ekonomi Biliminde Yöntem... 4 1.4.

Detaylı

Artan Sağlık Harcamaları Temel Sağlık Göstergelerini Nasıl Etkiliyor? Selin Arslanhan Araştırmacı

Artan Sağlık Harcamaları Temel Sağlık Göstergelerini Nasıl Etkiliyor? Selin Arslanhan Araştırmacı Artan Sağlık Harcamaları Temel Sağlık Göstergelerini Nasıl Etkiliyor? Selin Arslanhan Araştırmacı TEPAV Değerlendirme Notu Temmuz 1 19 191 19 193 19 195 19 197 19 199 199 1991 199 1993 199 1995 199 1997

Detaylı

Cahit Arf Liseler Arası Matematik Yarışması 2008

Cahit Arf Liseler Arası Matematik Yarışması 2008 Cahit Arf Liseler Arası Matemati Yarışması 2008 İinci Aşama 11 Mayıs 2008 Notlar: Birnci tasla. 1. Tamsayılardan gerçel sayılara tanımlı fonsiyonlar ümesi üzerinde şöyle bir operatörü tanımlayalım: f(x)

Detaylı

Temel Ekonomik Gelişmeler

Temel Ekonomik Gelişmeler Temel Ekonomik Gelişmeler 6 Temmuz 21 Araştırma ve Para Politikası Genel Müdürlüğü Günlük veriler her Perşembe günü (resmi tatil olması durumunda bir önceki iş günü); diğer veriler ise verinin açıklandığı

Detaylı

Bu deneyin amacı Ayrık Fourier Dönüşümü (DFT) ve Hızlu Fourier Dönüşümünün (FFT) tanıtılmasıdır.

Bu deneyin amacı Ayrık Fourier Dönüşümü (DFT) ve Hızlu Fourier Dönüşümünün (FFT) tanıtılmasıdır. Deney : Ayrı Fourier Dönüşümü (DFT) & Hızlı Fourier Dönüşümü (FFT) Amaç Bu deneyin amacı Ayrı Fourier Dönüşümü (DFT) ve Hızlu Fourier Dönüşümünün (FFT) tanıtılmasıdır. Giriş Bir öncei deneyde ayrı-zamanlı

Detaylı

autürk k a z a n c ı n ı z, k a z a n c ı m ı z

autürk k a z a n c ı n ı z, k a z a n c ı m ı z autür R a a n c ı n ı, a a n c ı m ı Autür Türiye'nin il altınban ve altınmati ağı projesi Halımı en değerli varlığımı, profesyonelce çalışara dünyanın altın aynalarını eşfediyoru ve değerli hale getiriyoru.

Detaylı

TÜRKİYE DE PARA VE MALİYE POLİTİKALARININ GÖRELİ ETKİNLİĞİ: VAR ANALİZİ ÖZET

TÜRKİYE DE PARA VE MALİYE POLİTİKALARININ GÖRELİ ETKİNLİĞİ: VAR ANALİZİ ÖZET TÜRKİYE DE PARA VE MALİYE POLİTİKALARININ GÖRELİ ETKİNLİĞİ: VAR ANALİZİ Dr. Orhan KARACA Doğan Burda Dergi Yayıncılı ve Pazarlama A.Ş., Eonomist Dergisi, (oaraca@eonomist.com.tr) ÖZET Para ve maliye politialarının

Detaylı

Tremalarla Oluşum: Kenar uzunluğu 1 olan bir eşkenar üçgenle başlayalım. Bu üçgene S 0

Tremalarla Oluşum: Kenar uzunluğu 1 olan bir eşkenar üçgenle başlayalım. Bu üçgene S 0 SİERPİNSKİ ÜÇGENİ Polonyalı matematiçi Waclaw Sierpinsi (1882-1969) yılında Sierpinsi üçgeni veya Sierpinsi şapası denilen bir fratal tanıttı. Sierpinsi üçgeni fratalların il örneğidir ve tremalarla oluşturulur.

Detaylı

SORU SETİ 11 MİKTAR TEORİSİ TOPLAM ARZ VE TALEP ENFLASYON KLASİK VE KEYNEZYEN YAKLAŞIMLAR PARA

SORU SETİ 11 MİKTAR TEORİSİ TOPLAM ARZ VE TALEP ENFLASYON KLASİK VE KEYNEZYEN YAKLAŞIMLAR PARA SORU SETİ 11 MİKTAR TEORİSİ TOPLAM ARZ VE TALEP ENFLASYON KLASİK VE KEYNEZYEN YAKLAŞIMLAR PARA Problem 1 (KMS-2001) Kısa dönem toplam arz eğrisinin pozitif eğimli olmasının nedeni aşağıdakilerden hangisidir?

Detaylı

BAKANLAR KURULU SUNUMU

BAKANLAR KURULU SUNUMU BAKANLAR KURULU SUNUMU Murat Çetinkaya Başkan 12 Aralık 2016 Ankara Sunum Planı Küresel Gelişmeler İktisadi Faaliyet Dış Denge Parasal ve Finansal Koşullar Enflasyon 2 Genel Değerlendirme Yılın üçüncü

Detaylı

Niğde Üniversitesi İİBF Dergisi, 2014, Cilt: 7, Sayı: 1, s

Niğde Üniversitesi İİBF Dergisi, 2014, Cilt: 7, Sayı: 1, s Niğde Üniversesi İİBF Dergisi, 2014, Cilt: 7, Sayı: 1, s.1-12 1 SABİT SERMAYE YATIRIMLARI VE EKONOMİK BÜYÜME İLİŞKİSİ: PANEL NEDENSELLİK ANALİZİ ÖZ Ahmet ŞAHBAZ 1 Bu çalışmada sab sermeye yatırımları ve

Detaylı

TÜRKİYE DE 1980 SONRASI KAMU HARCAMALARI, VERGİ GELİRLERİ ve EKONOMİK BÜYÜME ARASINDAKİ İLİŞKİNİN ANALİZİ

TÜRKİYE DE 1980 SONRASI KAMU HARCAMALARI, VERGİ GELİRLERİ ve EKONOMİK BÜYÜME ARASINDAKİ İLİŞKİNİN ANALİZİ Pamuale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Pamuale University Journal of Social Sciences Institute ISSN1308-2922 EISSN2147-6985 Article Info/Maale Bilgisi Received/Geliş: 09.08.2017 Acceted/Kabul:

Detaylı

MAKROEKONOMİK ANALİZİN ALTYAPISI: TEMEL MAKROEKONOMİK İLİŞKİLER

MAKROEKONOMİK ANALİZİN ALTYAPISI: TEMEL MAKROEKONOMİK İLİŞKİLER MAKROEKONOMİK ANALİZİN ALTYAPISI: TEMEL MAKROEKONOMİK İLİŞKİLER Bu ünite tamamlandığında; o Ekonomik karar birimlerini ve faaliyetlerini ortaya koyabileceğiz o Ekonomik faaliyetlerin bileşenlerini sıralayabileceğiz

Detaylı

TÜRKİYE DE YENİ EKONOMİNİN TÜKETİCİLERE ENFORMASYON SAĞLAMA OLANAKLARI

TÜRKİYE DE YENİ EKONOMİNİN TÜKETİCİLERE ENFORMASYON SAĞLAMA OLANAKLARI ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 6, Sayı 11, 2010, ss. 63 78 ZKU Journal of Social Sciences, Volume 6, Number 11, 2010, pp. 63-78 TÜRKİYE DE YENİ EKONOMİNİN TÜKETİCİLERE ENFORMASYON SAĞLAMA OLANAKLARI

Detaylı

1.1. Solow Büyüme Modeli

1.1. Solow Büyüme Modeli 12 1.1. Solow Büyüme Modeli Solow büyüme modeli (SBM) 5 dör değişen üzerinde yoğunlaşmaadır: Çıı (Y), fizisel sermaye (K), işgücü (L) ve bilgi ya da işgücü einliği (A). anındai üreim fonsiyonu; (1.1.1)

Detaylı

Basitleştirilmiş Kalman Filtresi ile Titreşimli Ortamda Sıvı Seviyesinin Ölçülmesi

Basitleştirilmiş Kalman Filtresi ile Titreşimli Ortamda Sıvı Seviyesinin Ölçülmesi Basitleştirilmiş Kalman Filtresi ile Titreşimli Ortamda Sıvı Seviyesinin Ölçülmesi M. Ozan AKI Yrd.Doç Dr. Erdem UÇAR ABSTRACT: Bu çalışmada, sıvıların seviye ölçümünde dalgalanmalardan aynalı meydana

Detaylı

MAKROİKTİSAT BÖLÜM 1: MAKROEKONOMİYE GENEL BİR BAKIŞ. Mikro kelimesi küçük, Makro kelimesi ise büyük anlamına gelmektedir.

MAKROİKTİSAT BÖLÜM 1: MAKROEKONOMİYE GENEL BİR BAKIŞ. Mikro kelimesi küçük, Makro kelimesi ise büyük anlamına gelmektedir. 68 MAKROİKTİSAT BÖLÜM 1: MAKROEKONOMİYE GENEL BİR BAKIŞ Mikro kelimesi küçük, Makro kelimesi ise büyük anlamına gelmektedir. Mikroiktisat küçük ekonomik birimler (hanehalkı, firmalar ve piyasalar) ile

Detaylı

Haftalık Ekonomi ve Dış Ticaret Görünümü

Haftalık Ekonomi ve Dış Ticaret Görünümü EYLÜL TÜRKİYE Geçtiğimiz haftada yurtiçinde Gayri Safi Yurtiçi Hasıla II. Çeyrek verileri ile Temmuz ayı sanayi üretimi ve cari işlemler açığı verileri takip edildi. Tüik verilerine göre gayrisafi yurtiçi

Detaylı

Temel Ekonomik Gelişmeler

Temel Ekonomik Gelişmeler Temel Ekonomik Gelişmeler 18 Aralık 21 Araştırma ve Para Politikası Genel Müdürlüğü Günlük veriler her Perşembe günü (resmi tatil olması durumunda bir önceki iş günü); diğer veriler ise verinin açıklandığı

Detaylı

SERVOVALF VE HİDROLİK SİSTEMDEN OLUŞAN ELEKTROHİDROLİK BİR DÜMEN SİSTEMİNİN KONUM KONTROLÜ

SERVOVALF VE HİDROLİK SİSTEMDEN OLUŞAN ELEKTROHİDROLİK BİR DÜMEN SİSTEMİNİN KONUM KONTROLÜ GEMİ İNŞAATI VE DENİZ TEKNOLOJİSİ TEKNİK KONGRESİ 08 BİLDİRİLER KİTABI SERVOVALF VE HİDROLİK SİSTEMDEN OLUŞAN ELEKTROHİDROLİK BİR DÜMEN SİSTEMİNİN KONUM KONTROLÜ Fevzi ŞENLİTÜRK, Fuat ALARÇİN ÖZET Bu çalışmada

Detaylı

Büyüme Rakamları Üzerine Karşılaştırmalı Bir Değerlendirme. Tablo 1. En hızlı daralan ve büyüyen ekonomiler 3. 2009'da En Hızlı Daralan İlk 10 Ekonomi

Büyüme Rakamları Üzerine Karşılaştırmalı Bir Değerlendirme. Tablo 1. En hızlı daralan ve büyüyen ekonomiler 3. 2009'da En Hızlı Daralan İlk 10 Ekonomi POLİTİKANOTU Mart2011 N201126 tepav Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı Sarp Kalkan 1 Politika Analisti, Ekonomi Etütleri Ayşegül Dinççağ 2 Araştırmacı, Ekonomi Etütleri Büyüme Rakamları Üzerine

Detaylı

DEĞİŞEN DÜNYA-DEĞİŞEN ÜNİVERSİTE:YÜKSEKÖĞRETİMİN GELECEĞİ TÜRKİYE İÇİN BİR ÖNERİ

DEĞİŞEN DÜNYA-DEĞİŞEN ÜNİVERSİTE:YÜKSEKÖĞRETİMİN GELECEĞİ TÜRKİYE İÇİN BİR ÖNERİ DEĞİŞEN DÜNYA-DEĞİŞEN ÜNİVERSİTE:YÜKSEKÖĞRETİMİN GELECEĞİ TÜRKİYE İÇİN BİR ÖNERİ Kemal Gürüz Atılım Üniversitesi 12 Mart 2012 Yirmi beş yaş üstü nüfus içinde ortaöğrenim görmüş olanların oranı, %. 2007.

Detaylı

1 TEMEL İKTİSADİ KAVRAMLAR

1 TEMEL İKTİSADİ KAVRAMLAR ÖNSÖZ İÇİNDEKİLER III Bölüm 1 TEMEL İKTİSADİ KAVRAMLAR 11 1.1. İktisat Biliminin Temel Kavramları 12 1.1.1.İhtiyaç, Mal ve Fayda 12 1.1.2.İktisadi Faaliyetler 14 1.1.3.Üretim Faktörleri 18 1.1.4.Bölüşüm

Detaylı

AB Krizi ve TCMB Para Politikası

AB Krizi ve TCMB Para Politikası AB Krizi ve TCMB Para Politikası Erdem Başçı Başkan 28 Haziran 2012 Stratejik Düşünce Enstitüsü, Ankara Sunum Planı I. Küresel Ekonomik Gelişmeler II. Yeni Politika Çerçevesi III. Dengelenme IV. Büyüme

Detaylı

Dolaysız ölçme. Dolaylı ölçme. Toplam üretim yaklaşımı. Toplam harcama yaklaşımı Toplam gelir yaklaşımı

Dolaysız ölçme. Dolaylı ölçme. Toplam üretim yaklaşımı. Toplam harcama yaklaşımı Toplam gelir yaklaşımı Dolaysız ölçme Toplam üretim yaklaşımı Dolaylı ölçme Toplam harcama yaklaşımı Toplam gelir yaklaşımı DOLAYSIZ ÖLÇME: Toplam Üretim Yaklaşımı Bir ülkenin sınırları içinde belirli bir yılda üretilen nihai

Detaylı

Temel Ekonomik Gelişmeler

Temel Ekonomik Gelişmeler Temel Ekonomik Gelişmeler 29 Eylül 217 Araştırma ve Para Politikası Genel Müdürlüğü Günlük veriler her Perşembe günü (resmi tatil olması durumunda bir önceki iş günü); diğer veriler ise verinin açıklandığı

Detaylı

Kıvanç Duru 2015 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Programı Değerlendirmesi

Kıvanç Duru 2015 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Programı Değerlendirmesi Kıvanç Duru 2015 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Programı Değerlendirmesi Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisadi ve Mali Analiz Yüksek Lisansı Bütçe Uygulamaları ve Mali Mevzuat Dersi 2015 YILI

Detaylı

TÜRKİYE NİN AVRUPA BİRLİĞİ NE ÜYELİK SÜRECİNDE SAĞLIKTA İNOVASYON

TÜRKİYE NİN AVRUPA BİRLİĞİ NE ÜYELİK SÜRECİNDE SAĞLIKTA İNOVASYON TÜRKİYE NİN AVRUPA BİRLİĞİ NE ÜYELİK SÜRECİNDE SAĞLIKTA İNOVASYON Z. Güldem Ökem, PhD Research Fellow Centre for European Policy Studies (guldem.okem@ceps.eu) 23 Şubat 2011, Ankara Türkiye nin Avrupa Birliği

Detaylı

TÜRKİYE İLAÇ SEKTÖRÜ ANALİZİ

TÜRKİYE İLAÇ SEKTÖRÜ ANALİZİ TÜRKİYE İLAÇ SEKTÖRÜ ANALİZİ Yazar Mehmet ATASEVER Y A Y I N L A R I Mayıs 2015, Ankara 1. Baskı Ön Söz "Türkiye İlaç Sektörü Analizi kitabında, Türkiye ilaç sektörünün, sektörü etkileyen gelişmelerin

Detaylı

İstatistikçiler Dergisi

İstatistikçiler Dergisi www.istatisticiler.org İstatistiçiler Dergisi (008) 68-79 İstatistiçiler Dergisi BAĞIMLI RİSKLER İÇİ TOPLAM HASAR MİKTARII DAĞILIMI Mehmet PIRILDAK Hacettepe Üniversitesi Fen Faültesi, Atüerya Bilimleri

Detaylı

141 Araştırma Makalesi. Türkiye de Karpuz Üretiminde Üretim-Fiyat İlişkisinin Almon Gecikme Modeli ile İncelenmesi

141 Araştırma Makalesi. Türkiye de Karpuz Üretiminde Üretim-Fiyat İlişkisinin Almon Gecikme Modeli ile İncelenmesi KSÜ Doğa Bil. Derg., 9(), 4-46, 6 KSU J. Nat. Sci., 9(), 4-46, 6 4 Araştırma Maalesi Türiye de Karpuz Üretiminde Üretim-Fiyat İlişisinin Almon Gecime Modeli ile İncelenmesi Nusret ÖBAY *, Şenol ÇELİK Bingöl

Detaylı

TEMEL MAKROEKONOMİK GÖSTERGELER - BÜYÜME

TEMEL MAKROEKONOMİK GÖSTERGELER - BÜYÜME 1 TEMEL MAKROEKONOMİK GÖSTERGELER - BÜYÜME 12.0 Türkiye GSYİH Büyüme Oranları(%) 10.0 9.4 8.4 9.2 8.8 8.0 6.0 4.0 6.8 6.2 5.3 6.9 4.7 4.0 4.0 5.0 2.0 0.7 2.1 0.0-2.0-4.0-6.0-8.0-5.7-4.8 Tahmin(%) 2014

Detaylı

Kalite Fonksiyon Yayılımı Quality Function Deployment. Ar. Gör. Serdar Kılınç 14.02.2008

Kalite Fonksiyon Yayılımı Quality Function Deployment. Ar. Gör. Serdar Kılınç 14.02.2008 Kalite Fonsiyon Yayılımı Quality Function Deployment Ar. Gör. Serdar Kılınç 14.02.2008 Ürün/Hizmet Tasarımı ve Müşteri Belentileri Reabet gücünü sağlamada riti başarı fatörü müşteri belentilerini tam olara

Detaylı

Bulanık Hedef Programlama Yöntemi ile Süre-Maliyet-Kalite Eniyilemesi

Bulanık Hedef Programlama Yöntemi ile Süre-Maliyet-Kalite Eniyilemesi Bulanı Programlama Yöntemi ile Süre-- Eniyilemesi Eran Karaman, Serdar Kale BAÜ Mühendisli Mimarlı Faültesi, 045, Çağış, Balıesir Tel: (266) 62 94 E-posta: earaman@baliesir.edu.tr sale@baliesir.edu.tr

Detaylı

Geleceği Şimdiden Tüketmek Hazırlayan: Prof. Dr. Veysel ULUSOY Yard. Doç. Dr. Çiğdem Özarı

Geleceği Şimdiden Tüketmek Hazırlayan: Prof. Dr. Veysel ULUSOY Yard. Doç. Dr. Çiğdem Özarı CARİ AÇIK Geleceği Şimdiden Tüketmek Hazırlayan: Prof. Dr. Veysel ULUSOY Yard. Doç. Dr. Çiğdem Özarı II Yay n No : 2964 İşletme-Ekonomi Dizisi : 608 1. Baskı - Ekim 2013 İSTANBUL ISBN 978-605 - 377-988

Detaylı

Reel Efektif Döviz Kuru Endekslerine İlişkin Yöntemsel Açıklama

Reel Efektif Döviz Kuru Endekslerine İlişkin Yöntemsel Açıklama Reel Efektif Döviz Kuru Endekslerine İlişkin Yöntemsel Açıklama İstatistik Genel Müdürlüğü Ödemeler Dengesi Müdürlüğü İçindekiler I- Yöntemsel Açıklama... 3 2 I- Yöntemsel Açıklama 1 Nominal efektif döviz

Detaylı

EÜFBED - Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi Cilt-Sayı: 3-2 Yıl: 2010 199-206

EÜFBED - Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi Cilt-Sayı: 3-2 Yıl: 2010 199-206 99 EÜFBED - Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi Cilt-Sayı: 3- Yıl: 99-6 İKİNCİ MERTEBEDEN BİR DİFERENSİYEL DENKLEM SINIFI İÇİN BAŞLANGIÇ DEĞER PROBLEMİNİN DİFERENSİYEL DÖNÜŞÜM YÖNTEMİ İLE TAM ÇÖZÜMLERİ THE

Detaylı

AB Ekonomisinin Mevcut Durumu ve Geleceğe Dönük Projeksiyonlar. Prof. Dr. Lerzan ÖZKALE, İTÜ Ankara, 18 Ekim 2006

AB Ekonomisinin Mevcut Durumu ve Geleceğe Dönük Projeksiyonlar. Prof. Dr. Lerzan ÖZKALE, İTÜ Ankara, 18 Ekim 2006 AB Ekonomisinin Mevcut Durumu ve Geleceğe Dönük Projeksiyonlar Prof. Dr. Lerzan ÖZKALE, İTÜ Ankara, 18 Ekim 2006 2005 GSYİH (cari ABD Doları, milyar) 50000 45000 40000 35000 30000 25000 20000 15000 10000

Detaylı

BİYOGAZ BESLEMELİ GAZ MOTORLU BİR KOJENERASYON SİSTEMİNİN TERMOEKONOMİK ANALİZİ THERMOECONOMIC ANALYSIS OF A BIOGAS ENGINE POWERED COGENERATION SYSTEM

BİYOGAZ BESLEMELİ GAZ MOTORLU BİR KOJENERASYON SİSTEMİNİN TERMOEKONOMİK ANALİZİ THERMOECONOMIC ANALYSIS OF A BIOGAS ENGINE POWERED COGENERATION SYSTEM Isı Bilimi ve Teniği Dergisi, 33,, 91, 13 J. of Thermal Science and Technology 13 TIBTD Printed in Turey ISSN 133615 BİYOGAZ BESLEMELİ GAZ MOTORLU BİR KOJENERASYON SİSTEMİNİN TERMOEKONOMİK ANALİZİ Ayşegül

Detaylı

ORTA VADELİ PROGRAMA İLİŞKİN DEĞERLENDİRME ( )

ORTA VADELİ PROGRAMA İLİŞKİN DEĞERLENDİRME ( ) ORTA VADELİ PROGRAMA İLİŞKİN DEĞERLENDİRME (2014-2016) I- Dünya Ekonomisine İlişkin Öngörüler Orta Vadeli Program ın (OVP) global makroekonomik çerçevesi oluşturulurken, 2014-2016 döneminde; küresel büyümenin

Detaylı

INTERNATIONAL JOURNAL OF ECONOMIC STUDIES

INTERNATIONAL JOURNAL OF ECONOMIC STUDIES INTERNATIONAL JOURNAL OF ECONOMIC STUDIES ULUSLARARASI EKONOMİK ARAŞTIRMALAR DERGİSİ December 2017, Vol:3, Issue:4 Aralı 2017, Cilt:3, Sayı:4 e-issn: 2149-8377 p-issn: 2528-9942 journal homepage: www.eonomiarastirmalar.org

Detaylı

MAKRO İKTİSAT KONUYA İLİŞKİN SORU ÖRNEKLERİ(KARMA)

MAKRO İKTİSAT KONUYA İLİŞKİN SORU ÖRNEKLERİ(KARMA) MAKRO İKTİSAT KONUYA İLİŞKİN SORU ÖRNEKLERİ(KARMA) 1- Bir ekonomide işsizlik ve istihdamdaki değişimler iktisatta hangi alan içinde incelenmektedir? a) Mikro b) Makro c) Para d) Yatırım e) Milli Gelir

Detaylı

LÜTFEN KAYNAK GÖSTEREREK KULLANINIZ 2013

LÜTFEN KAYNAK GÖSTEREREK KULLANINIZ 2013 OECD 2013 EĞİTİM GÖSTERGELERİ RAPORU: NE EKERSEN ONU BİÇERSİN (4) Prof. Dr. Hasan Şimşek İstanbul Kültür Üniversitesi (www.hasansimsek.net) 5 Ocak 2014 Geçtiğimiz üç hafta boyunca 2013 OECD Eğitim Göstergeleri

Detaylı

ÖZEL EGE LİSESİ 13. OKULLAR ARASI MATEMATİK YARIŞMASI 8. SINIF ELEME SINAVI TEST SORULARI

ÖZEL EGE LİSESİ 13. OKULLAR ARASI MATEMATİK YARIŞMASI 8. SINIF ELEME SINAVI TEST SORULARI 1. x,y,z pozitif tam sayılardır. 1 11 x + = 8 y + z olduğuna göre, x.y.z açtır? 3 B) 4 C) 6 D)1 3 1 4. {,1,1,1,...,1 } 1 ümesinin en büyü elemanının diğer 1 elemanın toplamına oranı, hangi tam sayıya en

Detaylı

Dinamik Programlama Tekniğindeki Gelişmeler

Dinamik Programlama Tekniğindeki Gelişmeler MADENCİLİK Aralı December 1991 Cilt Volume XXX Sayı No 4 Dinami Programlama Teniğindei Gelişmeler Developments in Dynamic Programming Technique Ercüment YALÇIN (*) ÖZET Bu yazıda, optimum nihai açı işletme

Detaylı

TÜRK SİGORTA SEKTÖRÜNDE İŞBİRLİĞİ VE REKABET: PANZAR VE ROSSE (1987) YAKLAŞIMI

TÜRK SİGORTA SEKTÖRÜNDE İŞBİRLİĞİ VE REKABET: PANZAR VE ROSSE (1987) YAKLAŞIMI Süleyman Demirel Üniversitesi İtisadi ve İdari Bilimler Faültesi Dergisi Y.2018, C.23, S.4, s.1205-1214. Suleyman Demirel University The Journal of Faculty of Economics and Administrative Sciences Y.2018,

Detaylı

GÜNEŞ ENERJİSİ SİSTEMLERİNDE KANATÇIK YÜZEYİNDEKİ SICAKLIK DAĞILIMININ SONLU FARKLAR METODU İLE ANALİZİ

GÜNEŞ ENERJİSİ SİSTEMLERİNDE KANATÇIK YÜZEYİNDEKİ SICAKLIK DAĞILIMININ SONLU FARKLAR METODU İLE ANALİZİ TEKNOLOJİ, Cilt 7, (2004), Sayı 3, 407-414 TEKNOLOJİ GÜNEŞ ENERJİSİ SİSTEMLERİNDE KANATÇIK YÜZEYİNDEKİ SICAKLIK DAĞILIMININ SONLU FARKLAR METODU İLE ANALİZİ ÖZET Himet DOĞAN Mustafa AKTAŞ Tayfun MENLİK

Detaylı

Endişeye mahal yok (mu?)

Endişeye mahal yok (mu?) tepav Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı Endişeye mahal yok (mu?) Güven Sak İstanbul, 19 Ekim 2011 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010 Reel milli gelir (1960=100) www.tepav.org.tr

Detaylı

BÖLGESEL KALKINMA PLANLAMASI YÖNTEMLERİ: Input Output Analizi

BÖLGESEL KALKINMA PLANLAMASI YÖNTEMLERİ: Input Output Analizi BÖLGESEL KALKINMA PLANLAMASI YÖNTEMLERİ: Input Output Analizi Kamil TAŞCI & Mehmet Emin ÖZSAN Planlama Uzmanı & Planlama Uzmanı Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı Mevlana Kalkınma Ajansı, Konya 12

Detaylı

Üretim Girdilerinin lması

Üretim Girdilerinin lması Üretim Girdilerinin Fiyatlandırılmas lması 2 Tam Rekabet Piyasasında Girdi Talebi Tek Değişken Girdi Durumu İlk olarak firmanın tek girdisinin işgücü () olduğu durumu inceleyelim. Değişken üretim girdisi

Detaylı

PI KONTROLÖR TASARIMI ÖDEVİ

PI KONTROLÖR TASARIMI ÖDEVİ PI ONTROLÖR TASARIMI ÖDEVİ ONTROLÖR İLE TASARIM ontrolör Taarım riterleri Taarım riterleri genellile itemine yapmaı geretiğini belirtme ve naıl yaptığını değerlendirme için ullanılır. Bu riterler her bir

Detaylı

İÇİNDEKİLER BÖLÜM 1: EKONOMİ İLE İLGİLİ DÜŞÜNCELER VE TEMEL KAVRAMLAR...

İÇİNDEKİLER BÖLÜM 1: EKONOMİ İLE İLGİLİ DÜŞÜNCELER VE TEMEL KAVRAMLAR... İÇİNDEKİLER BÖLÜM 1: EKONOMİ İLE İLGİLİ DÜŞÜNCELER VE TEMEL KAVRAMLAR... 1 1.1. EKONOMİ İLE İLGİLİ DÜŞÜNCELER... 3 1.1.1. Romalıların Ekonomik Düşünceleri... 3 1.1.2. Orta Çağ da Ekonomik Düşünceler...

Detaylı

Bölüm 1 Firma, Finans Yöneticisi, Finansal Piyasalar ve Kurumlar

Bölüm 1 Firma, Finans Yöneticisi, Finansal Piyasalar ve Kurumlar Bölüm 1 Firma, Finans Yöneticisi, Finansal Piyasalar ve Kurumlar Yatırım (Sermaye Bütçelemesi) ve Finanslama Kararları Şirket Nedir? Finansal Yönetici Kimdir? Şirketin Amaçları Finansal piyasalar ve kurumların

Detaylı

Yoksulun Kazanabildiği Bir Oyun Ali Nesin

Yoksulun Kazanabildiği Bir Oyun Ali Nesin Yosulun Kazanabildiği Bir Oyun Ali Nesin B u yazıda yosulu azandıracağız. Küçü bir olasılıla da olsa, yosul azanabilece. Oyunu açılamadan önce, Sonlu Oyunlar adlı yazımızdai oyunu anımsayalım: İi oyuncu

Detaylı

AVRUPA BİRLİĞİNE ÜYE VE ADAY ÜLKELERDE TEMEL MAKROEKONOMİK GÖSTERGELER. (Kasım 2011) Ankara

AVRUPA BİRLİĞİNE ÜYE VE ADAY ÜLKELERDE TEMEL MAKROEKONOMİK GÖSTERGELER. (Kasım 2011) Ankara AVRUPA BİRLİĞİNE ÜYE VE ADAY ÜLKELERDE TEMEL MAKROEKONOMİK GÖSTERGELER (Kasım 2011) Ankara İÇİNDEKİLER NÜFUS VE İŞGÜCÜ PİYASASI TASARRUFLAR 1. Nüfus 28. Gayri Safi Ulusal Tasarruflar 2. İstihdam 29. Gayri

Detaylı

RASGELE SÜREÇLER. Bir X rasgele değişkenin, a ve b arasında tekdüze dağılımlı olabilmesi için olasılık yoğunluk fonksiyonu aşağıdaki gibi olmalıdır.

RASGELE SÜREÇLER. Bir X rasgele değişkenin, a ve b arasında tekdüze dağılımlı olabilmesi için olasılık yoğunluk fonksiyonu aşağıdaki gibi olmalıdır. RASGELE SÜREÇLER Eğer bir büyülüğün her t anında alacağı değeri te bir şeilde belirleyen matematisel bir ifade verilebilirse bu büyülüğün deterministi bir büyülü olduğu söylenebilir. Haberleşmeden habere

Detaylı

EK : DIŞSAL TASARRUFLAR ( EKONOMİLER )

EK : DIŞSAL TASARRUFLAR ( EKONOMİLER ) EK : DIŞSAL TASARRUFLAR ( EKONOMİLER ) Genel denge teorisinin sonuçlarının yatırım kararlarında uygulanamamasının iki temel nedeni şunlardır: 1) Genel denge teorisinin tam bölünebilirlik varsayımı her

Detaylı

SEKTÖREL GELİŞMELER İÇİNDEKİLER Otomotiv. Beyaz Eşya. İnşaat. Turizm. Enerji. Diğer Göstergeler. Sektörel Gelişmeler /Ağustos 2013 1

SEKTÖREL GELİŞMELER İÇİNDEKİLER Otomotiv. Beyaz Eşya. İnşaat. Turizm. Enerji. Diğer Göstergeler. Sektörel Gelişmeler /Ağustos 2013 1 SEKTÖREL GELİŞMELER İÇİNDEKİLER Otomotiv Otomotiv İç Satışlarda Hızlı Artış Temmuz Ayında Devam Ediyor. Beyaz Eşya Beyaz Eşya İç Satışlarda Artış Temmuz Ayında Hızlandı. İnşaat Reel Konut Fiyat Endeksinde

Detaylı