MERSİN İLİNDE ÇEŞİTLİ YAPILARDA İÇ ORTAM GÜRÜLTÜLERİNİN BELİRLENMESİ VE DEĞERLENDİRİLMESİ

Transkript

1 TMMOB Çevre Mühendisleri Odası V. ULUSAL ÇEVRE MÜHENDİSLİĞİ KONGRESİ MERSİN İLİNDE ÇEŞİTLİ YAPILARDA İÇ ORTAM GÜRÜLTÜLERİNİN BELİRLENMESİ VE DEĞERLENDİRİLMESİ, H. Duygu ÖZSOY, Zafer ÖZER, Eylem AKARSU Mersin Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Çevre Mühendisliği Bölümü, ÖZET Bu çalışmada, Mersin İlinde çeşitli faaliyetlerden kaynaklanan gürültü düzeyleri ve Mersin Üniversitesi Çiftlikköy Kampüsü Birimlerinin gürültü düzeyleri belirlenmiştir. Saptanan değerler aynı kaynaklarda daha önce yapılan çalışmalarda ( yılları arasında) ölçülen gürültü değerleri ve Gürültü Kontrol Yönetmeliğinde (GKY) yer alan sınır değerler ile karşılaştırılmıştır. Çalışma sonucunda ölçülen değerlerin tamamının Gürültü Kontrol Yönetmeliğinde (GKY) belirtilen sınır değerlerin yaklaşık 20 üzerinde olduğu ve yıllara bağlı olarak artış eğilimi gösterdiği belirlenmiştir. Anahtar Kelimeler: Gürültü Kirliliği, Gürültü Kontrol Yönetmeliği, Mersin. DETERMINATION AND EVALUATION OF INTERNAL NOISES FOR DIFFERENT BUILDINGS IN MERSIN PROVINCE ABSTRACT In this study, noise levels which cause of different activities in Mersin City and at Units of Çiftlikköy Campus of Mersin University were determined. Noise measurement results were compared both results of previous studies on same points (between ) and limit levels of Noise Control Regulations in Turkey. As a result of this study, ıt was determined that all noise values are high about 20 from limit levels mentioned in Noise Control Regulations and increasing depends of years. Keywords: Noise pollution, Noise Control Regulations of Turkey, Mersin.

2 GİRİŞ Gürültü; insanların işitme ve algılamasını olumsuz yönde etkileyen, fizyolojik ve psikolojik dengelerini bozan, iş performansını azaltan, önemli bir çevre kirliliği sorunudur. Gürültünün denetlenmesi ve önlenmesi gereken önemli bir çevre kirliliği türüdür. Kişisel ve toplumsal değişkenlikler görülmekle birlikte; ses düzeyi 55 dba'yı aştığında çeşitli rahatsızlıkların başladığı, 65 dba ve üzerinde olduğunda ise insanların büyük bir çoğunluğunun gürültüden rahatsız olduğu bilinmektedir. Yüksek gürültü düzeyi olan ortamlarda uzun süre bulunan kişilerde, kalıcı işitme eşiği değişimleri olduğu ve daha düşük düzeyler ya da kısa süreli etkilenmelerde ise gürültünün insan sağlığı, davranış biçimi, verimliliği ve mutluluğu üzerinde olumsuz etkiler yarattığı saptanmıştır (Karabiber, 1999). Gürültünün başlıca sebepleri arasında; iş yerlerindeki makineleşme sonucu oluşan yüksek sesler, evlerdeki televizyon ve müzik aletlerinden çıkan sesler, mekanik araçların ve donanımın günlük yaşama girmesi ve çeşitli bakım-onarım çalışmaları gelmektedir (Eleftheriou,2002). Gürültünün insan sağlığı üzerindeki olumsuz etkileri temel olarak üç başlık altında belirtilmektedir (Liu ve Tan, 2000). 1. Fizyolojik Etkiler: İşitme kaybı,işitme duyusu ve işitme yollarında zarar, 2. Psikolojik Etkiler: Davranış bozuklukları, sinir sisteminde bozukluklar, korku, huzursuzluk, rahatsızlık, yorgunluk, zihinsel işlevlerde yavaşlama, konsantrasyon bozukluğu, uyku düzeninin bozulması. 3. Sosyal Yaşama Etkisi: Gürültünün iş verimini ve üretkenliği azaltması, düşünmenin zorlaşması, seslerin anlaşılamaması gibi. Bu etkilerin yanı sıra gürültünün karakter değişikliklerine yol açtığı, eğilimli insanlarda sorunların ve bunalımların ağırlaşmasına neden olduğu, hastaların iyileşme süreçlerini uzattığı ve çeşitli kalp-damar hastalıklarına neden olduğu bilinmektedir (Liu ve Tan, 2000). Gürültü kirliliği ve bunun çevresel sonuçları bilimsel çalışmalarda insanların yaşam kalitesi açısından önemli konulardan biri olarak değerlendirilmektedir. Dünyadaki bir çok yönetim gürültü kirliliği problemini konusunda oldukça hassas davranmaktadır. Yapılan bilimsel araştırmalar, gürültünün strese neden olduğunu ve insan sağlığının riske girmesinde rol oynadığını göstermektedir (Zanin ve diğerleri,2002). Kumbur ve Çoğunnu (1999), Mersin şehir merkezinde gürültünün yoğun olduğu değişik zamanlarda gürültü ölçümleri yapmış ve sonuçları 1996, 1998 yıllarında yapılan ölçümlerin sonuçları ile karşılaştırmışlardır. Çalışma sonucunda gürültü düzeylerinin yıllara bağlı olarak artış gösterdiği belirlenmiştir. Kumbur ve Yalçın (2000), yaptıkları çalışmada 1996, 1998, 1999 ve 2000 yılları arasında Mersin de ölçülen gürültü düzeylerini karşılaştırmışlardır. Çalışmada gürültü düzeylerinin yıllara bağlı olarak artış gösterdiği belirlenmiş ayrıca değişik meslek gruplarından 300 kişiye gürültü anket formu uygulanarak kişilerin en fazla otomobil gürültüsünden şikayetçi oldukları saptanmıştır. Eleftheriou, (2001) Kıbrıs da çeşitli endüstri alanlarında çalışan işçilerin gürültüden kaynaklanan işitme kayıpları üzerine çalışmıştır. 90 endüstride 200 den fazla işçinin gürültüye maruz kalma sürelerine göre değerlendirme yapmıştır. İşçilerde yapılan kulak tarama testleri, % 27.8 inin hafif, %7.7 sinin ise ciddi işitme problemi yaşadığını göstermiştir. Eleftheriou yaptığı bu araştırmada işçilerin kulak koruma aletini takarak ciddi işitme kayıplarının önleneceğini ve işverenlerinde bu konuda yeterince duyarlı olması gerektiğini belirtmiştir. 543

3 Zannin ve ark yılında, Brezilya nın Curitiba şehrindeki çevresel gürültü kirliliği üzerinde çalışmışlardır. Curitiba şehrinin farklı semtlerinde eşdeğer ses seviye değerleri ölçülmüş ve 1000 farklı bölge için sonuçlar değerlendirilmiştir. Çalışma sonucunda, bu bölgelerin %93.3 ünde gün boyunca eşdeğer ses seviyelerinin 65 db (A) oduğu saptanmış ve tüm bölgelerin % 40.3 ünün ise gün boyunca eşdeğer ses seviyelerinin oldukça yüksek olduğu (75 db (A) nın üzerinde) belirtilmiştir. Morillas ve ark. (2002) İspanya nın Caceres şehrine ait gürültü seviyelerini araştırmışlardır. Çalışmada, seçilen farklı bölgelerin gürültü ölçümleri yakın şehirlerin ölçüm değerleri ile karşılaştırılmıştır. Tüm yollar dört kategoride ele alınmıştır; merkez bölgelerin dışında kalan ana yollar, merkez bölgede yer alan ana yollar, tek yönlü yollar ve farklı bölgelerle birleşen çift yönlü yollar. İlk üç kategori için en yüksek gürültü seviyelerinin 70 db (A) nın üzerinde olduğu, tek yönlü yolların gürültü seviyelerinin ise yaklaşık 5 daha düşük olduğu belirtilmiştir. Yapılan ölçümlerin %90 ında çalışma saatleri boyunca gürültü seviyelerinin 65 db (A) nın üstüne çıktığı saptanmıştır. Araştırmacılar çalışma sonucunda sokakların kullanım alanlarına göre sınıflandırılmasının şehir gürültüsünü azaltmada etkin olacağını bildirmişlerdir. Barıldar ve ark. (2002), Mersin de gürültü düzeylerinin yılları arasındaki değişimini incelemişlerdir. Araştırmacılar şehir merkezinde en fazla rahatsızlığa neden olan çevre gürültüsünün ulaşımdan kaynaklandığını belirtmişler ve bu gürültülerin önlenebilmesi için idari ve teknik önlemlerin alınması gerektiğini vurgulamışlardır. MATERYAL VE METOD Mersin'de gürültü ölçüm çalışmaları, Şubat-Mart-Nisan 2003 tarihlerinde aşağıda belirtilen alanlarda yapılmıştır:!" Hassas Bölgelerdeki Gürültü Ölçümleri (Huzurevi, 4 adet otel, 9 adet hastane)!" Ticari amaçlı Gürültü Ölçümleri (8 adet mağaza, pazaryeri, düğün salonu, 4 adet diskotek)!" Mersin Üniversitesi Çiftlikköyü Kampüsü Birimlerinde Yapılan Gürültü Ölçümleri (Danışma, Laboratuar, Kütüphane, Mediko-Sosyal, Mühendislik Fakültesi Derslikleri, Spor Tesisleri, Rektörlük Binası, Konservatuar v.b.) Ölçümlerde CEL/254 marka Sound Lever Meter Digital ses basınç ölçer cihazı ve kalibratörü kullanılmıştır. Bu çalışmada yapılan ölçümler dakikada bir alınan beş ölçümün ortalamasıdır. Yapılan ölçüm sonuçları; geçmiş yıllarda (1998, 1999, 2000, 2001, 2002) yapılan çalışmalara ait gürültü ölçüm sonuçları ile karşılaştırılıp, yıllara göre gürültü düzeyi değişimi çizelgeler halinde verilmiştir. Ayrıca GKY sınır değerlerini aşan noktalar belirlenmiştir. BULGULAR VE TARTIŞMA Bu çalışmada gürültü ölçümü yapılan hastanelerde ve huzurevinde ortalama gürültü düzeylerinin aralığında olduğu saptanmıştır (Çizelge1-4). Bu düzeyler GKY de yer alan sınır değer olan 35 nın oldukça üzerindedir. Hastanelerin ameliyat odalarındaki gürültü düzeyleri ile ilgili yapılan bir çalışmada da benzer sonuçlar saptanmıştır. Araştırmacılar aralığında olan gürültü düzeylerinin hem hastalar hem de çalışanlar için stres kaynağı olduğunu ve aynı zamanda iletişimi zorlaştırdığını belirtmişlerdir (Liu ve Tan 2000). 544

4 Çizelge 1. Yıllara Göre Mersin Devlet Hastanesi Gürültü Ölçüm Değerleri Katlar Pencere Açık Ort. Gürültü Düz. Pencere Kapalı 1998 * 1999 * 2000 * 2001 * 2002 * * 1999 * 2000 * 2001 * 2002 * G. K.Y * yılları arasındaki gürültü değerleri Barıldar ve diğerlerinin (2002) çalışmasından Çizelge 2. Yıllara Göre Mersin SSK Hastanesi Gürültü Ölçüm Değerleri Katlar Ort. Gürültü Düz. Gür. K. Y Pencere Açık Pencere Kapalı 2001 * 2002 * * 2002 * * yılları arasındaki gürültü değerleri Barıldar ve diğerlerinin (2002) çalışmasından Çizelge 3. Yıllara Göre Mersin Üniversitesi Araştırma Hastanesi Gürültü Ölçüm Değerleri G.K.Y. db(a Katlar Pencere Açık Pencere Kapalı 2001 * 2002 * * 2002 * * yılları arasındaki gürültü değerleri Barıldar ve diğerlerinin (2002) çalışmasından Çizelge 4. Yıllara Göre Huzurevi Gürültü Ölçüm Değerleri Ölçüm yapılan Yer 1999 * 2000 * 2001 * 2002 * G.K.Y. 1. Kat Kat Bahçe Gürültü ölçümü yapılan mağaza ve alışveriş merkezlerinde en önemli gürültü kaynağının mağaza içi müzik sistemleri ve konuşmalar olduğu belirlenmiştir. Ayrıca gürültü düzeylerindeki değişmelerin günün saatlerine bağlı olarak alışveriş yapan kişi sayısındaki değişme ile ilgili olduğu belirlenmiştir. Mağaza ve alışveriş merkezlerinde en yüksek gürültü düzeyi 73,42, en düşük gürültü düzeyi 57,74 olarak saptanmıştır (Çizelge 5-7). 545

5 İnsan konuşmasının ana gürültü kaynağı olduğu altı adet farklı iş yerinde gerçekleştirilen bir çalışmada, gürültü düzeylerinin iş performansında düşüşlere neden olduğu ve çalışanlar üzerindeki etkilerinin çalışanların sessel duyarlılıkları ile yakından bağlantılı olduğu belirtilmiştir (Tang ve Wong 1998). Çizelge 5. Yıllara Göre 1No lu Mağaza Gürültü Ölçüm Değerleri Ölçüm Yapılan G.K.Y. Yer 1999 * 2000 * 2001 * 2002 * 2003 Zemin kat 73,3 75, ,5 78, ,9 73, ,8 68, ,2 65, ,6 69, Çizelge 6. Yıllara Göre 2 No lu Mağaza Gürültü Ölçüm Değerleri Ölçüm Yapılan G.K.Y. Yer 1999 * 2000 * 2001 * 2002 * 2003 Zemin kat 77,3 72, ,6 70, ,8 74, ,6 72, Çizelge 7. Yıllara Göre 1 No lu Alışveriş Merkezi Gürültü Ölçüm Değerleri Katlar 2002 * 2003 G.K.Y. Giriş * 2002 yılı gürültü değerleri Barıldar ve diğerlerinin (2002) çalışmasından Çizelge 8. Yıllara Göre Pazaryeri Gürültü Ölçüm Değerleri G.K.Y * 2000 * 2001 * 2002 * ,8 72, ,2 72, ,5 69, Gürültü Kontrol Yönetmeliğinde; barlar,diskotekler ve eğlence yerleri için belirtilen sınır değeri 90 olmasına rağmen, Çizelge 9-10 da verilen ölçüm noktalarında görüldüğü ölçüm yapılan bar ve diskoteklerin tamamında ortalama gürültü düzeylerinin aralığında olduğu saptanmıştır. 546

6 Çizelge 9. Yıllara 1 No lu Diskotek Gürültü Ölçüm Değerleri Hoparlörden G.K.Y. Uzaklık (m) 1999 * 2000 * 2001 * 2002 * Çizelge 10. Yıllara Göre 1 No lu Bar Gürültü Ölçüm Değerleri *2002 yılı gürültü değerleri Barıldar ve diğerlerinin (2002) çalışmasından Hoparlöre uzaklık Ort. Gürültü Düzeyleri 2002 * 2003 G. K. Y. (m) MEKAN MİN MAX ORT. MİN MAX ORT. 0 İÇİ DIŞI İÇİ DIŞI İÇİ DIŞI İÇİ DIŞI İÇİ DIŞI *2002 yılı gürültü değerleri Barıldar ve diğerlerinin (2002) çalışmasından Mersin Üniversitesi Çiftlikköy Kampüsü birimlerinde yapılan gürültü ölçümlerinde ortalama gürültü düzeylerinin sınır değerlerin üzerinde olduğu belirlenmiştir (Çizelge 11-12). Çalışmada ayrıca pencerelerin açık olduğu konumlardaki gürültü düzeylerinin pencerelerin kapalı olduğu konuma oranla yüksek olduğu saptanmıştır (Çizelge 13). Bunun kampüs alanında devam eden inşaatlardan ve kampüs içi taşıt trafiğinden kaynaklandığı düşünülmektedir. Kumbur ve diğerleri nın 1998 yılında yaptıkları çalışmada da benzer şekilde pencereler açık konumda iken dersliklerdeki gürültü düzeylerinin belirgin bir şekilde arttığı, spor tesislerindeki gürültü değerlerinin sınır değerlerden yaklaşık 15, labarutuvarlardaki gürültü değerlerinin 18 fazla olduğu rapor edilmiştir. Buratti (2002), iç ortam gürültülerinin azaltılması ile ilgili çalışmasında, özellikle sıcak iklimli ve dolayısıyla pencerelerin açık tutulduğu bölgelerde iç ortamdaki gürültü düzeylerinin trafik gürültüsünün etkisi ile arttığını belirtmiştir. Bu çalışma da sıcak aylar nedeniyle pencerelerin uzun süre açık olduğu ve açık alanlarda faaliyetlerin yaygın olduğu kentlerden biri olan Mersin İlinde gerçekleştirilmiştir. Dolayısıyla pencereler açık konumda iken ölçülen değerlerin pencereler kapalı konumda iken ölçülen değerlerden daha yüksek olduğu görülmektedir. 547

7 Çizelge 11. Yıllara Göre Mersin Üniv. Mühendislik Fak. Çevre Müh. Laboratuarı Gürültü Ölçüm Değerleri LABORATUAR İÇİ KORİDOR G.K.Y * 2000 * 2001 * 2002 * * 2000 * 2001 * 2002 * Gürültünün olmaması gereken mekanlardan biri olan kütüphanede yapılan ölçümlerde diğer ölçüm noktalarına oranla daha düşük seviyeler elde edilmesine rağmen ortalama gürültü düzeylerinin sınır değerin üzerinde yer aldığı belirlenmiştir. Çizelge 12. Yıllara Göre Mersin Üniversitesi Kütüphanesi Gürültü Ölçüm Değerleri G.K.Y. Pencere Açık Pencere Kapalı 1999 * 2000 * 2001 * 2002 * * 2000 * 2001 * 2002 * Çizelge 13. Yıllara Göre Mersin Meslek Yüksek Okulu Koridorları Gürültü Ölçüm Değerleri G.K.Y. Pencere Açık Pencere Kapalı 1999 * 2000 * 2001 * 2002 * * 2000 * 2001 * 2002 *

8 Mediko Müh. Kantin Kütüphane Danışma Müh.Lab. Sınır Değer Şekil 1. Mersin Üniversitesi Çiftlikköy Kampüsü Birimlerinin Ortalama Gürültü Düzeyleri Devlet SSK 1No'lu Özel 2 No'lu Özel 3 No'lu Özel 4 No'lu Özel Sınır Değer Şekil 2. Mersin Şehir Merkezinde Yer Alan Bazı Hastanelerin Ortalama Gürültü Düzeyleri Mağazalar Düğün Salonları Pazaryerleri Diskotekler Şekil 3. Mersin Şehir Merkezinde Yer Alan Ticari Amaçlı Yerlerin Ortalama Gürültü Düzeyleri 549

9 SONUÇLAR VE ÖNERİLER Mersin de yapılan gürültü ölçümleri sonucunda; pencerelerin açık olduğu konumlardaki gürültü düzeylerinin, pencerelerin kapalı olduğu durumlara oranla daha yüksek olduğu belirlenmiştir. Katlara göre ölçümlerde, yükseklik arttıkça gürültü düzeyinde azalma görülmüştür. Çalışmada gürültü ölçümlerinin yapıldığı noktaların tamamında gürültü değerlerinin GKY de belirtilen sınır değerlerinin en az 20 üzerinde olduğu saptanmıştır. Gürültü ölçümlerinin yapıldığı hastanelerden SSK Hastanesi nin [69,59 ]; Mersin Üniversitesi Çiftlikköy Kampüsü Birimleri nden MYO Koridorlarının [86,61 ] en yüksek gürültü düzeyine sahip olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca otellerde, alış-veriş merkezlerinde ve diskoteklerde en yüksek gürültü düzeyleri sırasıyla; [60,92 ], [73,42 ], [92,79 ] olarak belirlenmiştir. Gürültü ölçüm sonuçları, yılları arasında Mersin şehir merkezinde gerçekleştirilen çalışmaların sonuçları ile karşılaştırıldığında belirli noktalarda yıllara bağlı olarak bir artış saptanmıştır. Mersinde gürültünün önlenebilmesi için teknik ve idari önlemlerin acilen alınması gerekmektedir. Konutlarda, eğitim ve sağlık yapılarında ses yalıtımı yapılmasına teşvik ve destekler verilmelidir. Satın alırken gürültüsüz araç ve makine seçiminden başlayarak, bu konuda getirilmiş ve getirilecek hukuk kuralları önem taşımaktadır. Yönetmeliklerde belirtilen kısıtlama ve yasakların uygulanması gelişmiş ülkelerde sorun olmadığı halde, ülkemizde etkin bir uygulama ve denetim yapılamamaktadır. Bu konuda yerel yönetimlere büyük görevler düşmektedir. Ayrıca konutlarda, eğitim ve sağlık yapılarında ses yalıtımı yapılmasına teşvik ve destekler verilmelidir. Toplumsal eğitim oldukça önemlidir. Gürültü Kontrol Yönetmeliği ne uymayanlara uygulanacak caydırıcı nitelikli cezaların titizlikle uygulanması da gürültü kirliliğinin azaltılmasında alınabilecek önlemlerdendir. KAYNAKLAR Barıldar, İ., Yılmaz, C., Kumbur, H., Özsoy, H. D., Özer, Z., (2002) Mersin in Gürültü Kirliliği Haritasının Oluşturulması, 8. Endüstriyel Kirlenme Kontrolü Sempozyumu, İstanbul Teknik Üniversitesi, Eylül 2002, Buratti, C., (2002) Indoor Noise Reduction Index with Open Window,. Applied Acoustics, 63/ Eleftheriou, P.,C., (2002) Industrial Noise and Its Effects On Human Hearing, Applied Acoustics, 63: Karabiber Z (1999) Gürültü Denetiminde Ulusal ve Uluslararası Politikalar, 3. Ulusal Çevre Mühendisliği Kongresi Bildirileri, Kasım 1999, İzmir. Kumbur, H., Çoğunnu, N., (1999) İçel in Gürültü Kirliliği Envanterinin Çıkarılması, Türkiye de Çevre Kirlenmesi Öncelikleri Sempozyumu, Kasım, Kumbur, H., Doğan, N., (1995) Mersinde Gürültü Sorunu, 5. Ergonomi Kongresi, Milli Prodüktivite Merkezi Yayınları, 570: Kumbur, H., Zeren, O., Çiller, M., Demirayak, A., (1998) Mersin Üniversitesi Kampüs Alanı Gürültü Haritasının Çıkarılması ve Eğitim-Öğretimde Verimin Arttırılması için Ergonomik Yaklaşımlar, 6. Ergonomi Kongresi, Liu, E.H.C:, Tan, S.M., (2000) Patients Perception of Sound Levels in the Surgical Suide, Journal of Clinical Anesthesia, 12:

10 Morillas, J.M.B., Escobar, G.V., Sierra, J.A.M.S., Gomez, R.V., Carmona, J.T., (2002) An Environmental Noise Study in The City of Careres, Spain, Applied Acoustics, 63: Tang, S. K., Wong, C.T., (1998) Performance of Noise Indices in Office Environment Dominated by Noise from Human Speech, Applied Acoustics, 55/4: Zannin, P.H.T., Diniz, F. B., Barbosa, W.A., (2002) Environmental Noise Pollution In The City Of Curitiba, Brazil, Applied Acoustics, 63: