SIVI-ELEKTROİT VE ASİD- BAZ DENGESİZLİKLERİ

Transkript

1 SIVI-ELEKTROİT VE ASİD- BAZ DENGESİZLİKLERİ

2 Sıvı-elektrolit Dengesi Sağlıklı ve normal vücut işlevleri, sıvı ve elektrolit dengesine dayanır. Vücut hücrelerinin %80 i sudur ve bu su miktarı yaşa, cinse, kiloya vs. göre değişir. Sıvı ve elektrolit dengesi de fizyolojik homeostazise dayanır. Homeostazis, değişen dış ortama rağmen iç dengenin değişmez tutulmasıdır.

3 Homeostazisi Bozan Durumlar Sıvı-elektrolit dengesizliği Asid-baz dengesizliği Şok Travma Stres Organizmanın yaralanması, travma

4

5 Tablo 1: Günlük Organizmaya Alınan- Atılan Sıvı Miktarı Organizmaya Alınan Sıvı Endojen yol: 300 ml/gün (Oksidasyon 10 cal 1 gr su) Eksojen yol: Yiyecekler: ml/gün İçecekler: 1200 ml/gün Toplam: 2500 ml/gün Organizmadan Atılan Sıvı İdrar: 1500 ml/gün Feçes: 150 ml/gün Solunum: 350 ml/gün Deri:500 ml/gün Toplam: 2500 ml/gün

6 Tablo 2: Vücut Sıvılarının Fonksiyonel Bölmeleri Vücut Sıvı Bölmeleri Total Vücut Suyu İntraselüler Sıvı Ekstraselüler Sıvı İntertisyel Sıvı İntravasküler Sıvı Transselüler Sıvı Vücut ağırlığına Oranları % % 40 % 20 % 15 % 5 % 1

7 SIVI-ELEKTROLİT DENGESİNİ DÜZENLEYEN HOMEOSTATİK MEKANİZMALAR Sıvı alımı, hipotalamusdaki susama merkezi tarafından kontrol edilir. Endokrin sistem: ADH, Aldesteron, TH, PTH, Diüretik H Gastrointestinal sistem (Absorbsiyon) Renal Sistem (Reabsorbsiyon, sekresyon, ultrafiltrasyon) Sinir Sistemi (Na, su alımı-atımı kontrolü) Kardiyo-vasküler Sistem: ANP

8

9 SIVI YOĞUNLUKLARI İzotonik; ozmolaritesi hücre içine eşit sıvılardır. Hücre içi sıvıyla aynı maddeler içermeyebilir.partikül yoğunluğu eşittir (%5 Dekstroz ve %.09 NaCl) Hipertonik; ozmolaritesi hücre içi sıvı ozmolaritesinden sıvılardır. Ödem çözmek için kullanılırlar (% 20 Mannitol). Hipotonik; ozmolaritesi hücre içi sıvı ozmolaritesinden sıvılardır (% 10 ve % 30 Dekstroz). Dekstrozun yüzdesi, hipotonik olma özelliği de artar 9

10 Hidrostatik basınç; kapiller içindeki plazma ve kan hücrelerinin basıncıdır, sıvıyı damar dışına iter. Kolloid osmatik basınç; alb, globülin ve fibrinojenin basıncıdır. Filtrasyon; yarı geçirgen bir zardan, sıvı ortamdan diğer sıvı ortama doğru geçiş gösterir. Filtrasyon basıncı, hidrostatik basınçla, ozmotik basınç arasındaki farktır. Lenfatik sistem; hücreler arası bölmedeki fazla miktardaki sıvının ve kapillerden bu bölmeye kaçan çok az miktardaki proteinin tekrar dolaşıma katılmasını sağlar. 10

11 Damar ve hücreler arası sıvı bölmeleri arasında sıvı dağılımı Plazmanın hücreler arası sıvı bölümüne geçişine neden olan etmenler Kapiller permeabilitenin Yanıklar (erken dönem) Alerjik reaksiyon Kapiller kan basıncının Böbrek yetmezliği Aldesteronun ADH Karaciğer hastalığı Fazla steroid alınması Anestezi Beyin harabiyeti IV sıvıların fazla verilmesi Kolloid ozmotik basıncın Karaciğer hastalığı Malnutrisyon Albuminüri Hücreler arası sıvının, plazmaya geşinine neden olan etmenler Kapiller permeabilitenin azalması (Normale dönmesi) Steroid verilmesi Antihistaminik verilmesi Kapiller kan basıncının Çok idrara çıkma Diyare Kusma Yanık (geç dönem) Kanama Diyabetes insipitus Kolloid ozmotik basıncın Dekstran sıvıların verilmesi

12 Sıvı Dengesini Değerlendirme Anamnez alma: Sıvı dengesini bozacak herhangi bir hastalık varlığı, ilaç kullanımını sorgulama Yaşam bulgularının takibi Aldığı-çıkardığı takibi Kilo takibi CVP takibi Boyun venlerini değerlendirme Deri turgorunu ve ödemi değerlendirme Şuur durumunu değerlendirme Laboratuar tanı testleri

13 SIVI DENGESİZLİKLERİ Ektrasellüler sıvı volümünün azalması Dehidratasyon Desikasyon Akut su kayıpları Kronik su kayıpları

14 SIVI DENGESİZLİKLERİ-2 2. Ektrasellüler sıvı volümünün artması Ödem Dolaşım yüklenmesi

15 EKSTRASELLÜLER SIVI VOLÜM EKSİKLİĞİ Dehidratasyon: Ekstrasellüler sıvı kaybı Desikasyon: Ekstrasellüler sıvının hipotonik kaybı Akut su kayıpları: Ekstrasellüler sıvının izotonik ve hızlı kaybı Kronik su kayıpları: Ekstrasellüler sıvının izotonik ve yavaş kaybı

16 Volüm Eksikliğinin Belirlenmesi Yaşam bulgularının takibi Aldığı-çıkardığı takibi Kilo takibi CVP takibi Deri turgorunu değerlendirme Şuur durumunu değerlendirme

17 Volüm Eksikliğinin Nedenleri NG aspirasyon, fistül,cerrahi direnaj, kusma, diyare Kanama, devamlı yüksek ateş, aşırı terleme 3.mesafeye kayıplar: Yanık, Peritonit, ileus İdrar ile aşırı sıvı kaybı: Diüretik ted., ADH eksikliği Renal, adrenal hastalıklar, beyin taravması, koma

18 Volüm Eksikliğinin Belirtileri Güçsüzlük, apati, baş dönmesi, senkop İştahsızlık, bulantı, kusma, ateş, kilo kaybı Boyun venlerindeki dolgunluğun. deri turgorunun Postüral hipotansiyon, taşikardi, filiform nabız, şok Oligüri ve ciddi vakalarda anüri, metabolik asidoz Kandaki Htc ve protein konsantrasyonu BUN, kreatinine göre daha

19 Volüm Eksikliğinin Tedavisi Desikasyon; IV %5 Dekstroz Akut ve kronik su kayıpları; IV %09 NaCl Kronik su kayıpları hafif ise; oral 2-3 lt sıvı içine 10 gr tuz koyularak 24 saat içinde verilmesi

20 2. EKSTRASELLÜLER SIVI VOLÜM FAZLALIĞI Ödem: Ekstrasellüler sıvının artarak interstisyel alanda toplanmasıdır. Ekstrasellüler alanda hem su, hem de Na+ aynı oranlarda artmış / kanın onkotik basıncı düşmüş (hipoalbüminemi) Dolaşım yüklenmesi: Total vücut sıvısının artmasıdır.

21 Ödem Nedenleri Kapiller permeabilitenin artması: Allerjik reak., yanık Hidrostatik basıncın artması: Konjestif kalp yetmezliği, venlerin tıkanması (alçı, bandaj vs) Plazma proteinlerinin azalması: Nefrotik sendrom, yanık, malnütrisyon, kronik diyare, siroz Lenfatik drenajın azalması: Lenf nodlarının kanseri, elefantiyazis (lenflerin tıkanması)

22 Volüm Fazlalığının nedenleri Sağ kalp yetmezliği: Plevra effüzyonu, assit, özellikle sırtta ve alt ekstremitelerde ödem Sol kalp yetmezliği: Akciğer stazı / ödemi Kronik böbrek yetmezliği, kafa travmaları İlaçlar: Nifedipin, glikokortikoitler vs. Endokrin: Hiperaldesteronizm

23 Tablo 3: Ödemin Patogenezi Arterial kapillerde Hidrostatik basınç Arter kanın HP : 30 mmhg İnterstisyel sıvı HP: 3 mmhg Fark: 27 mmhg (suyun damar dışına sızması) Onkotik basınç Arter kanın OP : 28 mmhg İnterstisyel sıvı OP: 8 mmhg Fark: 20 mmhg (suyun damarda tutulması) Hidrostatik basınç: 27 mmhg Onkotik basınç: 20 mmhg Sonuç: 7 mmhg (HP, su damar dışına sızar) Venöz kapillerde Hidrostatik basınç Venöz kanın HP : 10 mmhg İnterstisyel sıvı HP:3 mmhg Fark: 7 mmhg (suyun damar dışına sızması) Onkotik basınç Venöz kanın OP : 28 mmhg İnterstisyel sıvı OP:8 mmhg Fark:20 mmhg (suyun damarda tutulması) Hidrostatik basınç: 7 mmhg Onkotik basınç: 20 mmhg Sonuç: 13 mmhg (OP, su damara girer )

24 Ödemin Belirtileri Kilo Bulantı, kusma, iştahsızlık TA normal/, taşikardi, dispne Baş ağrısı, konfüzyon Ekstremitelerde şişlik (yumuşak ödem) Göz kapaklarında şişlik Hb, Htc normal/ BUN, kreatinin, s. elektrolitleri N

25 Ödemin Tedavisi ve Bakımı Na+ ve sıvı alımını kısıtlama Diüretik tedavisi Hipoalbüminemi varsa yeterli protein alımını sağlama /tuzsuz humin albümin infüzyonu Ağır durumlarda IV hipertonik sol./ Hemodiyaliz uygulama Yaşam bulguları, kilo, aldığı-çıkardığı, şuur takibi Ödemli bölgelerin basınçtan korunması

26 Dolaşım Yüklenmesinin Belirtileri Kilo Boyun venlerinde dolgunluk Karında asit birikimi ve pulmoner ödem Ekstremitelerde şişlik (sert ödem) Dispne ve hırıltılı solunum TA, taşikardi, CVP İdrar Osmolarite değişmediği için serebral belirtiler yok

27 Dolaşım Yüklenmesinin Tedavisi Na+ ve sıvı kısıtlaması Diüretik tedavisi Ağır durumlarda Hemodiyaliz uygulaması Yaşam bulguları, günlük kilo,aldığı-çıkardığı takibi Gerekirse CVP kontrolü Ödemli bölgelerin basınçtan korunması

28 ELEKTROLİT DENGESİZLİKLERİ Elektrolitlerin Fonksiyonları Vücut sıvılarının osmolaritesini sağlamak Nöro-müsküler irritabiliteyi sağlamak H+ iyon dengesini sağlamak Vücut sıvıları arasında dengeli dağılımı sağlamak

29 Tablo 4: Ekstraselüler ve İntraselüler Elektrolit Değerleri Serum ozmolaritesi= mosm/l (Serum ozmolaritesi= Na x 2 + Glukoz/18 + BUN/3) Elektrolitler Extraselüler Sıvı İntraselüler Sıvı Katyonlar Na+ K+ Ca++ Mg++ Anyonlar Cl- HCO3- PO4 SO4 Protein İnorganik asit meq/lt meq/lt 5 meq/lt 3 meq/lt 103 meq/lt 28 meq/lt 4 meq/lt 1 meq/lt meq/lt 141 meq/lt 1 meq/lt 58 meq/lt 4 meq/lt 10 meq/lt 75 meq/lt 2 meq/lt 18 meq/lt 4 meq/lt

30 HİPONATREMİ Serum Na+:142 meq/l

31 Hiponatremi Nedenleri Na+ kaybı GIS ile kaybı Diüretik kullanımı Adrenal ve renal yetmezlikler Osmotik diürez Fazla su alımı Psikolojik polidipsi Hipotonik (tüple besleme ile) suyun fazla verilmesi Uygun olmayan ADH salınımı Kafa taravması Stroke Akc hastalıkları (tm,abse, pnomoni, tbc) Farmokolojik ajanlar: Nikotin, Morfin, Barbitürat

32 Hiponatremide Belirti-Bulgular Anorexia Bulantı, Kusma Laterji, konfüzyon, koma Kas krampları, kas seyirmesi Papiller ödem Diyare, abdominal kramp Serum Na135 meq/l Serum osmolaritesi 285 mosm İdrar Na düzeyi hiponatremi çeşidine göre değişir.

33 Hiponatremide Tedavi ve Bakım Sıvı alımını kısıtlamak Aldığı-çıkardığını, yaşam bulgularını izlemek. Lab. bulgularını izlemek. Na 115 meq/l %3 NaCl uyg. İdrar dansitesini kontrol etmek Na içeren besinlerin alımını teşvik etmek. Örn; 250 ml domates suyu 700 mg Na içerir. Total parenteral besleme yapılan hastalarda çok fazla su vermekten kaçınma

34 HİPERNATREMİ Serum Na+:145 meq/l

35 Hipernatreminin Nedenleri Su kaybı, susuzluğu algılayamama, yanıt verememe, önlem alamama Hissedilemeyen su kaybının artması (Hiperventilasyon) Diyare Çok fazla miktarda tuz alımı Parenteral yolla aşırı miktarda Na içeren sıvı verilmesi Hipertonik salin (%3-5 NaCl), %7.5 Sodyum Bikarbonat, İzotonik salin vs. Aşırı terleme Diabetes insipidus Sıcak çarpması Deniz suyunda boğulma Terapötik abortus sırasında maternal dolaşıma kaza ile hipertonik Salin girmesi

36 Hipernatremide Tedavi ve Bakım Aldığı-çıkardığını, yaşam bulgularını izlemek. Anormal su kaybı varsa sadece sıvı vermek Volüm fazlalığı varsa diüretik tedavisi yap. Serum Na düzeyini izlemek Na 160 meq/l ise %5 Dekstroz IV uyg. Tüple besleme uygulanıyorsa serum Na ve BUN düzeyini normal sınırlarda tutmak için ilave su vermek.

37 HİPOKALEMİ: HİPOPOTASEMİ Serum K+: 3.5 meq/l

38 Hipokaleminin Nedenleri Diyare Kusma veya NG aspirasyon K+ kaybı yapan diüretikler (furosamid vb) Steroid kullanımı Na içeren Penicilin kullanımı Hiperaldesteronizm Hiperalimantasyon Az miktarda alınması (anorexia nevroza, alkolizm vb) Osmotik diürez (Kontrolsüz DM, veya mannitol verilmesi vb) Renal tübüler asidoz Asidoz tedavisinde fazla alkali, insülin+dekstroz verilmesi

39 Hipokalemide Belirti-Bulgular Yorgunluk İştahsızlık, bulantı, kusma Kas güçsüzlüğü Barsak hareketlerinin azalması (ileus) Kardiyak aritmiler Digital toksisitesine duyarlılığın artması (İlerlemiş durumda) Poliüri, noktüri, dilüe idrar Orta derecede hiperglisemi Postural hipotansiyon Serum K+= 3.5 meq/l Parestezi veya kas yumuşaklığı EKG de değişiklik: Düzleşmiş T dalgası ST segmenti depresyonu

40 Hipokalemide Tedavi ve Bakım Hipokalemiyi önlemek için; Risk altındaki hastalara K+ almasını önermek Laksatif ve diüretiklerin yanlış kullanımına bağlı ise hastayı eğitmek K+ zengin gıda alımını sağlamak Reçete edilen oral K preparatlarını vermek K+ un IV verilmesiyle ilgili önemli noktaları bilmek İdrar miktarını belirlemek, oligürik hastaya K+ vermemek K+ u EKG kontrolü altında, NaCl solüsyon içinde IV yavaş infüzyon olarak uygulamak.

41 HİPERKALEMİ: HİPERPOTASEMİ Serum K+ : 5 meq/l

42 Hiperkaleminin Nedenleri Yalancı hiperkalemi: Sıkı turnike Örnek hemolizi K+ atılımının azalması: Oligürik renal yetmezlik K+ tutucu diüretikler Hipoaldesteronizm K+ fazla alımı (Özellikle renal yetmezlik durumunda): Oral K+ ilavesinin yanlış kullanımı Eski kanın hızla verilmesi Yüksek doz Potasyum Penicilin Hücredışı K+ değişimi: Asidoz Doku travması Malign hücre ölümü GİS kanama, Hemoliz

43 Hiperkalemide Belirti-Bulgular Kas güçsüzlüğü, paralizi Kardiyak aritmi, bradikardi ve kalp bloğu Solunum paralizisi Bulantı, aralıklı intestinal kolik EKG de değişiklik: Yüksek ve geniş T dalgası P dalgasının kaybolması QRS aralığının genişlemesi Hipotansiyon Serum K+: 8.0 meq/l ise ventriküler fibrilasyon/ kardiyak arrest

44 Hiperkalemide Tedavi ve Bakım Oligüriyi önlemek, K+ alımını kısıtlamak Renal yetmezliği olan bireylere K+ tutucu diüretik, K+ içeren tuz vermekten kaçınmak İlave K+ formları veya K+ tutucu diüretikler vermemek (triamterene, amiloride vb) Hiperkaleminin yanlış laboratuvar sonuçlarından kaçınmak Hiperkaleminin yaygın tedavi yöntemlerini ve güvenli uygulamasını etkileyen faktörleri bilmek. Serum K+: 7.0 meq/l ise; IV %10 kalsiyum glukonat 5-10 cc, NaHCO3 IV Hipertonik glukoz (25 gr) +insülin (5-10 U) Katyon değiştiren reçineler (Kayeksalat+sorbtol) KBY varsa diyaliz uyg.

45 HİPOKALSEMİ Serum Ca++: 4.5mEq/L

46 Hipokalseminin Nedenleri Cerrahi hipoparatiroidizm D vit eksikliği, yetersiz Ca alımı Akut pankreatit Aşırı miktarda sitratlı kan verilmesi Primer hipoparatiroidizm Hiperfosfatemi Hipoalbüminemi: Siroz, nefrotik sendrom Hipomagnezemi

47 Hipokalsemide Belirti-Bulgular Parmaklarda uyuşukluk ve karıncalanma Kas krampları Hiperaktif derin tendon refleksleri (patella ve triseps gibi) Mental değişiklikler (konfüzyon ve hafızada değişiklik, sinirlilik) Konvülsiyonlar Larenks kaslarının spazmı Kardiyak değişiklikler: EKG de QT aralığının uzaması Kanamaya eğilim Çift görme

48 Chovestek; kulağın ön kısmına fasial sinire vurularak bakılır. Dudak, burun ve yanakta kasılma olursa (+). Trousseau; hastanın koluna takılan tansiyon aletinin manşeti şişirilir ve 1-5 dk beklenir. Parmaklar ve elde kasılma gelişirse tetani vardır Amaç: Plazma kalsiyumunu normal seviyeye çıkarmak ve komplikasyonları önlemektir 48

49 Hipokalsemide Tedavi ve Bakım Ca oral / IV verme: Kalsiyum laktat, kalsiyum glukonat, kalsiyum klorür %5 dekstroz içinde verilmeli, fosfat yada karbonat içeren sıvılarla verilmez. Larenx spazmı oluşabileceği için havayolu açıklığını izleme Konfüzyon varsa güvenlik önlemleri alma Osteoporoz riski olan grupları diyetle Ca almaları için eğitme (menapozdaki kadınlar)

50 HİPERKALSEMİ Ca++= 5mEq/L

51 Hiperkalseminin Nedenleri Hiperparatiroidizm Kemik tümörleri İlerlemiş immobilizasyon Yüksek dozlarda D vit Ca içeren antiasitlerin ve Ca ilavesinin fazla kullanımı Thiazid grubu diüretiklerin fazla kullanımı

52 Hiperkalsemide Belirti-Bulguları Kas güçsüzlüğü Yorgunluk, halsizlik, letarji İştahsızlık, bulantı, kusma Konstipasyon Hafıza ve dikkat süresinin azalması ve konfüzyon Poliüri ve polidipsi Böbrek taşı Psikoza ilerleyen nörotik davranış Hiperkalsemi krizinde kardiyak arrest EKG de QT aralığının kısalması Kronik hiperkalsemide filmde kemik değişimlerinin görülmesi Kaşıntı ve oküler değişiklikler

53 Hiperkalsemide Tedavi ve Bakım Ca ve D vit alımını kısıtlama IV serum fizyolojik ve diüretik uyg. Bireyin hidrasyonunu korumak için oral yolla yeterli sıvı alımını teşvik etme Süt ürünleri ve diğer yüksek Ca lu yiyeceklerin aşırı tüketimine engel olma Digitalize hastalarda digital toksikasyonu belirtilerine karşı dikkatli olma Uzun süren hiperkalsemi veya immobilizasyon nedeniyle böbrek taşı oluşumunu önlemeye yardım etmek Dilüe idrar sağlamak için sıvı alımını arttırmak

54 HİPOMAGNEZEMİ Mg++=1.5mE/L

55 Hipomagnezemi Nedenleri Kronik alkolizm İntestinal malabsorbsiyon Diyare NG aspirasyon Diyabetik ketoasidoz İlaçlar:Diüretik, Aminoglikozitler Pankreatit Hiperparatriodizm Diğer:Yanık, Sepsis

56 Hipomagnezemide Belirti-Bulgular Nöromüsküler irritabilite Reflekslerin artması Tremor Pozitif Chvostek vetrousseau bulgusu Konvülsiyon Taşiaritmi Ciddi vakalarda EKG değişiklikleri; PR ve QT aralığının uzaması, QRS kompleksinin genişlemesi, ST segmentinin depresyonu ve T dalgasının ters dönmesi Mental değişiklikler Disoryantasyon Ruhsal değişiklikler, Halüsinasyonlar, konfüzyon.

57 Hipomagnezemide Tedavi ve Bakım Parenteral/oral Mg uyg. MgSO4 IV/IM çok yavaş uyg. (12-24 saat, Kalsiyum glukonat hazır bulundurma) Digital alan hastaları toksikasyon belirtileri açısından izlemek (Mg yetersizliği toksikasyonu hızlandırır) Konfüzyon varsa güvenlik önlemleri alma Mg kaybı olan ve ağızdan beslenebilen hastaları Mg dan zengin yiyecek alımına teşvik etme (yeşil sebzeler, fındık, baklagiller, muz, portakal ve greyfurt gibi meyveler)

58 HİPERMAGNEZEMİ Mg++= 2.5mEq/L

59 Hipermagnezemi Nedenleri Renal yetmezlik Mg içeren ilaçların renal yetmezliği olan hastalarda kullanılması Adrenal yetmezlik Eklampsi tedavisinde aşırı Mg verilmesi Dehidratasyon

60 Hipermagnezemi Belirti-Bulguları Sıcak basması Hipotansiyon Bulantı, kusma Uyuşukluk, Hipoaktif reflexler ve kas güçsüzlüğü Solunum depresyonu Koma Kardiyak anomaliler: Sinüs bradikardi, PR, QRS ve QT aralığının uzaması, kalp bloku ve diyastolde kardiyak arrest (Mg meq/l) Yenidoğanda ağlama refleksinin olmaması ya da zayıf olması

61 Hipermagnezemide Tedavi ve Bakım IV kalsiyum glukonat uyg Renal yetmezliği olan hastalara Mg içeren ilaçlar vermemek (Mg sitrat içeren X-Ray verirken dikkat) Renal yetmezlik varsa Diyaliz uyg.

62 İNTRAVENÖZ TEDAVİ Kristalloidler:küçük Moleküllü Sıvılardır. Tüm Ekstrasellüler Sıvı Bölümüne Dağılırlar. İntra Vasküler Yarı Ömrü 20-30/Dk Rl(ringer Laktat):biraz hipotoniktir. 1lt sinde 100ml su Na az. 130mEq/l %0.9NaCl %5Dekstroz Na kısıtlanan hastalarda Kolloidler:Büyük moleküllü(protein veya glikoz polimerleri) sıvılardır. Büyük bölümü Damar yatağı içinde kalır.intravasküler volüm ve kalp debisinin sağlanmasında etkilidir. %20 lik albümin

63 ASİD-BAZ DENGESİZLİKLERİ ASİD: Suda çözüldüğünde ortama H+ iyonu veren maddeler BAZ (ALKALİ): OH- (hidroksil) taşıyarak ortamdan H+ iyonu alan maddeler Ph= H+ iyonunun negatif logaritması (ph:- log H+ ) ASİD 0-6 ph 7-14 ALKALİ

64 ASİD-BAZ DENGESİZLİKLERİ

65 ASİDOZ H+ ph Nedeni: H+ yoğunluğu veya alkali rezervleri H+ sentezinin artması GİS den aşırı baz kaybı Akciğerlerden yeterince CO2 atılamaması Sorun: MSS depresyonu

66 ALKALOZ H+ ph Nedeni: H+ yoğunluğu veya alkali rezervleri Vücut dışına H+ kaybı Böbrekler / GİS den K+ kaybı Hiperventilasyon ile CO2 atılması Sorun: MSS nin aşırı uyarılması

67 TAMPON SİSTEMLERİ Bikarbonat tampon sistemi: Ekstrasellüler sıvı H2CO3/ HCO3: 1/10 NaH2CO3 + HCl H2CO3 + NaCl NaOH + H2CO3 NaHCO3 + H2O 2. Fosfat tampon sistemi: İntrasellüler sıvı NaH2PO4 + NaOH Na2HPO4 + H2O Na2HPO4 + HCl NaH2PO4 + NaCl 3. Protein tampon sistemi: Ekstrasellüler- İntrasellüler sıvı Aminoasit: Serbest karboksil grup COO- + H+ Serbest bazik grup NH3 + OH-

68 TAMPON SİSTEMLERİ-2 4. Hb tampon sistemi: Oksihemoglobin dokulara O2 bırakır CO2 veya H+ bağlanır (redükte Hb) 5. Solunum sistemi: Akciğerlerden CO2 ve uçucu H+ atılımı. 6. Renal sistem: Böbreklerde HCO3- reabsorbsiyonu ve sentezi, H+ ve NH3 sekresyonu, H+ yerine Na+ reabsorbsiyonu, HCO3- idrarla atılması

69 Metabolik Asidoz Nedenleri: Bikarbonat kaybı: Renal tübüler asidoz, diyare, Organik asit üretiminin artması: Ketoasidoz, laktik asidoz, açlık, sepsis Asit atılımının azalması: Böbrek yetmezliği Organik asitlerin (ASA, sitrik asit) veya vucutta organik asite dönüşen maddelerin alınması: Metanol vs.

70 Metabolik Asidozda Belirti-Bulgular Kussmaul solunum, hiperventilasyon Bulantı-kusma Hipotansiyon Kardiyak ritim bozuklukları Hiperpotasemi Baş ağrısı, şuur bozukluğu koma ölüm

71 Metabolik Asidozda Tedavi ve Bakım Primer nedenin tedavisi IV HCO3 verme: Plazma HCO3:15 meq/l ise %O.9NaCl /Laktatlı Ringer içinde HCO3/ sodyum laktat inf. Elektrolit dengesizliğinin düzeltilmesi

72 Metabolik Alkaloz Nedenleri Baz alınması: Bikarbonat, sitrat, asetat, karbonat veya antiasit alımı, kan tx GİS asit kaybı: Kusma, NG aspirasyon İdrarla asit kaybı: Diüretik kul., hiperaldesteronizm Cushing S., volüm ve K+ kaybı Kr. Hiperkapnede Hiperkapninin hızla düzeltilmesi

73 Metabolik Alkalozda Belirti-Bulgular Huzursuzluk, oryantasyon bozukluğu Kas seyirmeleri, tetani, konvülsiyon Hipoventilasyon, apne periyotları (Cheyne stoks solunum), siyanoz Kardiyak arrest

74 Metabolik Alkalozda Tedavi ve Bakım Primer nedenin tedavisi NaCl ve/veya KCl inf. ph> 7.55 ise HCl / Amonyum klorür / Ringer inf. Volüm yüklenmesi ve böbrek yetmezliği varsa diyaliz

75 Respiratuar Asidoz Nedenleri: Solunum merkezinin inhibisyonu: İlaçlar (barbitüratlar, hipnotikler, trankilizanlar, narkotikler), O2 tedavisi, intrakranial basınç, kardiyak arrest, uyku apne sendromu Göğüs duvarının ve solunum kaslarının hastalıkları: Myastenia gravis, Multiple skleroz, poliomiyelit, travma, Havayolu obstrüksiyonu: Laringospazm, astma, mekanik obstrüksiyon Alveolar gaz değişiminin bozulması: Ak. Akciğer ödemi, ARDS, pnömotoraks, hemtoraks, KOAH

76 Respiratuar Asidozda Belirti-Bulgular Hiperventilasyon, dispne, vizing solunum, siyanoz Taşikardi ve aritmiler Oryantasyon bozukluğu koma ölüm

77 Respiratuar Asidozda Tedavi ve Bakım Primer nedenin tedavisi (antibiyotik t., postural drenaj) NaHCO3 / Ringer laktat / Na laktat IV uyg. O2 tedavisi ve elektrolit dengesizliğinin tedavisi

78 Respiratuar Alkaloz Nedenleri: Hiperventilasyon yaratan olaylar: Anksiyete, histeri, kafa travmaları, SVO, akciğer ödemi / pnömonisi, karbonmonoksit zehirlenmesi Solunum merkezinin aşırı uyarılması: Yüksek ateş, ensafalit, serebral tm. Metabolik olaylar: Hepatik yetmezlik, salisilat intoksikasyonu Ağır egzersizler

79 Respiratuar Alkalozda Belirti-Bulgular Huzursuzluk Anksiyete Tetani, konvülzyon

80 Respiratuar Alkalozda Tedavi ve Bakım Primer nedenin tedavisi Psikoterapi Derin-yavaş solunum Torba/ kesekağıdına solutma

81 SONUÇ: ASİD-BAZ DENGESİZLİKLERİ ph H+ Bozukluk Konpansazyon Metabolik asidoz HCO3 pco2 Metabolik alkaloz HCO3 pco2 Respiratuar asidoz pco2 HCO3 Respiratuar alkaloz pco2 HCO3

82 Arter ve Ven Kan Gazları Arter Ven Kan ph pco mmhg mmhg HCO meq/l meq/l PaO mmhg 40 mmhg

83 Örnek -1 ph: 7.55 pco2: 42 mmhg HCO3: 35 meq/l N Sonuç: Metabolik alkaloz

84 Örnek -2 ph: 7.30 pco2: 70 mmhg HCO3: 35 meq/l Sonuç: Respiratuar asidoz, kompanzasyon başlamış

85 ÖRNEK VAKA 50 yaşın da erkek, mide şikayetleri var, şikayetler arttığında birkaç kez soda içiyor. 2 hafta sonra aşırı gerginlik ve sinirlilik nedeniyle hastaneye başvuruyor. Muayenede derin tendon reflekslerinin hiperaktif olduğu, Solunumun baskılandığı ve radyolojik olarak peptik ülser saptanıyor. Lab= Na+146 meq/l, HCO3-36 meq/l, K+3.4 meq/l, pco2 57mmHg, ph 7.65.

86