ÇOCUK İSTİSMARI VE İHMALİNİN ADLİ DİŞ HEKİMLİĞİNDEKİ YERİ VE ÖNEMİ
|
|
- Bercu Zaimoğlu
- 8 yıl önce
- İzleme sayısı:
Transkript
1 T.C. Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Adli Tıp Anabilim Dalı ÇOCUK İSTİSMARI VE İHMALİNİN ADLİ DİŞ HEKİMLİĞİNDEKİ YERİ VE ÖNEMİ BİTİRME TEZİ Stajyer Diş Hekimi Melis Sıla ÇETİN Danışman Öğretim Üyesi: Yrd. Doç. Dr. Ender ŞENOL İZMİR-2014
2 ÖNSÖZ Saygıdeğer hocam Yrd. Doç. Dr. Ender ŞENOL a bu konuda çalışma yapmama olanak sağladığı için ve yardımlarından ötürü, sevgili hocam Prof. Dr. Fahinur ERTUĞRUL a ise kaynak bulmamdaki desteklerinden ötürü teşekkürü borç bilirim. Ayrıca bana inanan, her zaman yanımda olan, sevgisini ve desteğini benden esirgemeyen aileme ve arkadaşlarıma gönülden teşekkürler.. İZMİR-2014 Stj.Diş Hekimi Melis Sıla ÇETİN
3 İÇİNDEKİLER 1.GİRİŞ ÇOCUK İSTİSMARI VE İSTİSMAR TİPLERİ Çocuk İstismarının Tanımı Tarihçesi Ve Nedenleri Çocuk İstismarının Tanımı Çocuk İstismarının Tarihçesi Çocuk İstismarının Nedenleri İstismar Tipleri Fiziksel İstismar Dövme Yanıklar Sallanmış Bebek Sendromu Zehirlenme Fiziksel İstismar Öykülerinde En Sık Rastlanan Ortak Özellikler Fiziksel İstismarda Fizik Muayene Bulguları Deri Bulguları Morarma (Ekimoz) Yanık Isırıklar Düşme ve İskelet Travması Künt Karın Travması Nörolojik Bulgular Oküler Bulgular Ağız ve Diş Bulguları Laboratuvar Bulguları Ragyografiler Cinsel İstismar Cinsel İstismarda Fizik Muayene Bulguları Duygusal İstismar Çocuk İhmali ÇOCUK İSTİSMARI VE İHMALİNDE ADLİ DİŞ HEKİMİNİN ROLÜ Fiziksel İstismar Olgularında Diş Hekiminin Rolü Ağızdaki Lezyonlar... 22
4 Dudak ve Dil Frenulumundaki Yırtıklar Dil Travması ve Diğer Yumuşak Doku Yaralanmaları Dişlerde Sallanma Kırılma Kopma ve Dişlerin Canlılığını Yitirmesi Eksik Dişler Yanıklar Isırık İzleri Kemik Fraktürleri Cinsel İstismar Olgularında Diş Hekimlerinin Rolü Dental İhmal Olgularında Diş Hekiminin Rolü Tanı ve Ayırıcı Tanıda Diş Hekiminin Rolü İSTİSMAR VAKALARINDA HUKUKİ SORUMLULUK İstismara Uğrayan Çocuğa Hastanelerde Yaklaşım ve Sağlık Çalışanlarının Sorumluluğu İstismar Şüphesinde Öykü Alma Delillerin Toplanması ve Tıbbi Kayıt Tutulması Olguların Raporlanması Adli Olgu Bildirimi Sağlık Çalışanlarının Adli Olgularda İhbar Zorunluluğu Ve İlgili Yasalar SONUÇ KAYNAKLAR ÖZGEÇMİŞ... 41
5 KISALTMALAR DİZİNİ BM: Birleşmiş Milletler WHO: World Health Organization - Dünya Sağlık Örgütü TCK: Türk Ceza Kanunu ÇİKORED: Çocuğu İstismardan Koruma ve Rehabilitasyon Derneği TME: Temporomandibuler Eklem PT: Protrombin Zamanı PTT: Parsiyel Tromboplastin Zamanı MSS: Merkezi Sinir Sistemi HIV: Human Immunodefiency Virus
6 1.GİRİŞ Çocuk istismarı karmaşık nedenleri ve trajik sonuçları olan, tıbbi, hukuki, gelişimsel ve psiko-sosyal kapsamlı ciddi bir sorundur (1). Çocuğun sağlığını, fiziki ve psikolojik gelişimini olumsuz etkileyen, bir yetişkin, toplum ya da devlet tarafından bilerek ya da bilmeyerek yapılan hareket ya da davranışlara Çocuk İstismarı denmektedir. Çocuğun sağlığı, fiziksel veya psikolojik gelişimi için gerekli ihtiyaçlarının karşılanmaması ise Çocuk İhmali olarak tanımlanmaktadır(2). Çocuk ihmal ve istismarı kapsamlı bir olgu olmasına karşın çocuğa yönelik istismarda fiziksel istismar ön plana çıkmaktadır(2). Çocuk istismarı; fiziksel, cinsel, duyusal istismar ve ihmal olmak üzere dört temel gruba ayrılır(3). Tedavisi oldukça zor olan ve çocukta ömür boyu sekeller bırakabilecek bu dört farklı durumun tanısını koyarken yararlanılan adli birimlerden biri de; Adli Diş Hekimliği dir. Adli diş hekimleri, çocuk istismarı ve ihmalinin tanımlanmasında önemli bir rol oynar çünkü dişler ve ağız boşluğu bu konuda önemli deliller içerebilmektedir. Çocukların muayenesi sırasında ağız boşluğunda, dişler ve yumuşak dokularda travmatik lezyonlar bulan diş hekimi öncelikle çocuk istismarını düşünmeli ve ayrıntılı bir anamnez almalıdır. Çocuklarda cinsel yolla bulaşan bir hastalık saptandığında da adli diş hekimi vakayı hem çocuk ihmali hem de çocuk istismarı açısından değerlendirmelidir (4). Diş hekimi bir travma vakasında mutlaka istismar olasılığından şüphelenmeli, acil tedaviyi sağlamalı ve istismarla ilgili şüpheleri varsa hastayı ilgili makamlara
7 sevk etmelidir. Diş hekiminin fark ettiği bir vakayı yetkili makamlara bildirmemesinde etik ve yasal sorumlulukları vardır(5). İstismara uğrayan çocuk, aile birliğinin bozulacağı endişesiyle korkutulduğu ve sindirildiği için, yaşadığı travmanın etkisiyle karşı koyacak gücü bulamadığından veya kendisine yapılanı tam olarak algılayamadığından vb. çeşitli nedenlerle sessiz kalmaktadır. Bazı çocuklar ve istismara tanık olan yetişkinler ne yapacaklarını, nereye başvuracaklarını bilmemeleri ve özellikle istismar aile içinde gerçekleşmişse faille karşı karşıya kaldıklarında daha büyük travmaya uğrayacaklarını ve hatta öldürülebileceklerini düşünmeleri gibi çeşitli sebeplerden dolayı olayı gizlemektedir. Çocuk istismarı ne çocuk ne de ebeveynler için örtbas edilebilir bir şeydir(5). Bu çalışmada çocuk istismarı ile ilgili genel bilgiler, istismar ve ihmal tespiti için farkındalık, çocuk istismarının tanısında adli diş hekiminin yeri, önemi, etik ve yasal sorumlulukları üzerinde durulacaktır.
8 2.ÇOCUK İSTİSMARI VE İSTİSMAR TİPLERİ 2.1.Çocuk İstismarının Tanımı Tarihçesi ve Nedenleri Çocuk İstismarının Tanımı Çocuk Koruma Kanunu na göre çocuk; Daha erken yaşta ergin olsa bile, 18 yaşını doldurmamış kişi. şeklinde tanımlanmaktadır(6). Çocuk Hakları Sözleşmesinin 1. Maddesinde ise; Çocuğa uygulanabilecek olan kanuna göre daha erken yaşta reşit olma durumu hariç, 18 yaşına kadar her insan çocuk sayılır. şeklindedir(7). Çocuk istismarı, geniş anlamda, belli bir zaman dilimi içerisinde bir yetişkin tarafından çocuğun bulunduğu kültürde kabul edilmeyen bir davranışa maruz kalması şeklinde tanımlanabilir (4). Başka bir deyişle; genellikle çocuğa bakıp gözetmekten sorumlu anne, baba ve bakıcı gibi yetişkinlerin hatalı davranışlarından dolayı çocuklarda ortaya çıkan fiziksel, psikolojik ve sosyal yönden olumsuz etkilenme çocuk istismarı ve ihmali olarak tanımlanmaktadır (8). Bir başka tanımlama ise WHO nun, 1985 yılında yapmış olduğu bir tanımlamadır. Bu tanımlamaya göre çocuk istismarı: Çocuğun sağlığını, fiziksel gelişimini, psiko-sosyal gelişimini olumsuz yönde etkileyen; bir yetişkin, toplumu veya ülkesi tarafından bilerek veya bilmeyerek yapılan davranışlardır. (9). Çocuk istismarı tanımlaması 2006 yılında değişikliğe uğramış ve Sorumluluk ilişkisi ve güvenlik bağlamında çocuğun sağlığına, bekasına gerçek veya gizli zarar ile sonuçlanan tüm bedensel ve/veya duygusal kötü muamele, cinsel istismar, ihmal ya da ihmalci davranış veya ticari ya da başka sömürü biçimleridir. şeklinde yeniden tanımlanmıştır (10). 3
9 Bu davranışlar ülke içinde veya ülkeler arasında farklı boyutlarda gözlenebilir. Çocukluk çağı travmaları içinde yer alan çocuk istismarı tekrarlanabilirliği ve çocuğa genelde en yakınları tarafından yapılıyor olması nedeniyle tanımlanması ve tedavi edilmesi en zor olan travma şeklidir (4). Uzun dönemde fiziksel, psikolojik ve sosyal olumsuz sonuçlara neden olabilmektedir. Çocuk istismarı fiziksel istismar, cinsel istismar, duygusal istismar ve ihmal olmak üzere 4 temel gruba ayrılır (1,3,4) Çocuk İstismarının Tarihçesi Çocuğun sosyal konumunun belli olmadığı, anlam ve değerinin yasal, siyasal ve ekonomik açıdan kurumsallaştığı bir toplumda, çocuğa yapılan muamelenin istismar sınırları da belli değildir (10). Çocuğa yönelik şiddet, en eski uygarlıklardan beri kültürler arasında ve benzer kültürlerde farklı zamanlarda not edilmiştir. Bebek katilliği evrensel bir fenomen olduğunu düşündürecek şekilde hemen her kültürde belgelenmiştir. Kentleşmenin başladığı 18. yüzyılda ve teknolojik gelişmelerle, toplum tarafından çocuğa daha fazla ekonomik değer verilmiş ve çocuk genellikle ucuz iş gücü olarak kullanılmıştır. İşledikleri küçük suçlara göre sert cezaların verilmesi kabul edilmiş ve bu cezalar okulda, evde, mahkemelerde uygulanmıştır (5). Çocuk istismarına yazılı tarihin başlangıcından itibaren çeşitli kaynaklarda rastlanmasına karşın, insanlığın konuya dikkati son yüzyılda çekilebilmiştir yılında Tardieu tarafından tıbbi literatürdeki ilk tanımlama yapılmadan önce, Hugo ve Dickens in romanlarında konuya değinildiği görülmektedir. Uzun bir süre sonra Caffey in 1946 da uzun kemik ya da kosta kırıkları ve subdural hematom ile çocuk istismarı arasındaki ilişkiyi vurgulaması üzerine konu yeniden gündeme gelmiştir 4
10 (1). Kempe 1965 de ilk kez hırpalanmış çocuk terimini kullanmış, daha sonra bu terim yerini çocuk istismarı terimine bırakmıştır. Günümüze uzanan süreçteki en önemli gelişmeyse kuşkusuz 1989 da BM (Birleşmiş Milletler) tarafından kabul edilen Çocuk Hakları Sözleşmesi dir. Sözleşmenin 19. maddesi çocuğun bakımıyla sorumlu olan kişilerden gelecek her türlü kötü muameleye karşı korunmasının sözleşmeyi imzalayan devletlerin yükümlülüğünde olması koşulunu getirmiştir (1,8,11). Türkiye de çocuk istismarıyla ilgili çalışmaların başlangıcı çok yeni olup, daha çok adli tıp, sosyal pediatri, çocuk ve ergen ruh sağlığı uzmanlarının öncülüğünde yürütülmektedir (4) de tıp doktoru, pedagog, psikolog, hukukçu ve gönüllüler tarafından kurulan, konuyla ilgili ilk dernek olan Çocuğu İstismardan Koruma ve Rehabilitasyon Derneği (ÇİKORED) ile Çocuk İstismarı ve İhmalini Önleme Derneği nin çalışmaları özellikle vurgulanmalıdır (1) Çocuk İstismarının Nedenleri Çocuk istismarı değişik tür ve boyutlarda; dini, ahlaki, toplumsal, kültürel, çocuğun kendisi ile ilgili, ailenin sosyo-ekonomik durumu ve ebeveynin özellikleri ile ilgili olmak üzere çeşitli kolaylaştırıcı faktörlere (risk faktörleri) ve bu faktörlerin birbirleriyle etkileşimlerine bağlı olarak gerçekleşmektedir (6). Başlangıçta çocuk istismarının seyrek olarak, kişilik bozukluğu olan, düşük sosyo-ekonomik düzede yetişkinler tarafından uygulandığı, istismarcıların çocukluğunda istismara maruz kalan kişiler oldukları ve yıllar geçtikçe istismarın yaygınlığının arttığı iddia edilmekteydi (6). 5
11 Yapılan çalışmalar, çocuk istismarı ve ihmalinin çok seyrek olmadığını ve çeşitli yapısal özellikteki toplumlarda karşımıza çıkabileceğini göstermektedir. Çocuk istismarı faillerinin ruhsal açıdan problemli kişiler oldukları konusundaki düşünce ise bazı araştırmacılarca çok fazla destek bulmamıştır. Çocuk istismarı faillerine özgü bir ruhsal problem tanımlanmamakta dolayısıyla ruhsal problemi olmayan kişilerin de bu tür davranışları gerçekleştirebildiği ve çocukluğunda istismar edilenlerin tümünün istismarcı olmadığı, istismara uğramayan kişilerin de istimrarcı olabileceği belirtilmektedir. Yıllar içinde çocuk istismarı ve ihmali davranışında gözlenen artışın ise bu konudaki araştırmaların ve farkındalığın artışına bağlı olabileceği öne sürülmektedir (6). Diğer bazı araştırma sonuçlarına göre ise çocuğa şiddet uygulanmasının en önde gelen nedenleri olarak; geleneksel aile yapısında fiziksel cezalandırmanın normal karşılanması (kültürel tolerans), ebeveynlerin geçimsizlikleri, anlaşmazlıkları, mutsuz ve huzursuz aile ortamı, üvey ebeveyn olma durumu, ailenin ekonomik (yolsuzluk, işsizlik, borçlanma) sosyal, ruh ve beden sağlığı ve bunların elde edilebilirliği ile ilgili sorunları ön planda tutulmaktadır(6). 2.2.İstismar Tipleri Çocuk istismarı fiziksel istismar, cinsel istismar, duygusal istismar ve çocuk ihmali olmak üzere 4 temel gruba ayrılır (1,3,7) Fiziksel İstismar Fiziksel istismar en geniş anlamda çocuğun kaza dışı yaralanması şeklinde tanımlanabilir (6). 6
12 Çocuklarda kazalar sık görülmekle birlikte, yaşa uygun olmayan, kendi kendine olma olasılığı çok düşük olan hasarlarda istismardan şüphelenmek gerekir (1,7). Hasarı başka bir çocuğun yaptığı söyleniyorsa o çocuğun bunu gerçekten yapıp yapmayacağı sorgulanmalıdır (1). Kaza gibi travmalar genellikle çocuk anne-babası tarafından cezalandırılmak istendiğinde veya anne-baba kontrolünü kaybettiğinde ortaya çıkar. En sık dövme şeklinde görülür (1,7,11). Tipik başvuru şekli ebeveyn tarafından nasıl meydana geldiği çok iyi açıklanamayan morarmalardır (1). Daha seyrek olarak ise yanıklar, kesici travmalar, zehirlenmeler, asfiksi, boğulma görülebilir (1,7). Yaralanma ile gelen her çocukta fiziksel istismar olasılığı akla getirilmelidir (1). Bundan şüphe duyulduğunda dikkatli öykü alınıp fiziksel muayene yapılmalı, incelemeye rutin radyolojik tetkikler ve kan sayımı da eklenmelidir (1,7). Değerlendirmede; çocuğu tedaviye getirmede açıklanamayan bir gecikme, çelişkili öykü, fiziksel bulgularla uyumsuz öykü, tekrarlayan şüpheli yaralanmalar, hasardan çocuğu ya da başka birini sorumlu tutan anne-baba, çocuğun hasarla ilgili anne-babayı suçlaması, anne-babada istismara uğrama öyküsü ve anne-babanın çocuktaki hasar konusunda ilgisiz ya da aşırı kaygılı görünmesi fiziksel istismarı düşündürmelidir (1). Fiziksel muayenede ise; baldır ve bacaklardaki morluklar, genital bölgelerdeki morluklar, değişik iyileşme evrelerindeki doku hasarları, el izi, ısırık izi gibi özel izler, çok sayıda sigara yanıkları, perine ve kalçadaki yanıklar, karaciğer ya da dalak yırtımasına yol açan künt karın travması, sefal hematom, subperiostal kanama, epifizde ayrılma, epifiz ve metafizde küçük kopma kırıkları, metafizyel parçalanma, periostal kalsifikasyon gibi radyolojik bulgular, retinal kanama, retinal 7
13 ayrılma, lens dislokasyonu gibi göz hasarları, çoklu kosta kırıkları, kulak çekme ile meydana gelen timpanik zar yırtılması ve kulak hasarları, kol ya da bacağın bükülmesi ile oluşan spiral kırıklar, fasiyal kırıklar ve dental travmalar ile frenulum kopmaları ve diğer intraoral yaralanmalar fiziksel istismarı akla getirmelidir (12) Dövme Büyük çocuklar açık elle, yumrukla veya bir alet kullanılarak dövülmüş olabilir. Lezyonlar çoğu kez baş, ense, sırt, ve kalçadadır (1,7). Morarma gözlenen bölgelerin altındaki komşu kemik dokularda kırık sık görülür. Subdural hematom, kafatası kırıkları, oküler travma ve karın travması saptanabilir (7,11) Yanıklar Belirgin istismar sonucu olabileceği gibi, çocukla yeterince ilgilenilmemesi sonucu da olabilir. Çocuk istismarının %10 unu kapsayıp, sıklıkla sıcak su yanıkları veya sıcak nesnelerle temas edilmesi şeklinde görülür (1) Sallanmış Bebek Sendromu Çocuk istismarının ağır bir formudur, en sık iki yaşın altında görülür, ancak beş yaşa kadar olabileceği bildirilmektedir (7). Genellikle 15 ayın, özellikle de 6 ayın altındaki çocuklar kızgın anne-babaları tarafından şiddetlice sallandıklarında, beyin kafatasının içinde ileri geri hareket eder ve çarpmaya bağlı kontüzyon, köprü venlerin yırtılması, subdural hematom ve beyin kanaması gelişebilir. Dıştan bakıldığında çoğu kez görünür zedelenme yoktur. Subdural hematom % olasılıkla tabloya eşlik eder ve %80 olasılıkla iki yanlıdır (1). Sallamış bebek sendromunun tek bulgusu olabilir. Hafif kafatası zedelenmelerinde subdural 8
14 hematom oluşması beklenmez (1,7). Kafa içi kanama olmasa bile kafa içi basıncındaki kontrolsüz yükselmeler sonucu masif beyin ödemi gelişebilir. Eşlik eden spinal kord travması ve uzun kemik, kosta, torakolomber spinöz çıkıntı kırıkları sıktır. Bu çocuklarda letarji, kusma, sürekli huzursuzluk ve beslenmede azalma gibi geniş spektrumlu bulgular gözlenebilir. Bu bulguları açıklayabilecek viral hastalık, kolik, veya reflü olmaması şüphe uyandırmalıdır (1). Çocuk koma, konvülsiyon, apneik atak veya solunum sıkıntısı tablosunda getirilebilir (7). Resüsitasyondan sonra diğer travmaların varlığı açısından ayrıntılı muayene gerekir. Retina ve vitreus hemorajisini araştırmak için oftalmolojik muayene istenmelidir. Tek veya iki yanlı retina hemorajisi sallanmış bebek sendromunda %85 veya daha sık olarak saptanabilir (1). Sallanmış bebek sendromunda mortalite %50-55 civarındadır (1,7). Başlangıçta koma tablosunda getirilen olgularda mortalite %60 lara yükselir, yaşayanlarda ağır mental gerilik, spastik kuadripleji veya ağır motor fonksiyon bozukluğu gelişebilir (1) Zehirlenme Çocuklarda kasıtlı zehirlenmelerde herhangi bir ilaç veya kimyasal madde kullanılmış olabilir. En sık saptananlar asetominofen, aspirin, sedatifler, alkol, laksatifler, toksik ajanlar ve hidrokarbonlardır. Zorla tuz verilmesi ve susuz bırakılması hipernatremik dehidratasyona veya aşırı su verilmesi su intoksikasyonuna neden olabilir. Küçük bir çocukta aşırı dozda ilaç alımına bağlı zehirlenmeler çocuk istismarı açısından şüphe uyandırmalıdır. Çünkü kaza sonucu alımlarda küçük çocuklar genellikle büyük miktarda ilaç alamazlar. Diğer istismarlara oranla fazla olmasa da mortalite oranı (%17) çok yüksektir (1,7). 9
15 2.2.2.Fiziksel İstismar Öykülerinde En Sık Rastlanan Ortak Özellikler Tedaviye başvurmada açıklanmayan gecikmeler İlk gelişte verilen öykünün sonradan değiştirilmesi Tek tek verilen ebeveyn öykülerinde farklılık Çocuğun yaş ve gelişme durumuyla uyumsuz öykü Çocuğun kardeşlerinin suçlandığı yaralanmalar Ebeveynlerde veya bakıcılarda düşmanca davranışlar Fiziksel bulgulara uymayan öykü Şüpheli travma öyküsünün birden fazla olması Kazanın çocuğun kendisine yüklenmesi Çocuğun hastane hastane gezdirilmesi Çocuğun yapacağı açıklamalar Anne-babanın şüpheli tutumu Anne-babanın çocukken istismara uğrama öyküsü Anne-babanın çocuktan gerçekçi olmayan beklentilerinin olması(6) Fiziksel İstismarda Fizik Muayene Bulguları Muayene öncesinde çocuğa açıklama yapılması gerekir. Ek duygusal travma yaratılmaması amaçlanmalıdır (1). Muayene sırasında istismarcı olarak şüphelenilmemesi şartıyla, başka bir kişinin daha muayene odasında olması sağlanmalıdır (1,7). Çocukta tam bir değerlendirme yapılmalı; gelişimsel, davranışsal, mental ve emasyonel durum araştırılmalıdır (1). Büyüme parametreleri ve çocuğun cinsel gelişimi mutlaka değerlendirilmelidir (11). Tüm kemik yapılar 10
16 palpe edilmeli, hassasiyet olan bölgeler gizli travma açısından radyolojik olarak incelenmelidir. Tüm morluk ve yanıklar not edilmeli ve lezyonun boyutunu değerlendirebilmek için bir ölçü skalasının görülebileceği fotoğrafları çekilmelidir (1). Özellikle çok küçük bebekler, hareket edemediklerinden kendi kendilerini bereleyemezler. Yürümeye başladıktan sonra, düşüp bacak ve alınlarını morartsalar dahi, kollarının üst kısımlarındaki ve göğüsteki berelenmeler büyük olasılıkla kötü muamele görmelerinin sonucudur. Isırık ve tırmık izleri ile yanık izleri daima soruşturulmalıdır. Yanık izleri, sigara ile veya dağlama yoluyla yapılmış olabilir (10) Deri Bulguları Deri travmasında görülen lezyonlar morarma, yanık, laserasyon ve ısırıklar olabilir (1). Bu lezyonların fiziksel istismar olarak kabul edilmesi için, tanınabilecek kadar belirgin olması ve geçici kırmızılığın ötesinde bir deri zedelenmesine yol açması gereklidir (13). Lezyonların yeri istismar açısından önem taşıyabilir. Kulak, ense, kalça, uyluk, frenulum gibi yerlerdeki deri lezyonlarının istismar sonucu olma olasılığı fazladır. Derinin tam bir gözlemi gerekir, çünkü başka lezyonlara rastlama olasılığı da vardır. Özellikle primer lezyon morarma veya kontüzyon ise en azından tam kan sayımı, PT, PTT, kanama zamanı bakılmalıdır. Taze ısırıklarda tükürük açısından sürüntü alınmalı ve iç organ zedelenmesi açısından da değerlendirme yapılamalıdır (1). 11
17 Morarma (Ekimoz) İlk olarak morarmanın yaşı değerlendirilmelidir (1). Yüz, genital ve gluteal bölge gibi yumuşak yerlerdeki veya kulak, ense, üst dudak, filtrum gibi travmadan daha az etkilenen bölgelerdeki lezyonlar ile delici şekilli morarmalardan şüphelenmek gerekir (1,7). Kaza sonucu olan morarmalar daha çok kemiklerin çıkıntılı bölgelerinin üzerinde görülür. Aktif çocukların özellikle alt ekstremitelerinde morarmalar sıktır. Unutulmaması gereken bir nokta, aynı çocukta hem kazaya hem de istismara bağlı morarmaların birlikte olabileceğidir (13) Yanık En sık etken, kasıtlı olsun, kaza olsun sıcak sıvılardır (1). Kasıtlı sıvı yanıklarında en sık daldırma, batırma ve sıçratmaya bağlı lezyonlar görülür (1,7). Batırma yanıkları keskin sınırlıdır veya su düzeyinin sınırları yanıklı ve yanmamış deriyi keskin bir sınırla ayırır. Ekstremitelerde eldiven, çorap tarzı lezyonlar görülebilir (1,5,7). Kaza yanıklarında ise düzensiz yanıklar ve çok sayıda sıçratma lezyonları gözlenir. Lezyonların simetrik olması kasıtlı olması lehinedir. Sigara yanıkları kaza sonucu olabilir, ancak 8-10 mm den daha geniş çaplı, derin ve daire şeklindeki lezyonların kasıtlı yapılmış olma olasılığı fazladır (5) Isırıklar Erişkin birine ait ısırık izinin kaza ile olma olasılığı asla yoktur. Isırığın insan veya hayvana ait olduğu ayırt edilmelidir. Hayvan dişleri dardır, deride ufak bir delik oluştururlar, insan ısırığından dişin anatomisine uyumlu olarak oval veya eliptik bir lezyon görülür. Tam olmayan ısırık lineer izler bırakır ve tanınması zordur. Maksiller köpek dişleri arasındaki aralık 3 cm den fazla ise ısırık bir erişkine aittir ve istismar 12
18 düşündürür (1). Bebeklerde, kalça ve genitale yakın bölgelerde ceza amacıyla yapılmaktadır. Daha büyük çocuklarda ise, cinsel amaçlı veya fiziksel saldırıya bağlı olmaktadır. Genellikle birden fazla, net veya emme izleriyle birlikte görülmektedir. Isırık izinin renk, büyüklük ve lokalizasyonunun kaydedilip, fotoğraflanması ve taze ısırıklardan genetik inceleme için sürüntü alınması önemlidir (7) Düşme ve İskelet Travması Kısa yüksekliklerden düşmeler sonucu gelişen ağır ve fatal lezyonlarda istismar olasılığı yüksektir. Yatak veya karyoladan düşme sonucu ağır kafa veya MSS (merkezi sinir sistemi) travması beklenmez. Merdivenden düşme sonucu da genellikle hayatı tehdit eden travma beklenmez. Süt çocuklarında kafatası, kaburga ve metafiz kırıkları, bir yaşından büyük çocuklarda ise uzun kemik kırıkları istismara bağlı kırıklarda ilk sırada yer alır. İstismara uğrayan çocuklarda iskelet zedelenmesi sıklıkla sallanmış bebek sendromuna bağlıdır (1). Kırıkları değerlendirirken istismar varlığı açısından en şüphelendirici bulgu, olayı açıklayacak uygun bir öykünün olmamasıdır. Genel olarak, henüz yürüyemeyen bir çocuktaki herhangi bir kırıkta istismardan şüphelenilmelidir (1,7). Bir yaşın altındaki bir çocuğun vücut kitlesi bir yükseklikten düşmeyle kırık oluşumuna yol açacak ağırlıkta değildir. Bu çocuklarda iskelet sisteminin daha iyi araştırılması veya kemik sintigrafisi gerekebilir (1). Oyun oynarken düşme, diğer çocuklarla yapılan küçük kavgalar, bakıcının kucağından düşme, karyoladan düşme gibi günlük, sık rastlanan travmalar genellikle vertebraların spinöz çıkıntısı, skapula, sternum veya uzun kemik metafiz kırıklarına yol açmaz. Fizik muayene bu bölgelerin kırıkları ile uyumluysa radyografi istenmeli 13
19 ve daha ileri araştırma yapılmalıdır, çünkü bu tip lezyonlarda istismar olasılığı fazladır (1) Künt Karın Travması İstismara uğrayan çocuklarda, kranial travmadan sonra mortalitenin ikinci nedenidir. Görünür bulgu olmaması nedeniyle tanınması zordur. Bu çocuklarda içi boş organlara ait travma sıktır. Açıklanamayan peritonit, safralı kusma, anemi varlığında istismardan şüphelenilmelidir (1) Nörolojik Bulgular Süt çocuklarında sallama veya başa vurma sonucu kafa içi zedelenme görülebilir (1,7). Bu durumda yaygın beyin ödemi gelişebilir veya subdural hematom nedeniyle kafa içi basıncı artabilir (1). Kafa içi basıncının artışına bağlı huzursuzluk veya letarji, hiponomi, fontanel bombeliği, baş çevresinin artışı, kafa içi kitleye bağlı fokal bulguların varlığı, koma, konvülsiyon, bradikardi, apne veya kardiyopulmoner durma saptanabilir (1,7) Oküler Bulgular İstismara uğrayan çocuklarda fundoskopik muayene normal muayenenin değişmez bir parçası olmalıdır, çünkü kafa içi patolojik durumlardaki en sık bazen de tek bulgu retinal kanama olabilmektedir (7). Retinal kanama saptandığında kranial BT (bilgisayarlı tomografi) endikasyonu doğar (1). Retinal kanama çoğu vakada sekel bırakmaksızın kendiliğinden düzelir (1,7). Göze doğrudan vurmalar sonucu 14
20 periorbital ekimoz, ödem, orbital kırıklar, subkonjunktival kanamalar, lens dislokasyonu veya retinal ayrışma gözlenebilir (1) Ağız ve Diş Bulguları Hekimler ağız sağlığı ve dental hasarlar konusunda çok kısıtlı eğitim aldıklarından istismar ve ihmalin ağız ve diş bulgularını atlayabilirler (1,3,5). İstismar düşünülen tüm olgularda dikkatlice ağız içi ve perioral muayene yapılmalıdır. Çocuğun zorla beslenmeye çalışılması sonucu üst dudak, frenulum ve ağız tabanında morarma ve laserasyon, dişlerde kırık ve avulsiyon, yüz ve çene kemiklerinde kırıklar gözlenebilir (5). Çocuklarda oral kavite cinsel istismara da sık maruz kalan bir bölgedir (1). Oral veya perioral gonore veya sifiliz varlığı prepubertal bir çocukta cinsel istismar için patognomoniktir (1,4). Ağız içi muayenede aşağıdaki faktörler incelenmelidir; Çürükler, yumuşak dokuların durumu, ağız hijyeni ve önceki diş tedavileri gibi hastanın mevcut durumu Hastanın ağzını normal ölçülerde açıp kapatabilmesi Sentrik kapanış durumu Maksilla ve mandibulanın hasarı Temporomandibüler eklem bölgesi Eksik, kırılmış, renk değiştirmiş dişler Dişlerin perküsyona reaksiyonu ve mobilitesi Dilin boyutu ve fonksiyonları Kapanış sınıflandırılması Röntgenler ve vitalometre testleri 15
21 Renkli fotoğraflar(14) Ağız dışı incelemede aşağıdaki faktörler irdelenmelidir; Maksimumm vertikal açılanma ve deviasyon not edilmelidir. Cerrahi bulgular, travma ve fasiyal asimetri kaydedilmelidir. Temporomandibuler eklem fonksiyonları travma öncesi durumu ile değerlendirilmelidir. Kas tonusu ve balansı da önceki gözlemler ile beraber irdelenmelidir(14) Laboratuvar Bulguları Kolay kanama ve morarma öyküsü varsa, kanama diatezi açısından tam kan sayımı, kanama zamanı, trombosit sayısı, trombin zamanı, protrombin zamanı ve parsiyel tromboplastin zamanını içeren tetkikler yapılmalıdır (7). Zehirlenmeden şüpheleniliyorsa, özellikle evlerde sık kullanılan analjezik, antipiretik ve sedatif-hipnotikler açısından tarama yapılmalıdır (7) Ragyografiler Gizli kemik bulgularını gösterebilmek için bazı radyolojik tarama yöntemleri gereklidir. Mahkemeler genellikle istismar kararına varırken kırık varlığını önemli bir kanıt olarak kabul eder, bu nedenle kırık varlığı mutlaka araştırılmalıdır (1). Çocuğun kol, bacak veya gövdesinden tutulup sarsılması sonucu genellikle diz, dirsek ve bilekte meydana gelen kopma kırıkları radyolojik olarak saptanabilmektedir (7). 16
22 Cinsel İstismar Bir tanıma göre çocuk cinsel istismarı, erişkin bir kişinin 18 yaşından küçük genç ve çocukları cinsel istek ve ihtiyaçlarının doyumu için kullanmasıdır. Başka bir tanıma göre ise, çocuğun kendisinden en az 6 yaş büyük bir kişi tarafından cinsel doyum için zorla veya ikna edilerek kullanılması ya da başka birinin bu amaçla çocuğu kullanmasına izin verilmesidir (6). Aynı gelişimsel düzeydeki çocukların birbirlerinin genital organlarına bakması veya onları ellemesi, ilişki olmadıkça normal olarak kabul edilir (1). Çocuk kendi yaşına uygun olmayan cinsel davranışlar gösteriyorsa istismar açısından şüphelenmek gerekir. Adolesan yaşlarda cinsel yollarla geçen hastalık veya gebelik değişen yaşam şeklinin getirdiği bir durum olabilmekle beraber istismarı da düşündürmelidir(1). Cinsel istismar tanısı genellikle çocuktan alınan öykü ile konulur. Ancak yüklü ve yanlı sorularla alınan öykülerin yanıltıcı olabileceği unutulmamalıdır. Öykü ve özgün laboratuvar bulguları olmadan sadece fizik muayene genellikle tanı koydurucu değildir, çünkü genital penetrayon olsa bile, mukoza zedelenmeleri çok hızlı iyileştiğinden fizik muayene bulgusu genellikle yoktur (1). Cinsel istismara uğrayan çocuklardaki duygusal ve davranışsal etkileri tanımlayan çalışmalardan yapılan derlemelere göre, bu çocuklarda korku reaksiyonu, anksiyete, depresyon, kızgınlık, düşmanlık, post-travmatik stres bozukluğu, uygunsuz cinsel davranışlar (herkesin ortasında mastürbasyon, cinsel ilişki taklidi, anüs veya vajinaya yabancı cisim sokmak, insanlara sürtünmek, sürekli genital organıyla oynamak gibi) sık görülmektedir (1). 17
23 Cinsel İstismarda Fizik Muayene Bulguları Öncelikle acil bir durum olup olmadığı sorgulanır, tedavi edilebilir durumlar (cinsel yolla bulaşan hastalıklar, gebelik gibi) tanımlanmaya çalışılır (1). Fiziksel istismar açısından da ayrıntılı değerlendirme yapılır (15). Muayene odasında sosyal hizmet uzmanı veya hemşire olmasına mutlaka dikkat edilmelidir (1,16). Fizik muayene ayrıntılı genel muayene ile başlar, genel durum, hijyen ve duygusal durum değerlendirilir (13). Genital muayenede kız çocuklarda uyluk iç yüzeyleri, labialar, klitoris, üretra, himen, vestibül, posterior forşet, fossa navikülaris ve anüs; erkek çocuklarda uyluklar, penis ve skrotum ekimoz, ısırık izi, skar ve akıntı açısından tanımlanmalıdır(13). Himenin özellikle alt sınırından yırtılması, arka forşet yırtıkları istismar düşündürür, ancak kaza sonucu olma olasılığı da vardır. Anal bölgede skarlar, derin yırtık ve çatlaklar, ampullada dışkı yokken 50 mm den çok dilatasyon istismar düşündürür. Öykü olmasa bile semen, sperm veya asit fosfataz varlığı, gonore açısından kültür pozitifliği, sifiliz veya HIV serolojisi pozitifliği cinsel istismar tanısı koydurur. Konjenital sifiliz, gonore ve konjenital ya da transfüzyonla edinilmiş HIV ayırt edilmelidir (1) Duygusal İstismar Gündelik yaşamda en sık rastlanan istismar tiplerinden birisi olan duygusal istismar; anne-baba ya da çevredeki diğer yetişkinlerin çocuğun yetenekleri üstünde istek ve beklentiler içinde olmaları ve saldırganca davranmaları olarak tanımlanır (17). Hemen her fiziksel istismara eşlik eden duygusal istismar, fiziksel belirtiler 18
24 iyileştikten çok daha sonra dahi, uzun dönem etkilerini sürdürür. Çocuğun bağlanma sürecini ve duygusal gelişimini olumsuz etkiler. Çocuğun veya gencin uygun duygusal cevaplar oluşturabilme kapasitesini bozabilir ve hayat boyu süren duygusal problemlerin oluşumuna yol açabilir (18). Görülen duygusal istismar türleri; bağırma, reddetme, aşağılama, küfretme, yalnız bırakma, yanıltma, korkutma, yıldırma, tehdit etme, duygusal bakımdan ihtiyaçlarını karşılamama, değer vermeme, yaşının üzerinde sorumluluklar yükleme, kardeşler arasında ayrım yapma, önemsememe, küçük düşürme, alaylı konuşma, lakap takma, aşırı baskı ve otorite kurma, bağımlı kılma ve aşırı korumadır (17). Diş hekimini etkileyecek duygusal istismar örneği, ailenin çocuğu sürekli olarak, yaramazlık yaparsa doktora götürüp iğne yaptıracağı konusunda tehdit etmesidir. Bunun sonucunda çocuğun bir sağlık sorunu olduğunda hem diş hekimi hem de ailenin işi zorlaşmaktadır (19) Çocuk İhmali Çocuk ihmali diğer bir deyişle çocuk pasif istismarı, çocuğun bakımı, korunması, güvenliği, beslenmesi, giyim ve eğitim ihtiyaçlarının karşılanması, sağlığının korunması ve tıbbi bakımından, gözetiminden, desteklenmesinden sorumlu kişilerin çocuğun bu temel gereksinimlerini ihmal etmesi ve/veya karşılayamamsı sonucu gelişiminin ve güvenliğinin zarar görmesidir. Çocuğa bakmakla yükümlü kişiler çocuğun ebeveyni veya aile fertlerinden biri, çocuğun bakıcısı, çocuğunun bakımını ve sorumluluğunu almış ilgili kurumlar ya da devlet olabilir (6). Çocuk ihmali; Fiziksel ihmal, Beslenmenin ihmali, 19
25 Tıbbi ihmal, Duygusal ihmal, Cinsel ihmal, Sosyal ihmal olarak incelenir(6) İhmal, özellikle büyüme geriliği olan psiko-sosyal uyum güçlüğü çeken, eğitim gereksinimleri karşılanmayan çocuklarda akla gelmelidir (20). İhmal, fiziksel istismardan daha az dramatik ve tanısının daha soyut olmasına karşılık, çocukta yarattığı hasar benzerdir. İstismar ve ihmali birbirinden ayıran en önemli nokta; istismarın aktif, ihmalin ise pasif bir durum olmasıdır (1). Ağız diş sağlığı ihmalinin teşhisi zor olabilmektedir. Tam bir karara varmadan önce ihmalinden şüphelenilen kişinin ya da kişilerin finansal, entelektüel ve sosyal özellikleri gözden geçirilmelidir (21). Ağız diş sağlığının ihmalini düşündüren durumlar; Tedavi edilmemiş yaygın çürükler, Tedavi edilmemiş ağrı enfeksiyon ve kanamalar, Orofasiyal bölgeyi etkileyen travmaların varlığıdır (22). Ağız diş sağlığının ihmali; Çocuğun beslenmesini zorlaştıran ya da imkansız hale getiren, Kronik ağrıya yol açan, Çocuğun gelişimini geciktiren ya da engelleyen, Çocuğun günlük aktivitelerini gerçekleştirmesini zorlaştıran ya da imkansız hale getiren durumlara yol açabilmektedir (22). 20
26 3. ÇOCUK İSTİSMARI VE İHMALİNDE ADLİ DİŞ HEKİMİNİN ROLÜ Adli diş hekimleri çocuk istismarı ve ihmalinin tanımlanmasında önemli bir rol oynar çünkü dişler ve ağız boşluğu bu konuda önemli deliller içerir (4). Çocukların muayenesi sırasında ağız boşluğunda dişler ve yumuşak dokularda travmatik lezyonlar bulan diş hekimi öncelikle çocuk istismarını düşünmeli ve ayrıntılı bir anamnez almalıdır (5). Çocuklarda cinsel yolla bulaşan bir hastalık saptandığında da adli diş hekimi vakayı hem çocuk ihmali hem de çocuk istismarı açısından değerlendirmelidir (4) Fiziksel İstismar Olgularında Diş Hekiminin Rolü Fiziksel istismar şüphesi olan vakalarda diş hekimleri tarafından ayrıntılı bir inceleme yapılması gereklidir. Orofasiyal dokuları içeren yaralanmaların sonucunda diş hekimi fiziksel istismardan şüphelenen ilk profesyonel olmalıdır (4). Çocukta fiziksel istismarın belirtileri; yüz, dudaklar ve ağızda görülebilir (5). Fiziksel istismara uğramış çocukların yüzlerinde ekimoz, sıyrık, yanık ve ısırık izleri görülebildiği gibi ağız boşluğunda da dişler ve yumuşak dokuda fiziksel istismarı doğrulayan deliller bulunur (4,5). Bu nedenle şüpheli vakalarda özellikle; dil, yanak mukozası, sert ve yumuşak damak, alveolar mukoza ve frenulum, diş ve çene fraktürleri, yanık izleri, ısırık izleri ve diğer yaralanma belirtileri incelenerek kaydedilmelidir(3,4). Diğer yaralanmalar denince, travma sonucu frenulumda görülen laserasyon ve yine travma sonucu dişlerde oluşan pulpa nekrozları akla gelmelidir (4). 21
27 Tüm bu belirtiler diş hekimlerinde fiziksel istismar şüphesini uyandırmalıdır (4). Çok az çalışma diş hekimlerinin çocuk koruma üzerindeki rolleri veya bu konudaki olası engellerin üzerine görüşlerini araştırmıştır. Çocuk istismarındaki belirtilerin ve diğer resmi dairelerin çocuk korumasıyla ilgili çalışmaları hakkında bilgi eksikliğinden dolayı diş hekimlerinin gönülsüzlüğü söz konusudur (5). Ayrıca olası vakaların bildirilmesinin çocuğu, aile yapısını ve yaşamını nasıl etkileyeceği konusunda kayda değer endişeleri vardır (4). Diş hekimlerinin çocuk fiziksel istismarının kontrolündeki yardımları; fiziksel istismarın tanınması, temel acil dental tedavilerin sağlanması ve gerekirse ileri tedavilerin planlanması, ilgili otoritelere şüpheli vakaların bildirilmesi olmalıdır (5) Ağızdaki Lezyonlar Damak, vestibül ve ağız tabanındaki delici yaralanmalar bebeklerde zorla yedirme sırasında kaşıkla oluşabilir (5). Yüzdeki abrazyon ve laserasyonlar çeşitli aletlerle meydana gelmiş olabilir ancak en çok tırnak ve yüzüklere bağlı olarak, orofasiyal dokularda yaralanmalar görülür (5). Yaralara birlikte vücudun diğer kısımlarında da bulgular olabilir. Ağızdaki lezyonlar genellikle yumuşak dokuda ekimozlar, laserasyonlar, sıyrıklar ve dişlerde kırıklardır (14). Yeni yaralarla birlikte eski yaraların da bulunması çocuk istismarını akla getirmelidir. Bu nedenle özellikle dudaklardaki nedbe dokuları, önceki travmaların 22
28 delili özelliğini taşıyabilir. Bu nedenle diş hekimi çocuk istismarı olayını hemen akla getirmelidir (14) Dudak ve Dil Frenulumundaki Yırtıklar İstismara uğrayan çocukların dudaklarında sıklıkla kontüzyonlar, şişkikler, laserasyonlar, yanıklar veya nedbeler tespit edilir. Dudaktaki ekimozlar çocuğun zorla beslenmesi sırasında oluşabilir. Dudak, dil veya yüzdeki yanıklar fiziksel cezalandırma bulguları olabilir. Dudaklarda kimyasal maddeler, sıcak gıdalar, sigara ve diğer aletlere bağlı yanıklar oluşabilir. Özellikle çocukta dil ve ağız içinde sıcak biberonla oluşan yanıklara dikkat etmek gerekmektedir. Ağız köşesindeki ekimozlar çocuğun susturulma çabaları sonucunda meydana gelebilir (14). Yırtılmış bir labial frenulum istismarın tanı koydurucu değeri oldukça yüksek bir belirtisi olarak kabul edilir (23). El ya da künt bir cisimle çocuğun üst dudağına şiddetle vurulduğunda labial frenulum yırtılabilir. Bu çeşit bir yaralanma bağıran bir çocuğu susturmak amacıyla ağız bölgesine vurulması sonucunda oluşabilir(14). Bu tipteki bir yaralanma çocuğun ağzına zorla biberon sokulması sırasında da meydana gelebilir (5). Frenulum yırtığı 6-18 aylık çocuklarda yürümeyi öğrenirken de meydana gelebileceğinden ayırıcı tanı son derece önemlidir (23) Dil Travması ve Diğer Yumuşak Doku Yaralanmaları Dil lezyonları sıcak biberon gibi bir yanığa veya başka bir travmaya bağlı gelişebilir. İstismara uğramış çocukların dillerinde, yaralanmanın iyileşme sürecinde oluşan nedbleşme nedeniyle anatomik ve fonksiyonel bozukluklar ortaya çıkabilir (14). 23
29 Ağız travması damak ve uvulada ülserasyona neden olabilir. Ayrıca laserasyonlar bazen ağız tabanında bulunabilir. Bunlar çocuğun biberonla zorla beslenmesi sonucu meydana gelebilir (14) Dişlerde Sallanma Kırılma Kopma ve Dişlerin Canlılığını Yitirmesi Yüzün alt kısmına isabet eden şiddetli travma dişlerde sallanmaya, dişlerin alveol soketinden tamamen çıkmasına veya dişlerde kırılmaya yol açabilir. Kök kırıklarının meydana gelmesi sıktır (14). Bu yaralar, istismarın bulgusu olabileceği gibi kaza sonucunda da meydana gelebilir. Eğer diş yaralanmaları düşme sonucunda meydana gelmişse dişerde, ellerde veya el bileklerinde ekimoz ya da sıyrıkların da görülmesi beklenir. Bu ek yaralar bulunmadığı zaman daha ayrıntılı bir soruşturma yapılması uygundur. Ağız içinde kırılmış ya da eksik dişler ile çok sayıda kök kırıkları şüpheyle karşılanmalıdır (5,14). Eğer bir diş sarsıntı şeklinde bir travmaya maruz kalırsa apikal kan damarları yırtılabilir. Meydana gelen hematom ve ödem kan damarlarını tıkayabilir. Bunun sonucunda pulpa nekrotik bir hal alarak canlılığını kaybedebilir. Pulpa dokusu nekroza uğradığında dişin rengi genellikle koyulaşır. Bu olayın haftaları hatta ayları kapsayan bir süreç olduğu unutulmamalıdır (14). Travmanın niteliğinin belirlenmesi için daha ayrıntılı bir soruşturma yapılmalıdır. Bu tür olgularda ilk muayene sırasında karar verilmemeli ve ayırıcı tanı açısından kontrol muayenelerinde kesin karara varılmalıdır (5) Eksik Dişler Yakın zamanda travma geçirmiş bir çocuk muayene edilirken, daha önceden bir veya daha fazla dişin kaybedilmiş olduğu dikkat çekebilir. Bu durumda önceki diş 24
30 kayıplarının etyolojisi araştırılmalıdır. Bu nedenle çocuğun diş muayenelerine ilişkin kayıtların yapılması büyük önem taşımaktadır (14) Yanıklar Fiziksel istismarın yaklaşık %10 unu yanıklar oluşturur. Oral mukoza yanıkları, çocuklarda sıcak ve yakıcı sıvıların zorla yedirilmesi sonucu olabilir. Yüze uygulanan sıcak katı objelerden meydana gelen yanıklar, çoğunlukla bül formasyonu olmaksızın oluşur. Sigara yanıkları, sirküler kabarık lezyonlardır. Sigarayla oluşturulan lezyonlar büllöz impetigoya benzeyebilir (5) Isırık İzleri Çocuk istismarı vakalarında ısırık izlerine de sık rastlanır (4,5). İnsan ısırık izleri şekil ve büyüklükleriyle teşhis edilebilir. Zorunluluk halinde serolojik teknikler kullanılabilir ve teşhiste yardımcı olabilir. Çocuğun yaşının artmasıyla ısırığın doğası ve yeri değişkenlik göstermektedir. Çocukta görülen ısırık izinin analizinde öncelikle ısırık izinin boyutuna bakmak yararlıdır (4). Çocuklarda ısırık izleri cinsel istismar veya kavga sırasında oluşur (5). İnsanda üst çenedeki iki köpek dişi arasındaki mesafe 2,5-4 cm arasındadır. Eğer çocukta mevcut ısırık izinde köpek dişleri arasındaki mesafe 2,5 cm den küçük ise ısırığın çocuk, 3 cm den küçük ise ısırığın çocuk veya genç erişkin, 3 cm den büyük ise ısırığın erişkin tarafından meydana getirildiği düşünülmelidir. Herhangi bir yaştaki çocukta görülen ısırık izleri cinsel istismarı da düşündürmelidir (4). Isırık yarasının süresi doku zedelenmesi boyutlarına ve uygulanan kuvvete bağıdır. Deriyi geçmeyen diş izleri 24 saate kadar görülebilir. Derinin geçildiği 25
31 durumlarda ise sınırlar veya kenarlar doku kalınlığına bağlı olarak birkaç gün gözle görülebilir halde olacaktır. Daha ince dokular izleri daha uzun süre taşır (5). Süt veya daimi dentisyona ait travmalar, fiziksel çocuk istismarında künt travmaya bağlı oluşabilir. Bu bulgulara benzer bir yaralama dağılımı kaza sonucu olan travmalarda görülmektedir (5) Kemik Fraktürleri Fiziksel istismara uğrayan çocuk olgularında mandibula, maksilla, zigoma ve diğer kraniyal kemiklerde kırıklar meydana gelir. İstismar vakalarında kemik kırıkları en çok 3 yaş altı çocuklarda görülmektedir. Kaza sonucu kırıklar ise okul çağındaki çocuklarda gözlenir. Fasial kırıklar diğerlerine göre çocuklarda sık görülmez. En sık fiziksel saldırı %45 oranla nazal kırıklarda gözlenir, %32 oranla mandibuler kırıklar ve %20 oranla da zygomatik-maksiller kompleks ile orbita kırıklarıdır (5). Maksilofasyal kırıkların incelenmesi genel hasta bakımı konsepti içinde yapılmalıdır. Solunum yolları açıklığının sağlanması, kanama kontrolü ve nörolojik inceleme gerçekleştirilmelidir. Klinik muayene hem ekstraoral hem de intraoral palpasyonu içerir. Bilateral palpasyon asimetriyi belirlemede yardımcı olur (14). Dişlerin okluzal yüzlerinde ani bir değişiklik meydana gelirse kırıktan şüphelenilmelidir. Hastada ağız açmada güçlük ve yüzde asimetri görülür. Diğer blgu ve semptomlar arasında kemiklerde anormal hareketlilik, mandibulanın normalin ötesinde herhangi bir yöne hareket edebilmesi bulguları yer alır. Ağız kapatıldığında orta hattın deviasyonu ve krepitasyon bulgusu diğer tanı koydurucu bulgulardır. Temporomandibuler eklem alanındaki ağrı bu bölgedeki kırıkları düşündürebilir (14). 26
32 Eğer radyolojik incelemede eski ve yeni kırık bulguları görülürse tekrarlayan bir travma söz konusu olabilir. Bu tür bir olgunun çocuk istismarı açısından araştırılması gerekir. Ayrıca radyografik olarak süturlarının karşı karşıya gelmemesi durumu bir kırık şüphesi uyandırabilir. Bu nedenle bir radyoloji uzmanından konsültasyon almak gerekir (5,14) Cinsel İstismar Olgularında Diş Hekimlerinin Rolü Cinsel istismar şüpheli olan vakalarda diş hekimleriyle yapılacak konsültasyon çok önemlidir. Karşı cinsle cinsel temasın olup olmadığı, olmuşsa ilk cinsel deneyimin yaşı, cinsel temasın tipi, cinsel yolla bulaşan hastalıkları düşündüren klinik bulguların varlığı veya yokluğu, genital ülserler veya bunun gibi diğer lezyonların varlığı, menstürasyon öyküsü araştırılmalıdır (4). Gonore; yüzü, dudakları, ağzı ve farenksi tutabilir. Bu bölgelerde eritem ile ülseratif lezyonlar oluşabilir. Ağızda yaygın gonokokal stomatit görülebilir. Frengi dudaklarda veya diş etinde şankırlar şeklinde görülebilir (4). Bu tip vakalarda ağız boşluğunda cinsel temasın bulgularına rastlanabilir. Bu bulgular; damağın arka kısmında ve sublingual bölgede penisin oral penetrasyonu sonucu ekimoz şeklinde görülebileceği gibi, ağız boşluğunda kıl ve meni kalıntıları da olabilir. Yapılan ayrıntılı muayene sonucu bukkal mukoza ve dilden sürüntü almak bulguları doğru değerlendirmek açısından önemlidir (4). Cinsel istismar ve cinsel saldırı öyküsünde cinsel yolla bulaşan hastalıklara yönelik profilaktik tedavi uygulanmalıdır (24). 27
33 3.3. Dental İhmal Olgularında Diş Hekiminin Rolü Çocuklarda mevcut diş çürükleri ve periodontal hastalıklar tedavi edilmediği takdirde ağrı, enfeksiyon ve fonksiyon kaybı gibi sonuçlar doğurur. Bu tip durumlar çocuğun beslenmesini, öğrenmesini ve çevresiyle iletişim kurmasını olumsuz etkileyeceğinden normal büyüme ve gelişimde anomalilere neden olur. Bu nedenle de çocuk ihmali kapsamında değerlendirilir (4,5). Bu ihmal; ebeveynlerin ayrı olması, bu konudaki bilgisizliği veya ekonomik yetersizlik nedenleriyle oluşmaktadır. Güney Avustralya da ve yaşlarında 2659 çocukta yapılan bir araştırmanın sonuçlarına göre dental ihmalin daha çok, annelerinin eğitim düzeyi düşük olan kız çocuklarda görüldüğü saptanmıştır (4) Tanı ve Ayırıcı Tanıda Diş Hekiminin Rolü Diş hekimlerinin bütün çocuk yaralanmalarında şüpheci olması gerekmesine rağmen tek belirti üzerine kesinlikle tanı koymamalıdır. Ancak çeşitli hastalıklar çocuğun fiziksel istismarıyla karıştırılabilir. Örneğin impetigo lezyonları sigara yanıklarına benzemektedir. Doğum izleri yaralarla karıştırılabilir ve konjuktivit travmayla karıştırılabilir. Kolayca ve genişçe yaralandığı söylenen çocukların kan diskrazilerini, trombosit eksikliğini veya diğer hemoraji bozukluklarını saptamak için kan sayımları, trombosit sayımı ve kan koagülasyon tetkikleri yapılmalıdır (5). Doğum travması, osteogenezis imperfekta, raşitizm, skorbüt, sfiliz, infantil kortikal hiperostoz, bakır eksikliği, kanama diyatezi ve vaskülitler, fincan çekme, dağlama ve mongol lekeleri, soyulmuş deri lezyonları, ani bebek ölümü sendromu ve resüsitasyon da göz önüne alınmalıdır (1). 28
34 İstismar kendisini değişik yaşlarda bulunan ekimoz, kontüzyon ve sıyrıklarla gösterebilir. Bu tür belirlemelerin yapılmasında ekimozlardaki renk değişikliği farklılıkları yararlı olabilir. İstismar olgularında insan ısırık izleri çoğu kez görülür. Bunlara sıklıkla diğer yaralar eşlik eder. 2 yaşına kadar çocuklarda görülen lezyonlar büyük çocuklar veya adolesanlarda bulunanlardan farklı yerlerde bulunma eğilimi gösterirler (4,5). Bu izler oval veya yarım ay şeklinde olabilir. Erişkinlerin yaptıkları ısırıklarda çoğu kez bir ark aşikar bir şekilde görülür. Isırılan çocukta sıklıkla iki ark görülür. Bu ısırıklar, şiddeti veya bir cinsel durumu gösterebilir. Sadece çocuk istismarının tanısını koymak için değil, sanık identifikasyonu açısından lezyon bölgesinden, tükürükte DNA analizi için örnek almak büyük önem taşımaktadır. Bir ısırıkta interkanin mesafesi 3 cm'den daha az ise bu ısırık muhtemelen bir çocuk tarafından meydana getirilmiştir. Çocuğun kendi kendisini ısırmış olabileceği noktası da göz ardı edilmemelidir. Çocuk istismarından şüphelenildiğinde bulguların ayrıntılı bir şekilde belgelenmesi önemlidir. Delillerin kaydedilmesi daha sonraki yasal kovuşturma açısından önem taşır. Belgeleme yazılı notları, fotoğrafları ve filmleri kapsayabilir. Bazı olgularda videoteypler, kamera çekimleri yardımcı olabilir (5). Yaraların fotoğrafı çekilirken bir cetvel veya skalalı bir ölçünün yaranın bitişiğine konulması ve bunun yara yüzeyi ile aynı planda olması önem taşır. Dental fotoğraf için yapılmış kameraların (ağız içi kamera) kullanılması idealdir (4). Diş hekimi acil bir durum söz konusu olduğunda hemen bir çocuk doktoruna başvurmalıdır. Konsültasyon durumu söz konusu olmadığında, şüpheli istismar durumunun hemen bildirilmesi diş hekiminin sorumluluk alanı içerisine girer (5). 29
35 4.İSTİSMAR VAKALARINDA HUKUKİ SORUMLULUK 4.1.İstismara Uğrayan Çocuğa Hastanelerde Yaklaşım ve Sağlık Çalışanlarının Sorumluluğu Hekimlerin ve diğer sağlık çalışanlarının çocuk istismarı ve ihmali olgularının tanı, tedavi ve bildiriminde etik, ahlaki, hukuki yükümlülükleri vardır. Aynı zamanda hastanelerin de yönetsel olarak hem tıbbi hem de güvenli ortamın sağlanması açısından istismar maduru çocukları kabul ederek gerekli tedavi prosedürleri uygulama zorunluluğu bulunmaktadır (6) İstismar Şüphesinde Öykü Alma Çocuk istismarı vakalarında anamnez en önemli bilgi kaynağı olabilir. Bu tür olgularda daha sonra yasal süreç ortaya çıkabileceğinden dolayı anamnez, hem çocuktan hem de çocuğa bakmakla yükümlü kişi ya da kişilerden ayrı ayrı detaylı bir şekilde alınmalıdır (14). Fizik muayeneden önce ayrıntılı öykünün bitirilmiş olması gereklidir (11). Mümkünse çocukla yalnız görüşülmeli, sorular ve çocuğun yanıtları teybe veya videoya kaydedilmelidir (13). Böylece yinelenen görüşmelerden, çocuğun şahit olarak dinlenmesi zorunluluğundan kurtulmuş ve çocuğun yeniden travmatize edilmesinden kaçınılmış olunur. Görüşmenin sessiz ve tehdit edici olmayan bir ortamda, doğal ses tonuyla konuşularak yapılması önerilmektedir. Öncelikle çocuğun anlayabileceği bir dille, görüşmenin amacı anlatılmalıdır. Çocukla aynı hizaya gelecek şekilde oturmalı ve çocukla görüşmeci arasında herhangi bir engel olmamalıdır. İstismarı kimin yaptığının, istismarın nasıl ve ne zaman yapıldığının 30
36 sorgulanmasının çocuğa zarar vermekten başka bir işe yaramayacağı bilinmelidir. Çocuğa açık uçlu sorular sorulması, çocuğun anlattıkları karşısında şok veya inanmazlık gibi duyguların yaşandığının gösterilmemesi ve soruların bir şeyler daha söylemek ister misin? veya daha sonra ne oldu şeklinde yapılandırılması önerilmektedir (1,3). Bu tip bir sorgulama kanuni açıdan da daha kabul edilebilirdir. Öykü alırken çocuğun spontan reaksiyonları da kaydedilmelidir. Görüşme sonrasında toplanan veriler rapor haline getirilerek açık bir şekilde tarihlendirilmelidir (1). Aileye sorulabilecek bazı soru örnekleri ise; Çocuğunuz nasıl yaralandı? Çocuğunuzun dişlerinin nasıl kırıldığını tekrar söyler misiniz? Olay olduğunda kiminle birlikteydiniz? Şimdi çocuğunuzda görüldüğü şekilde, çocuğun dişlerinin kırık olması dövüldüğünü gösterir. Bu konudada bana anlatmak istediğiniz, ailenizle ilgili olan ve bu durumu açıklayabilecek bir şey var mı? Çocuğunuzun yüzünde niçin çok sayıda çürük bulunduğu konusunda bana söyleyebileceğiniz herhangi bir şey var mı? şeklindedir (25). Fiziksel istismar olgularında öykü alınırken şu üç soruya yanıt verilmelidir: 1. Elde edilen öykü mevcut yaralanmanın mekanizması ve boyutu ile uyuşuyor mu? 2. Yaralan çocuk veya suçlanan diğer çocuk gelişimsel olarak bakım veren kişinin tanımladığı kazayı oluşturacak, yaratacak yetkinlikte mi? 3. Bütün bu klinik görünüm tıbbi bir nedenle açıklanabiliyor mu (6)? Bu bölümde istismarcı kişilerin kişilik özelliklerini gözden geçirmekte de fayda vardır. Spesifik bir istismarcı kişilik tanımı mevcut değildir ancak bazı yaygın özellikler ayırt edilebilir (5). İstismarcılar sosyo-ekonomik, eğitimsel, ailesel, dini ya 31
Çocuk İstismarı. Doç Dr. Onur POLAT Acil Tıp Anabilim Dalı
Doç Dr. Onur POLAT Acil Tıp Anabilim Dalı Çocuğun büyüme ve gelişmesini olumsuz yönde etkileyen her türlü davranış olarak tanımlanabilen çocuk istismarına, insanlık tarihi boyunca her kültürde rastlanmaktadır.
DetaylıÇocuk İstismarı: KAZA MI İSTİSMAR MI?
Çocuk İstismarı: KAZA MI İSTİSMAR MI? TANIM: Çocuk istismarı, Çocuğun bakımından sorumlu olan erişkin bireylerin çocuğun fiziksel, gelişimsel ve psikososyal açıdan iyi olma halini olumsuz yönde etkileyen
DetaylıDoç. Dr Yaşar TIRAŞÇI. Dicle Üniversitesi Tıp Fakültesi Adli Tıp Anabilim Dalı
Doç. Dr Yaşar TIRAŞÇI Dicle Üniversitesi Tıp Fakültesi Adli Tıp Anabilim Dalı Çocuk İstismarı Çocuk Hakları Sözleşmesinin 1. maddesinde; çocuğa uygulanabilecek olan kanuna göre daha erken yaşta reşit olma
DetaylıCinsel istismarlı hastaya yaklaşım. Doç. Dr. Mücahit KAPÇI ADÜ Tıp Fakültesi Acil Tıp AD.
Cinsel istismarlı hastaya yaklaşım Doç. Dr. Mücahit KAPÇI ADÜ Tıp Fakültesi Acil Tıp AD. Tanım Cinsel eylem nedir? Cinsel doyum sağlayan her türlü eylem cinsel içerikli eylem olarak tanımlanmaktadır.
DetaylıÇOCUK İSTİSMARI ve İHMALİNİN. ADLİ DİŞ HEKİMLİĞİNDEKİ YERİ ve ÖNEMİ
T.C. Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Adli Tıp Anabilim Dalı ÇOCUK İSTİSMARI ve İHMALİNİN ADLİ DİŞ HEKİMLİĞİNDEKİ YERİ ve ÖNEMİ BİTİRME TEZİ Stj. Diş Hekimi Murat OLĞAR Danışman Öğretim Üyesi : Doç. Dr.
DetaylıÇene Eklemi (TME) ve Yüz Ağrıları Merkezi
Çene Eklemi (TME) ve Yüz Ağrıları Merkezi Beyin Tümörleri Çene Eklemi (TME) ve Yüz Ağrıları Merkezi Sizde mi Diş Sıkıyorsunuz? Diş sıkma ve gıcırdatma, gece ve/veya gündüz oluşabilen istemsiz bir aktivitedir.
DetaylıÇOCUK CİNSEL İSTİSMARI MUAYENE FORMU. Tıbbi Özgeçmiş. . Üniversitesi Çocuk Koruma Uygulama ve Araştırma Merkezi Çocuk Koruma Birimi.
. Üniversitesi Çocuk Koruma Uygulama ve Araştırma Merkezi Çocuk Koruma Birimi ÇOCUK CİNSEL İSTİSMARI MUAYENE FORMU Çocuğun Adı- Soyadı: Cinsiyeti: TC Kimlik No: Muayeneyi Yapanın Adı- Soyadı: Uzmanlığı:
DetaylıÇOCUK İSTİSMARI ve PEDODONTİDEKİ YERİ
T. C. Ege Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Pedodonti Anabilim Dalı ÇOCUK İSTİSMARI ve PEDODONTİDEKİ YERİ BİTİRME TEZİ Stj. Diş Hekimi Ilgın Cansu KAMAY Danışman Öğretim Üyesi: Prof. Dr. Fahinur ERTUĞRUL
DetaylıKaç çeşit yara vardır? Kesik Yaralar Ezikli Yaralar Delici Yaralar Parçalı Yaralar Enfekte Yaralar
YARALANMALAR YARA NEDİR? Bir travma sonucu deri yada mukozanın bütünlüğünün bozulmasıdır. Aynı zamanda kan damarları, adale ve sinir gibi yapılar etkilenebilir. Derinin koruma özelliği bozulacağından enfeksiyon
DetaylıÇocuğun konuşma becerilerinin akranlarına göre belirgin derecede geri kalmasıdır. Gelişimsel aşamalardan birisidir.
Konuşma gecikmesi Çocuğun konuşma becerilerinin akranlarına göre belirgin derecede geri kalmasıdır. Gelişimsel aşamalardan birisidir. Aylara göre konuşmanın normal gelişimi: 2. ay mırıldanma, yabancılara
DetaylıLOKOMOTOR SİSTEM SEMİYOLOJİSİ
LOKOMOTOR SİSTEM SEMİYOLOJİSİ Prof.Dr.Ayşe Kılıç draysekilic@gmeil.com AMAÇ Lokomotor sistemin temel yapılarını ve çocuklarda görülen yakınmalarını, öykü, fizik muayene ve basit tanı yöntemlerini öğrenmek
DetaylıEpilepsi nedenlerine gelince üç ana başlıkta incelemek mümkün;
Epilepsi bir kişinin tekrar tekrar epileptik nöbetler geçirmesi ile niteli bir klinik durum yada sendromdur. Epileptik nöbet beyinde zaman zaman ortaya çıkan anormal elektriksel boşalımların sonucu olarak
DetaylıİLK YARDIMIN TEMEL UYGULAMALARI...1
İÇİNDEKİLER Bölüm I: İLK YARDIMIN TEMEL UYGULAMALARI...1 A. İLK YARDIM İLE İLGİLİ KAVRAMLAR...1 1. İlk Yardım ve Acil Bakımın Özellikleri...2 B. KORUMA...12 1. Olay Yerinin Değerlendirilmesi...12 2. Olay
DetaylıCİNSEL SALDIRILAR ACİL HEKİMİNİN SORUMLULUKLARI. Dr. Serhat KOYUNCU Gaziosmanpaşa Üniversitesi Acil tıp A.D
CİNSEL SALDIRILAR ACİL HEKİMİNİN SORUMLULUKLARI Dr. Serhat KOYUNCU Gaziosmanpaşa Üniversitesi Acil tıp A.D Tanımlar Cinsel saldırı çeşitleri Yasal düzenlemeler Acil hekiminin sorumlulukları Cinsel saldırı,
DetaylıTRAVMA. Doç Dr. Onur POLAT Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Tıp Anabilim Dalı
TRAVMA Doç Dr. Onur POLAT Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Tıp Anabilim Dalı HEDEFLER Travmanın tarihçesi Travmanın tanımı Travma çeşitleri (Künt, Penetran, Blast,
DetaylıYARA VE YARA ÇEŞİTLERİ. Öğr. Gör. Nurhan BİNGÖL
YARA VE YARA ÇEŞİTLERİ Öğr. Gör. Nurhan BİNGÖL YARA VE YARA ÇEŞİTLERİ Travma; ani olarak dıştan mekanik bir etki sonucu meydana gelen, sağlığı tehdit eden, fiziksel ve ruhsal hasarlara yol açan bir olaydır.
DetaylıKANSER HASTALIĞINDA PSİKOLOJİK DESTEĞİN ÖNEMİ & DEPRESYON. Uzm. İletişim Deniz DOĞAN Liyezon Psikiyatri Yük.Hem.
KANSER HASTALIĞINDA PSİKOLOJİK DESTEĞİN ÖNEMİ & DEPRESYON Uzm. İletişim Deniz DOĞAN Liyezon Psikiyatri Yük.Hem. Onkoloji Okulu İstanbul /2014 SAĞLIK NEDİR? Sağlık insan vücudunda; Fiziksel, Ruhsal, Sosyal
DetaylıTRAFİK KAZALARI, DÜŞMELER, DARP OLGULARI ve İŞ KAZALARINDA ADLİ SÜREÇ ÖRNEK OLGU DEĞERLENDİRMESİ
TRAFİK KAZALARI, DÜŞMELER, DARP OLGULARI ve İŞ KAZALARINDA ADLİ SÜREÇ ÖRNEK OLGU DEĞERLENDİRMESİ İbrahim TEMİZ Acıbadem Atakent Üniversitesi Hastanesi Acil servis sorumlusu Hazırlanma Tarihi: 01/09/2015
Detaylı5- YARALANMALARDA İLKYARDIM
5- YARALANMALARDA İLKYARDIM YARALANMALARDA İLKYARDIM Yara nedir? Bir travma sonucu deri yada mukozanın bütünlüğünün bozulmasıdır. Aynı zamanda kan damarları, adale ve sinir gibi yapılar etkilenebilir.
DetaylıYaralanmalar. Bölüm 5
Yaralanmalar Bölüm 5 Kapsam: Yara nedir? Kaç çeşit yara vardır? Yaraların ortak belirtileri nelerdir? Yaralanmalarda ilkyardım nasıl olmalıdır? Ciddi yaralanmalar nelerdir? Ciddi yaralanmalarda ilkyardım
DetaylıDersin Kodu Dersin Adı Z/S T U K DPE 603 Fiziksel, psikolojik, sosyal gelişim ve davranış
PEDODONTİ Ders Koordinatörü: Prof. Dr. Serap Çetiner, scetiner@neu.edu.tr DersSorumluları: Prof. Dr. Serap Çetiner, scetiner@neu.edu.tr Prof.Dr. Şaziye Aras, saziye_aras@yahoo.com Prof.Dr. Leyla Durutürk,
DetaylıMEME KANSERİ. Söke Fehime Faik Kocagöz Devlet Hastanesi Sağlıklı Günler Diler
MEME KANSERİ Söke Fehime Faik Kocagöz Devlet Hastanesi Sağlıklı Günler Diler KANSER NEDİR? Hücrelerin kontrolsüz olarak sürekli çoğalmaları sonucu yakındaki ve uzaktaki başka organlara yayılarak kötü klinik
DetaylıBÖLÜM 19 Yaralanma, zehirlenme ve dış nedenlerin bazı diğer sonuçları (S00-T98) Kafa yaralanmaları (S00-S09) Yüzeysel kafa yaralanması Başın açık
S00 S01 S02 S03 S04 S05 S06 S07 S08 S09 S10 S11 S12 S13 S14 S15 S16 S17 S18 S19 S20 S21 S22 S23 S24 S25 S26 S27 S28 S29 S30 S31 S32 S33 S34 S35 S36 S37 S38 S39 BÖLÜM 19 Yaralanma, zehirlenme ve dış nedenlerin
DetaylıTROMBOSİTOPENİ KONTROLÜ
TROMBOSİTOPENİ KONTROLÜ GÜLDER GÜMÜŞKAYA HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ ONKOLOJİ HASTANESİ TROMBOSİT NEDİR? 1 Kemik iliğinde yapılan kan hücrelerinden biridir. Pıhtılaşma hücreleri olarak bilinir. 1mm 3 kanda
Detaylı1. Amaç: Bu talimat, UÜ-SK ya başvuran çocuk hastalara detaylı tıbbi değerlendirme yapılmasına yönelik bir sistem oluşturmayı amaçlamaktadır.
1 / 5 1. Amaç: Bu talimat, UÜ-SK ya başvuran çocuk a detaylı tıbbi değerlendirme yapılmasına yönelik bir sistem oluşturmayı amaçlamaktadır. 2. Kapsam: Bu talimat çocuk ın değerlendirilmesine ilişkin faaliyetleri
DetaylıYara denince genel olarak fiziksel veya kimyasal bir etkenin vücutta oluşturduğu her türlü hasar anlaşılır
YARALAR Yara denince genel olarak fiziksel veya kimyasal bir etkenin vücutta oluşturduğu her türlü hasar anlaşılır Böyle bir hasarın meydana gelmesine ise Yaralanma adı verilir. DOKULARDA OLUŞACAK OLAN
DetaylıÇocuk ve ergenlerde cinsel kötüye kullanımın belirtileri ve etkileri Çocuk ve ergenlerde cinsel kötüye kullanımı önlemek için yapmamız gerekenler
Çocuk ve ergenlerde cinsel kötüye kullanımın belirtileri ve etkileri Çocuk ve ergenlerde cinsel kötüye kullanımı önlemek için yapmamız gerekenler Çocuk ve ergenin kötüye kullanımını üç ana başlıkta ele
DetaylıKarın yaralanmaları ister penetran ister künt mekanizmaya bağlı olsun ciddi morbidite ve mortalite ile seyrederler.
KARIN TRAVMALARI Karın yaralanmaları ister penetran ister künt mekanizmaya bağlı olsun ciddi morbidite ve mortalite ile seyrederler. Amaçlar Karnın anatomik sınırlarını, Penetran ve künt travmalar arasındaki
DetaylıACİL SERVİS TRİYAJ TALİMATI
REVİZYON DURUMU Revizyon Tarihi Açıklama Revizyon No 07.11.2012 Renk kodlaması yerine (Kırmızı, Sarı, Yeşil) numaratik 01 (1-2-3) triyaj kodlaması olarak belirlendi. Hazırlayan: Onaylayan: Onaylayan: Yrd.
DetaylıHisar Intercontinental Hospital
Varisler BR.HLİ.92 Venöz Hastalıklar (Toplardamarlar) Varis Hastalığı: Bacaklarımızda kirli kanı yukarı taşımak üzere görev alan iki ana ven sistemi bulunur. Yüzeyel ve derin ven sistemi olarak adlandırılan
DetaylıİNME. Yayın Yönetmeni. TND Beyin Yılı Aktiviteleri Koordinatörü. Prof. Dr. Rana Karabudak
İNME Yayın Yönetmeni Prof. Dr. Rana Karabudak TND Beyin Yılı Aktiviteleri Koordinatörü Türk Nöroloji Derneği (TND) 2014 Beyin Yılı Aktiviteleri çerçevesinde hazırlanmıştır. Tüm hakları TND ye aittir. Kaynak
DetaylıAYAKTAN HASTA DEĞERLENDİRME PROSEDÜRÜ
REVİZYON DURUMU Revizyon Tarihi Açıklama Revizyon No 24.03.2014 CureMed te tanımlanmış anamnez modüller eklendi. 01 FTR Tedavi Formu prosedüre tanımlandı. Hazırlayan: Onaylayan: Onaylayan: Hasta Değerlendirme
DetaylıT.C. ÜSKÜDAR ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ HEMŞİRELİK ANABİLİM DALI YÜKSEK LİSANS PROGRAMLARI DERS İÇERİKLERİ I. YARIYIL ZORUNLU DERSLER
T.C. ÜSKÜDAR ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ HEMŞİRELİK ANABİLİM DALI YÜKSEK LİSANS PROGRAMLARI DERS İÇERİKLERİ I. YARIYIL ZORUNLU DERSLER PSH 501 - Ruh Sağlığı ve Psikiyatri Hemşireliği Temelleri
DetaylıBÖLÜM 1 Emzirme: Normal Emme ve Yutma
İÇİNDEKİLER Giriş... x Çeviri Editörünün Ön Sözü...xii Resimsel İçerik Tablosu...xiii BÖLÜM 1 Emzirme: Normal Emme ve Yutma 1 Normal Emme... 1 Anatomi...2 Emme ya da Biberon Kullanma: Memeden Emme ya da
DetaylıOmurga-Omurilik Cerrahisi
Omurga-Omurilik Cerrahisi BR.HLİ.017 Omurga cerrahisi, omurilik ve sinir kökleri ile bu hassas sinir dokusunu saran/koruyan omurga üzerinde yapılan ameliyatları ve çeşitli girişimleri içerir. Omurga ve
DetaylıLENFÖDEM ERKEN TANI VE ERKEN TEDAVİ GEREKTİREN BİR HASTALIKTIR!
LENFÖDEM ERKEN TANI VE ERKEN TEDAVİ GEREKTİREN BİR HASTALIKTIR! Lenfödem, lenf sıvısının dolaşımındaki yetersizlik yüzünden dokular arasında proteinden zengin sıvı birikimine bağlı olarak şişlik ve ilerleyen
DetaylıYaralanmalarda Ve Göze, Kulağa, Buruna Yabancı Cisim Kaçmalarında İlk Yardım
Yaralanmalarda Ve Göze, Kulağa, Buruna Yabancı Cisim Kaçmalarında İlk Yardım Yara Nedir? Bir travma sonucu deri ya da mukoza bütünlüğünün bozulmasıdır. Aynı zamanda kan damarları, adale ve sinir gibi yapılar
DetaylıKocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı. Çocuk Polikliniği Olgu Sunumu 10 Ağustos 2018 Cuma
Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı Çocuk Polikliniği Olgu Sunumu 10 Ağustos 2018 Cuma İnt. Dr. Muhammed Türk Olgu 4 yaş, 10 aylık kız hasta Yaklaşık bir yıldır
DetaylıEğitim Tarihleri: 5-6/ 11 /2016 ve / 11 /2016 (2 hafta Cumartesi ve Pazar toplam: 32 saat) Eğitim Ücreti: 400 TL + KDV (Öğrencilere %25 indirim
Eğitim Tarihleri: 5-6/ 11 /2016 ve 12-13 / 11 /2016 (2 hafta Cumartesi ve Pazar toplam: 32 saat) Eğitim Ücreti: 400 TL + KDV (Öğrencilere %25 indirim uygulanmaktadır.) Katılımcı Sayısı: 50 kişi ile sınırlıdır.
DetaylıENDODONTİK TEDAVİDE BAŞARI VE BAŞARISIZLIĞIN DEĞERLENDİRİLMESİ
Prof. Dr. Feridun ŞAKLAR ENDODONTİK TEDAVİDE BAŞARI VE BAŞARISIZLIĞIN DEĞERLENDİRİLMESİ BAŞARI ORANLARI Kök kanal tedavisindeki başarı oranlarının belirlenmesi için bu güne kadar çok sayıda çalışma yapılmıştır.
DetaylıTıpta bilirkişilik şu konuları kapsamaktadır:
ADLİ TIP PROSEDÜRÜ Tıpta bilirkişilik şu konuları kapsamaktadır: 1. Kriminal olaylarda meydana gelen lezyonların saptanıp tanınması 2. Travmatik lezyonların niteliğinin belirlenmesi 3. İnsana ait her türlü
DetaylıZeka Gerilikleri Zeka Geriliği nedir? Sıklık Nedenleri
Zeka Geriliği nedir? Zeka geriliğinin kişinin yaşına ve konumuna uygun işlevselliği gösterememesiyle belirlidir. Bunun yanı sıra motor gelişimi, dili kullanma yeteneği bozuk, anlama ve kavrama yaşıtlarından
DetaylıERKEN ÇOCUKLUKTA GELİŞİM
9.11.2015 ERKEN ÇOCUKLUKTA GELİŞİM Konular Doğum öncesi gelişim aşamaları Zigot Doğum öncesi çevresel etkiler Teratojenler Doğum Öncesi G elişim Anneyle ilgili diğer faktörler Öğr. Gör. C an ÜNVERDİ Zigot
DetaylıKIRIK, ÇIKIK VE BURKULMALARDA İLKYARDIM. Yrd. Doç.Dr. Kadri KULUALP
KIRIK, ÇIKIK VE BURKULMALARDA İLKYARDIM Yrd. Doç.Dr. Kadri KULUALP Kırık Nedir? Kırık, kemik bütünlüğünün bozulmasıdır. Kırıklar darbe sonucu yada kendiliğinden oluşabilir. Büyük kemiklerin kırılması sonucu
DetaylıİÇİNDEKİLER BİRİNCİ BÖLÜM: İLKYARDIMIN TEMEL İLKELERİ
İÇİNDEKİLER BİRİNCİ BÖLÜM: İLKYARDIMIN TEMEL İLKELERİ I. İLKYARDIMIN TEMEL UYGULAMALARI...3 A. İLKYARDIM İLE İLGİLİ KAVRAMLAR...3 1. İlkyardımın Tanımı...3 2. Acil Tedavinin Tanımı...3 3. İlkyardım ve
DetaylıYasemin ELİTOK. Atatürk Üniversitesi Tıp Fakültesi. Pediatrik Hematoloji-Onkoloji BD, Erzurum
Yasemin ELİTOK Atatürk Üniversitesi Tıp Fakültesi Pediatrik Hematoloji-Onkoloji BD, Erzurum Tanı olanaklarının gelişmesi ve sağlık kuruluşlarından yararlanma olanaklarının artması, Toplumun bilgi seviyesinin
DetaylıTanı ve Tedavi Planlaması. Prof.Dr. Kıvanç Kamburoğlu Ankara Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Ağız, Diş ve Çene Radyolojisi Ana Bilim Dalı
Tanı ve Tedavi Planlaması Prof.Dr. Kıvanç Kamburoğlu Ankara Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Ağız, Diş ve Çene Radyolojisi Ana Bilim Dalı Hastalıkların uygun ve doğru tedavisi için ilk koşul doğru
DetaylıKocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı. Romatoloji Bilim Dalı Olgu Sunumu 28 Haziran 2016 Salı
Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı Romatoloji Bilim Dalı Olgu Sunumu 28 Haziran 2016 Salı Yandal Ar. Gör. Uzm. Dr. Kübra Öztürk Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi
DetaylıTemelde akılda tutulması gereken nöbetlerin iki çeşit olduğudur parsiyel (yani beyinde bir bölgeye sınırlı başlayan nöbetler jeneralize (beyinde
EPİLEPSİ Basitleştirilmiş şekliyle epilepsi nöbeti kısa süreli beyin fonksiyon bozukluğuna bağlıdır, ve beyin hücrelerinde geçici anormal deşarjlar sonucu ortaya çıkar. Epilepsi nöbetlerinin çok değişik
DetaylıTRİAJ UYGULAMA TALİMATI
1. AMAÇ: Bu talimatın amacı; ciddi yaşamsal tehlikesi olan hastanın zaman geçirmeden değerlendirilmesini ve müdahalesini sağlamak için hastanın ilk değerlendirmesini yaparak hasta akışını sürdürmek, birim
Detaylıİstismar olgularında adli uygulamada yaşanan güçlükler. Doç. Dr. Ayten ERDOĞAN Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi AD
İstismar olgularında adli uygulamada yaşanan güçlükler Doç. Dr. Ayten ERDOĞAN Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi AD http://video. aol.co.uk/ video-detail/ olacak-o- kadar-adli-
DetaylıÇOCUK VE AİLENİN SERVİSE KABULU
ÇOCUK VE AİLENİN SERVİSE KABULU Hemşire Deniz YALÇIN Gazi Üniversitesi Sağlık Araştırma Ve Uygulama Merkezi Pediatri Hematoloji Onkoloji Kliniği Servis Sorumlu Hemşiresi Sunum Planı Hastanın servise kabulü
DetaylıTC. SAĞLIK BAKANLIĞI SAKARYA ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ. ERİŞKİN İSTMİK SPONDİLOLİSTEZİS (Bel Kayması) HASTA BİLGİLENDİRME BROŞÜRÜ
TC. SAĞLIK BAKANLIĞI SAKARYA ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ ERİŞKİN İSTMİK SPONDİLOLİSTEZİS (Bel Kayması) HASTA BİLGİLENDİRME BROŞÜRÜ ERİŞKİN İSTMİK SPONDİLOLİSTEZİS NEDİR? Omurga, omur adı
DetaylıTPOG İSKİP Merkez Çalışma Kodu: Hasta TC Kimlik No Hasta İsim, Soyadı. Gönüllü Bilgilendirilmiş Onam Formu. Sayın Anne Babalar,
TPOG İSKİP 2011 Gönüllü Bilgilendirilmiş Onam Formu Sayın Anne Babalar, Bu bir klinik araştırma çalışmasıdır. Klinik araştırmalar sadece bu çalışmaya katılmayı seçen hastaların dahil edildiği protokollerdir.
Detaylıİnmede Tedavisi BR.HLİ.102
BR.HLİ.102 Serebral Felç (İnme) ve Spastisitede Botoks Spastisite Nedir? Spastisite belirli kasların aşırı aktif hale gelerek, adale katılığına, sertliğine ya da spazmlarına neden olmasıyla ortaya çıkan
DetaylıAile İçi Şiddet Prof. Dr Oğuz POLAT. Şiddeti Önleme ve Rehabilitasyon Derneği
Aile İçi Şiddet Prof. Dr Oğuz POLAT Şiddeti Önleme ve Rehabilitasyon Derneği Giriş Aile işi şiddet, şiddet mağduru şiddet uygulayanla aynı haneyi paylaşmasa da aile veya hanede ya da aile mensubu sayılan
Detaylı30.12.2014. Özel Muayene ve Tanı Yöntemleri. 10.Sınıf Kadın Sağlığı Hastalıkları ve Bakımı. Özel Muayene ve Tanı Yöntemleri
10.Sınıf Kadın Sağlığı Hastalıkları ve Bakımı 16.Hafta ( 29.12-02.01 / 01 / 2015 ) ÖZEL MUAYENE VE TANI YÖNTEMLERİ Slayt No: 26 4 4.)) ÖZEL MUAYENE VE TANI YÖNTEMLERİ 1.) Smear alma 2.) Vajinal kültür
DetaylıADLİ RAPOR YAZIMI DR.MAHMUT FIRAT KAYNAK ACİL TIP UZMANI KEAH&2017
ADLİ RAPOR YAZIMI DR.MAHMUT FIRAT KAYNAK ACİL TIP UZMANI KEAH&2017 Aklımdaki Sorular Adli vaka ne demek? Adli olgu bildirimini kime-nasıl-ne zaman yapmalıyım? Adli olgu bildirimi yapmak zorunda mıyım?
DetaylıSağlık Personeline Karşı İşlenen Suçlar. Dt. Evin Toker
Sağlık Personeline Karşı İşlenen Suçlar Dt. Evin Toker dtevintoker@gmail.com Şiddet Nedir? Dünya Sağlık Örgütü (WHO) şiddeti; fiziksel güç veya iktidarın kasıtlı bir tehdit veya gerçeklik biçiminde bir
DetaylıHata /Kaza. İstenen sonuca gidiş istenen performans
HASTA GÜVENLİĞİ Sağlık hizmetlerinde hasta güvenliği, sağlık bakım hizmetlerinin sunum süresince hastaya zarar verilmesini önlemek amacıyla kuruluş ve çalışanlar tarafından alınan önlemlerdir Amaç hataları
DetaylıİMPLANT. Prof. Dr. Ahmet Saraçoğlu
İMPLANT Prof. Dr. Ahmet Saraçoğlu İMPLANT NEDİR? İmplant, herhangi bir nedenden dolayı kaybedilen dişlerin, fonksiyon ve görünüşünü tekrar kazandırmak amacıyla, kişinin çene kemiğine yerleştirilen, kişinin
DetaylıGebeliğiniz süresince Doğum Öncesi Bakım Hizmetleri;
Gebeliğiniz süresince Doğum Öncesi Bakım Hizmetleri; Aile Sağlığı Merkezlerinde Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Merkezlerinde Toplum Sağlığı Merkezlerinde ÜCRETSİZ verilmektedir. Temizlik, genel vücut
DetaylıAnkilozan Spondilit BR.HLİ.065
Gençlerde Bel Ağrısına Dikkat! Bel ağrısı tüm dünyada oldukça yaygın bir problem olup zaman içinde daha sık görülmektedir. Erişkin toplumun en az %10'unda çeşitli nedenlerle gelişen kronik bel ağrıları
DetaylıKan Kanserleri (Lösemiler)
Lösemi Nedir? Lösemi bir kanser türüdür. Kanser, sayısı 100'den fazla olan bir hastalık grubunun ortak adıdır. Kanserde iki önemli özellik bulunur. İlk önce bedendeki bazı hücreler anormalleşir. İkinci
DetaylıGenellikle çocukluk ve gençlik döneminde başlayan astım kronik bir solunum sistemi hastalığıdır.
Bölüm 9 Astım ve Gebelik Astım ve Gebelik Dr. Metin KEREN ve Dr. Ferda Öner ERKEKOL Genellikle çocukluk ve gençlik döneminde başlayan astım kronik bir solunum sistemi hastalığıdır. Erişkinlerde astım görülme
DetaylıYATAN HASTA DEĞERLENDİRME PROSEDÜRÜ
REVİZYON DURUMU Revizyon Tarihi Açıklama Revizyon No Hazırlayan: Onaylayan: Onaylayan: Hasta Değerlendirme Kurulu Adem Aköl Kalite Konseyi Başkanı Sinan Özyavaş Kalite Koordinatörü 1/5 1. AMAÇ Bu prosedürün
DetaylıİNÖNÜ ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ FAKÜLTESİ HEMŞİRELİK BÖLÜMÜ
Dersin Kodu HEM 00352 Dersin Adı AFETLERDE HEMŞİRELİK BAKIMI VE İLK YARDIM Yıl III Yarı Yıl Bahar 1- Afetlerde hemşirelik bakımı ve ilk yardıma giriş 2- Hasta ve yaralının muayenesi ve değerlendirilmesi
DetaylıYETİŞKİNLERDE MADDE BAĞIMLILIĞI DOÇ. DR. ARTUNER DEVECİ
YETİŞKİNLERDE MADDE BAĞIMLILIĞI DOÇ. DR. ARTUNER DEVECİ CELAL BAYAR ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ PSİKİYATRİ A.D. Madde deyince ne anlıyoruz? Alkol Amfetamin gibi uyarıcılar Kafein Esrar ve sentetik kannabinoidler
DetaylıHepatit B ile Yaşamak
Hepatit B ile Yaşamak NEDİR? Hepatit B, karaciğerin iltihaplanmasına sebep olan, kan yolu ve cinsel ilişkiyle bulaşan bir virüs hastalığıdır. Zaman içerisinde karaciğer hasarlarına ve karaciğer kanseri
DetaylıBir Hak İhlali: ÇOCUK İHMALİ VE İSTİSMARI
Bir Hak İhlali: ÇOCUK İHMALİ VE İSTİSMARI Çocuk İhmali ve İstismarı BM Çocuk Hakları Sözleşmesi Başta Olmak Üzere Uluslararası İnsan Hakları Begelerine Göre Hak İhlalidir! Madde 19: Hiç kimse, çocuklara
DetaylıTamamlayıcı ve Alternatif Tıp günümüzde alışılagelmiş tıbbın içinde sayılmayan farklı sağlık sistemleri ve uygulamalardan oluşan bir grup
DÖNEM I İYİ KLİNİK UYGULAMALAR KAPSAMINDA ALTERNATİF TIP DERSİ DERSİN İÇERİĞİ: Tamamlayıcı ve Alternatif Tıp günümüzde alışılagelmiş tıbbın içinde sayılmayan farklı sağlık sistemleri ve uygulamalardan
DetaylıAcil servislerde sağlık çalışanlarına şiddet. Dr. Mustafa ilker EDEBALİ Antalya eğitim ve araştırma hastanesi psikiyatri kliniği
Acil servislerde sağlık çalışanlarına şiddet Dr. Mustafa ilker EDEBALİ Antalya eğitim ve araştırma hastanesi psikiyatri kliniği Şiddet nedir? Kendine ya da bir başkasına grup ya da topluluğa yönelik olarak
DetaylıELEKTRONİK NÜSHA. BASILMIŞ HALİ KONTROLSUZ KOPYADIR.
SAYFA NO 1/5 TANISAL VE GİRİŞİMSEL DİZ ARTROSKOPİSİ AMELİYATI AYDINLATILMIŞ ONAM FORMU Hasta Adı Dosya No Tarih / Saat Yöntem: Eklem içerisini gözlemek için, 0.5 cm'lik kesi deliklerinden artroskopinin
DetaylıZeytinyağı ve Çocukluk İnsanın çocukluk döneminde incelenmesi gereken en önemli yönü, gösterdiği bedensel gelişmedir. Doğumdan sonraki altı ay ya da
Zeytinyağı ve Çocukluk İnsanın çocukluk döneminde incelenmesi gereken en önemli yönü, gösterdiği bedensel gelişmedir. Doğumdan sonraki altı ay ya da bir yıllık sürede, bebeğin en önemli gıdasını anne sütü
DetaylıNörovasküler Cerrahi Öğretim Ve Eğitim Grubu Hasta Bilgilendirme Formu
Nörovasküler Cerrahi Öğretim Ve Eğitim Grubu Beyin-Omurilik Arteriovenöz Malformasyonları ve Merkezi Sinir Sisteminin Diğer Damarsal Bozuklukları Hasta Bilgilendirme Formu 5 AVM ler Ne Tip Sağlık Sorunlarına
DetaylıMENİSKÜS ZEDELENMELERİ
MENİSKÜS ZEDELENMELERİ Diz eklemi uyluk (femur) ve kaval (tibia) kemikleri arasında kusursuz bir uyum içinde çalışır. Bu uyumun sağlanmasında, diz içerisinde yer alan menisküs denilen yarım ay şeklindeki
DetaylıSUTURASYON UMKE.
SUTURASYON UMKE Katlarına uygun olarak kapatılmalı. * Acil serviste kapatılan yaralarda genellikle 3 tabaka vardır. Fasia, ciltaltı doku ve cilt. * Kat kat kapatma: Scalp, parmak, el,ayak, tırnak, burun
DetaylıKAFA TRAVMALI HASTALARDA GÖRÜNTÜLEMENİN TANI, TEDAVİ VE PROGNOZA KATKISI. Dr. Fatma Özlen İ.Ü.Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Beyin ve Sinir Cerrahisi AD
KAFA TRAVMALI HASTALARDA GÖRÜNTÜLEMENİN TANI, TEDAVİ VE PROGNOZA KATKISI Dr. Fatma Özlen İ.Ü.Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Beyin ve Sinir Cerrahisi AD KAFA TRAVMASI VE RADYOLOJİ Hangi hastalara görüntüleme
DetaylıGÜVENLİK RAPORLAMA SİSTEMİ
GÜVENLİK RAPORLAMA SİSTEMİ Güvenlik Raporlama Sistemi Güvenlik raporlama sistemi; Hastanelerde meydana gelen olaylardan ders çıkartmak ve benzer olayların bir daha yaşanmasını engellemek amacıyla oluşturulan
DetaylıADOLESANA VERİLMESİ GEREKEN KORUYUCU SAĞLIK HİZMETLERİ. Doç Dr Müjgan Alikaşifoğlu
ADOLESANA VERİLMESİ GEREKEN KORUYUCU SAĞLIK HİZMETLERİ Doç Dr Müjgan Alikaşifoğlu Sağlık Hizmetlerinin Özellikleri Ergenin yaşına, gelişim düzeyine uygun Bireysel, kültürel ve sosyoekonomik farklılıklara
DetaylıKanserin sebebi, belirtileri, tedavi ve korunma yöntemleri...
Kanser Nedir? Kanserin sebebi, belirtileri, tedavi ve korunma yöntemleri... Kanser, günümüzün en önemli sağlık sorunlarından birisi. Sık görülmesi ve öldürücülüğünün yüksek olması nedeniyle de bir halk
DetaylıDr. Recep Savaş Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Radyoloji AD, İzmir
Dr. Recep Savaş Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Radyoloji AD, İzmir SİSTEMATİK DEĞERLENDİRME Yorumlama dıştan içe veya içten dışa doğru yapılmalı TORAKS DUVARI Kostalar Sternum Klavikula Torasik vertebralar
DetaylıGÖZ HIRSIZI GLOK M (=GÖZ TANSİYONU)
Op.Dr. Tuncer GÜNEY Göz Hastalıkları Uzmanı GÖZ HIRSIZI GLOK M (=GÖZ TANSİYONU) HASTALIĞINI BİLİYOR MUSUNUZ? Glokom=Göz Tansiyonu Hastalığı : Yüksek göz içi basıncı ile giden,görme hücrelerinin ölümüne
DetaylıC-Ç E-F G-Ğ 248 İLKYARDIM
İNDEKS A A-B-C, 6 Acil taşıma yöntemleri, 55 Acil tedavi, 3,4 Açık kırık, 177 Akciğer, 41 Akrep sokması, 213 Altın beşik Dört elle altın beşik, 62 Üç elle altın beşik, 64 İki elle altın beşik, 66 Ana damara
DetaylıADLİ RAPORLAR. Emine Doğan Mevlana Ü. Tıp Fak.
ADLİ RAPORLAR Emine Doğan Mevlana Ü. Tıp Fak. Amaç Hekimin Adli Olguya Yaklaşımı, Rapor İçeriğinde Bulunması Gerekenler, Rapor Türleri ve İlgili Yasal Düzenlemeler, Muayene ve Rapor Düzenlenmede Dikkat
DetaylıHasar Kontrol Cerrahisi yılında Rotonda ve Schwab hasar kontrol kavramını 3 aşamalı bir yaklaşım olarak tanımlamışlardır.
Doç. Dr. Onur POLAT Hasar Kontrol Cerrahisi 1992 yılında Rotonda ve Schwab hasar kontrol kavramını 3 aşamalı bir yaklaşım olarak tanımlamışlardır. Hasar Kontrol Cerrahisi İlk aşama; Kanama ve kirlenmenin
DetaylıKırık, Çıkık ve Burkulmalar
Kemik bütünlüğünün bozulmasına kırık denir. Kırıklar darbe sonucu veya kendiliğinden oluşur. Kapalı ve açık kırık çeşitleri vardır. Kapalı Kırık: Kemik bütünlüğü bozuktur, ancak deri sağlamdır. Açık Kırık:
DetaylıTarih : 01.03.2015 Sayı : 006 BASIN BÜLTENİ. Türk Dermatoloji Derneği Yönetim Kurulu Üyesi Prof. Dr. NİLGÜN ȘENTÜRK
Tarih : 01.03.2015 Sayı : 006 BASIN BÜLTENİ Türk Dermatoloji Derneği Yönetim Kurulu Üyesi Prof. Dr. NİLGÜN ȘENTÜRK Benleriniz Kabusunuz Olmasın Vücudunuzdaki benleriniz büyüyor, kașınıyor veya kanıyorsa
DetaylıMAHIR KAYNAK VEFAT ETTI
MAHIR KAYNAK VEFAT ETTI Portal Adres : www.yenisafak.com.tr İçeriği : Gündem : http://yenisafak.com.tr/gundem/mahir-kaynak-vefat-etti-2081631 Tarih : 15.02.2015 1/3 MAHIR KAYNAK VEFAT ETTI 2/3 MAHIR KAYNAK
DetaylıDemans ve Alzheimer Nedir?
DEMANS Halk arasında 'bunama' dedigimiz durumdur. Kişinin yaşından beklenen beyin performansını gösterememesidir. Özellikle etkilenen bölgeler; hafıza, dikkat, dil ve problem çözme alanlarıdır. Durumun
DetaylıHEPATİT TARAMA TESTLERİ
HEPATİT TARAMA TESTLERİ Hepatit Tarama Testleri (Hepatit Check Up) Hepatit taraması yaptırın, aşı olun, tedavi olun, kendinizi ve sevdiklerinizi koruyun. Hepatitler toplumda hızla yayılan ve kronikleşerek
DetaylıKİMLİK BİLGİLERİ. ÇOCUK SAĞLIĞI ve HASTALIKLARI ANABİLİM DALI HASTA DEĞERLENDİRME FORMU. Doktorun Adı, Soyadı: Cinsiyeti: Kadın Erkek
Tarih:../ /.. Adı Soyadı: KİMLİK BİLGİLERİ Doktorun Adı, Soyadı: Hasta ID No: Doğum Tarihi (gün/ay/yıl):.../.../... Yaşı:. Anne Adı: Cinsiyeti: Kadın Erkek Baba Adı: Sosyal Güvence: GSS Ücretli Özel Sağlık
DetaylıII. BÖLÜM HEMOFİLİDE KANAMA TEDAVİSİ
HEMOFİLİ TANI VE TEDAVİ KILAVUZU Önsöz... IX-X Türk Hematoloji Derneği Yönetim Kurulu... XI Hemofili Bilimsel Alt Komitesi Üyeleri (2014-2018 dönemi)... XI Kısaltmalar... XII I. BÖLÜM HEMOFİLİ TANISI TANIM...
Detaylı2012 Yılı Adli Tıp Anabilim Dalı Eğitim Toplantıları Tarih Saat Yer Konuşmacı Konu Başlıkları :00-16:00 Adli Tıp Anabilim Prof.Dr.
2012 Yılı Adli Tıp Anabilim Dalı Eğitim Toplantıları Tarih Saat Yer Konuşmacı Konu Başlıkları 05.01.2012 14:00-16:00 Adli Tıp Anabilim Prof.Dr.Şevki SÖZEN HIV Pozif Hastalarda Hekim Sorumluluğu ve Tıbbi
Detaylı5 Pratik Dermatoloji Notları
AİLE HEKİMLERİ İÇİN 5 Pratik Dermatoloji Notları En Sık Görülen Dermatolojik Hastalıklar İçindekiler Vitiligo Eritema Multiforme Ürtiker Uyuz Tahta Kurusu / Pire Isırığı Kaposi Sarkomu 2 Vitiligo 3 Vitiligo
DetaylıZorlu Yaşantılar Sonrası Stres Belirtileri (Travma Sonrası Stres Bozukluğu)
Zorlu Yaşantılar Sonrası Stres Belirtileri (Travma Sonrası Stres Bozukluğu) Huriye Tak Uzman Klinik Psikolog Türk Kızılayı Bağcılar Toplum Merkezi Sağlık ve Psikososyal Destek Programı Asistanı İÇERİK
DetaylıÇOCUKLARDA HAREKET SİSTEMİ MUAYENESİ (ROMATOLOJİK MUAYENE) Özgür KASAPÇOPUR
ÇOCUKLARDA HAREKET SİSTEMİ MUAYENESİ (ROMATOLOJİK MUAYENE) Özgür KASAPÇOPUR HAREKET SİSTEMİ Üç ana yapı taşı Kemikler Kaslar Eklemler Oynamaz eklemler (Kafa tası) Yarı oynar eklemler (Omurga) Oynar eklemler
DetaylıZihinsel Bozukluk Belirtileri ve Semptomları
Zihinsel Bozukluk Belirtileri ve Semptomları Zihinsel Bozuklukları Kavrama Zihinsel bozukluklar hakkında daha fazla bilgi edinin Daha önce zihinsel gerilik olarak bilinen zihinsel bozukluk (ID), bireyin
DetaylıTravmalı hastaya müdahale eden sağlık çalışanları, hasta kanı ve diğer vücut salgıları ile çalışma ortamında karşılaşma riski bulunan diğer sağlık
Doç. Dr. Onur POLAT Travmalı hastaya müdahale eden sağlık çalışanları, hasta kanı ve diğer vücut salgıları ile çalışma ortamında karşılaşma riski bulunan diğer sağlık personeli gibi hastalardan bulaşabilecek
DetaylıADLİ RAPOR HAZIRLANMASI
ADLİ RAPOR HAZIRLANMASI 1 Rapor Türleri 1) TIBBİ RAPORLAR A- Sağlık raporları (Kurul veya Tek Hekim): Kişinin sağlık durumunu bildirir raporlarıdır. (İşe girme, sigorta, evlilik gibi durumlarda düzenlenir.)
Detaylı