MONİTÖR EĞİTİMİNİ DEĞERLENDİRME ARAŞTIRMASI

Transkript

1 T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI Meslekî ve Teknik Eğitim Araştırma ve Geliştirme Merkezi Başkanlığı (METARGEM) Yayın No: 28 MONİTÖR EĞİTİMİNİ DEĞERLENDİRME ARAŞTIRMASI Mehmet BAL Uzman Araştırma Grubu Fikret YALIM Uzman İstatistik Sorumlusu Ali PANAL Uzman ANKARA 2001

2 ISBN :

3 S U N U Ş Teknolojideki köklü gelişim ve değişimler tarım, endüstri ve hizmet sektörlerinde faaliyet gösteren kuruluşlarda nitelikli insan gücüne olan talebi artırmaktadır. Türkiye nin de dünyadaki gelişmelerin gerisinde kalmaması ve uluslar arası piyasalarda rekabet edebilmesi için, insan gücü potansiyelinin değerlendirilmesi ve niteliğinin artırılması, üretim sürecine katılımının sağlanması gerekmektedir. Bütün bu gelişmeler, eğitime yeni görev ve sorumluluklar yüklemekte, eğitim hizmetlerinin daha kapsamlı ve karmaşık nitelik kazanmasına, olağanüstü önemli ve değerli duruma gelmesine neden olmaktadır. Bu nedenlerle eğitim sisteminin görevi, yalnızca örgün ve yaygın eğitimi gerçekleştirmek değil; aynı zamanda işletme-içi meslek eğitimini, nezaretçilerin eğitimini ve kendi işini yaparken yanında ve emrinde çalışanların eğitimini de gerçekleştirebilen ve monitör adı verilen kişilerin de eğitimini gerçekleştirmektir. Ankara Çıraklık Eğitim Merkezi ve IV. Akşam Sanat Okulu, sanayide ihtiyaç duyulan monitörleri yetiştirmek için; endüstriyel sektörlerde tekniker, teknisyen, ustabaşı, nezaretçi ve postabaşı gibi unvanlarla çalışanlara, bilgi ve becerilerinin yanında çalışanlara öğretmek üzere monitör (önder işçi) eğitimi düzenleyerek Türkiye nin bugünü ve geleceği açısından önemli bir misyonu sürdürmektedir. METARGEM tarafından, Bakanlığımıza bağlı söz konusu okulda verilmekte olan monitör eğitiminin genel bir değerlendirmesini yapmak amacıyla, adayların seçiminde aranacak şartların uygunluğu, eğitimde kullanılan araç-gereç donanımlarının yeterliği, görevli yönetici ve öğretmenlerin yeterliği, eğitimde kullanılan programların işletmelerin ve monitörlerin ihtiyacına cevap verme durumu ortaya konularak araştırma sonuçlarına göre monitör eğitiminin geliştirilmesi yönünde öneriler getirmek hedeflenmiştir. Bu araştırmaya, söz konusu okulun bağlı olduğu Çıraklık ve Yaygın Eğitim Genel Müdürlüğü nün isteği üzerine başlanılmıştır. Monitör Eğitimini Değerlendirme Araştırması nın yapılmasına karar veren Bakanlığımız yetkililerine, araştırmanın gerçekleştirilmesinde belirttikleri görüş ve yaptıkları değerlendirmeler ile katkıda bulunan Ankara Çıraklık Eğitim Merkezi ve IV. Akşam Sanat Okulu öğretmen ve yöneticilerine; personelini, bu programa göndererek eğitim olanağı sağlayan ve bu araştırmanın gerçekleştirilmesine katkıda bulunan her kademedeki işletme personel ve yöneticilerine; monitörlere; bu araştırmanın tasarlanması, işlenmesi ve yorumlanmasında emeği geçen METARGEM uzmanlarına teşekkür eder ve araştırmanın meslekî ve teknik eğitim sistemimize katkı sağlamasını dilerim. METARGEM Başkanı iii

4 iv

5 Ö N S Ö Z Ülkemizde kamu ve özel sektörde çalışan işçilerin iş başında yetiştirilmesi amacıyla, meslekî bilgi ve becerilerine ek olarak, öğreticilik formasyonu kazanmış elemanlara kurumlarınca duyulan ihtiyaç ve istek göz önüne alınarak 1963 yılından beri MEB Ankara Çıraklık Eğitimi Merkezi ve IV. Akşam Sanat Okulu tarafından monitör yetiştirme ve geliştirme eğitimleri yapılmaktadır. Meslekî ve teknik eğitimin, emek piyasası taleplerine uygun insan gücü yetiştirebilmesi için, bu kurumdan belge alanların iş hayatındaki durumlarının düzenli olarak izlenmesine ihtiyaç vardır. Bu nedenle, monitör eğitimini değerlendirme araştırması, yılları arasında monitör eğitimine katılanlar ile monitörlerden sorumlu eğitim yöneticileri, okulda bu eğitimi veren yönetici/öğretmen görüşlerine dayalı olarak monitör eğitiminin genel bir değerlendirmesini yapmayı amaçlamaktadır. Monitör eğitimine ilişkin olarak yönetici/öğretmen görüşlerini ve değerlendirmelerini almak için FORM-I, işletmelerde monitörlerden sorumlu yöneticiler için FORM-II, yetiştirme ve geliştirme eğitimine katılan monitörler için FORM-III anketi geliştirilmiş ve bu örneklem gruplarına uygulanmış; 21 yönetici/öğretmen, 127 işletme yöneticisi ile yetiştirme ve geliştirme eğitime katılan 730 monitörün görüşleri ve değerlendirmeleri alınmıştır. Araştırmadan elde edilen verilerin analizi bilgisayar ortamında SPSS programında hazırlanarak 6 ayrı bölüm hâlinde tablolar ile desteklenip yorumlanmıştır. Araştırmanın yapılmasına karar veren Millî Eğitim Bakanlığı yetkililerine, araştırmayı baştan sona destekleyen METARGEM Başkanı Sayın Dr. M. Necmettin YEŞİLMEN e, belirttikleri görüşler ve değerlendirmeler için işletmelerde monitörlerden sorumlu yöneticilere, monitör yetiştirme ve geliştirme eğitimine katılan çalışanlara, Ankara Çıraklık Eğitimi Merkezi ve IV. Akşam Sanat Okulu yönetici ve öğretmenlerine, emeği geçen METARGEM personeline teşekkür eder, araştırmanın gelişmekte olan ülkemizin sanayisine kalifiye elemanların yetişmesine katkı sağlamasını dileriz. Mayıs 2001 METARGEM Araştırma Grubu v

6 vi

7 İÇİNDEKİLER Sayfa SUNUŞ... iii ÖN SÖZ... v İÇİNDEKİLER... vii TABLOLARIN LİSTESİ... xii BÖLÜM-1 GİRİŞ 1.1. PROBLEM AMAÇ ÖNEM SAYILTILAR SINIRLILIKLAR TERİMLERİN TANIMI KISALTMALAR BÖLÜM-2 ARAŞTIRMANIN YÖNTEMİ 2.1. ARAŞTIRMANIN MODELİ EVREN VE ÖRNEKLEM Evren Örneklem VERİ TOPLAMA VE İSTATİSTİK TEKNİKLERİ BÖLÜM-3 KİŞİSEL BİLGİLER 3.1. MONİTÖRLERE AİT KİŞİSEL BİLGİLER Monitörlerin İllere Göre Dağılımı Monitörlerin Cinsiyetleri Monitörlerin Yaşları vii

8 Sayfa Monitörlerin Eğitim Seviyeleri Monitörlerin Eğitime Katılma Durumu Monitörlerin Meslekî Unvanları Monitörlerin Toplam Hizmet Süresi Monitör Yetiştirme Eğitimi Sonucu Elde Edilen Kazanç Monitör Yetiştirme ve Geliştirme Eğitimleri Arasında Geçen Süre Monitör Geliştirme Eğitimi Sonucu Elde Edilen Kazanç İŞLETMELERDE MONİTÖRLERDEN SORUMLU YÖNETİCİLERE AİT KİŞİSEL BİLGİLER Monitörden Sorumlu İşletme Yöneticilerinin İllere Göre Dağılımı Monitörden Sorumlu İşletme Yöneticilerinin Cinsiyetleri Monitörden Sorumlu İşletme Yöneticilerinin Yaşları Monitörden Sorumlu İşletme Yöneticilerinin Eğitim Seviyeleri Monitörden Sorumlu İşletme Yöneticilerinin Meslekî Unvanları Monitörden Sorumlu İşletme Yöneticilerinin Yöneticilikteki Hizmet Süresi Monitörden Sorumlu İşletme Yöneticilerinin Toplam Hizmet Süresi OKULDA MONİTÖR EĞİTİMİNDEN SORUMLU YÖNETİCİ VE ÖĞRETMENLERE AİT KİŞİSEL BİLGİLER Yönetici ve Öğretmenlerin Meslekî Unvanlarına Göre Dağılımı Yönetici ve Öğretmenlerin Öğretim Alanı Yönetici ve Öğretmenlerin Eğitim Seviyeleri Yönetici ve Öğretmenlerin Toplam Meslekî Hizmet Süresi Yönetici ve Öğretmenlerin Verdiği Eğitim Türü BÖLÜM-4 ARAŞTIRMA KAPSAMINA ALINAN GRUPLARIN MONİTÖR EĞİTİMİNE İLİŞKİN GÖRÜŞLERİ 4.1. MONİTÖR EĞİTİMİNE KATILAN ADAYLARIN SEÇİMİ Monitör Adayının Mesleği ile İlgili Bilgi ve Beceriye Sahip Olması Monitör Adayının En Az Endüstri Meslek Lisesi veya Dengi Meslek Okulu Mezunu Olması viii

9 Sayfa Monitör Adayının Tecrübesine Bakılarak İlkokul Mezunları Arasından da Seçilebilmesi Monitör Adayının En Az Beş Yıllık Meslekî Tecrübeye Sahip Olması Monitör Adayının Bilgi, Davranış ve Tutumu ile Çevresindekilerin Sevgisini Kazanması Monitör Adayının Öğrenme, Öğretme Kabiliyetine Sahip Olması Monitör Adayının Seçiminde Belirlenen Kriterlere Uyulması MONİTÖR EĞİTİMİNDE KULLANILAN DERS ARAÇ-GEREÇLERİNİN YETERLİĞİ Monitör Eğitiminde Kullanılan Ders Araç-Gereçlerinin Yeterliği MONİTÖR EĞİTİMİNDE GÖREVLİ ÖĞRETMENLERİN YETERLİĞİ Yönetici ve Öğretmenlerin Kurs ve Seminer Alması Yönetici ve Öğretmenlerin Ders İşleme Yöntemi Yönetici ve Öğretmenlerin Monitör Eğitimindeki Yeterliği MONİTÖR EĞİTİMİ PROGRAMLARININ İHTİYACA CEVAP VERMESİ Monitör Yetiştirme Eğitimi Programlarının İçerik ve Süre Yönünden Yeterliği İş Başında Eğitim ve Monitör Programının İçerik Yönünden Yeterliği İş Öğretimi ve Uygulaması Programının İçerik Yönünden Yeterliği İş İlişkileri ve Uygulaması Programının İçerik Yönünden Yeterliği Haberleşme ve Etken Haberleşme Teknikleri Programının İçerik Yönünden Yeterliği İş Güvenliği-I Programının İçerik Yönünden Yeterliği İş Usullerinin Geliştirilmesi Programının İçerik Yönünden Monitör Yetiştirme Programlarının Güncelliği Monitör Yetiştirme Eğitim Süresinin Yeterliği Monitör Geliştirme Eğitim Programlarının İçerik ve Süre Yönünden Yeterliği Sanayide Uygulanan Eğitim Programları Konusunun İçerik Yönünden Yeterliği İş Güvenliği-II Programının İçerik Yönünden Yeterliği Eğitim Programlarının Hazırlanması ve İş Analizi Konusunun İçerik Yönünden Yeterliği Eğitim Yardımcı Araçları Programının İçerik Yönünden Yeterliği ix

10 Sayfa Öğretim Metotları ve Uygulaması Programının İçerik Yönünden Yeterliği Eğitim Programlarının Değerlendirilmesi Konusunun İçerik Yönünden Yeterliği İşletme Ekonomisi Programının İçerik Yönünden Yeterliği İş İlişkileri-II Programının İçerik Yönünden Yeterliği Monitör Geliştirme Programlarının Güncelliği Monitör Geliştirme Eğitim Süresinin Yeterliği Monitör Yetiştirme Eğitimi Alanların Geliştirme Eğitimini de Almalarının Gerekliliği Monitör Eğitiminin İşletmeye Sağladığı Katkı Monitörlerin Aldığı Eğitimin Üretime Katkısı Monitörlerin Aldığı Eğitimin İmalâtın Kalitesine Etkisi Monitörlerin Aldığı Eğitimin Personelin Kalifiye Hâle Gelmesine Katkısı Monitörlerin Aldığı Eğitimin İş Güvenliğinin Sağlanmasına Katkısı Monitörlerin Aldığı Eğitimin İş Tekniğinin Geliştirilmesindeki Etkisi Monitörlerin Aldığı Eğitimin İş Yerinde İnsan İlişkilerinin Geliştirilmesindeki Etkisi Monitörlerin Aldığı Eğitimin İş Yerinde Etken Haberleşmeyi Sağlamadaki Rolü İş Yerindeki Makine ve Takımların Bakımının Yapılmasında Monitör Eğitiminin Etkisi İş Yerinde Malzeme ve Diğer Konularda Tasarrufun Sağlanmasında Monitör Eğitiminin Katkısı MONİTÖR EĞİTİMİNİN GELİŞTİRİLMESİ Monitör Eğitiminin Yapılması Gereken Yer Monitör Eğitiminin Sadece Ankara da Yapılmasının Eğitimin Verimine Etkisi Monitör Eğitiminin Sadece Ankara da Yapılmasının Bu Eğitime Talebin Artmasına Etkisi Monitör Eğitimi Veren Kurumun Özerk Bir Yapıya Kavuşturulması İşletmelerde Monitörlerden Sorumlu Yöneticilerin de Monitör Eğitimi Benzeri Bir Eğitim Almalarının Gerekliliği Monitörlerin Statüsünün Değerlendirilmesinde Monitör Eğitiminin Etkisi x

11 BÖLÜM-5 GENEL GÖRÜŞ VE ÖNERİLER Sayfa 5.1. MONİTÖRLERE AİT GENEL GÖRÜŞ VE ÖNERİLER İŞLETMELERDE MONİTÖRLERDEN SORUMLU YÖNETİCİLERE AİT GENEL GÖRÜŞ VE ÖNERİLER YÖNETİCİ VE ÖĞRETMENLERE AİT GENEL GÖRÜŞ VE ÖNERİLER BÖLÜM-6 ÖZET, SONUÇ VE ÖNERİLER 6.1. ÖZET SONUÇ Araştırmaya Katılan Gruplara Ait Kişisel Bilgilerin Özeti Monitör Eğitimine Katılan Adayların Seçimine İlişkin Grup Görüşlerinin Özeti Ders Araç-Gereçlerinin Yeterliğine İlişkin Yönetici/Öğretmen ve Monitörlerin Görüşlerinin Özeti Öğretmenlerin Yeterliğine İlişkin Yönetici/Öğretmen ve Monitörlerin Görüşlerinin Özeti Monitör Eğitimi Programlarının İhtiyaca Cevap Verme Durumuna İlişkin Kaynak Grupların Görüşlerinin Özeti Monitör Eğitiminin Geliştirilmesine İlişkin Kaynak Grupların Görüşlerinin Özeti ÖNERİLER KAYNAKÇA EKLER xi

12 TABLOLAR LİSTESİ TABLO TABLO ADI SAYFA NO 1.1. MONİTÖR YETİŞTİRME PROGRAMI MONİTÖR GELİŞTİRME PROGRAMI YILLARI ARASINDA MONİTÖR EĞİTİMİNE KATILANLARIN SAYISI ÖRNEKLEM KAPSAMINDAKİ İŞLETMELERE GÖNDERİLEN VE GERİ DÖNEN ANKET SAYILARI GRUPLARA UYGULANAN VE GEÇERLİ SAYILAN ANKETLERE AİT SAYILAR MONİTÖRLERİN İLLERE GÖRE DAĞILIMI MONİTÖRLERİN CİNSİYETLERİNE GÖRE DAĞILIMI MONİTÖRLERİN YAŞ GRUPLARINA GÖRE DAĞILIMI MONİTÖRLERİN EĞİTİM DURUMLARI MONİTÖRLERİN EĞİTİME KATILMA DURUMU MONİTÖRLERİN MESLEKÎ UNVANLARI DİĞER SEÇENEĞİNİ BELİRTENLERİN MESLEKÎ UNVANLARI MONİTÖRLERİN MESLEKÎ DENEYİMLERİ MONİTÖR YETİŞTİRME EĞİTİMİ SONUCU ELDE EDİLEN KAZANÇ MONİTÖR YETİŞTİRME VE GELİŞTİRME EĞİTİMLERİ ARASINDA GEÇEN SÜRE MONİTÖR GELİŞTİRME EĞİTİMİ SONUCU ELDE EDİLEN KAZANÇ İŞLETME YÖNETİCİLERİNİN İLLERE GÖRE DAĞILIMI İŞLETME YÖNETİCİLERİNİN CİNSİYETLERİNE GÖRE DAĞILIMI İŞLETME YÖNETİCİLERİNİN YAŞ GRUPLARINA GÖRE DAĞILIMI İŞLETME YÖNETİCİLERİNİN EĞİTİM DURUMLARI İŞLETME YÖNETİCİLERİNİN MESLEKÎ UNVANLARI xii

13 TABLO TABLO ADI SAYFA NO İŞLETME YÖNETİCİLERİNİN YÖNETİCİLİKTEKİ HİZMET SÜRESİ İŞLETME YÖNETİCİLERİNİN TOPLAM HİZMET SÜRESİ YÖNETİCİ VE ÖĞRETMENLERİN MESLEKÎ UNVANLARI YÖNETİCİ VE ÖĞRETMENLERİN ÖĞRETİM ALANI YÖNETİCİ VE ÖĞRETMENLERİN ÖĞRENİM DURUMU YÖNETİCİ VE ÖĞRETMENLERİN TOPLAM MESLEKÎ HİZMET SÜRESİ YÖNETİCİ VE ÖĞRETMENLERİN VERDİĞİ EĞİTİM TÜRÜ MONİTÖR ADAYININ MESLEĞİ İLE İLGİLİ BİLGİ VE BECERİYE SAHİP OLMASI MONİTÖR ADAYININ EN AZ ENDÜSTRİ MESLEK LİSESİ VEYA DENGİ MESLEK OKULU MEZUNU OLMASI MONİTÖR ADAYININ TECRÜBESİNE BAKILARAK İLKOKUL MEZUNLARI ARASINDAN DA SEÇİLEBİLMESİ MONİTÖR ADAYININ EN AZ BEŞ YILLIK MESLEKÎ TECRÜBEYE SAHİP OLMASI MONİTÖR ADAYININ BİLGİ, DAVRANIŞ VE TUTUMU İLE ÇEVRESİNDEKİLERİN SEVGİSİNİ KAZANMASI MONİTÖR ADAYININ ÖĞRENME, ÖĞRETME KABİLİYETİNE SAHİP OLMASI MONİTÖR ADAYININ SEÇİMİNDE BELİRLENEN KRİTERLERE UYULMASI MONİTÖR EĞİTİMİNDE KULLANILAN DERS ARAÇ-GEREÇLERİNİN YETERLİĞİ YÖNETİCİ VE ÖĞRETMENLERİN KURS VE SEMİNER ALMA DURUMU YÖNETİCİ VE ÖĞRETMENLERİN DERS İŞLEME YÖNTEMİ YÖNETİCİ VE ÖĞRETMENLERİN YETERLİĞİ İŞ BAŞINDA EĞİTİM VE MONİTÖR PROGRAMININ İÇERİK YÖNÜNDEN YETERLİĞİ xiii

14 TABLO TABLO ADI SAYFA NO İŞ ÖĞRETİMİ VE UYGULAMASI PROGRAMININ İÇERİK YÖNÜNDEN YETERLİĞİ İŞ İLİŞKİLERİ VE UYGULAMASI PROGRAMININ İÇERİK YÖNÜNDEN YETERLİĞİ HABERLEŞME VE ETKEN HABERLEŞME TEKNİKLERİ PROGRAMININ İÇERİK YÖNÜNDEN YETERLİĞİ İŞ GÜVENLİĞİ-I PROGRAMININ İÇERİK YÖNÜNDEN YETERLİĞİ İŞ USULLERİNİN GELİŞTİRİLMESİ PROGRAMININ İÇERİK YÖNÜNDEN YETERLİĞİ MONİTÖR YETİŞTİRME PROGRAMLARININ GÜNCELLİĞİ MONİTÖR YETİŞTİRME EĞİTİM SÜRESİNİN YETERLİĞİ SANAYİDE UYGULANAN EĞİTİM PROGRAMLARI KONUSUNUN İÇERİK YÖNÜNDEN YETERLİĞİ İŞ GÜVENLİĞİ-II PROGRAMININ İÇERİK YÖNÜNDEN YETERLİĞİ EĞİTİM PROGRAMLARININ HAZIRLANMASI VE İŞ ANALİZİ KONUSUNUN İÇERİK YÖNÜNDEN YETERLİĞİ EĞİTİM YARDIMCI ARAÇLARI PROGRAMININ İÇERİK YÖNÜNDEN YETERLİĞİ ÖĞRETİM METOTLARI VE UYGULAMASI PROGRAMININ İÇERİK YÖNÜNDEN YETERLİĞİ EĞİTİM PROGRAMLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ KONUSUNUN İÇERİK YÖNÜNDEN YETERLİĞİ İŞLETME EKONOMİSİ PROGRAMININ İÇERİK YÖNÜNDEN YETERLİĞİ İŞ İLİŞKİLERİ-II PROGRAMININ İÇERİK YÖNÜNDEN YETERLİĞİ MONİTÖR GELİŞTİRME PROGRAMLARININ GÜNCELLİĞİ MONİTÖR GELİŞTİRME EĞİTİM SÜRESİNİN YETERLİĞİ MONİTÖR YETİŞTİRME EĞİTİMİ ALANLARIN GELİŞTİRME EĞİTİMİNİ DE ALMALARININ GEREKLİLİĞİ xiv

15 TABLO TABLO ADI SAYFA NO MONİTÖR EĞİTİMİNİN ÜRETİME KATKISI MONİTÖR EĞİTİMİNİN İMALÂTIN KALİTESİNE ETKİSİ MONİTÖR EĞİTİMİNİN PERSONELİN KALİFİYE HÂLE GELMESİNE KATKISI MONİTÖR EĞİTİMİNİN İŞ GÜVENLİĞİNİN SAĞLANMASINA KATKISI MONİTÖR EĞİTİMİNİN İŞ TEKNİĞİNİN GELİŞTİRİLMESİNE ETKİSİ MONİTÖR EĞİTİMİNİN İŞ YERİNDE İNSAN İLİŞKİLERİNİN GELİŞTİRİLMESİNDEKİ ETKİSİ MONİTÖR EĞİTİMİNİN ETKEN HABERLEŞMEYİ SAĞLAMADAKİ ROLÜ İŞ YERİNDEKİ MAKİNE VE TAKIMLARIN BAKIMININ YAPILMASINDA MONİTÖR EĞİTİMİNİN ETKİSİ İŞ YERİNDE MALZEME VE DİĞER KONULARDA TASARRUFUN SAĞLANMASINDA MONİTÖR EĞİTİMİNİN KATKISI MONİTÖR EĞİTİMİNİN YAPILMASI GEREKEN YERE İLİŞKİN GÖRÜŞLERİ MONİTÖR EĞİTİMİNİN SADECE ANKARA DA YAPILMASININ EĞİTİMİN VERİMİNE ETKİSİ MONİTÖR EĞİTİMİNİN SADECE ANKARA DA YAPILMASININ BU EĞİTİME TALEBİN ARTMASINA ETKİSİ MONİTÖR EĞİTİMİ VEREN KURUMUN ÖZERK BİR YAPIYA KAVUŞTURULMASI İŞLETMELERDE MONİTÖRLERDEN SORUMLU YÖNETİCİLERİN DE MONİTÖR EĞİTİMİ BENZERİ BİR EĞİTİM ALMALARININ GEREKLİLİĞİ MONİTÖRLERİN STATÜSÜNE MONİTÖR EĞİTİMİNİN KATKISI xv

16 xvi

17 BÖLÜM - I GİRİŞ Bu bölümde; monitör yetiştirme ve geliştirme eğitiminin geliştirilip yaygınlaştırılabilmesi, monitör eğitimi alanların izlenmesi, eğitim programlarının güncelleştirilmesi ve bu eğitimin genel bir değerlendirmesine yönelik, araştırmanın problemi, amaçları, önemi, sınırlılıkları, sayıltıları, kullanılan başlıca terimlerin tanımı ve kısaltmalar açıklanmaktadır PROBLEM Endüstride monitör eğitimi programı, 2. Dünya Savaşı zamanında temel endüstrilerde monitörlerin gelişimini sağlamak için başlatılmıştır. Ayrıca Amerika Birleşik Devletlerinde endüstrideki uygulamaların özelliklerinin yerleşmesini sağlamıştır. Endüstride monitör eğitiminin başlıca özelliği, iş yerinde yaparak beceri geliştirmektir. Çünkü mekanik alanda beceri kazandırma, uzun süre alır. Savaş sonrasında devletin yürüttüğü, endüstride monitör yetiştirme eğitimine son verildi. Fakat Ocak 1946 da kâr amacı olmayan özel sektör tarafından desteklenen ve yürütülen Endüstride Monitör Yetiştirme Kurumu kuruldu. Bu kurumun amacı, endüstriye yardım etmek ve endüstride monitör yetiştirmenin ilkelerini, yöntemlerini uygulamak için kurulmuştur. Endüstriye eğitim ve danışmanlık hizmetleri veren başka kuruluşlar da vardır. Endüstride monitör yetiştirme organizasyonları, özellikle endüstriye hizmet verir. Savaş sırasında başarılı bir şekilde uygulanmış ve daha sonra sona erdirilmiştir. Savaş sırasındaki program gözden geçirilerek yeni bir program geliştirilmiştir (International Labour Office, 1948, s. 164).* Endüstride Monitör Yetiştirme Kurumunun görevleri; II. Dünya Savaşı zamanında endüstride monitör yetiştirme programlarını, iş piyasasının ve endüstrinin çağdaş ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde yeniden geliştirir. * Çeviri METARGEM tarafından yapılmıştır. 1

18 Endüstride monitör yetiştirme organizasyonu, üretimde eğitimle çözülebilecek problemleri ortaya çıkararak analiz eder ve bu şekilde yönetime yardımcı olur. Bu problemler monitör düzeyindedir; daha doğrusu bu düzeyle ilgili olmalıdır. Endüstride monitör yetiştirme organizasyonu için hazırlanan programlar, akademik olmaktan çok standardı olan anlaşılır biçimde hazırlanırlar. Endüstride monitör yetiştirme organizasyonu için hazırlanan bu programların ilkeleriyse; İş yeri çalışanlarının karşılaştıkları problemleri çözebilecekleri özel yöntem ve modellere gereksinimi vardır. Her monitör yetiştirme programının dört basamağı vardır. Bu yöntemlerde, terimler iş yeri terimlerine uygun olmalıdır. Yaparak öğrenme yöntemi uygulandığından, her gün karşılaşılan problemleri çözebilmek ve katılanlara birebir rehberlik yapabilmek için öğrenme grupları küçük olmalıdır. Programın neyi kapsadığı, her konuya ne kadar süre ayrıldığı, her konunun nasıl yapılacağı, öğretim dönemleri için uluslar arası standartlara göre tanımlanabilir. On saatlik program için ikişer saatlik toplantılar en iyisidir. Beş toplantı en fazla iki hafta arayla yapılmalıdır. Malzeme ile uygulama yapılacağından israfa yol açmamak için yönetim, eğitilecek monitörleri seçmelidir. Eğitimin amacı üretimi artırmak olduğundan, çalışma üretim sırasında yapılmalı ve masrafları şirket karşılamalıdır. On saatlik monitör yetiştirme eğitimi öğreticileri, dört haftalık enstitü kurslarında yetiştirilmelidirler (bir hafta grup çalışması, üç hafta bireysel öğretim) şeklinde sıralanmıştır (International Labour Office, 1948, s. 165).* Endüstride monitör yetiştirme politikalarında yaygın olarak kabul edilmiş her monitör için beş temel kavram vardır. Bu kavramlar; Çalışma bilgisi Sorumluluk bilgisi * Çeviri METARGEM tarafından yapılmıştır. 2

19 Öğretim becerisi Yöntem geliştirme becerisi Rehberlik becerisi olarak belirtilmiştir (International Labour Office, 1948, s. 166).* Baş döndürücü bir hızla değişim sürecinin yaşandığı günümüzde çok yoğun ve hızlı bir şekilde bilgi üretilmektedir. Üretimin en önemli girdisi olan bilginin üretilmesi kadar yönetilmesi, kullanılması ve paylaşılması da büyük önem taşımaktadır. Bilgiyi üretme ve uygulamaya koyma hızı, normalin çok üstünde patlama düzeyine ulaşmıştır. Bunun sonucu olarak sanayi ve hizmet sektöründe çalışan insan gücünde aranılan yeterliklerde de temel değişiklikler meydana gelmektedir. Bilginin üretime yansıtılması; beceriyi, teknolojiyi ve yeterliği gerektirdiği kadar yüksek teknolojinin de geliştirilmesini ve kullanılmasını zorunlu kılmaktadır. Bu durum bireyi, toplumu ve iş dünyamızı çok yönlü etkilemekte, işleri daha karmaşık duruma getirmekte ve bu işlerin üstesinden gelebilecek geniş yeterliklerle donatılmış yüksek nitelikli insan gücü ihtiyacını artırmaktadır. Sanayi ve hizmet sektöründeki nitelikli iş gücü ihtiyacı, dışa açılmaya çalışan ve özellikle Gümrük Birliğine katıldıktan sonra uluslar arası rekabet gücü kazanma çabası içinde bulunan ülkemiz için önemli bir sorun hâline gelmiştir. Türkiye nin ihtiyaç duyduğu kalifiye işçileri yetiştirmek amacıyla Avrupa Konseyi İskân Fonundan alınan Dolar tutarındaki krediden faydalanılarak şimdiki adı Ankara Çıraklık Eğitim Merkezi ve IV. Akşam Sanat Okulu olan Ankara Meslekî Eğitim Merkezi 5 Eylül 1962 tarihinde faaliyete geçmiştir. Bu görev, okula tarih ve sayılı Resmî Gazete ile tarih ve 1513 sayılı Tebliğler Dergisi nde yayımlanan yönetmelikle verilmiştir (EK-5). Başlangıçta 5 meslek dalında (Duvarcılık, Beton Kalıpçılığı, Beton Demirciliği, Elektrik Tesisatçılığı ve Makine Bakım Tamirciliği) ve bu meslek dallarının her birinde 15 kursiyerle çalışmalarına başlayan Merkez, 18 Şubat 1963 tarihinde başarılı olan 72 kişiye kurs bitirme belgesi düzenleyerek ilk mezunlarını vermiştir (AÇEM ve IV. ASO, 1994, s. 3). * Çeviri METARGEM tarafından yapılmıştır. 3

20 Daha sonraki yıllarda ise bu eğitimin pahalı olması, kursları bitirenlerin iş bulamamaları, mesleği olmayanların bu yoldan bir meslek edinmelerine imkân olmaması sebepleriyle Devlet Plânlama Teşkilâtı, Merkezin bu faaliyetini durdurmasını ve iş yerlerinde çalışmakta olan tekniker, teknisyen-ustabaşı, nezaretçi ve postabaşı durumundaki elemanlara (monitör) öğreticilik formasyonu verilmesini ve lüzumlu işçi eğitiminin, iş başında, bu elemanlar tarafından yapılmasını önermiştir. Devlet Plânlama Teşkilâtında, 29 Mart 1963 tarihinde Millî Eğitim Bakanlığı, Çalışma ve Sanayi Bakanlıkları temsilcileri ile işçi ve işveren temsilcilerinin katıldığı bir toplantıda benimsenen bu görüşten sonra ilk seminer, 15 Nisan 1963 tarihinde yapılmıştır. (AÇEM ve IV. ASO, 1994, s. 3). Monitörlerin yetiştirilmesinde uygulanan programın iş yerlerinin bu alandaki ihtiyaçlarını karşılayamadığının anlaşılması üzerine Merkezin bu faaliyeti, 26 Eylül 1964 tarihinde son bulan seminerden sonra belirli bir süre için durdurulmuş ve Merkezin öğretici personeli, 2 Kasım 30 Aralık 1964 tarihleri arasında düzenlenen ve süresi 180 saat olan pedagojik bir seminere tâbi tutulmuştur. Bu seminerden sonra yeniden hazırlanan ve süresi 111 saat olan bir eğitim programı uygulanmaya başlanmış, fakat daha sonra bu süre uzun görülmüş ve çeşitli görüşmelerden sonra ilki 6 Şubat 1967 tarihinde başlamak üzere 63 saatlik programlar uygulamaya konulmuştur (AÇEM ve IV. ASO, 1994, s. 3). Monitör olmak için seçilecek bir adayda; mesleğin gerektirdiği bilgi ve becerilere sahip olması, tercihen endüstri meslek lisesi veya dengi meslek okulu mezunu olması (kendisini yetiştirmiş ilkokul mezunları da olabilir), en az beş yıllık iş yeri tecrübesine sahip olması, bilgi, davranış ve tutumu ile çevresindekilerin sevgisini kazanmış olması ve öğrenme ve öğretme kabiliyetine sahip olması şartları aranmaktadır (AÇEM ve IV. ASO, Sektörlerde Monitör Broşürü). Monitör yetiştirme programına ait konuların veriliş sürelerinde bazı değişiklikler yapıldıktan sonra Tablo 1.1 de verilen program, 19 Şubat 1968 tarihinden itibaren uygulamaya konulmuş olup hâlen devam etmektedir. 4

21 TABLO 1.1 MONİTÖR YETİŞTİRME PROGRAMI S. No K o n u l a r ı n A d ı Süre (saat) 1 İş başında eğitim ve monitör 6 2 Haberleşme tekniği ve etken haberleşme 6 3 İş münasebetleri 15 4 İş öğretimi 15 5 İş usullerinin geliştirilmesi 12 6 İş güvenliği 6 7 Seminerin değerlendirilmesi 3 T o p l a m 63 "AÇEM ve IV. ASO, Ankara:1994," Kuruluşundan Günümüze Genel Değerlendirilmesi. s.3. Bu program günde 6 saat olmak üzere 2 haftada verilmekte ve yapılan imtihanda başarı gösterenlere monitör yetiştirme belgesi verilmektedir yılı İcra Plânının 446. maddesinde, monitörlerin niteliklerinin geliştirilmesi öngörülmüştür. Bu amaçla, 21 Mayıs 1969 tarihinde çeşitli bakanlıkların temsilcileri ile bir toplantı yapılmıştır. Bu toplantıda monitör geliştirme eğitimine katılacak adayların nitelikleri ve uygulanacak eğitim programı görüşülmüş ve sanayimize en uygun düşecek uygulama şekli kararlaştırılmıştır. Monitör geliştirme eğitimine katılacak adaylar için monitör yetiştirme belgesini almış ve aradan en az bir yıl geçmiş olması şartları getirilmiştir (AÇEM ve IV. ASO, Sektörlerde Monitör Broşürü). Monitör geliştirme eğitim programı Tablo 1.2 de görülmektedir. 5

22 TABLO 1.2 MONİTÖR GELİŞTİRME PROGRAMI S. No K o n u l a r ı n A d ı Süre (saat) 1 Sanayide Uygulanan Eğitim Programları ile Özellikleri 6 2 Meslek ve İş Analizi Eğitim Programlarının Hazırlanması 15 3 Eğitim Yardımcı Araçları 3 4 Öğretim Metotları ve Uygulanması 18 5 İş Münasebetleri İşveren ve İşçi Münasebetleri 6 6 İş Güvenliği 6 7 İşletme Ekonomisi Bilgisi 3 8 Değerlendirme Kavramları ve Test 6 T o p l a m 63 "AÇEM ve IV. ASO, Ankara:1994," Kuruluşundan Günümüze Genel Değerlendirilmesi. s.4. Monitör geliştirme programı günde 6 saat olmak üzere 2 haftada kursiyerlere verilmekte ve yapılan imtihan sonucunda başarılı olanlara monitör geliştirme belgesi verilmektedir yılları arasında kamu ve özel sektör kuruluşlarından monitör yetiştirme ve geliştirme eğitimine katılanların sayılarının verildiği Tablo 1.3 incelendiğinde 1970'li yıllarda monitör yetiştirme eğitimine katılanların sayısının yılda ortalama 700 civarında olduğu, bu sayının 1980 ve 1990'lı yıllarda büyük azalma gösterdiği anlaşılmaktadır. Monitör geliştirme eğitimine katılanların sayısında ise 1970'li yıllara göre, 1980'li yıllardan bugüne kadar yaklaşık yüzde 50 oranında azalma olduğu görülmektedir yılları arasında monitör yetiştirme kurslarına katılan toplam kişinin yüzde 93.6'sı kamu, yüzde 6.4'ü ise özel sektörden; monitör geliştirme eğitimine katılan toplam 4123 kişinin yüzde 95.6'sı kamu, yüzde 4.4'ünün de özel sektörden olduğu yine Tablo 1.3'ün incelenmesinden anlaşılmaktadır. 6

23 TABLO YILLARI ARASINDA MONİTÖR EĞİTİMİNE KATILANLARIN SAYISI Sıra Öğretim Monitör Yetiştirme Monitör Geliştirme No Yılı Kamu Özel Toplam Kamu Özel Toplam TOPLAM % Tablo 1.3'teki veriler Ankara Çıraklık Eğitim Merkezi ve IV. Akşam Sanat Okulundan alınmıştır. Becerili ve teknik insan gücünün yetiştirilmesinde, okul-işletme iş birliğine dayalı kapsamlı bir uygulamanın geliştirilebilmesi için monitör eğitimi uygulamasına katılan ilgili tarafların görüşlerine dayalı bir değerlendirmenin yapılmasına ihtiyaç vardır. Örneklem kapsamına alınanlardan sağlanacak verilere dayalı olarak yapılacak değerlendirme ile monitör eğitiminin güçlü ve zayıf yönlerini ortaya koymak, varsa alınabilecek tedbirleri belirlemek bu araştırmanın problemini oluşturmaktadır. 7

24 1.2. AMAÇ Bu araştırmanın temel amacı; Millî Eğitim Bakanlığı Ankara Çıraklık Eğitimi Merkezi ve IV. Akşam Sanat Okulunda yılları arasında monitör eğitimine katılan adayların, işletmelerde monitörlerden sorumlu yöneticiler ile eğitimi veren yönetici ve öğretmenlerin görüşlerine dayalı monitör eğitiminin genel bir değerlendirmesini yapmaktır. Bu temel amaç doğrultusunda aşağıdaki sorulara cevap aranmıştır: 1. Monitör yetiştirme ve geliştirme eğitimine katılacak adayların seçiminde aranacak kriterler nelerdir? 2. Monitör yetiştirme ve geliştirme eğitiminde kullanılan araç-gereç donanımlarının yeterlik derecesi nedir? 3. Monitör yetiştirme ve geliştirme eğitiminde görevli öğretmenlerin yeterlik derecesi nedir? 4. Monitör yetiştirme ve geliştirme eğitiminde uygulanan programlar işletmelerin ve kursiyerlerin ihtiyaçlarına ne derece cevap verebilmektedir? 5. Monitör eğitiminin geliştirilmesi için ne gibi tedbirler alınmalıdır? 1.3. ÖNEM Monitör eğitiminden mezun olanların meslekî bilgi ve becerilerinin hangi düzeyde geliştirilebildiğinin izlenmesi ve monitör seminerlerindeki eğitim ihtiyacının belirlenmesi yönünde destek sağlaması bakımından bu araştırma önemlidir. Bu araştırmanın, monitör eğitiminin geliştirilip yaygınlaştırılmasının yanı sıra Millî Eğitim Bakanlığı ile kamu ve özel sektör arasındaki iş birliğinin geliştirilmesine ve kalifiye iş gücünün artırılmasına yönelik katkı sağlaması beklenmektedir SAYILTILAR Araştırma verilerinin sağlıklı bir biçimde çözümlenmesi ve yorumlanması için aşağıdaki sayıltıların yapılması gerekmiştir: 8

25 1. Anketler, örneklem grubuna uygulanmadan önce pilot uygulama sonucunda küçük bir gruba test ettirilerek düzeltildiği için ve anketlerin güvenirliği istatistiksel yöntemler ile de test edildiğinden araştırmanın amaçlarına uygundur. 2. Yönetici/öğretmen, monitörlerden sorumlu yönetici ve monitör anketleri için uzman görüşleri alınarak ve alanda test edilerek hazırlanan bu anketler, cevaplandırılması amaçlanan sorularla ilgili veri toplamaya uygundur. 3. Araştırma kapsamına alınan işletmelerde çalışan monitörler ve bunların yöneticileri ile ilgili örneklemler, evreni temsil ettiğinden araştırmanın güvenirliği yüksektir. 4. Örneklem olarak alınan yönetici ve öğretmenler aynı zamanda evrenin tamamını oluşturduğundan araştırmanın güvenirliği yüksektir. 5. Uygulanan anketlerin değerlendirmelerinin yapılmasında kullanılan 5 li ölçek, eşit aralık ölçeği olarak kabul edilmiştir. 6. Yönetici/öğretmenler, monitörlerden sorumlu yöneticiler ve monitörler anket sorularını cevaplandırırken gerçek görüşlerini ve değerlendirmelerini belirtmişlerdir SINIRLILIKLAR Araştırmanın sağlıklı bir biçimde yürütülebilmesi için çeşitli sınırlamalar yapılmıştır. Bu sınırlamalar aşağıda açıklanmıştır: 1. Araştırma, Ankara Çıraklık Eğitim Merkezi ve IV. Akşam Sanat Okulu tarafından yürütülmekte olan monitör yetiştirme ve geliştirme eğitimlerine yılları arasında katılan kursiyerler ile işletmelerde bu kursiyerlerden sorumlu yöneticiler ve okulda görevli yöneticilerin ve öğretmenlerin görüşleri ile sınırlıdır. 2. Bu araştırma, yılları arasında, monitör yetiştirme eğitimi için 30 dan fazla ve/veya monitör geliştirme semineri için 20 nin üzerinde kursiyer gönderen, Ankara, Adana, Kocaeli, İzmir, Kayseri, Batman ve Kırıkkale illerindeki kamu ve özel sektör işletmeleri ile sınırlıdır. 9

26 1.6. TERİMLERİN TANIMI Monitör: İş başında kendi işini yaparken emrinde bulunan işçilerin işlerini daha iyi yapabilmelerini sağlamak amacı ile yeteri kadar bilgi ve beceriyi verebilen elemandır. Monitörden sorumlu yönetici: Monitörlerin çalışmalarını yakından denetleyen yönetici ya da iş yeri sahibidir. Okul yöneticisi: Monitör eğitiminin verildiği okulda bu eğitimin yürütülmesinden sorumlu yönetici. Öğretmen: Monitör eğitiminde ders veren öğretim elemanı. Denekler: Araştırma kapsamına alınan grupların tümü. Tekniker: Lise eğitimi üzerine 2 yıllık bir yüksek okul bitiren ve bir işin ilmî yönünden çok, uygulamasıyla uğraşan kimse. Teknisyen: Meslek lisesi mezunu olan ve alanında gördüğü teknik eğitimi iş hayatında tatbik etmeyi bilen, uygulayan kişi. Ustabaşı: İşletmede bulunduğu bölümdeki ustalardan sorumlu kimse. Postabaşı: İşletmedeki bölümlerin içerisinde bulunan en küçük birimden sorumlu kimse. Nezaretçi: Kendi işini yaparken aynı zamanda başka bir grubun yaptığı çalışmalara da yol gösteren kişi. Kısım ustası: Herhangi bir gruptan sorumlu olmayan ve bağımsız olarak kendi işini yapabilen kimse. Operatör: Mesleğinde uzman olan, uygulayıcı kişi. İnspektör: İşletmede kontrol ustası olarak çalışan kimse. Eğitim yöneticisi: Bir işletmede, çalışanların eğitiminden sorumlu kişi İş analizi: İşin belirlenen standartlarda yapılabilmesi için mesleğin öğretilebilecek temel unsurlara ayrıştırılarak meslekî yeterliklerin belirlenmesi yöntemi (Sezgin, 1994, ss ). Meslekî eğitim: Bireye belirli bir meslek ile ilgili bilgi, beceri ve iş alışkanlığı kazandıran ve bireyin yeteneklerini geliştiren eğitim süreci (Sezgin, 1980, s. 19) KISALTMALAR MEB: Millî Eğitim Bakanlığı AÇEM ve IV. ASO: Ankara Çıraklık Eğitimi Merkezi ve IV. Akşam Sanat Okulu DPT: Devlet Plânlama Teşkilâtı 10

27 BÖLÜM 2 ARAŞTIRMANIN YÖNTEMİ Bu bölümde, monitör eğitimine ilişkin araştırmanın modeli, evren ve örneklemi, veri toplama ve istatistik teknikleri açıklanmaktadır ARAŞTIRMANIN MODELİ Araştırmada, monitör eğitimi uygulaması ile ilgili olarak yılları arasında, Ankara Çıraklık Eğitimi Merkezi ve IV. Akşam Sanat Okulunda verilen eğitim konusunda, okul yöneticisi, öğretmen, işletmelerde monitörlerden sorumlu yönetici ve monitörlerin görüş ve değerlendirmeleri geliştirilen üç ayrı anket ile alınmıştır. Bu yönüyle araştırma betimsel niteliktedir. Diğer taraftan monitör eğitimi ile ilgili eğitimin verildiği okul tarafından yayınlanan belgeler, sayısal veriler ve yine bu eğitimle ilgili yurt dışı yazılı kaynaklar taranmıştır. Bu yönüyle de araştırma belgesel tarama türünde bir çalışmadır EVREN VE ÖRNEKLEM Evren Bu araştırmanın çalışma evrenini, Ankara Çıraklık Eğitim Merkezi ve IV. Akşam Sanat Okulu tarafından verilen monitör yetiştirme ve geliştirme eğitimlerine yılları arasında katılanlar, işletmelerde monitörlerden sorumlu yöneticiler ile bu eğitim içinde görev alan yönetici ve öğretmenler oluşturmaktadır. Bu araştırmanın birbirinden bağımsız üç evreni vardır. Araştırmanın birinci evreni tespit edilirken monitör eğitimi için kursiyer gönderen 74 işletmeden, monitörlerden sorumlu işletme yöneticilerine ait sayısal bilgiler istenmiş ve bu bilgiler doğrultusunda adı geçen yönetici sayısı 320 olarak tespit edilmiştir. 11

28 Araştırmanın ikinci evrenini; Ankara Çıraklık Eğitimi Merkezi ve IV. Akşam Sanat Okulunda tarihleri arasında monitör yetiştirme ve monitör geliştirme eğitimi alan iki ayrı kursiyer grubu oluşturmaktadır. Kapsama alınan 74 işletmeden toplam 1616 monitör, araştırmanın ikinci evrenini teşkil etmektedir. Araştırmanın üçüncü evrenini ise, Türkiye genelinde monitör yetiştirme ve geliştirme eğitimini veren Ankara Çıraklık Eğitimi Merkezi ve IV. Akşam Sanat Okulunun 21 yönetici ve öğretmeni oluşturmaktadır Örneklem Araştırmanın birbirinden bağımsız üç ayrı evreni temsil eden, üç ayrı örneklemi vardır. Araştırmanın örneklemi oluşturulurken çalışma evrenini teşkil eden 74 işletmeden 12 si alınmıştır. Örnekleme alınan işletmeler belirlenirken işletmelerin monitör eğitimine gönderdikleri kursiyer sayısı dikkate alınmıştır. İşletmelerden monitör yetiştirme eğitimine 30 dan fazla ve/veya monitör geliştirme seminerine 20 den fazla kursiyer gönderen işletmeler örneklem kapsamına dahil edilmiştir. Bu şekilde belirlemenin nedeni, az sayıda kursiyer gönderen işletmelerde kursiyerleri işyerinde bulamama riskinin olması ve araştırmanın maliyetinin düşük tutulmak istenmesidir. Örneklem olarak alınan işletmelerde, monitörlerden sorumlu 151 işletme yöneticisi araştırmanın birinci örneklemini teşkil etmiştir. Araştırmanın ikinci örneklemini ise, yukarıda belirtilen sınırlılıklara uyan 12 işletmede monitör yetiştirme ve geliştirme eğitimine yılları arasında katılan toplam 1616 monitörden random örnekleme yoluyla tespit edilen 892 monitör oluşturmuştur. Örneklem kapsamına alınan ve işletmelere gönderilen ve geri dönen anketlere ilişkin sayısal veriler Tablo 2.1 de sunulmuştur. 12

29 TABLO 2.1 ÖRNEKLEM KAPSAMINDAKİ İŞLETMELERE GÖNDERİLEN ve GERİ DÖNEN ANKET SAYILARI Monitör İşletmede Monitörden Sorumlu Yönetici İl İşletmenin Adı Giden Dönen Giden Dönen % % % Anket Anket Anket Anket % İZMİR TÜPRAŞ ASELSAN Ortadoğu Rulman Sanayi ANKARA EGO Gen Md MAN Kamyon ve Otobüs A.Ş KIRIKKALE TÜPRAŞ ADANA DSİ 6. Bölge Md KAYSERİ Saray Halı A.Ş BATMAN TÜPRAŞ TPAO KOCAELİ TÜPRAŞ PETKİM TOPLAM Araştırmanın üçüncü örneklemini de Türkiye genelinde monitör eğitimini veren Ankara Çıraklık Eğitimi Merkezi ve IV. Akşam Sanat Okulunda görevli 21 yönetici ve öğretmenin tamamı oluşturmaktadır VERİ TOPLAMA VE İSTATİSTİK TEKNİKLERİ Araştırma kapsamına alınan gruplara eklerde verilen anketler uygulanmış olup elde edilen veriler, frekans ve yüzde olarak hesaplanarak tablolarla gösterilmiştir. Anketlerde gruplara ortak sorulan sorulara verilen cevaplar arasındaki ilişkileri gösterebilmek için çapraz tablolar hazırlanmıştır. FORM-I, FORM-II ve FORM-III anketlerinde bazı soruların cevaplandırılmasında ve değerlendirilmesinde eşit aralık ölçeği olarak kabul edilen beş ile bir arasında değişen beşli likert ölçeği kullanılmıştır. Anketlerde boş ve geçersiz olan cevaplar dikkate alınmamıştır. Beşli ölçeğin kullanıldığı anket sorularına verilen cevapların aritmetik ortalaması ve standart sapması hesaplanmış ve ilişkinin belirlenmesinde ise Kay-kare metodu, gruplara ortak sorulan sorularda grupların aritmetik ortalamaları arasındaki farkın test edilmesi için ikili gruplarda t-testi, üçlü gruplarda F-testi (Tek Yönlü Varyans Analizi) ve ayrıca ortalamaları arasında 0.05 düzeyinde anlamlı grupların belirlenmesinde Schėffie testi kullanılmıştır. 13

30 Gruplara uygulanan ve geçerli kabul edilen anketlere ait sayısal veriler ise, Tablo 2.2 de sunulmuştur. TABLO 2.2 GRUPLARA UYGULANAN VE GEÇERLİ SAYILAN ANKETLERE AİT SAYILAR Gruplar Uygulanan Anket Geçerli Anket Geçerlilik Yüzdesi Yönetici ve öğretmen İşletmelerde monitörlerden sorumlu yönetici Monitör Toplam Örneklem kapsamına alınan işletmelerde monitörlerden sorumlu yöneticilere uygulanan anketlerin yüzde 84.1 i, monitörlere uygulanan anketlerin de yüzde 81.8 i geçerli kabul edilirken, monitör eğitiminde görevli yönetici ve öğretmenlere uygulanan anketlerin tamamı geçerli sayılmıştır. Tablo 2.2 de görüldüğü gibi, gruplara uygulanan anketlerin toplam geçerlilik oranı ise yüzde 82.5 tir. 14

31 BÖLÜM 3 KİŞİSEL BİLGİLER Bu bölümde, yılları arasında monitör yetiştirme ve monitör geliştirme eğitimine katılan monitörlere, işletmelerde monitörlerden sorumlu yöneticilere ve eğitimin verildiği okulda monitör eğitiminden sorumlu yönetici ve öğretmenlere ilişkin bulgular yer almaktadır MONİTÖRLERE AİT KİŞİSEL BİLGİLER Monitörlerin İllere Göre Dağılımı Tablo 3.1 incelendiğinde araştırma kapsamına alınan monitörlerin yaklaşık yüzde 65 inin Ankara, Kırıkkale ve Batman dan eşit oranlarda katıldıkları, yüzde 15.9 unun Kocaeli den, diğerlerinin ise yine yaklaşık eşit oranlarda İzmir, Adana ve Kayseri den monitör eğitimine katıldıkları görülmektedir. TABLO 3.1 MONİTÖRLERİN İLLERE GÖRE DAĞILIMI İl Monitör f % Ankara Kırıkkale Kayseri Kocaeli Batman Adana İzmir Toplam Monitörlerin Cinsiyetleri Ankete katılan monitörlerin tamamına yakınının (% 98.9) bay, geriye kalan çok küçük bir grubun (% 1.1) ise bayan olduğu Tablo 3.2 nin incelenmesinden anlaşılmaktadır. 15

32 TABLO 3.2 MONİTÖRLERİN CİNSİYETLERİNE GÖRE DAĞILIMI Cinsiyet Monitör f % Bay Bayan Toplam Monitör eğitimine katılanların büyük çoğunluğunun erkek olmasının nedenlerinden biri, araştırma kapsamına alınan işletmelerde çalışan personelin çoğunlukla erkek olmasından, diğeri ise eğitimin sadece Ankara da yapılması nedeniyle bayanların katılmak istememelerinden kaynaklanmış olabilir Monitörlerin Yaşları Tablo 3.3 te, monitörlerin yaş gruplarına göre dağılımları incelendiğinde yüzde 47.9 unun 41 yaş ve daha üzeri, yüzde 37.6 sının yaş grubunda, yüzde 2.7 lik küçük bir grubun ise yaşları arasında olduğu görülmektedir. TABLO 3.3 MONİTÖRLERİN YAŞ GRUPLARINA GÖRE DAĞILIMI Yaş Grupları Monitör f % yaş yaş yaş yaş yaş ve daha büyük Toplam Buradan monitör eğitimine katılanların büyük çoğunluğunun belli bir yaşın üzerinde (35 yaş) olduğu anlaşılmaktadır. Bu durum, bir çalışma grubunun sorumluluğunun yeterli iş tecrübesi kazanmış kişilere verildiği ve bu kazanımın belirli bir zaman içerisinde edinildiği şeklinde yorumlanabilir. 16

33 Monitörlerin Eğitim Seviyeleri Monitörlerin eğitim durumlarının verildiği Tablo 3.4 incelendiğinde yüzde 77.5 lik büyük bir çoğunluğun lise düzeyinde eğitim aldığı, sadece yüzde 6.3 ünün ise ön lisans/lisans düzeyi bir eğitim aldığı görülmektedir. TABLO 3.4 MONİTÖRLERİN EĞİTİM DURUMLARI Eğitim Durumu Monitör f % İlkokul Ortaokul Lise Ön lisans / Lisans Toplam Monitörlerin Eğitime Katılma Durumu Tablo 3.5 te, araştırma kapsamına alınan monitörlerin yüzde 53.8 i sadece monitör yetiştirme eğitimine katılırken, yüzde 46.2 sinin hem monitör yetiştirme hem de monitör geliştirme eğitimi aldıkları görülmektedir. TABLO 3.5 MONİTÖRLERİN EĞİTİME KATILMA DURUMU Eğitim Kademesi Monitör f % Monitör yetiştirme eğitimi Monitör yetiştirme ve geliştirme eğitimi Toplam Monitörlerin Meslekî Unvanları Monitörlerin meslekî unvanlarına ilişkin Tablo 3.6 incelendiğinde yüzde 29.9 unun postabaşı, yüzde 25.3 ünün ustabaşı, yüzde 16.6 sının da teknisyen olduğu anlaşılmaktadır. Ancak, yüzde 23.2 sinin ise diğer seçeneğini işaretledikleri ve bu grubu oluşturanların monitör eğitimine katılacaklarda aranılan meslekî unvanı taşımadıkları anlaşılmaktadır. 17

34 TABLO 3.6 MONİTÖRLERİN MESLEKÎ UNVANLARI Meslekî Unvan Monitör f % Tekniker Teknisyen Ustabaşı Postabaşı Nezaretçi Diğer Toplam Diğer seçeneğini oluşturan bu grubun meslekî unvanlarına ait veriler ise Tablo de sunulmuştur. TABLO DİĞER SEÇENEĞİNİ BELİRTENLERİN MESLEKÎ UNVANLARI Meslekî Unvan Monitör f % Kısım ustası Operatör İnspektör Teknik emniyetçi İşçi Memur Uzman Şoför Unvan belirtmeyen Toplam Yukarıdaki tabloda, diğer seçeneğinde yer alan monitörlerin yüzde 46.7 si kısım ustası, yüzde 35.5 i ise iş yerlerinde operatör olarak görev yaptıklarını belirtmişlerdir. MEB Ankara Çıraklık Eğitimi Merkezi ve 4. Akşam Sanat Okulu Müdürlüğü tarafından yayınlanan Sektörlerde Monitör broşüründe monitörün yerini tayin amacıyla bir piramit çizilmiştir (Ek-4). Bu piramidin yüzde 20 lik kısmını oluşturan monitör adaylarının tekniker, teknisyen, ustabaşı, nezaretçi ve postabaşı görevinde olanlarının monitör eğitimine katılabileceği bu broşürde belirtilmektedir. Ancak Tablo 3.6 da görüldüğü gibi örneklem 18

35 kapsamına alınan monitörlerin yaklaşık dörtte birinin monitör eğitimine katılma şartlarını taşımadığı anlaşılmaktadır. Monitör eğitimine katılacakların seçiminde, adayların istenilen kriterlere sahip olup olmadıklarına fazla önem verilmediği görülmektedir. Bunun nedeni de teknolojinin gelişmesinin iş yerindeki unvanların da değişmesine sebep olduğu söylenebilir. Monitör eğitimine katılacak adaylara ilişkin olarak tespit edilen kriterlerin yeniden belirlenmesi gerektiği anlaşılmaktadır Monitörlerin Toplam Hizmet Süresi Monitörlerin meslekteki toplam hizmet sürelerinin belirlenmesi ile ilgili olarak anket yardım ile elde edilen veriler Tablo 3.7 de sunulmuştur. TABLO 3.7 MONİTÖRLERİN MESLEKÎ DENEYİMLERİ Hizmet Süresi Monitör f % 5 yıl ve daha az yıl yıl yıl yıl ve daha fazla Toplam Monitörlerin toplam hizmet sürelerine bakıldığında; yüzde 34.4 ünün 11-15, yüzde 32.6 sının 21 ve daha fazla, yüzde 25.2 sinin ise yıl meslekî deneyime sahip oldukları görülmektedir. Monitörlerin sadece yüzde 1.1 inin de 5 yıl ve daha az meslekî deneyime sahip oldukları yine Tablo 3.7 nin incelenmesinden anlaşılmaktadır Monitör Yetiştirme Eğitimi Sonucu Elde Edilen Kazanç Tablo 3.8 de, monitörlerin yetiştirme eğitimi sonucu elde ettikleri kazançlara ilişkin olarak kaynak gruplardan elde edilen bulgular verilmektedir. 19

36 TABLO 3.8 MONİTÖR YETİŞTİRME EĞİTİMİ SONUCU ELDE EDİLEN KAZANÇ Eğitim Sonucu Kazanç Monitör f % Meslekî unvanın yükselmesi Ücret artışı Bilgi ve beceri artışı Hiçbir değişiklik olmaması Diğer Verilen Cevap Toplamı Not: Bu soru için birden fazla seçenek belirtme imkânı verilmiştir. Monitör yetiştirme eğitimine katılanların verdiği cevapların toplamına göre, bu eğitim sonunda elde edilen kazançlar; yüzde 71.8 ile bilgi ve beceri artışı olduğu şeklinde iken, yüzde 11.6 ile de hiçbir değişiklik olmadığı şeklindedir. Yine monitörlerin verdiği cevapların toplamının sadece yüzde 6 sı meslekî unvanının yükselmesi, yüzde 3.9 u da ücret artışı ile ilgilidir. Monitör yetiştirme eğitimi sonucu elde edilen kazancın, sadece bilgi ve beceri artışı seçeneğinde yoğunlaştığı görülmektedir Monitör Yetiştirme ve Geliştirme Eğitimleri Arasında Geçen Süre Tablo 3.9 incelendiğinde monitör yetiştirme eğitimi alan monitörlerin monitör geliştirme eğitimine kaç yıl sonra katıldıklarına ilişkin sorulan soruya, her iki eğitime de katılanların yüzde 63.8 i 1-2 yıl, yüzde 20.8 i de 3-4 yıl cevabını verirken sadece yüzde 2.7 sinin 7-8 yıl seçeneğini işaretledikleri görülmektedir. TABLO 3.9 MONİTÖR YETİŞTİRME VE GELİŞTİRME EĞİTİMLERİ ARASINDA GEÇEN SÜRE Süre Monitör Geliştirme f % 1 2 yıl yıl yıl yıl yıl ve daha fazla Toplam

37 Başka bir ifadeyle, monitör geliştirme eğitimine katılanların yüzde 84.6 sının ağırlıklı olarak 1 ile 4 yıl arasında bu eğitime alındıkları görülmektedir Monitör Geliştirme Eğitimi Sonucu Elde Edilen Kazanç Tablo 3.10 da, monitör geliştirme eğitimine katılanların bu eğitim sonucu elde ettikleri kazançlar verilmektedir. TABLO 3.10 MONİTÖR GELİŞTİRME EĞİTİMİ SONUCU ELDE EDİLEN KAZANÇ Seminer Sonucu Kazanç Monitör Geliştirme f % Meslekî unvanın yükselmesi Ücret artışı Bilgi ve beceri artışı Hiçbir değişiklik olmaması Diğer Verilen Cevap Toplamı Not: Bu soru için birden fazla seçenek belirtme imkânı verilmiştir. Monitör geliştirme eğitimine katılanların verdiği cevapların toplamına göre, bu eğitim sonucu elde edilen kazançlar; yüzde 66.7 ile bilgi ve beceri artışı olduğu şeklinde iken, yüzde 14.6 ile de hiçbir değişiklik olmadığı şeklindedir. Yine bu grubun verdiği cevapların toplamının sadece yüzde 6.9 u meslekî unvanının yükseldiği, yüzde 4.6 sının da ücret artışı olduğu yönündedir. Bu sonuçlar Tablo 3.8 ile birlikte değerlendirildiğinde işletmelerin, monitör yetiştirme ve geliştirme eğitimine personelini genelde bilgi ve becerilerini artırmaları nedeniyle gönderdikleri anlaşılmaktadır. 21

38 3.2. İŞLETMELERDE MONİTÖRLERDEN SORUMLU YÖNETİCİLERE AİT KİŞİSEL BİLGİLER Monitörden Sorumlu İşletme Yöneticilerinin İllere Göre Dağılımı Tablo 3.11 incelendiğinde işletmelerde monitörlerden sorumlu yöneticilerin yaklaşık yüzde 29.1 inin İzmir, yüzde 19.7 sinin Batman, yüzde 17.4 ünün Kocaeli, yüzde 15 inin Kırıkkale, yüzde 11 inin de Ankara dan ankete katıldıkları görülmektedir. Adana ve Kayseri den katılanların oranı ise sadece yüzde 7.8 dir. TABLO 3.11 İŞLETME YÖNETİCİLERİNİN İLLERE GÖRE DAĞILIMI İl Monitörden Sorumlu Yönetici f % Ankara Kırıkkale Kayseri Kocaeli Batman Adana İzmir Toplam Monitörden Sorumlu İşletme Yöneticilerinin Cinsiyetleri Anket uygulanan işletmelerde monitörlerden sorumlu yöneticilerin tamamına yakınının (% 96.9) bay, geriye kalan çok küçük bir grubun (% 3.1) ise bayan olduğu Tablo 3.12 nin incelenmesinden anlaşılmaktadır. Monitörlerden sorumlu yöneticilerin büyük bir kısmının erkek olmasının nedeni, araştırma kapsamına alınan işletmelerde yapılan üretimin çoğunlukla erkek iş gücüne dayanması olarak açıklanabilir. 22