05 Temmuz 2013 Tarihli Hijyen Eğitimi Yönetmeliği nin Güdül ve Göynük İlçeleri. Uygulaması Üzerine Kıyaslamalı Bir Çalışma

Transkript

1 05 Temmuz 2013 Tarihli Hijyen Eğitimi Yönetmeliği nin Güdül ve Göynük İlçeleri Uygulaması Üzerine Kıyaslamalı Bir Çalışma Yrd.Doç.Dr. Mehmet Ruhi GÖKMOĞOL 1 Özet AB müktesabatına uyum gereğince 05 Temmuz 2013 de Hijyen Eğitimi Yönetmeliği yayımlanmış ve 05 Temmuz 2014 de yürürlüğe girmiştir. Bu çalışma; ilgili yönetmelik gereğince Göynük ve Güdül ilçelerinde eğitimlerin uygulaması sonucunda farkındalık düzeyini artırmak ve farkındalığın artmasında yerel yönetimin etkisini belirlemek amacıyla yapılmıştır Çalışma sırasında anket tekniği ile sorular yöneltilmiş ve alınan yanıtlar Student-t testi ile analiz edilmiştir. Çalışmada eğitimleri tamamlayan çalışan ve işyeri sahiplerinin farkındalık düzeyinin arttığı; buna karşılık eğitim almayan kişilerde farkındalık oluşmadığı gözlemlenmiştir Bu konuda, denetim yükümlülüğü bulunan yerel yöneticilerin verdiği öneme göre farkındalık oluştuğu anlaşılmıştır. Anahtar Sözcükler : Hijyen, Eğitim, Gıda, Gıda Güvenliği 1 İstanbul Esenyurt Üniversitesi, İşletme ve Yönetim Bilimleri Fakültesi, İşletme Bölümü 1

2 Abstract A Comparative Study on application of Regulation of Hygiene Education dated 5 July 2013 between Göynük and Güdül Counties Regulation of Hygiene Education has been published in compliance with the EU acquis on July 5, 2013 and has become valid on July 5, This study was conducted to determine the effect of local governments on increasing awareness and to increase the level of awareness as a result of the application of the trainings in Goynuk and Gudul in accordance with the regulations. During this study; questions have been asked by survey techniques and the responses have been analyzed by Student's t-test. In the study, it was observed that awareness of employees and employers was increased when the training was completed; whereas the level of awareness of the employees and employers not receiving training were quite low. It was understood that awareness is developed according to the importance given by the local authorities having audit liability Key Words : Hygiene, Education, Food, Food Safety 1. Giriş Hijyen kelimesi, Yunancada sağlık anlamındaki hygies kelimesinden türemiştir ve sağlık bilimi, sağlık hizmetleri, koruyucu hekimlik gibi konuları kapsar. Yani sağlık için gerekli koşulların sağlanması ve sürdürülmesi için öngörülen uygulamalardır. Sözlük anlamı ise; ferdin veya toplum olarak insanların sağlığının korunması ve geliştirilmesine 2

3 çalışan beslenme, sağlık ve çevre konularındaki bilgileri bir sentez halinde uygulayan bilim dalıdır (7). Hijyen kavramı, her ne kadar eski Yunan ve eski Roma ile başlamışsa da ortaçağ döneminde halk sağlığına ve hijyene önem verilmemiş olması sonucunda büyük salgın hastalıklar yaşanmıştır. Daha sonra bilimin ilerlemesi ve toplumların bilinçlenmesi ile hijyen yeniden ön plana çıkmış ve önem kazanmıştır. Ülkemizde Atatürk döneminde başlatılan çalışmalar, 2. Dünya Savaşı nın başlaması ile birlikte önce yavaşlatılmış ve daha sonra da durma noktasına getirilmiştir. Ancak özellikle 1960 yılından sonra yeniden başlayan çalışmalar, Avrupa Birliği (AB) adaylık sürecinin başlaması ile yeniden hızlanmıştır. AB tam üyelik süreci çerçevesinde gün ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Gıda Hijyeni Yönetmeliği nin (3) 21. maddesi gereğince gıda maddelerinin ilk üretim aşamasından son tüketiciye ulaşıncaya kadar geçen süreçte çalışan personelin yaptıkları işin gerektirdiği gıda hijyeni konularında kontrol edilmelerini ve bilgilendirilmelerini ve/veya eğitilmelerini zorunlu kılmıştır. Açıklanan bu gerekçeye ve 24/4/1930 tarihli ve 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanununun (1) 127nci maddesine dayanarak gıda üretim ve perakende iş yerlerinde, insani tüketim amaçlı sular ile doğal mineralli suları üreten iş yerlerinde ve insan bedenine temasın söz konusu olduğu temizlik hizmetlerinin verildiği iş yerlerinde çalışanlara yönelik hijyen eğitimi programlarının planlanmasına, eğitimlerin verilmesine, iş yeri sahibinin, işletenlerin ve çalışanların bu konudaki sorumluluklarına, bu iş yerlerinde çalışmaya engel bulaşıcı hastalıkların ve cilt hastalıklarının belirlenmesine ve bu hastalıkların iyileşme hâlinin tespitine ilişkin usul ve esasları 3

4 belirlemek amacıyla tarihinde sayılı Resmi Gazete de Hijyen Eğitimi Yönetmeliği (4), yayımlanmıştır. Yönetmelik, tarihli ve 5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu (2) kapsamındaki iş yerlerinde çalışan kişiler için mecburi olan gıda hijyeni eğitim konuları kapsam dışı olmak üzere, aşağıda belirtilen iş kollarını kapsar: Gıda üretim ve perakende iş yerleri İnsani tüketim amaçlı sular ile doğal mineralli suların üretimini yapan iş yerleri Kaplıca, hamam, sauna, berber, kuaför, dövme ve pirsing yapılan yerler, masaj ve güzellik salonları ve benzeri yerler Otel, motel, pansiyon ve misafirhane gibi yerler Hijyen eğitimi verilmesi uygun görülen diğer iş kolları Hijyen Eğitimi Yönetmeliği nin, 1.1. Beşinci Maddesi, Hijyen Eğitimi ile ilgili belgesi olamayan personelin çalıştırılamayacağı; 1.2. Altıncı Maddesi, eğitimlerin verilme ve planlamasında Milli eğitim Bakanlığı Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğü ne bağlı Halk Eğitim Merkezleri nde verileceği; 1.3. Onbirinci Maddesi, denetimlerden yerel yönetimler ile mülki yönetimlerin sorumlu olacakları hükümlerine âmirdir. Bu çalışma, yönetmeliğin yayımından bir yıl sonra yürürlüğe girdiği 05 Temmuz 2014 tarihi itibarı ile Bolu nun Göynük ve Ankara nın Güdül ilçelerinde yönetmeliğin uygulaması konusunda toplumun bilinç durumunun belirlenmesini amaçlamıştır. Bu amaçla, her iki ilçe de yapılan incelemeler sonucunda elde edilen bulgular, istatistiksel 4

5 olarak değerlendirilmiş ve kıyaslanmıştır. Çalışmaya başlarken, ana ulaşım yollarından uzakta bulunan iki ilçede de hijyen eğitimi konusunda toplumsal bilinç düzeyinin düşük olabileceği varsayılmıştır. 2. Yöntem Çalışma (9), Bolu nun Göynük ve Ankara nın Güdül İlçe merkezlerinde lokanta (restaurant), kasap, manav, bakkal (market) ve kuruyemiş konuları ile iştigal eden işyerleri sahipleri ve çalışanları ile yapılan görüşmeler (5) (sözlü anket uygulaması) şeklinde gerçekleşmiştir. Çalışmaya her iki ilçede belirtilen iş kollarında görevli tüm personel katılmıştır. Bu nedenle araştırma (12), hedef evrenin tamamını kapsamaktadır. Araştırmaya katılanların demografik yapısı ile ilgili bilgiler, Çizelge.1 de yer almaktadır. Anketin (5) uygulandığı kişilere, demografik soruların yanında konu hakkındaki bilinç düzeylerini ortaya koyabilecek sorular da yöneltilmiştir (8). Anketler, yüz yüze görüşerek uygulanmıştır (5). Ankete verilen yanıtlar istatistiksel (11) olarak sınıflandırılmıştır ve daha sonra ankete verilen yanıtların ilişkileri Student t-testi ile analiz edilmiştir. Yapılan tüm istatistiksel çalışmalarda veriler Microsoft Office Excel 2007 (6) proğramına kaydedilmiş ve daha sonra SPSS 15.0 Windows Evaluation Version (10) ile değerlendirilerek sonuçlara ulaşılmıştır. 5

6 3. Bulgular Çalışma, 05 Temmuz 2014 tarihinde tarihinde sayılı Resmi Gazete de Hijyen Eğitimi Yönetmeliği yürürlüğe girdikten sonra başlamıştır. Çalışma için ana ulaşım yollarına uzak olan Göynük (Bolu) ve Güdül (Ankara) ilçeleri seçilmiştir. Konu ile ilgili ilk ziyaret, 19 Ağustos 2014 tarihinde Bolu nun Göynük ilçesine olmuş ve burada 4 gün boyunca Çizelge.1 de belirtilen iş kollarından çalışan ve işyeri sahipleri ile görüşülmüştür. İkinci ziyaret, 25 Ağustos 2014 tarihinde Ankara nın Göynük ilçesine yapılmış ve burada 5 gün boyunca Çizelge.1 de belirtilen iş kollarından çalışan ve işyeri sahipleri ile görüşülmüştür. Yapılan her iki ziyaret sonucunda elde edilen bulgular aşağıda sıralanmıştır: 3.1. Araştırmaya katılan deneklere ilişkin demografik özellikler, Çizelge.1 de yer almaktadır. Bu çizelgeye göre Göynük ten 35 ve Güdül den 66 olmak üzere toplam 101 denekle çalışma yapılmıştır Her iki ilçede, araştırmaya katılanların cinsiyet dağılım oranları, Çizelge.2 de yer almaktadır. Her iki ilçede 66 sı erkek ve 35 i kadın olmak üzere toplam 101 denekten görüşülen erkeklerin genel toplama oranı, yüzde 65; kadınların toplama orana ise yüzde 35 olarak belirlenmektedir. Buna göre araştırma kapsamında yer alan sektörlerde kadınların aktif iş yaşamına katılımları, Göynük te yüzde 15 ile sınırlı kalırken, Güdül de yüzde 45 e kadar yükselmektedir Ankete katılan deneklerin yaş durumları Çizelge.3 de ve eğitim durumları Çizelge.4 te yer almaktadır. 6

7 3.4. Belirlenen bu duruma göre araştırmaya katılanlara aşağıdaki sorular yöneltilmiş ve belirtilen yanıtlar alınmıştır Göynük İlçesi Hijyen hakkında bilginiz var mı? EVET : % 82 HAYIR : % 18 Size göre hijyenin tanımı nasıl yapılabilir? Temizlik demektir : % 65 Duyduk ama düşünmedik : % 14 Ortalık güzel kokarsa müşteri beğenir : % 11 Evde tuvalet temizlemeye yarar : % 10 Hijyen konusunda zorunlu eğitim alınması gerektiğini biliyor musunuz? Dükkanı kapatıp gidemem : % 66 Bizden geçti artık; gençler gitsin : % 29 Zorunlu mu? Nasıl yani? : % 5 Bundan sonra sizi çağırırlarsa gider misiniz? Hele o gün bir gelsin; düşünürüz : % 81 Ne gerek var ki? Ne işim var oralarda : % 13 Giderim : % 6 Konu hakkında ne düşünüyorsunuz? Bir diyeceğim yok : % 95 Benim aklım böyle şeylere ermez : % 5 7

8 3.6. Güdül İlçesi Hijyen hakkında bilginiz var mı? EVET : % 100 HAYIR : % 0 Size göre hijyenin tanımı nasıl yapılabilir? Güvenli gıda demektir : % 95 Gıda zarar vermesin diye önlem alınır : % 5 Hijyen konusunda zorunlu eğitim alınması gerektiğini biliyor musunuz? Evet : % 100 Hayır : % 0 Bundan sonra sizi çağırırlarsa gider misiniz? Çok yararlı oldu. Gene giderim : % 95 Bazı sorularım var. Onları sormak istiyorum: % 5 Konu hakkında ne düşünüyorsunuz? Çok yararlı bir eğitim. Herkes gitmeli : % 87 Bu eğitimler daha sık olmalı : % 8 Bizim hanım da gitmeli : % 5 4. Tartışma ve Sonuç Uygulanan anketlerden elde edilen veriler incelendiğinde iki ilçede aynı sorulara farklı ve bir o kadar da çelişkili yanıtlar verdikleri görülmektedir. Anket sonuçlarına göre uygulanan istatistiksel analiz sonucunda da bu çelişki saptanabilmiştir. 8

9 Göynük te deneklere sorulan birinci soruya evet yanıtını verenler, ikinci soruda doğru bir tanım yapamamışlardır. Aynı zamanda hijyen ile ilgili zorunlu bir eğitim olduğunu da bilmemektedirler. Bu durumda iki soruya verilen yanıtlar arasındaki ilişki incelendiğinde 0,22 gibi bir sonuç elde edilmiştir. Elde edilen bu sonuç, iki soru arasında ilişkinin yok denecek kadar zayıf olduğunu ortaya koymaktadır. Güdül de ise hijyen eğitimi, Kaymakamlığın zorlaması ile uygulanmış ve yönetmelik gereğince eğitime katılması gerekenlerin tamamının eğitimi alması sağlanmıştır. Bu nedenle hem birinci soruya hem de ikinci soruya tutarlı yanıtlar verebilmişlerdir. Her iki soruya da alınan yanıtlar arasındaki ilişki incelendiğinde 0,55 gibi bir sonuç elde edilmektedir. Bu sonuç ise, her iki soru arasında anlamlı ve güçlü bir ilişkinin var olduğunu göstermektedir. Eğitim alan ilçe esnafı ile eğitim almayan ilçe esnafı arasındaki bilinç farkı, tartışmaya ter bırakmayacak kadar kesinlik taşımaktadır. Anketlerden elde edilen verilere göre her iki ilçedeki bilinç düzeylerinin belirlenmesine yönelik olarak yapılan analizde ilişki, 0,18 gibi bir sonuç çıkmıştır. Bu sonuç da bize, her iki ilçe esnafının bilinç düzeyleri arasında zayıf bile olsa bir ilişkinin bulunmadığını göstertmektedir. Küçük yerleşim yerlerinde yöneticiler ile halk arasında daha sıcak ilişkilerin olması ve herkesin birbirini tanıyor olması nedeniyle, mevzuat uygulamalarında daha esnek davranılabilmektedir. Ancak bu durum, bazı yasal zorunlulukların uygulanması konusunda yöneticilerin, etkin bir yönetim sergilememesi anlamına gelmemektedir. Gerek yerel yönetimlerin gerekse mülki yönetimlerin, hijyen eğitimine gereken önemi verdikleri takdirde, toplumsal dönüşümün hangi aşamaya gelebileceği, anket sonuçlarından da görülebilmektedir. 9

10 Toplumumuzun çoğunluğu çiftçi ve çobandan oluşmaktadır. diyerek, ülkümüzü, gıda, tarım ve hayvancılık üzerinde yoğunlaştıran önderimiz Atatürk ün yolundan gidebilmek için AB nin dayatmalarına hiçbir gereksinimimiz bulunmamaktadır. Ancak onun yolundan sapmayı kendisine ilke edinmiş olanlar, sağlıklı nesiller için gıda güvenliğini ön plana çıkartabilecek önlemleri almalı ve en azından bu konuda AB dayatmalarından sapmayarak hijyen eğitimine önem vermelidir. Kaynakça (1) 24/4/1930 tarihli ve 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu (2) tarihli ve 5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu (3) gün ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Gıda Hijyeni Yönetmeliği (4) ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Hijyen Eğitimi Yönetmeliği (5) Baş.T (2010): Anket. Seçkin Yayınevi Ankara. (6) Excel-2007, MS Office (lisanslı proğram) (7) Gıdacılar.net (2008): Hijyen Nedir? (06 Ağustos 2014) (8) Gökmoğol. R (2011): Bilimsel Araştırmalarda Demografi (Nüfusbilim). GİP Yayınları Ankara. (9) Gülbahar K, Üstdal M (1997): Araştırma. Beta Basım, Yayım, Dağıtım İstanbul. (10) SPSS 15.0 Windows Evaluation Version (lisanslı proğram) (11) Şencan H (2005): Sosyal ve Davranışsal Ölçümlerde Güvenilirlik ve Geçerlilik. Seçkin Yayınevi Ankara 10

11 Erkek Kadın ve üstü İlkokul Ortaokul Lise İŞ KOLU Göynük Toplamı Erkek Kadın ve üstü İlkokul Ortaokul Lise Güdül Toplamı Cinsiyet Yaş Eğitim Cinsiyet Yaş Eğitim (12) Şencan H (2007): Sosyal ve Davranışsal Bilimlerde Bilimsel Araştırma. Seçkin Yayınevi Ankara Çizelgeler Çizelge.1 Demografik Özellikler (Table.1 Demographic Characteristics) Göynük Güdül Lokanta Kasap Manav Bakkal Kuruyemiş Toplam

12 ve üstü ve üstü İŞ KOLU Göynük Toplamı ve üstü ve üstü Güdül Toplamı Erkek Kadın Erkek Kadın İŞ KOLU Göynük Toplamı Erkek Kadın Erkek Kadın Güdül Toplamı Çizelge.2 Cinsiyete göre dağılım (Table.2 Distribution by gender) Göynük Güdül Denek Sayısı Yüzdesi Denek Sayısı Yüzdesi Lokanta Kasap Manav Bakkal Kuruyemiş Toplam Çizelge.3 Yaş Durumu (Table.3 Age Status) Göynük Güdül Denekler Oranlar Denekler Oranlar Lokanta Kasap Manav Bakkal Kuruyemiş Toplam

13 İlkokul Ortaokul Lise İlkokul Ortaokul Lise İŞ KOLU Göynük Toplamı İlkokul Ortaokul Lise İlkokul Ortaokul Lise Güdül Toplamı Çizelge.4 Eğitim Durumu (Table.4 Educational Status) Göynük Güdül Denekler Oranlar Denekler Oranlar Lokanta Kasap Manav Bakkal Kuruyemiş Toplam İLETİŞİM BİLGİLERİ : Yrd.Doç.Dr.Mehmet Ruhi Gökmoğol Darüşşafaka Mah., Ata Sok., Gezgin Apt., No: 14/11 Sarıyer İstanbul gokmogol@gmail.com 13