Ağrı ve Ağrı ile Başa Çıkma Hakkında. Bu konu hakkındaki destek ve hizmetler için web adresini ziyaret edebilirsiniz

Transkript

1 Ağrı ve Ağrı ile Başa Çıkma Hakkında Bu konu hakkındaki destek ve hizmetler için web adresini ziyaret edebilirsiniz Turkish - Pain Management Department of Health and Ageing Avustralya Hükümeti tarafından Ulusal Palyatif Bakım Programı ile finanse edilmiştir

2 Ağrı nedir? Ağrı, vücut veya zihindeki hoş olmayan his, acı veya sıkıntıya verilen addır. Ağrı acı verir ve yıpranmanıza neden olur. Aktif kalmanızı güçleştirir ve kendinizi yorgun ve gergin hissetmenize neden olur. Ağrı sıklıkla kanser ve diğer ilerleyici özellikteki hastalıklara eşlik eder ve psikolojik, duygusal ve manevi açılardan, hayatınızın her alanında sizi etkileyebilir. Ağrıdan neden korkarız? Ağrı, ölümcül hastalığı olan bireylerin tümünde görülen bir problem değildir. Bununla birlikte, ölümcül hastalığı olan birçok kişi ağrıdan korkar. Bunun sebebi kişilerin ağrının kötü yan etkiler olmadan kontrol edilemeyeceğinden endişe etmeleridir. Ağrıya duyulan korku ağrının size yapacağı etkiyi arttırır. Ağrılarınız ve ağrıyla ilgili korkularınız hakkındaki düşüncelerinizi açıkça ifade etmeniz sizin için çok önemlidir. Doğru ve açık olup, konu hakkında sorular sormanız size en doğru bilginin verilmesini sağlayacaktır. Ağrı her zaman kontrol edilebilir mi? Ağrıların birçoğu hafifletilebilir veya kontrol edilebilir. Ağrının kontrol edilmesi ve o seviyede kalmasının sağlanması, ağrının her yönden incelenmesine ve gözlemlenmesine izin vermektedir. Bunlar, palyatif bakım doktor ve hemşirelerinin temel vasıflarındandır. Ağrılarımı nasıl kontrol edebilirim? Hastalar, bakıcılar, doktorlar ve hemşireler arasındaki iletişimin iyi olması, iyi bir ağrı kontrolüne ve ağrılarınızın iyi bir şekilde kontrol edilmesine olanak sağlar. Açık olmanız ve bakım ekibine bilgi vermeniz, bakım ekibinin ağrılarınızın seyri hakkında bilgi sahibi olmasına izin verecektir. Hastalar bazen, sahip olduklarından daha az ağrılarının olduğunu söylerler. Çünkü: Bu kişiler ağrıya karşı metanet gösterirler Zayıf görünmek istemezler İnsanlar ağrılarını hayat tecrübelerine, sahip oldukları değerlere ve inançlara göre yorumlarlar. Ağrıya karşı dini veya kültürel sebeplerden dolayı metanet gösteriyorsanız, dini liderinizle veya bir ruhani bakıcıyla bu konu hakkında görüşmek isteyebilirsiniz. Ana dinlerden hiçbiri, ölümcül hastalığı olan kişilerin ağrı kesicileri (analjezikler) reddetmesini teşvik etmez. Eğer ağrıya teslim olmanın bir zayıflık olduğunu düşünüyorsanız, ağrılarınızdan kurtularak enerjinizi daha önemli hususlar için kullanıp kullanmayacağınızı gözden geçirmek isteyebilirsiniz.

3 Bu kişiler artan ağrıların sağlık durumlarındaki kötüleşmenin bir işareti olduğunu düşünürler Durumunuzla ilgili korkularınızı palyatif bakım ekibiyle görüşmeniz endişelerinizi azaltabilir. Durumunuz iyi olmasa bile, bu konular hakkında onlarla görüşmeniz kaygılarınızı azaltabilir. Bu kişiler kendi ağrı kontrolleri hakkında sözlerinin geçmeyeceğini düşünürler Siz, doktorunuz ve hemşireleriniz bir araya gelerek ağrılarınızın kontrolü için ortak bir karara varırsınız. İhtiyaçlarınıza göre ağrı kontrolü için bir plan düzenlenir ve ihtiyaçlarınızdaki değişikliklere göre bu planda değişiklikler yapılabilir. Ağrılarınızın ne oranda hafifletileceği size bağlıdır. Bu kişiler, şu anda kuvvetli ağrı kesicileri kullandıkları takdirde ileride onlar için yeterince kuvvetli bir ağrı kesicinin kalmayacağından endişe ederler Size sunulan ağrı kesicilerin miktarında belirli bir limit yoktur. Ağrı kesicilerde tükenme gibi bir kavram söz konusu değildir ve ihtiyaçlarınıza göre her zaman artırılabilir veya azaltılabilir. Ağrı nasıl kontrol edilir? İlaçlar ağrı kontrolünün temelini oluşturur. Aspirin ve parasetamol gibi hafif ağrı kesicilerden, morfin ve onunla ilişkili ilaçları (afyonlu ilaçlar) içeren orta şiddetli ve kuvvetli ağrı kesicilere doğru değişiklik gösteren iki ana ağrı kesici grubu bulunmaktadır. Ayrıca, iltihap sökücüler (Anti-inflammatory), antidepresan lar ve steroid li ilaçlar bazı hastaların ve ağrıların tedavisinde tamamlayıcı rol üstlenebilir. İlaçların doğru oranlarda karıştırılması palyatif bakım ekibinin uzmanlık alanlarından biridir. İlaç almak zorunda mıyım? Ölümcül hastalıklardaki ağrı tedavisinin temelini ilaçlar oluşturur. Bazı durumlarda, ameliyat, radyasyon ve sinir blok u da (lokal anestezi gibi) ağrının kontrolünde kullanılmaktadır. Eğer ağrı kesicileri düzenli olarak almanız gerekiyorsa (ör. 4, 12 veya 24 saatte bir), bu ilaçları zamanında almalısınız. İlaçları almak için ağrılarınızın gelmesini beklemeyin. Bu plan, ağrı geldikten sonra iyileştirmeyi sağlamak için olmayıp, ağrının oluşmasını önlemeye yönelik olarak tasarlanmıştır. Nedeni ise, sizde bu tür ağrının sürekli oluşma eğiliminin görülmesidir.

4 Diğer önlemler şu şekilde sıralanabilir: sıcak veya soğuk uygulaması Dikkatli olarak bir vücut pozisyonunun alınması ve vücut pozisyonun değiştirilmesi, ağrılı bölge için uygun egzersizler yapılması veya destek sağlanması Lazer tedavisi ve ultrason gibi özel fizyoterapi tekniklerinin uygulanması masaj, rahatlama, meditasyon, hipnoz, müzik tedavisi, aromaterapi, akupunktur ve parmakla akupunktur gibi tedaviler dikkati başka tarafa çekme dikkatinizi başka yöne çekecek herhangi bir aktivite, ağrıya olan farkındalığınızı azaltacaktır. Tıbbı tedavilerin yanında, tamamlayıcı önlemler de kullanılmaktadır. Bunlar, ilaç tedavisinin etkisini artırırken ihtiyaç duyulan ilaç miktarında azalmaya sebep olabilirler. Kuvvetli ağrı kesicileri (afyonlu ilaçlar) kullanırsam, bende bağımlılık yaparlar mı? İnsanlar bazen afyonlu ilaçların bağımlılık yapacağını düşünürler. Bunun sebebi afyonlu ilaçların eroinle (afyon) aynı kökene sahip olmasıdır. Eroin bir damar içine enjekte edildiğinde, kullanan kişiye euphoria adı verilen karşı konulamaz bir zevk hissi vermektedir. Bu şekilde tıbbi bir neden dışında kendine eroin enjekte eden kişiler bağımlı olabilir ve zevk ve keyfin devam etmesi veya uyuşturucudan kesilince oluşabilecek belirtileri önlemek için eroinin miktarını artırmak zorunda kalırlar. Tıbbi olarak kullanılan afyonlu ilaçlar çok farklı bir şekilde kullanılır. Verilen doz ağrıyı etkisiz hale getirir ve rush olarak bilinen yoğun zevk durumuna sebep olmaz. İlacın kimyasal etkisi ağrı tarafından alınır ve euphoria çok az hissedilir veya hiç fark edilmez. İlaçlar, genellikle ağız yoluyla (sıvı, tablet veya kapsül şeklinde), enjeksiyon yoluyla (deri, kas veya damar içine) veya deri üzerine (nikotin bandı gibi) gibi kolay yöntemlerle verilmektedir. Bazı hastalar hastalıkları ilerlediği halde aynı dozda kalırlar. Diğerleri aldıkları ağrı kesici ilaçların dozunda artışa ihtiyaç duyarlar. Bu, bağımlı olmanın bir göstergesi değildir. Doğru doz, ağrınızı gideren ve sizi rahatlatan dozdur. Her insan, her ağrı değişiklik gösterdiği gibi, herkes için uygun, farklı bir doz vardır. Afyonlu ilaçların yan etkileri nelerdir? Morfin ve benzeri ilaçlar süreklilik gösteren pekliğe kabızlığa neden olur.

5 Bu, laksatif ilaçlar kullanılarak kontrol altında tutulabilir. Bazı kişiler, bu ilaçları ilk defa kullandıklarında mide bulanması, uykulu olma veya kafa karışıklığından şikâyet edebilirler. Bazı kişilerde bu 5 gün sürebilir. Bu belirtiler genellikle kişi ilaçlara alıştığında kaybolur; Bakımınızda size yardımcı olan doktor veya hemşirelerle bu belirtiler hakkında konuşabilirsiniz. Bu ilaçları kullanan kişilerden pek azı, devam eden, istenmeyen yan etkilere maruz kalır. Böyle durumlarda, diğer ilaçlar kullanılır ya da iki veya daha fazla düşük dozlu ilaç birlikte kullanılarak ağrının yan etkiler olmadan hafifletilmesi sağlanır. Palyatif bakım doktorlarının uzmanlık alanı ağrı kontrolüdür. Eğer size uygulanan ağrı kontrolü mükemmelin altındaysa, bu konuda bir uzmana danışın. Morfin nefes almayı etkiler mi? Morfin almaya alışık olmayan bir kişiye verilen aşırı dozdaki morfin nefes almayı baskılayabilir fakat çoğu zaman, eğer morfin doğru şekilde reçetelendirildiyse, bu gerçekleşmez. Aslında morfin, düşük dozlarda kullanıldığında nefes almada zorluk çekenlerin tedavisinde ve kronik öksürüğün bastırılmasında kullanılabilir. Ani ağrı nedir? Bazı zamanlarda, düzenli veya sürekli ağrı kesici almanıza karşın ağrılarınız yine de oluşabilir. Buna ani ağrı (breakthrough pain) adı verilir ve sizin ve bakıcınız için çok sıkıntılı bir durumdur. Doktorunuz muhtemelen, size ihtiyacınız olduğunda kullanacağınız ilave ağrı kesiciler için reçete verecektir. Böyle bir durumda, verilen ilave ilaçları kullanın ve bunu kaydedin ve de doktorunuzu veya hemşirenizi bundan haberdar edin. Eğer ani ağrı durumları için size reçete verilmediyse, palyatif bakım ekibinden veya pratisyen hekimden (General Practitioner, GP) zaman kaybetmeden yardım alın. Bazen ani ağrı demek, önceden planlanmış ve mesela duş almak gibi ekstra çaba gerektiren bir aktiviteden önce, normalden fazla (veya farklı) ağrı kesici almanız demektir. Çoğu zaman bu, rahat edebilmeniz için günlük ilaç alınımınızın arttırılması demektir. Ağrıyı kontrol etmenin amacı ağrının önlenmesidir. Ağrı bir kere tekrar oluştuktan sonra onu kontrol etmeye çalışmak, ağrı ortaya çıkmadan onu düzenli olarak tedavi etmekten daha zordur. Ağrı, ölümcül hastalığı olan kişilerin en çok korktuğu belirtilerden birisidir fakat, palyatif bakım alan hastalar için bu bir endişe kaynağı değildir. Modern ağrı kontrolü ile hastalar, hastalıkları boyunca tamamen ağrısız bir süreç geçirmeyi bekleyebilirler.

6 Önemli Bağlantılar Palyatif bakım ulusal telefon numarası: Palliative Care Australia t: e: w: Palliative Care ACT t: e: w: Palliative Care New South Wales t: / e: info@palliativecarensw.org.au w: Palliative Care Northern Territory t: e: pcnt@palliativecare.org.au w: Palliative Care Queensland t: e: enquiries@palliativecareqld.org.au w: Palliative Care Council of South Australia t: e: pallcare@pallcare.asn.au w: Tasmanian Association for Hospice and Palliative Care t: e: tahpc@intrepidonline.com.au w: Palliative Care Victoria t: e: info@pallcarevic.asn.au w: Palliative Care Western Australia t: / e: pcwainc@palliativecarewa.asn.au w: Teşekkür PCA, bu bilgi kaynağının oluşturulmasındaki katkılarından dolayı Pallative Care Victorya ya ve Pallative Care Queensland e teşekkür eder.