DENEY YÖNTEM VE CORAFYA ÖRETMNDE KULLANILMASI EXPERIMENTS METHOD AND ITS USAGE IN GEOGRAPHIC TEACHING

Transkript

1 Ahi Evran Üniversitesi Kırehir Eitim Fakültesi Dergisi (KEFAD) Cilt 8, Sayı 1, (2007), DENEY YÖNTEM VE CORAFYA ÖRETMNDE KULLANILMASI Ufuk KARAKU Ahi Evran Üniversitesi Eitim Fakültesi lköretim Bölümü Sosyal Bil.Ört. A.B.D. Kırehir/TÜRKYE Geli Tarihi: Yayına Kabul Tarihi: ÖZET Bu aratırmada corafya öretiminde deney metodunun kullanılmasının önemi anlatılmaya çalıılmıtır. Genellikle corafya öretiminde yanlı yöntemlerin kullanılması nedeniyle, bugün corafya hak ettii deeri görememektedir. Corafyanın bir ders, corafyacının da bir öretmen olduu düüncesi deimelidir. Bunu gerçekletire bilmenin yolu çada öretim yöntem ve tekniklerinin kullanılmasına balıdır. Bu yöntemlerden biri de deney yöntemidir. Anahtar Kelimeler: Deney Yöntemi, Deney, Corafya Öretimi EXPERIMENTS METHOD AND ITS USAGE IN GEOGRAPHIC TEACHING ABSTRACT In this research the importance of experiment method usage in teaching geography has been tried to explained. Due to the common application of wrong methods in teaching geography, geography isn t considered the value it deserves. The idea that geography is a lesson and geographer is a teacher has to change. The way to enable this depends on the application of modern teaching methods and techniques. One of these methods is experiment Key words: : Experiment method, experiment, teaching geography

2 2 Deney Yöntemi ve Corafya Öretiminde Kullanılması U. Karaku 1. GR Gelimi ülkelerde öretmen merkezli, örencilerin pasif olduu, ders kitabına dayalı, ezberci örenme, bilimleri birbirinden ayran, konuların yalın ve yüzeysel ilendii program anlayıını terk etmilerdir. Örenci merkezli eitim anlayıına sahip programlar; derste örencinin aktif olduu, yaparak-yaayarak örenmenin gerçekletii, örencinin konuları günlük yaantısı ile ilikilendirdii, öretmenin örenciye yol gösterici, aratırmada rehber özellii taıyan, velilerin taleplerinin de göz önünde tutulduu, okul-aile ibirliinde güçlü köprülerin ina edildii programlara örenci merkezli programlar adı verilmektedir. Bu konuda çalımalar yapılmaktadır. Bu çalıma ve gelimeler sonucunda örenciden beklenenler: - Ulaılabilecek ve mesleki alanda kullanılabilecek bilgiyi elde etmesi - Kiinin bilgisini gelitirmesi ve ileri götürecek becerileri edinmesi - Mesleki problem çözme becerilerini elde etmesi.( Karaku, 2006, s.2) Bu amaçların gerçeklemesi için, eitim alanında bir çok aratırma yapılmaktadır. Bu aratırmalar, örencileri merkeze alan, aktif örenmeyi destekleyen, yaparak yaayarak örenmeyi ön plana alan çalımalardır. Bu aratırmalar sonucunda, ortaya bir çok yaklaım ve yöntem çıkmı ve deiik alanlarda uygulanmıtır. Bunlardan bazıları unlardır; probleme dayalı örenme, proje tabanlı örenme, bilgisayar tabanlı örenme, yapısalcılık, MAT4 yöntemi, deney ( laboratuar ) yöntemi, beyine dayalı örenme, konuya dayalı örenme. Bu yaklaım ve yöntemlerin hepsi de örenci merkezlidir ve yaparak-yaayarak örenmeye önem verir. (Karaku, 2006:3) 2. METOD Corafya konuları, yakın çevre ve küresel boyuttaki problemlerin çözümü noktasında, bireyde bir öngörü meydana getirmektedir. Ancak corafya öretim programlarının ezberci yaklaımı tevik etmekten kurtulmaması, bu öngörünün olumasını güçletirmektedir (Cokun,2004:28). Bu aratırmada corafya eitimi alanında, özellikle okullardaki eitimin niteliinin arttırılması ile ilgilenen tüm eitimcilere örnek tekil edecektir. Corafyanın istatistiki verilerden, ülke yüzölçümlerinden,ehir isimlerinden, nehirlerin uzunlukları gibi bilgilerden olutuunu düünen insanlara corafi konuların, hayatın her aamasında ie yarayan, günlük yaamla ilikilendirilmesi gereken bilgilerden olutuu ve uygulama ile corafi bilgilerin daha iyi anlaılabilecei anlatılacaktır.

3 Ahi Evran Üniversitesi Kırehir Eitim Fakültesi Dergisi (KEFAD) Cilt 8, Sayı 1, (2007) 3 Aratırmada öncelikle Deney Metodu nun kısa bir tanımlanması yapılacak, daha sonra deneyin corafyadaki yeri ve orta öretim corafya derslerinde kullanılmasına örnek verilecektir. Son olarak da çalımanın sonuç ve önerileri anlatılacaktır. 3. BULGULAR 3.1. Deney yöntemi Deney yöntemi, örencilerin öretim konularını laboratuvar yada özel dersliklerde, bireysel yada gruplar halinde gözlem, deney, yaparak yaayarak örenme ve gösteri gibi tekniklerle aratırarak örenmelerinde izledikleri yoldur. Deney yöntemi yerine bu arada kullanılan gözlem, deney ve gösteri gibi teknikleri belirtmek için bazen sezgisel metotlar kavramı da kullanılmaktadır. öyle ki eyalardan balayarak duyurular yoluyla yapılan öretime sezgisel öretim denir. Sezgisel öretimi gerçekletiren deney yönetimi ve onun içinde kullanılan gözlem, laboratuvar ve gösteri tekniklerine sezgisel yöntemler denir. (Hesapçıolu, 1994: 219) Deney çalımaları sıklıkla okullarda laboratuvar ortamlarında yapılmaktadır. Deney kelimesi geçtiinde akla gelen ilk ey laboratuvar olmutur. Bundan dolayı bu yöntem bazı kaynaklarda laboratuvar yönetimi olarak kullanılmaktadır. Laboratuvar en güzel anlamda bir bilim adamının bilimsel çalımalarına, denemeler ve analiz yapmasına ve çeitli malzemeler kullanmasında kullandıı yere verilen addır(karaku, 2006:53) Deney yöntemi bir yandan duygular yoluyla örenmeyi mümkün kılarken, dier yandan bir bilimsel bilginin kazanılmasında esas olan bilimsel yöntem in bizzat örenci tarafından uygulanmasını ve bir bilginin daha önce bakaları tarafından kefedilip, kefedilmediine bakılmaksızın, bu bilginin yeniden kefedilmesini salar. Böylece örenci bilimsel çalıma ve sorun çözme niteliklerini gelitirir. Bütün bu ilemler öretmenin gözetimi ve denetimi altında geçer. Örenci doru ve düzenli gözlemler yapma hünerlerini gelitirir. Örenci bilimsel bir deneyin nasıl düzenleneceini ve gerçekletirileceini örenir. Tüm bu ilerde örenci aktiftir. Deney yönteminin belirtilen bu özelliinden dolayı, okullarda dershanelerin birer örenme laboratuvarı haline getirilmeleri gerektii belirtilmektedir. Bunun sonucu olarak, öretimde nitelik bakımından bir iyileme olacak, örencilerde de insan ilikileri bakımından bir gelime gerçekleecektir. (Oguzkan, 1985: 12) Deney yöntemi; öretim teknikleri konusunda çalıma yapan aratırmacılar tarafından farklı ekillerde sınıflandırılmaktadır. Akgün (2001:127) Deney yöntemini demonstrasyon (gösteri) ve laboratuvar diye iki balıkta incelerken,

4 4 Deney Yöntemi ve Corafya Öretiminde Kullanılması U. Karaku Hesapcıolu (1994) bu yöntemi laboratuvar yöntemi olarak ana balıkta toplayıp, gözlem, deney ve gösteri teknikleri olarak nitelendirmitir. Büyükkaragöz ve Çivi ise Laboratuvar Metotlar balıı altında, gözlem metodu, deney metodu, gösteri metodu olarak incelemitir. (Büyükkaragöz ve Çivi, 1999). Çepni ve di. (2005) Gösteri Metodu nu yapılı ekline göre deney çeitlerinin içerisine koymulardır Gözlem Teknii Öretimde gözlem, herhangi bir nesne, olgu yada olayı iyi kavramak için nesne, olgu yada olayın türlü belirti yada koullarını, bir plan çerçevesinde göz yada görsel araçlar yoluyla olu halinde evre evre incelemek ve izlemektir. (Binbaıolu, 1994; 123) Büyükkaragöz ve Çivi (1999;90) ise gözlemi u ekilde tanımlamaktadırlar: Öretimde gözlem, belli eitsel sonuçları gerçekletirmek için herhangi bir olay yada varlıı önceden hazırlanmı olan bir plan çerçevesinde incelemek demektir. Okulda organize edilen gözleme ilikin geziye de gözlem gezisi denir. Gözlem, amaçlı ve planlı bir etkinliktir. Gözlem planı hazırlanırken örencilerin düünceleri ve istekleri sorularak planlama çalımalarına onlarında katılmaları salanmalıdır. Gözlem bir bakıma, çocukta var olan inceleme ve aratırma eiliminin öretimde bilimsel biçim almasıdır. Gözlem çocuun bilgi kazanmasına duyu organlarının eitimine, zihnin gelimesine yardım eden bir yöntemdir. Okula gelmeden önce, çocuk birçok olgu yada olayları gözlemlemitir. Fakat bunlar bir plan çerçevesinde deildir. Bunlar, çok kez çocuun zihin düzeyine de uygun dümeyen konular üzerinde olduundan, eskiden olan olgu yada olayların da okulda, yeniden öretim amacıyla incelenmesine gerek vardır. Gözlem aracılııyla örenci bitki, hayvan, ta ve madenler gibi doal ; tarihi kalıntılar, fabrika, müze gibi yapay varlıkları inceleyerek birçok bilgiyi dorudan kendisi elde edebilir. Yalnız, yapılan bu çalımaların yönlendirilmesi yapılacak gözlemden nelerin elde edilebilecei ve gözlemin nasıl yapılacaı mutlak örencilere kazandırılmalıdır (Karaku, 2006:56) Gözlem tekniine, üniteler ilenirken, ünitelere paralel olarak bavurulmalıdır. Bu ekilde kuramsal bilgilerle gözlenecek nesneler arasında anlamsal ilikiler kurulabilir. Kuramsal bilgiler daha kalıcı bir nitelik kazanırlar. Fakat bu duruma göre, ünite öncesi yada sonrasında da gözlem yapılabilir. Gözlem ideal olarak, doal koullar içinde yada bu koullara yakın ortamlarda yapılmalıdır. Gözlem hem sınıfça hem de bireysel olarak yapılabilir.

5 Ahi Evran Üniversitesi Kırehir Eitim Fakültesi Dergisi (KEFAD) Cilt 8, Sayı 1, (2007) 5 Sınıfça yapılan gözlemlere eitsel ders gezintileri denir. (Hesapcıolu, 1994:220) Gözlemin öretim etkinliklerine balı bir ihtiyaçtan doması gerekir. htiyaçtan domayan ve amacı tarafından açık ve iyi biçimde anlaılmayan gözlemler çok az yarar salayacaktır. Gözleme balamadan önce bir hazırlık yapılmalıdır. Bu amaçla öretmen gözlem yerini önceden görmeli, nelerin gözleneceini belirtmeli, gerektiinde konuyu daha iyi anlatacak insanlarla görümeli, en uygun zamanda örencilere gözlem yaptırmak üzerine gerekli tedbirleri almalıdır. Gözlem planı hazırlanırken öreten, gözlem konusunu belirterek konu hakkında örencileri bilgilendirmelidir. Gözlemin nasıl yapılacaını, gözlem sırasında nasıl bir yolun takip edilecei ve gerekli hazırlıkların nasıl yapılacaı konusunda bilgi vermelidir. (Büyükkaragöz ve Çivi,1999;93) Gözlemden sonra mutlaka bir deerlendirme yapılmalıdır. Deerlendirme gözlem yerinde yapılabilecei gibi sınıfta da yapılabilir. Ama yerinde yapılmasında fayda vardır. Çünkü anlaılmayan konuların tekrardan gözlenmesi mümkün olabilir. Ayrıca örencilerden gözlem raporu da istenebilir Gösteri (Demonstrasyon) Teknii Görsel ve iitsel eitimin birlikte uygulandıı yöntemdir. Çeitli olgu ve olayları anlatma ve açıklama esasına dayanır (Güngördü, 2006:21) Gösteri teknii öretmenin herhangi bir konuda bir takım araç ve gereçler kullanarak konuyu açıklaması demektir. (Binbaıolu, 1994:132) Baka bir deile, öretmenin bir konuyu örencilere, bir takım araçları göstererek yada kullanarak anlatmaya çalıması gösteri tekniini uygulaması demektir. (Büyükkaragöz ve Çivi, 1999:96) Bir konuyu ilerken, atölyede teknik bir konuyu açıklarken, laboratuvarda bir deney yaparken; gerçek araç-gereçler, modeller, resimler, fotoraflar, haritalar, slayt, film eridi, basit çizimler, levhalar vb. araçlar kullanılıyorsa, gösteri metodu uygulanıyor demektir. Bu yöntem hem göz, hem de kulak yoluyla örenme saladıı için, yalnızca söyleme dayalı yöntemlere göre daha etkilidir. Öretim sırasında bol ve deiik araç-gereç kullanılması da örencinin ilgisin uyandırılması ve bunu sürdürmesi bakımından, bu yöntem bir özellik katar. (Binbaıolu, 1994:132) Aslında gösteri teknii öretilecek konuların, öretmen tarafından örencilere açıklamalarının yapılması ve uygulamalı

6 6 Deney Yöntemi ve Corafya Öretiminde Kullanılması U. Karaku olarak gösterime dayanan bir öretim yöntemidir. (Çepni ve di. 2005:140) Öretmen bu yöntemi kullanma sürecinde yapılacak olan deney ve etkinlii, gerekli açıklamaları yaparak, dikkat edilmesi gereken noktaları belirterek örencilere sunar. Gösteri teknii genellikle laboratuvar araç-gereçlerinin kısıtlı olduu, (köy okulları, örenci sayısının fazla olduu okullar vb.), örenciler tarafından yapılması uygun olmayan tehlikeli deneylerin yapılmasında, profesyonel beceri isteyen uygulamalarda, yeteri araç-gereç olmadıı ama anlatma yöntemini yetersiz kaldıı durumlarda ve daha etkili bir öretim yapmak gerektii zamanlarda kullanılır.(karaku, 2006:59) Laboratuvar Teknii Laboratuvar teknii, laboratuvar denen özel hazırlanmı ve donatılmı dersliklerde uygulanan bir tekniktir. Laboratuvar alıılagelmi sınıf öretimine alternatif bir örenme ortamı olarak gelitirilmitir. Bu örenme ortamının kalitesini, içini dolduran teknolojik araçlar ve eitim teknolojisi bilgisine sahip elemanların arttıracaı herkesçe kabul edilen bir gerçektir. (Akgün, 2001:129) Özellikle sosyal bilimlerden çok modern fen programı uygulanan öretim kurumlarında yer verilen en yaygın teknik laboratuvar tekniidir. Bu teknikte deneylere aırlık verilir. Deney bilinmeyen bir eyi bulmak, bir ilkeyi, bir varsayımı sınamak amacıyla yapılan eylem ve ileme denir. (Ouzkan, 1985;119) Bir baka deile burada belli bir olgunun etmenlerini denetim altında tutarak sınıf yada deney odasında olgu/olgular arasındaki ilke ve balantıları bulup örencilere göstermek için yapılan denetimli ve düzenli eylem söz konusudur. Deneyde bir gözlemdir. Fakat deneyi gözlemden ayıran denetimli olması ve koullar deitirilerek istendii kadar tekrar edilebilir olmasıdır. Özellikle fen bilimleri ile ilgili derslerde bu teknie fazlaca bavurulur. Deney: a) Bilimlerde gerçekleri bulmak için kullanılır. b) Olaylar/olgular arasındaki balantıların ve bu balantılarla ilgili yasaların açıklanmasını mümkün kılar. c) Öretim çalımalarında birer varsayım olarak kabul edilen bilim yasalarının doruluunu ispatlamak için kullanılır. d) Öretimde bilinen gerçeklerin tam olarak anlaılmasın salar(karaku, 2006:62)

7 Ahi Evran Üniversitesi Kırehir Eitim Fakültesi Dergisi (KEFAD) Cilt 8, Sayı 1, (2007) Öretimde Deney Metodu nun Kullanılmasının Amaçları ve Önemi Bu gün özellikle fen bilimlerinde birçok aratırmaya konu olmu yöntemin saladıı yararları ve amaçlarını u ekilde sıralayabiliriz. Bu aynı zamanda corafya öretimi için de geçerli olacaktır. 1- Deneysel çalımalar öz güveni gelitirir, merakı giderir ve kiiyi örenmeye güdüler: Doutan getirdiimiz benlik duygusunun hep canlı kalması ve gelitirilmesi gerekir. Deneysel süreçlerde kii yapabildiini, baarabildiini, üretebildiini ve becerilerinin gelitiini gördükçe öz güveni artar. Örencilerin baarısı da örenme ortamının nitelii ile dorudan ilikilidir. Laboratuvar çalımalarının olduu örenme ortamları örencilerin doal meraklarını giderir. Baımsız çalıma yapma fırsatı salar. Deneysel çalımalar sırasında örenciler daha hareketli, daha özgür ve daha sosyal bir örenme ortamına sahip olurlar. Bu durum kiilik geliimini ve örenme güdüsünü artırır. Baarabilen ve üretebildiini hisseden insan daha çok örenme isteiyle dolar. Ausubel e göre laboratuvar çalımaları örenciye fen bilimlerinin doasını anlamada yardımcı olur. Bunun için laboratuvar deneyleri hem kavramsal düzeyde bilgi kazanmak hem de gelecekteki yaam için gerekli temel becerilere sahip olabilmek için önemlidir. 2- Deneysel çalımalar bireylerde problem çözme becerisini gelitirir: eitim sürecinde örenciler de doru karar verme becerileri yeterince gelimemitir. Yaam boyunca kiiler bu becerinin yetersizliinin yarattıı problemlerle bouurlar. Doru karar verme, salıklı toplanmı veriye dayanır. Bilimsel bilgiler gözlem, deney ya da ilgili alan yazımlarının taranmasından elde edilir. Verileri ilenir, yorumlanır ve sonunda problemin çözümü ile ilgili bir karar verilir. Bütün bunlar deneysel çalımaların yapıldıı süreçlerde kazanılır. 3- Deneysel çalımalar corafyada anlamlı örenmeyi salar: Corafya da basınç kuaklarının oluumu, ısı farklılıklarının oluması gibi birçok soyut ve karmaık konu bulunmaktadır. Birçok ilk ve orta dereceli okul örencileri bu soyut konuları kavrayabilmeleri için deneylerle desteklenmeli ve örenme kolaylatırılmalıdır. Böylece örenme daha kalıcı olmaktadır. Deneye yer verilmediinde teorik olarak aktarılan konuların örenciler için soyuttan somuta dönümesi ve yaamla gerekli balantılar kurulmasının da zorlaacaı bilinmektedir. (Ayrancı, 1991) Çünkü corafya gözlem ve incelemeye dayalı ve kiilerin tüm duyularını kullandıı bilgi ve becerilerini kazanmasını ön gören pozitif bir bilimdir.

8 8 Deney Yöntemi ve Corafya Öretiminde Kullanılması U. Karaku 4- Deneysel çalımalar örencilerin psikomotor ve zihinsel becerilerini ve bunların koordinasyonunu gelitirir. 5- Deneysel çalımalar örencilerin analitik düüne becerisini artırır. 6- Deneysel çalımalar örencilerin yorum yaparak örenmesini salar. 7- Deneysel çalımalar örencilerin günlük hayat ve corafya ilikisi kurmasına yardımcı olur. Shulman ve Tamir (1973) fen öretiminde laboratuvarın kullanımı ile örencilerin birçok alanda gelitirilebileceini savunmu ve bu alanları be ana grupta toplamıtır; 1. Beceriler (uygulama, aratırma, bulu organizasyon, iletiim) 2. Kavramlar (Örnein hipotezler, teorik modeller) 3. Bilisel yetenekler (kritik düünme, problem çözme, uygulama, analiz, sentez) 4. Fen in doasını anlamak (bilim insanları ve nasıl çalıtıkları, bilimsel yöntemin çeitlilii, fenin teknolojiyle ve fenin dier alanlarıyla alan ilikisi) 5. Tutumlar (örnein merak, ilgi, risk alma, tarafsızlık, güven vb.) Anderson (1976) laboratuvar kullanılmasının gereklilii konusunda u maddeleri belirtmitir. a) Laboratuvar örencilere bilim adamlarına ve yaptıklarına özenti salayarak bilim adamı olmaya karı olumlu tutum kazandırır. b) Laboratuvar örencilere bilgilerin sıralı bir düzen içerisinde elde edildiini ve bilinen teori ve modellerin de zamanla deiebilecei fikrini kazandırır. c) Entelektüel ve estetik açıdan gelime salar. d) Fen bilimlerinin dier alanlara transferini kolaylatırır. Hofstein ve Lunetta (1982: ) deneysel yaklaımın üstünlüklerini u ekilde ifade etmiledir: a) Yaratıcı düünce ve problem çözmede b) Bilimsel düüncenin geliiminde c) Pratik yeteneklerin geliiminde Hofstein ve Lunetta laboratuvar çalımalarının, bilim öretimindeki amaçları, örenirken dikkat gerektiren aktiviteleri, bütün eitim sistemlerini ve tabi bu amaçları tanımayı içerdiini belirtmektedir. Laboratuvar çalımalarındaki gerçek ihtiyaç ilk günkü heyecanı hissedebilmektir. Bu tarz bir eitim modeli kesin örenim sonucu

9 Ahi Evran Üniversitesi Kırehir Eitim Fakültesi Dergisi (KEFAD) Cilt 8, Sayı 1, (2007) 9 vermektedir. (Hofstein ve Lunetta, 2003: 46) 3.3. Corafya Öretimi ve Deney Metodu Geçmiten günümüze kadar corafya kavramının kapsamı ile ilgili birçok görü ortaya konmutur. Her dönemde corafyanın sınırı nerede balar, nerede biter tartıması yapılmıtır. Bilimsel aratırmalar arttıkça, corafya bilimi de ekillenmeye balamı, corafyanın ilgi alanı da yava yava ortaya çıkmıtır. Fakat günümüzde bile halen istenilen sonuç elde edilmi deildir. Bu süreç içerisinde corafya biliminde ve corafi anlayıta büyük deiiklikler olmasına ramen, beklide deimeyen tek ey corafyanın terim olarak ilk günkü anlamındadır. Corafyanın sınırlarının kesin çizgilerle belirlenememesi, bazı bilim dallarının corafyanın konularına sahip çıkmasına neden olurken, corafyaya gerekli önemin verilmemesi de, corafyayı hak ettii yerden uzaklatırmaktadır. Zira Corafyacı adı altında Babakanlık Personel Dairesi Bakanlıı nda tanımlanmı bir meslein bulunmaması, buna önemli bir göstergedir. Gelimi ülkelerde, kıymetli bir yere sahip olan corafya bilimi ve corafyacı, devlet planlamasından, ehir planlamasına, doal ortamla insan arasında ortaya çıkan sorunlardan haritacılıa varıncaya kadar birçok alanda hizmet vermektedir. ahin Türkiye de Corafya Öretimi ( Sorunlar- Çözüm Önerileri) adlı eserinde, Türkiye deki corafya anlayıını, öretimdeki yanlıları ve bunlara uygun çözüm önerilerini ortaya koymutur. ahin e göre Corafyanın doru olarak öretilebilmesi için önce Corafyanın doru tanınması, bilinmesi ve buna ek olarak da öretimin bilinmesi gerektiini belirtmektedir. (ahin,2001:12) Yine aynı eserinde corafi kavramların nasıl yanlı kullanıldıını etraflıca açıklamı ve bunlara uygun birçok örnekler vermitir. Ona göre corafya; Bazılarının anladıı ve anlattıı gibi, istatistik bilgiler ve kuru bilgiler yıını deildir. Dünya ya yada onun bir kıtasına, bir ülkesine beeri ve fiziki bilgilerinin sıralanarak örenilmesi veya ezberlenmesi de deildir. Corafya: Aratırma sonuçlarının ; harita, kesit, ekil, grafik, fotoraf gibi araç-gereçlerle akılda sürekli kalacak ekilde öretilmesi ve örenilmesi gereken bir bilimdir. Corafya sentez bilimdir. Corafya bilimi bir yarısıyla fen bilimi dier yarısıyla da sosyal bilimdir.

10 10 Deney Yöntemi ve Corafya Öretiminde Kullanılması U. Karaku Hem olaylara geni bir açıdan bakıı hem de aratırdıı konular yönünden en çok komu bilime sahip olan bilim alanıdır. Corafya olaylara çok boyutlu bakabilen bir bilim dalıdır (ahin,2001:17). Fairgrive, corafyanın yerini, önemini ve fonksiyonunu idrak etmede, büyük dünya koullarının doru bir ekilde hayalinde canlandırabilen gelecein vatandalarını yetitirmek ve böylece tüm dünyada meydana gelen siyasi ve sosyal problemlerle ilgili insanların mantıklı düünceler üretmelerine yardımcı olmak olarak dile getirmitir ( Fairgrieve,1926:18 ) nsanlar corafyanın, genel kültürün belirli bir tarafsızlık anlayıı içinde, bir dünya betimlemesinin unsurlarını ortaya koymak üzere sadece lise ve üniversitelerde okutulan bir bilim dalı olduunu düünür. Hatta yanlı anlamanın genel sonucu olarak corafya bir ders, corafyacı da öretmen olarak nitelendirilmektedir. Corafyacılara en sık sorulan sorulara bakarsak corafyanın nasıl anlaıldıı daha iyi anlaılır. Örnein: Türkiye nin en yüksek daı hangisidir? Türkiye nin en uzun nehri hangisidir ve uzunluu kaç km dir? Bölgelerin nüfus younlukları ne kadardır? Türkiye nin yüz ölçümü kaç km² dir? v.b. Acaba corafyacı bunlarla mı uraır? Bunların salt bilgi olarak örenilmesi ve öretilmesi doru mudur? Eer corafya iyi anlaılır ve anlatılırsa bu soruların hepsi ortadan kalkacaktır. Lacoste corafyanın anlanması ve bunun sebebi üzerinde u ekilde yorum yapmıtır. corafyada anlayacak bir ey yoktur, sadece ezberlemek gerekir ne olursa olsun son yıllarda örenciler, artık her ülkenin ve bölgenin yer ekillerini, iklimini, akarsularını, bitki örtüsünü, nüfusunu, tarımını, kentlerini, sanayi kollarını sıralayan bu derslere ilgisiz kalmaktadır (Lacoste, 1998:11). Örencileri bu ilgisizlie iten nedenlerin en önemlilerinden bir tanesi corafya konularının kazandırılmasında kullanılan ve örenciyi pasif kılan yöntem, teknik ve stratejilerdir. Erden ve Akman (1998:38-39) öretmen ve örencilerin genellikle corafyayı; ülke, ehir, nehir ve da isimlerinin örenilmesi olarak algıladıklarını belirterek, bu yaklaımın örencilerin corafyadan zevk almadıklarını ve örenmelerini olumsuz yönde etkilediini ifade etmektedirler. Yapılan aratırmalar, gerek Türkiye de gerek dünyanın dier ülkelerinde corafya eitiminin sorunlarından balıcalarının corafya eitimi ve öretimi üzerinde yeterince durulmaması ve corafya da ne yin nerede ve nasıl öretilecei sorularına cevap verilmemesinin oluturduunu göstermektedir (ahin, 2001; Doanay, 2002).

11 Ahi Evran Üniversitesi Kırehir Eitim Fakültesi Dergisi (KEFAD) Cilt 8, Sayı 1, (2007) 11 Modern corafya eitimi alanında yapılan çalımalarda geçerli - güncel bilgi ve düünceler üzerinde gittikçe artan bir ekilde durulmaya balanmıtır. Bireysel beceri ve kapasitelerin gelitirilmesi gibi daha geni eitim amaçlarına yönelik çalımalara öncelik verilmektedir. Corafya öreniminde aktif örenci katılımının önemi vurgulanmalı, çeitli öretim stratejilerinin kullanılması gerektii ortaya konulmalıdır. Problem çözme becerilerinin kullanılması gerektii durumlarda bilgi ve beceriler açısından uygun teknikleri uygulayarak deerlendirmeler yapılabilir (Corney, 1985). Lambert ve Balderstone (2000: 233), öretim stratejisi seçiminin içerik seçimi kadar önemli olduunu öne sürmektedirler. Baarılı bir öretim yapılırken istenen örenmeyi gerçekletirmek için neye karar verileceini ve onun nasıl uygulanacaının bilinmesi gerektiini ifade etmektedir. Corafya öretmenlerinin balıca uzmanlık alanlarından birisi olarak, örenme aktivitelerini nasıl düzenleyeceklerini örenmeleri ve örencilerden istenen corafya örenme yollarına karar verirken farklı öretim stratejilerini kullanmayı, örenmeleri gösterilmektedir. Böylece, corafya öretmenlerinin de bilgilerini gelitirip, öretim süreçlerini ve konuyu iyice kavrayarak örenebileceklerini öne sürmektedirler. Görüldüü üzere corafya eitiminde ve öretiminde önemli sıkıntıların olduu bir çok aratırmacı tarafından kabul edilmektedir. Günümüzdeki corafya çalımalarının çou bu durumun aılması için yapılmaktadır. Deney yöntemine dayalı corafya eitimi ve öretimi gerçekletirmekte, bu aamada bir çözüm önerisi olabilir. Doanay deney metodunun aslında corafyaya hiç de yabancı olmadıını, aksine bir çok konuda uygulamasının mümkün olduunu savunmaktadır. Doanay a göre deneysel metodun balıca amaçları; 1. Bilimsel bir gerçei gözlemek veya göstermek, 2. Bir varsayımı(hipotezi) ispatlamak, 3. Bilimsel bir yasayı dorulamak için olayı tekrar oluturmak. Olduunu belirtmektedir. Dikkat edilirse deneysel metotta varılmak istenen bu üç grup amaçtan üçüncüsü corafyada denenmesi pek mümkün deildir. Oysa bilimsel bir gerçei gösterme yada bir varsayımı ispatlamaya yönelik amaçlar; özellikle akademik nitelikteki corafya aratırmalarının temel amacıdır. Demek ki corafya öretim metotları arasında, büyük ölçüde deney vardır. Bir farkla ki; bazı corafi olayları yeniden oluturma ansına sahip deiliz. Bir kısım

12 12 Deney Yöntemi ve Corafya Öretiminde Kullanılması U. Karaku olaylar ( rüzgar, yaılar, depremler, volkan püskürmeleri gibi ) her an cereyan edebilirler ve iyi bir gözlemci olan corafyacı bunun sonuçlarını gözler. Aynı ekilde bir varsayımı ispatlamak, corafi düüncede de vardır. Örnein; bir sanayi bölgesinin nüfus çekmesi ve youn nüfus barındırması, olumu sanayi bölgelerinin, önceki ve sonraki durumları ortaya konularak denene bilir. Bu deneme, aynı zamanda bir varsayımı ispatlamaktır (Doanay ). Milli Eitim Bakanlıı nın 2005 yılında hazırladıı ve uygulamaya koyduu corafya lise programına göre, corafya dersi programının örenci merkezli olduu önemle belirtilmektedir. Örenci merkezli öretim yöntemleri içerisinde önemli bir yere sahip olan deney metodu, bu aamada corafya öretimi içinde çok rahatlıkla tercih edilecek bir yaklaımdır Corafya Öretiminde Deney Çalıması Örnei Tasarlanan bu deney 9. sınıf corafya dersinde iklim ünitesinde rüzgarın oluumunun nasıl gerçekletiinin kalıcı bir ekilde öretilmesinde kullanıla bilinir. Deneyle öretime balamadan önce deney öncesi hazırlıkların yapılması gerekmektedir. Deney Öncesi Hazırlık: Öretmen deneyi yapmadan önce deneyin uygulanacaı ortamı da dikkate alarak deneyi en az bir kere kendisi gerçekletirmeli ve aksayan yönlerini belirleyerek, sonuçları ve olası aksaklıkları da dikkate alarak deneyi yeniden amaç ve hedeflerine uygun bir ekilde planlamalıdır (Çepni vd., 2005, 146). Bu plan deney çalıma yapraı ya da bir baka deyile deney föyü olarak isimlendirilebilir. Deney sürecinin eksiksiz uygulanması ve hedeflenen amaca ulaması için bu gereklidir. Çalıma yapraı hazırlamadan önce hangi deney teknii ile deney yapılacaına karar verilmelidir. Çalıma yapraının sayısı ise deney etkinlikleri ve çalıma yöntemlerine göre en az 1 adet, grup sayısı ya da sınıftaki kii sayısı kadar olabilir. Deney çalıma yapraının içerisinde unlar olmalıdır: 1- Deneyin adı: Deneyin kazandıracaı kritik davranılardan veya kullanılan aracın adından esinlenerek, yazılmı birkaç kelimeden oluur. simler kısa ve akılda kalıcı olmalıdır. 2- Ünite ve konu: Deneyin hangi ünitenin hangi konusuna ait olduu belirtilmelidir. 3- Deneyin amacı: Deneylerde amacın verilmesi önemlidir. Çünkü örencilerin ne bulmaya çalıtıklarını bilmesi, motivasyon ve karar verme aamalarında gereklidir. Ancak deneyin amacı, tam açık uçlu deney çalıma yapraklarında, örencinin problemi

13 Ahi Evran Üniversitesi Kırehir Eitim Fakültesi Dergisi (KEFAD) Cilt 8, Sayı 1, (2007) 13 kendisinin kefetmesini istediimiz için belirtilmez. 4- Problem cümlesi ve hipotez (konusu): Deneyin amacına uygun olarak problem belirlenir ve problem çözümüne yönelik bilimsel bir tahminde bulunulur. 5- Araç-gereç listesi: Deneyde kullanılan aletler ve malzeme listesini içerir. Alet ve malzemelerin ekli veya resmi verilebilir ve özellikle kısaca açıklanabilir. 6- Deneyde takip edilecek aamaların açık ve net anlatımı: Deney düzeneinin nasıl oluturulacaı, malzemelerinde isimleri olacak ekilde, basamak basamak ekil ve emalarla desteklenerek açıklanır. ekil ve emaların örenimi kolaylatırdıı tespit edilmitir. Örnein: P. Dechsri, L.L.Sanes ve W. Heikkinen nin örenciörenme ve tavırları üzerinde görsel bilgi süreçlemesi araçlarıyla ilikili bir laboratuvar el kitabı tasarımının etkisi isimli ortak çalıma da, kimya laboratuvarlarında görsel bilgi içeren laboratuvar kitaplarıyla eitim gören örencilerin, metin aırlıklı kitaplarla laboratuvar çalımalarını yürüten örencilerden çok daha baarılı olduklarını bulmulardır (Dechsri vd., 1997, 890). 7- Deneyde öretmen tarafından belirlenen aksaklıklara karı alınacak tedbirler ve güvenlik uyarıları olmalıdır. 8- Verilerin deerlendirilesi, sonuç, yorum ve karar: Deney ve verileri deerlendirilir. Hata kaynakları belirlenir. Gerekiyorsa hata hesabı yapılır. Sonuçlar deneye balarken kurulan hipotezle karılatırılır. Deneyden elde edilen bilgilerin, günlük yaamdaki olaylarla ilikisini kurma ve bilgilerini baka alanlara uygulayabilme ile ilgili sorular yer alabilir. Böylece deney sonucunda yoruma ulaılmı olunur. Deney Sırasında Yapılacaklar: Bu aamada ilk yapılacak i, örencinin deneye hazır hale getirilmesidir. Çeitli açıklamalarla konunun önemi vurgulanıp, deneyin nasıl yürütülecei konusunda açıklama yapmak gerekir. Deney yapılan ortamda örencinin dikkatini daıtabilecek gereksiz materyallerin olmamasına dikkat edilmelidir. Kullanılacak her hangi bir ölçütartı aleti varsa bunun hakkında örenci bilgilendirilmelidir. Böylece verilerin salıklı bir ekilde alınması salanabilir. Öretmen deneyleri daha önce kendisi yaptıından, örencilerin deney sürecinde karılaabilecei olumsuzluklara karı uyarıda bulunmalıdır. Örencilerin önemli noktaları ve deney sırasında alınan sayısal veya sözel verileri not etmeleri salanmalıdır. Deney sırasında bazı sorularla örencinin dikkati deneye toplanmalı ve deneyi anlamalarına yardımcı olunmalıdır. Örnein: Ne yapmıtık da böyle oldu?, imdi ne olacak?, u

14 14 Deney Yöntemi ve Corafya Öretiminde Kullanılması U. Karaku noktaya dikkat ettiniz mi?, Eer öyle olsaydı ne olurdu?, u konuyla balantısı var mı? gibi (Çepni vd., 2005, 147). Örenciye neden- sonuç ilikisi kurdurmak için tahmin yapmaları istenebilir. Bu tahminlerin dorulukları deney sonunda, örencilere sorularak doru veya yanlı oldukları belirlenir. Yapılan tahminler yanlısa neden yanlı yaptıkları öretmen tarafından açıklanarak, örencinin kafasında soru iareti kalmaması salanır (Gürdal vd., 2001). Etkinlik Etkinliin adı Kullanılabilecek deney türleri Problem Cümlesi ve Deneyin Amacı Kazanımlar Kullanılan Malzemeler Deney basamakları Rüzgar oluumu Gösteri deneyi, Hipotez Test Etme Deneyleri Farklı ısınmalara balı olarak rüzgar nasıl oluur? Rüzgarın oluumu ve bu oluumun hava sıcaklıı ile ilikisi. 1- Hava sıcaklıının yeryüzünün yapısına göre deiiklikler gösterebileceini söyleme. 2- Havanın düük sıcaklıa sahip olan ortamlardan (yüksek basınç alanı), daha yüksek sıcaklıa sahip (alçak basınç alanı) olan ortamlara doru hareket edeceini açıklama. 3- Rüzgarın oluum artların açıklama. 4- Hava basıncı ile sıcaklıı ilikilendirme. 2 adet termometre, ampul 100w ve duy, geni ve derin alttan bölmeli cam (bölmeli kabın yerine geni ve derin cam kapla beraber bölmeyi oluturabilecek ayrı ayrı iki tane daha kap kullanılabilir.), duman kaynaı, toprak ve su. Aaıdaki ekilde görülen düzenei oluturalım Deneye balamadan önce u sorulara cevap vermeye çalıalım. 1- Cam kap içinde yer alan su ve topraın aynı sıcaklıkta olduu

15 Ahi Evran Üniversitesi Kırehir Eitim Fakültesi Dergisi (KEFAD) Cilt 8, Sayı 1, (2007) 15 termometrelerde okunan deerler görülmektedir. Bunun sonucunda bu iki bölge de basıncın da aynı olduunu söyleyebilir miyiz? 2- Bu düzenek belli bir süre güne ııı altında durursa iki ortamında sıcaklıı aynı oran da mı artar? Yukarıdaki sorularımıza cevap arayalım. Temel bilgilerde yanlılıklar varsa gerekli açıklamaları yapalım. Ortamı güne ııına benzer bir ekilde yani, iddetli bir ampul ııının altında ekil 2 de olduu gibi bir süre bekletelim. imdi biraz hayal ederek suyu deniz, topraı kıyı bölgesindeki kara parçası olarak düünelim. Bu artlarda yapılan bir deneyde; her iki ortamın üzerindeki bölgede lambanın ıık vermesinden 15 dakika sonra suyun üzerindeki sıcaklık 22 0 C den 27 0 C ye, toprak üzerinde ise 22 0 C den 35 0 C ye çıktıı ölçülmütür. Benzer durumlar sizin deneyinizde de büyük olasılıkla gerçekleecektir. Aaıdaki sorulara cevap bulmaya çalıırken, aynı zamanda cam ortam içinde bir hava hareketi gözleyip, gözlemediimize dikkat edelim. 2- Sıcaklıktaki artı, ortamdaki havanın sıcaklıını da etkiler mi? Örencilerinize cam kutunun içinde sıcaklık farkı olutuunu ama hava hareketinin neden olumadıını sorunuz. Gerçekten havayı göremediimizden örencilerin hava hareketini görmediimiz yargısına varmaları beklenir. O halde ekil 3 deki gibi ortama görülebilecek duman gibi bir gaz bırakalım. 1- Suda sıcaklıın az, toprak ta ise daha fazla artmasını sebebi nedir?

16 16 Deney Yöntemi ve Corafya Öretiminde Kullanılması U. Karaku Kaynak: Britanica Eitim Seti CD leri Türkport 2000 Deney Sonrası Faaliyetler Aaıdaki soruları örencilerle birlikte tartıalım. 1- Dumanın topraa doru hareketi ne anlama gelir? 2- Buna paralel olarak, denizden karaya doru bir hava akımının nedenini açıklayabilir misiniz? 3- Ayrıca bir baka hareket de dikkatimizi çekiyor mu? 4- Topraktaki hava yükselirken, denizdeki hava alçalıyorsa, bunun sebebi ne olabilir? 5- Bütün bu olayların basınçla olan ilikisi nedir? Sorular açıklıa kavuturulduktan sonra, örencilerin bu deneyi raporlatırmasını isteyin 4. SONUÇ VE ÖNERLER Hart vd. (2000) tarafından What is the Purpose of this Experimend? Or Can Students Learn Something from Doing Experiments? isimli aratırmada örenciler deney yaparak bir ey örenebilirler mi? Sorusunun karılıını aramılardır. Austuralya- Melbourne de Katolik Kız Lisesi nde hepsi kızlardan oluan 10. sınıf örencilerine uygulama yapmılar ve laboratuvar çalımaları ile bilimsel içerik bilgilerinin gelitirilebileceini bulmulardır. Freedman (1996) yapmı olduu çalımasında laboratuvar programına dayalı fen öretimini aratırmıtır. Pensilvanya da Olney Lisesinde yapmı olduu bu çalımada örencilerin fen bilgisinde

17 Ahi Evran Üniversitesi Kırehir Eitim Fakültesi Dergisi (KEFAD) Cilt 8, Sayı 1, (2007) 17 laboratuvar çalımalarının örenci baarı seviyesini yükselttiini tespit etmitir. Deney yöntemi örencileri sınıf içerisinde ve dıında etkin kılan, bilgiye kendilerinin ulaması ve bilgi üretmek için tevik eden, örencinin yaparak yaayarak örenmesini amaçlayan bir yöntem olması sebebi ile geleneksel öretim yöntemlerinden daha etkilidir. Ancak deney yöntemi ve dier örenci merkezli öretim yöntemlerinin derslerde bütün ünitelerde kullanılmaması örencilerin rollerini karıtırmalarına neden olacak ve bu durum onların örenmelerini de etkileyecektir. Öretmenlerin, örencilerin bu karmaayı yaamaması için tercihini bu tür etkin örenme modellerinden yana kullanmaları gerekmektedir. Corafya derslerinin en önemli sıkıntılarından biri ezber dersi olarak algılanmasıdır. Bu olumsuz durumun ortadan kaldırılması için örencinin bilgiye kendisinin ulamasını salamaktır. Deney yöntemi de bunu gerçekletirebilecek bir öretim yöntemidir Deney yöntemi sadece okul içerisinde kullanılan bir yöntem deildir. Örencilerin okul dıında da aktif olmasını salayan bir yöntemdir. Bu yöntemin kullanılmasıyla örenci, okul dıında da corafî bilgiye ulamayı örenecek ve corafyanın yaamın bir parçası olduunun farkına varacaktır. Deney yönteminin corafya derslerinde uygulanabilmesi için, corafya laboratuvarlarına ihtiyaç vardır. Okullarımızdaki laboratuvar düzenekleri ve laboratuvar olarak kullanılan derslikler bunun için oldukça yetersizdir. Bu laboratuvarların yeniden düzenlenerek, çada corafya eitimine cevap verebilecek duruma getirilmesi gerekmektedir. Deney yöntemi, ülkemizde fen bilimlerinde çok sık kullanılıyorken, sosyal bilimlerde uygulaması çok azdır. Bu yöntemin sosyal bilimlerde de gelitirilmesi ve uygulanması gerekmektedir. 5. KAYNAKLAR Akgün,. (2001). Fen Bilgisi Öretimi. Giresun: Öncü Basımevi Aksoy, B. (2003). Deney Yöntemi le Basınç Konusunun Öretimi Üzerine Bir Model. Ankara: Gazi Eitim Fakültesi Dergisi. Yıl 2003(3), Sayı:3. Anderson, R.O. (1976). The Experience of Science : A New Perspective for Laboratory Teaching. New York: Teacher Collage Press. Ayrancı, H. (1991). Kimya Eitiminde Deneysel Yöntemin Avantajları. Buca Eitim Fakültesi 1. Ulusal Eitim Sempozyumu. Bildiriler Kitabı. s: DEÜ. zmir.

18 18 Deney Yöntemi ve Corafya Öretiminde Kullanılması U. Karaku Binbaıolu, C. (1994). Genel Öretim Bilgisi. Ankara: Kadıolu Matbaası. Britannica Eitim Seti CD leri. (2000). Türkport. Büyükkaragöz, S., Çivi, C. (1999). Genel Öretim Metotları (Öretimde Planlama ve Uygulama ). stanbul: Beta B. Corney, G. (1985). Geography, Schools and Industry. Sheffield:Geographical Association. Cokun, M. (2004). Corafya Eitiminde Proje Tabanlı Örenme Yaklaımı. Yayınlanmamı Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi Eitim Bilimleri Enstitüsü Corafya Bilim Dalı. Çepni, S. vd. (2005). Kuramdan Uygulamaya Fen ve Teknoloji Öretimi. Ankara: Pegem Yayıncılık Dechsrı, P., Jones, L., Heikkınen, H.W. (1997). Effect of a Laboratory Manual Design Incorporating Visual Information-Processing Aids on Student Learning and Attitudes. Journal of Research in Scıence Teachıng, Vol. 34, No. 9 pp Doanay, H. (1993). Corafya da Metodoloji Genel Metotlar ve Özel Öretim Metotları. stanbul: M.E.B. Yayınları: 187, Milli Eitim Basımevi.... (2002). Corafya Öretim Yöntemleri, Orta Öretimde Corafya Eitiminin Esasları. Erzurum :Aktif Yayınevi Erden, M., Akman, Y. (1998). Geliim Örenme-Öretme. Ankara: Arkada Yayıncılık Fairgrieve, J. (1926). Geography in School. London. University of London Press, pp.18. Freedman, M. (1996). Relationship among laboratory Instruction, Attitude toward Science and Achievement in Science Knowledge. Journal of Research ın Science Teaching,Vol: 34(4), Güngördü, E. (2001). Liselerde Corafya Dersi Öretimi. Ankara: Nobel Yayın Daıtım.. (2006). Eitim Fakülteleri çin Corafyada Öretim Yöntemleri ve Çada Öretim Yaklaımları lkeler-uygulamalar. Ankara : Asil Yayın Daıtım. Gürdal, A., ahin, F., Çalar, A. (2001). Fen Eitimi. M.Ü. Atatürk Eitim Fakültesi, stanbul Hart, C. vd. (2000). What is the Purpouse of this Experiment? Or Can Students Learn Something from

19 Ahi Evran Üniversitesi Kırehir Eitim Fakültesi Dergisi (KEFAD) Cilt 8, Sayı 1, (2007) 19 Doing Experiments?. Journal of Research ın Science Teaching, Vol.37(7),pp , John Wiley and Sons, Inc. Hesapçıolu, M. (1994). Öretim lke ve Yöntemleri Eitim Programları ve Öretim. stanbul: Beta Basım Yayın Hofstein, A., Lunetta, V. N. (1982). The Role of The Laboratory in Science Teaching: Neqlected Aspects of Research. Rewiew of Educational Research, Summer, Vol. 52, No.2, Pp Karaku, U. (2006), Corafya da klim Konularının Öretiminde Deney Yönteminin Örenci Baarı Düzeyine Etkisi. (Yayınlanmamı Doktora Tezi)G.Ü. Eitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara Ouzkan, F. (1985). Orta Dereceli Okullarda Öretim(Amaç, lke, Yöntem ve Teknikleri). Ankara: Emel Matbaacılık Shulman, L., Tamir, P. (1973). Research and Teaching in the Natural Sciencesi in Second Handbook of Research on Teaching Ed. R.M. Travers ( 2003). The Laboratory in Science Education : Foundations for the Twenty-First Century. January 2003, Wiley Periodicals, Inc ahin,c. (2001). Türkiye de Corafya Öretimi (Sorunlar-Çözüm Önerileri). Ankara: Gündüz Eitim ve Yayıncılık. Lacoste, Y. (1998). Corafya Savamak çindir. ngilizceden Çeviren: Ayin Arayıcı. stanbul, Özne Yayınları. Aratırma dizisi. No:6. Lambert, D. and Balderstone, D. (2000). Learning to Teach Geography in The Secondary School: A Companion to School Experience. London: Routledge.