- PDF Free Download

Transkript

1 ÖZEL SAYI

2 Yeniden Baþlarken Cumhuriyet Üniversitesi Çevre, Mühendislik ve Çevre Mühendisliði Nedir? Çevre Sorunlarý Araþtýrma Ve Uygulama Merkezi ÇEVRE MÜHENDÝSLÝÐÝ EÐÝTÝMÝNE BAKIÞ Çevre Mühendisi ve Çevreciler Arasýndaki Farklar Çevre Mühendisliði Mesleðinin Tarihi ve Eðitimi B YENÝDEN BAÞLARKEN Ü Cumhuriyet Üniversitesi 2013 yýlý ile birlikte 39. hizmet yýlýný geride býrakmýþtýr. Bir kurum için böyle bir zaman, geliþmesi için yeterli bir süredir. 21. yüzyýl, bilimin ve bilginin egemen olacaðý bir yüzyýl olacaktýr. Bugünün elemanlarý olarak yeni yüzyýlýn sabahýnda hep birlikte üniversitemizi daha ileri taþýmanýn heyecaný ve mutluluðu içindeyiz. Cumhuriyet Üniversitesi, ülkenin köklü kurumlarýndan biri olmanýn gururu içinde tüm personeli ile eðitim ve öðretime katkýda bulunmaktadýr. Ulu Önder Atatürk ün Cumhuriyetin temelini burada attýk dediði Sivas a yakýþýr bir üniversite konumunda olan Cumhuriyet Üniversitesi, bugün geleceðe daha umutla bakabilme gücüne eriþmiþtir. Hepimiz, ülkenin yaklaþýk olarak ortasýnda ve stratejik bir konumda yer alan Sivas ýn bugün de ayný kavþakta bilimsel bir merkez konumuna eriþmesi için her türlü özveriyi göstermek zorundayýz. L T E N

3 Çevre Sorunlarý Araþtýrma Ve Uygulama Merkezi Bülten Üniversitemiz; uygun bilim ve teknoloji üreten, nitelikli eðitim veren bir yükseköðrenim kurumuna dönüþme ve yeni yüzyýlýn gereksinimlerine göre bir planlama yapma çabasý içindedir. Bu çabanýn taçlandýrýlmasý, var olan araþtýrma merkezlerini etkin hale getirmek ve yeni araþtýrma merkezlerini açmakla olacaktýr. Bu çerçevede Cumhuriyet Üniversitesi Çevre Sorunlarý Araþtýrma Merkezi (ÇEVMER) 2547 sayýlý Yüksek Öðretim Kanunu nun 4. ve 5. maddelerinde belirtilen amaç ve ana ilkeler çerçevesinde 1987 yýlýnda kurulmuþtur. ÇEVMER bünyesi içinde özellikle yýllarý arasýnda habere ve Sivas ýn çevre sorunlarýna dönük bir bülten de yayýnlanmýþtýr. Ayrýca çevre sorunlarý kapsamýnda Sivas ili hava kirliliði, gürültü kirliliði, kullanýlmýþ sularýn kirlilik parametreleri ve kentsel atýk sularýn arýtýlmasýna yönelik ön incelemeler, ÇEVMER in geçmiþte yürüttüðü ve sonuçlandýrdýðý çalýþmalardýr. Öte yandan ÇEVMER bünyesi içinde yýllarý arasýnda Katý Atýklarýn Yeniden Kazanýmý (KAYK) projesi oluþturulmuþ ve bu proje kapsamýnda üniversitemizde geri kazanýlabilir kaðýt, cam þiþe, plastikler ve metallerin ayrý ayrý toplanýp ilgili pazarlara ulaþtýrýlmasý hedeflenmiþtir. Ancak; söz konusu atýklarýn toplanmasý için depo olarak kullanýlabilecek planý ve çerçevesi çizilmiþ binanýn temeli atýlamamýþtýr. Sonuç olarak; önerilen proje bir taslak olarak arþivlerimizde hala mevcuttur. Bu projenin faaliyete geçmesi durumunda öðrenciler için örnek bir uygulama merkezi ve ayrýca kampüs için atýklarýn toplanmasý açýsýndan yararlý bir çevre uygulamasý olacaktýr. Çevre konusunda son derece duyarlý ve çalýþkan biri olan Prof. Dr. Meltem SARIOÐLU CEBECÝ nin ÇEVMER baþkanlýðýna atanmasý büyük bir þanstýr ve bu merkezi daha ileri bir evreye taþýyacaðýndan hiç kuþkumuz yoktur. Bu göreve geldiðinden beri Sayýn CEBECÝ nin ne kadar titizlikle ÇEVMER i sahiplendiðini görüyoruz. Bu yürekli çabanýn üniversitemiz yönetimince içtenlikle desteklenmesi halinde baþarýya ulaþmamasý için hiçbir neden yoktur. Sayýn rektörümüzün de çevreye yönelik duyarlýlýðýný çeþitli vesileler ile bilmekteyiz. ÇEVMER in haber niteliðindeki bülteni ilk somut ve görünür bir adým olacaktýr. Ayrýca ÇEVMER bünyesinde yeni projelerin de titizlikle hazýrlanmakta olduðunu görmekteyiz. Bundan büyük bir sevinç duymaktayýz. Günümüzde çevresiyle barýþýk bir kalkýnma hedeflenmektedir. Gelecekte çevresiyle uyumlu bir ekonomik düzenin ayrýntýlarý daha somut biçimde ortaya konulacaktýr. Böyle bir düzenin ayrýntýlarý arasýnda, çeþitli ekonomik faaliyetler sonucu ortaya çýkan atýklarýn en iyi yöntemlerle bertaraf edilmesi ve çevrenin korunmasýna dair düzenlemelerin özel bir konumda gerçekleþtirilmesi mutlaka hedef olarak yer alacaktýr. Bu hedef doðrultusunda hizmet üretme çabasý içinde olan ÇEVMER, özellikle bölgesel çevre sorunlarýnýn araþtýrýlmasý ve çözümlerin üretilmesi, yeni çevre teknolojilerinin denenmesi görevini, üniversite içi bir kurum olarak üstlenmektedir. ÇEVMER in kimi çevre sorunlarýný ve bu sorunlarýn çözümüne dair çalýþmalarý duyurmak amacýyla hazýrladýðý bu bültenin sürekli olmasýný ve amacýna ulaþmasýný diliyoruz. Ayrýca, bültenin konuyla ilgilenen kiþi, kurum ve kuruluþlar arasýnda iletiþimi saðlayan bir köprü olmasý dileðiyle ÇEVMER e gönül verenlere çalýþmalarýnda baþarýlar diliyorum. Prof. Dr. Ali YILMAZ Cumhuriyet Üniversitesi Çevre Mühendisliði Öðretim Üyesi 1

4 Bülten Çevre Sorunlarý Araþtýrma Ve Uygulama Merkezi Çevre, Mühendislik ve Çevre Mühendisliði nedir? Çevre, insanlarýn ve diðer canlýlarýn yaþamlarý boyunca iliþkilerini sürdürdükleri ve karþýlýklý olarak etkileþim içinde bulunduklarý, fiziki sosyal, ekonomik ve kültürel ortam ve içinde yaþadýðýmýz doðal bir ortamdýr. Yani kýsaca canlý varlýklarý etkileyen dýþ etkilerin tümüne çevre adý verilmektedir. Diðer bir ifadeyle çevre; evrensel deðerler bütünüdür. Bitki ve hayvan topluluklarý, cansýz varlýklar, insanýn tarih boyunca yarattýðý uygarlýk ve bunun ürünleri, tüm insanlarýn ortak varlýðýdýr. Ýþletmeler açýsýndan bakýldýðýnda ise çevre, bir kuruluþun içinde faaliyetlerini yürüttüðü, havayý, suyu, topraðý, doðal kaynaklarý, bitki ve hayvan sistemlerini, insaný ve bunlar arasýndaki faaliyetleri içine alan ortamdýr. Ýþletmenin çevreye olan etkisi; faaliyet, ürün ve hizmetleri dolayýsýyla çevrede kýsmen veya tamamen, ortaya çýkan zararlý veya yararlý her türlü deðiþikliktir. Mühendislik ise, matematiksel ve doðal bilim dallarýndan, ders çalýþma, deney yapma ve uygulama yollarý ile kazanýlmýþ bilgileri akýllýca kullanarak, doðanýn kuvvetleri ve maddelerini insanoðlu yararýna sunmak üzere ekonomik olan yöntemler geliþtiren bir meslek olarak tanýmlanabilir. Bu açýklamalar çerçevesinde Çevre Mühendisliði, doðal kaynaklarýn kullanýmý ve insan saðlýðýna uygun çevre koþullarýnýn yaratýlmasý ile ilgili bir mühendislik dalýdýr. Diðer mühendislik dallarýndan farklý olarak, doðanýn kaynaklarýný tüketmeyi deðil, doðaya sahip olduklarýný geri vermeye çalýþan bir mühendislik dalýdýr. Nüfus artýþý ile sanayi ve teknolojinin geliþmesi; gerekli önlemler alýnmadýkça enerji ihtiyacýnýn artýþýna, çevre sorunlarýna, hava, su ve toprak kaynaklarýmýzýn kirlenmesine, iklim deðiþikliklerine neden olmaktadýr. Ýþte bu konularda Çevre Mühendislerine büyük görevler düþmektedir. Bu nedenle Çevre Mühendisliði, önümüzdeki uzun yýllar boyunca önde gelen meslekler arasýnda olacaktýr. Çevre Mühendisi ve çevreciler arasýndaki farklar? Çevresel sorunlarýn çözümlenmesini isteyen ve bu yolda gönüllü çaba harcayan herhangi bir meslek grubuna dahil olan ya da olmayan herkes çevreci olarak tanýmlanabilir. Çevreciler genel olarak çevreye hiçbir zarar gelmemesini savunurlar. Çevre Mühendisi ise, çevresel sorunlarýn çözümü için bilim ve teknolojinin olanaklarýný kullanan çözüm önerilerinde bulunan ve çevre, ekonomi, sanayi üçlüsü arasýndaki dengeyi saðlayan meslek grubudur. Çevre Mühendisleri geliþim için sanayiye ihtiyaç olduðunu ama uygun teknolojiler kullanýlarak oluþabilecek kirliliðin asgari seviyede tutulabileceði görüþündedir ve çevre, ekonomi, sanayi arasýnda denge kurma amacýndadýr. Çevre Mühendisliði mesleðinin tarihi ve eðitimi Ýnsanlýk tarihinde önemli geliþmelerin kaydedilmeye baþlandýðý Sanayi Devrimi, ayný zamanda büyük çevresel yýkýmlarýn da ortaya çýktýðý bir dönem olmuþtur. Bu süreçte doðanýn kendini onarma gücü ve yeteneði aþýldýðýndan, erozyon, kuraklýk, heyelan gibi en eski ve bilinen çevre sorunlarýnýn yaný sýra, çok deðiþik isimlerle ifade 2

5 Çevre Sorunlarý Araþtýrma Ve Uygulama Merkezi Bülten edilen çevre sorunlarý da ortaya çýkmýþtýr. Yetmiþli yýllardan itibaren geliþmeye ve önemi anlaþýlmaya baþlanmýþ olan çevresel sorunlarýn, bilimsel ve mühendislik açýsýndan çözümü için baþta ABD olmak üzere tüm dünyada yüksek öðrenim bazýnda çevre eðitimine önem verilmiþtir. Bu geliþmelere paralel olarak, Türkiye de 1980 li yýllarda, çevrenin korunmasýna yönelik yaklaþýmlar ve idari yapýlanmalar ile baþlayan süreçte, Avrupa Birliði uyum çalýþmalarý ile birçok çevresel konu ele alýnmýþ, gerekli yasal düzenlemeler ve bu konular da uygulamalar baþlatýlmýþtýr. Türkiye de Çevre Mühendisliði Eðitimi 1975 yýlýnda Ege Üniversitesi nde baþlamýþtýr yýlýnda ise ÝTÜ, ODTÜ ve 9 Eylül Üniversiteleri Mühendislik Fakültelerinde Çevre Mühendisliði Bölümleri açýlmýþtýr. Ýnþaat Mühendisliði Bölümlerinden doðan bu bölümleri 1981 yýlýnda 19 Mayýs Üniversitesi izlemiþtir yýlýnda Erzurum Atatürk Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Çevre Mühendisliði Bölümü, 1988 yýlýnda Cumhuriyet Üniversitesi ve 1989 yýlýnda ise Yýldýz Teknik Üniversitesi Çevre Mühendisliði Bölümleri açýlarak eðitim vermeye baþlamýþlardýr. Ülkemiz 2013 yýlý itibari ile toplam 42 üniversitede Çevre Mühendisliði eðitimi verilmektedir. Çevre Mühendisliði çevre sistemlerinin karmaþýk olmasý, yeni çevresel problemlere dinamik bir þekilde çözüm bulma gerekliliði ve çevre problemlerinin giderek çeþitlenmesi gibi nedenlerle, artýk tüm dünyada kabul edilen ayrý bir disiplin haline gelmiþtir. Çevre Mühendisliði eðitiminin ilk yýlýnda temel mühendislik dersleri, ikinci yýlýnda temel branþ dersleri, üçüncü ve dördüncü yýllarýnda ise mesleki dersler verilmektedir. Özellikle üçüncü ve dördüncü yýllarda konulan seçmeli dersler kiþinin kendisinin branþlaþmak istediði konu üzerine yoðunlaþmasý saðlanmaktadýr. Çevre Mühendisliði bölümlerinde okutulan dersler sýnýflandýrýlarak Çizelge 1 de gösterilmiþtir. Ülkemiz üniversitelerini baþarý ile bitiren Çevre Mühendislerinin görevlerini ise Çizelge 2 de verilen çalýþma kollarý altýnda toplayabiliriz. Çevre Mühendisi Çizelge 2 de belirtilen konular arasýnda herhangi biri ya da birkaçý üzerinde uzmanlaþmýþ kiþilerdir. Çevre Mühendisliði mesleði genellikle Ýnþaat Mühendisliði, Ziraat Mühendisliði, Peyzaj Mimarlýðý ve Orman Mühendisliði gibi meslek dallarýyla karýþtýrýlmaktadýr. Çevre Mühendisliði ilgi alanlarý içerisinde diðer meslek dallarýnýn yaný sýra yukarýda bahsedilen bu üç meslekte bulunmakta fakat çalýþma konularý tamamen farklý olmaktadýr. Çevre Mühendisliði konumu itibariyle tüm mühendislik dallarýnýn çevre konusunda koordinasyonunu gerektirmektedir. Park, bahçe düzenlemek, aðaç dikmek, çiçek sulamak, hayvanlarý korumak gibi iþler Çevre Mühendisliði çalýþma alanlarý içerisinde deðildir! Çevre Mühendisliði özetle multidisipliner çalýþma alaný içeren, çalýþýlacak konunun özelliðine göre birçok mühendislik dalý ile iþbirliði içinde olan ve olmasý gereken, iþin merkezinde yer alan bir mühendislik dalýdýr. Mühendislik bilimi dýþýnda týp, sosyal bilimler, mikrobiyoloji, genetik, halk saðlýðý gibi týbbi alanlarla da birlikte çalýþmaktadýr. 3

6 Bülten Çevre Sorunlarý Araþtýrma Ve Uygulama Merkezi Çizelge 1. Çevre Mühendisliði Bölümlerine Ait Dersler ve Sýnýflandýrýlmasý Temel Dersler Mesleki Dersler Ýnþaat-Jeoloji Dersleri Matematik Çevre Ekonomisi Termodinamik Fizik Kimya Teknik Resim Temel Biliþim Teknolojileri Diferansiyel Denklemler Ýstatistik Temel Bilgisayar Bilimleri Mühendislik Matematiði Bilgisayar Destekli Çizim vb. Çevre Mühendisliðine Giriþ Çevre Ekolojisi Çevre Kimyasý Çevre Sorunlarý Çevre Mikrobiyolojisi Çevre Kirlilik Kontrolü Katý Atýklar Çevresel Etki Deðerlendirme Çevre Hukuku Su Temini ve Uzaklaþtýrýlmasý Su Kalitesi ve Kontrolü Tehlikeli Atýklar Hava Kirlenmesi ve Kontrolü Çevresel Modelleme Toprak Kirliliði ve Kontrolü Çevre Yönetimi Þehircilik ve Bölge Planlama Yeraltý suyu Kirliliði Gürültü Kirliliði ve Kont. vb. Akýþkanlar Mekaniði Hidrojeoloji Jeoistatistik Statik ve Mukavemet Ölçme Bilgisi Malzeme Bilgisi Hidrolik Zemin Mekaniði Hidroloji Yapý Mühendisliði Jeoloji vb. Arýtmaya Yönelik Dersler Sosyal Dersler Seçmeli Dersler Temel Ýþlemler Atatürk Ýlke ve Üniversite ve bölüm tarafýndan (Fiziksel, Kimyasal ve Biyolojik) verilen seçmeli dersler Ýnkýlaplarý Tarihi Arýtmanýn Temelleri Türk Dili Arýtma Tesisi Tasarýmý Yabancý Dil Arýtma Tesislerinin Ýþletilmesi Üniversite tarafýndan verilen diðer sosyal dersler Atýk su Mühendisliði Ýçme Sularýnýn Arýtýlmasý Kullanýlmýþ Sularýn Arýtýlmasý Endüstriyel Atýk sularýn Arýtýlmasý Arýtma Çamurlarý Anaerobik Arýtma Deniz Deþarjlarý vb. 4

7 Çevre Sorunlarý Araþtýrma Ve Uygulama Merkezi Bülten Çizelge 2. Çevre Mühendislerinin çalýþma kollarý Altyapý Sistemlerinin Tasarýmý Altyapý Sistemlerinin Yapýmý Arýtma Çamurlarý ve Bertarafý Atýksu Arýtma Tesisi Ýþletilmesi Atýksu Arýtma Tesisi Tasarýmý Atýksu Arýtma Tesisi Yapýmý Atýksu Laboratuvar Hizmetleri Biyoenerji Sistemleri Coðrafi Bilgi Sistemleri (GIS) Çevre Danýþmanlýðý Çevre Ýzinleri ve Lisanslar Çevre ve Atýk Yönetimi Çevre Yönetim Sistemleri Çevresel Etki Deðerlendirmesi Deniz Deþarjý Yapýlarýnýn Projelendirilmesi Deniz Kirliliði ve Kontrolü Doðal Kaynaklarýn Yönetimi Doðaya Yeniden Kazandýrma Planlarý Geri Dönüþüm ve Yeniden Kullaným Gürültü Kirliliði ve Kontrolü Yenilenebilir Enerji Kaynaklarý Yeraltý Suyu Kirliliði ve Modellemesi Gürültü ve Titreþim Ölçümleri Hava Gazý Arýtma Sistemleri Ýþletimi Hava Gazý Arýtma Sistemleri Tasarýmý Hava Gazý Arýtma Sistemleri Yapýmý Hava Kirliliði Laboratuvar Hizmetleri Kalite Yönetim Sistemleri Katý Atýk Depolama Sahalarý Rehabilitasyonu Katý Atýk Depolama Sahalarýnýn Ýþletilmesi Katý Atýk Depolama Sahalarýnýn Tasarýmý Katý Atýk Depolama Sahalarýnýn Yapýmý Katý Atýklarýn Kontrolü ve Yönetimi Katý Atýklarýn Toplanmasý ve Taþýnmasý Proje Tanýtým Dosyalarýnýn Hazýrlanmasý Satýþ ve Pazarlama Tehlikeli ve Özel Atýklarýn Kontrolü ve Bertarafý Temiz su Arýtma Tesisi Ýþletilmesi Temiz su Arýtma Tesisi Tasarýmý Temiz su Arýtma Tesisi Yapýmý Temiz su Laboratuvar Hizmetleri Toprak Kirliliði ve Kontrolü Ýþ Saðlýðý ve Güvenliði LPG Ýstasyonlarý 5

8 Bülten Çevre Sorunlarý Araþtýrma Ve Uygulama Merkezi Dünyada ve ülkemizde tüm bu bilim dallarý ile iþbirliði yapýlmasýnýn önemi giderek artmaktadýr. Ülkemizde ve dünyada Çevre Mühendisliði eðitimi veren bireyler öncelikle o üniversitede yer etmiþ olan ve Çevre Mühendisliði bilimine yakýn olan bilim dallarý ile geliþmiþtir. Örneðin; Türkiye de çoðunlukla Çevre Mühendisliði bölümleri; Ýnþaat, Kimya ve Jeoloji Mühendislerinin kadrolarý ile kurulmuþ ve yýllar içerisinde Çevre Mühendisleri sayýsý artmýþ ve kurum kadrolarýyla üniversitelerde yerlerini almýþlardýr. Ancak unutulmamasý gereken konu; Çevre Mühendisliði multidisipliner çalýþtýðý sürece daha baþarýlý iþler ortaya çýkaracaktýr. ÇEVMER, öncelikle Çevre Mühendisliði Bölümü ve Mühendislik Fakültesi Dekanlýðý olmak üzere, tüm Mühendislik Fakültesi ve üniversitemizin ilgili tüm fakülteleri ile iþbirliði içerisinde olmaya hazýr bir merkezdir. Bundan sonraki Bülten sayýlarýnda Çevre Sorunlarý ve Çözüm Önerileri içeren konularda ilgili herkesin destek ve önerilerini beklemekteyiz. Ayrýca, þu ana kadar ÇEVMER Müdürlüðünü yapmýþ Çevre Mühendisliði Bölümü Baþkanlarýna ve Ekibine Teþekkür ederiz. Arþ. Gör. Zinnur YILMAZ Cumhuriyet Üniversitesi Çevre Mühendisliði Prof. Dr. Meltem SARIOÐLU CEBECÝ Cumhuriyet Üniversitesi Çevre Mühendisliði ÇEVMER Müdürü Sayýn Rektörümüz Prof. Dr. Faruk KOCACIK a ÇEVMER in geliþmesi için verdiði ve vereceði desteklerden dolayý teþekkür ederiz. ÇEVMER e destek olmak Gelecek nesillerin mirasý olan çevremize sahip çýkmak demektir. Sahibi : Cumhuriyet Üniversitesi adýna Prof. Dr. Faruk KOCACIK Editörler : Prof. Dr. Meltem SARIOÐLU CEBECÝ - Yrd. Doç. Dr. Ülker Aslý GÜLER - Araþ. Gör. Zinnur YILMAZ Yazý Ýþleri : Selçuk ARDIÇ CUMHURÝYET ÜNÝVERSÝTESÝ ÇEVRE SORUNLARI ARAÞTIRMA ve UYGULAMA MERKEZÝ Çevre Mühendisliði Bölümü, 58140, SÝVAS - Tel: (0346) Rektörlük Matbaasýnda Basýlmýþtýr. 6 Not: Bu Bülten Yýlda 3 Kez Çýkarýlacaktýr.