Bu makale Temmuz 2004 tarihinde Yaklaşım Dergisi nin 139 numaralı sayısında yayımlanmıştır.

Transkript

1 Bu makale Temmuz 2004 tarihinde Yaklaşım Dergisi nin 139 numaralı sayısında yayımlanmıştır. FAYDALI ÖMRÜ 2 YIL OLAN SABĠT VARLIKLARDA AZALAN BAKĠYELER YÖNTEMĠ ĠLE AMORTĠSMAN AYIRMADA YAġANAN SORUN A. Murat YILDIZ M. Aykut KELECĠOĞLU I- GĠRĠġ : Hatırlanacağı üzere, enflasyon düzeltmesine vergi mevzuatımızda yer verilmesine ilişkin hükümleri düzenleyen 5024 Sayılı Kanunun 1 3 üncü maddesiyle Vergi Usul Kanunu nun Normal Amortisman başlıklı 315 inci maddesinde yapılan değişiklikle; daha önce % 20 oranını aşmamak üzere mükelleflerce serbestçe belirlenen amortisman oranının, maddenin yürürlük tarihi olan tarihinden itibaren iktisadi kıymetlerin faydalı ömürleri dikkate alınmak suretiyle Maliye Bakanlığı tarafından belirlenerek ilan edileceği hükme bağlanmıştır. Diğer taraftan Vergi Usul Kanunu nun Azalan Bakiyeler Usulüne Göre Amortisman başlıklı mükerrer 315 inci maddesi çerçevesinde bu usulü seçen mükellefler eskiden olduğu gibi normal amortisman oranının iki katı oranında amortisman ayırabileceklerdir. Çalışmamızın konusunu Maliye Bakanlığı tarafından faydalı ömrü 2 yıl, bir başka deyişle ilk yıl ayrılacak olan amortisman oranı % 50 ve üzeri olarak tespit edilen amortismana tabi iktisadi kıymetler için, mükelleflerin azalan bakiyeler usulune göre amortisman ayırma yöntemini seçmeleri durumunda ilk yıl ayrılması gereken amortisman tutarının ne olması gerektiği yönündeki tartışmalar oluşturmaktadır. II- YENĠ AMORTĠSMAN REJĠMĠ : Vergi Usul Kanunu nun 5024 Sayılı Kanunun 3 üncü maddesiyle değişik Normal Amortisman başlıklı 315 inci maddesinde; Mükellefler amortismana tâbi iktisadî kıymetlerini Maliye Bakanlığının tespit ve ilân edeceği oranlar üzerinden itfa ederler. İlân edilecek oranların tespitinde iktisadî kıymetlerin faydalı ömürleri dikkate alınır. hükmü yer almaktadır. Söz konusu değişikliğin nedeni 5024 Sayılı Kanunun açıklanmaktadır. gerekçesinde şu şekilde Enflasyon düzeltmesinin getirilmesi ile birlikte iktisadi kıymetlerin maliyet bedeli korunmaktadır. Amortisman müessesesi, kullanıma bağlı aşınma ve yıpranmanın mali sonuçlara yansıtılması amacıyla uygulanır ilkesine istinaden, 213 Sayılı Kanunda yer alan iktisadi kıymetin en fazla 5 yılda itfa edilmesi hükmü yerine, yıpranma payının daha sağlıklı yansıtılabilmesi için kullanıma bağlı olarak faydalı ömrü doğrultusunda amortisman ayrılması esası getirilmektedir Sayılı Vergi Usul Kanunu, Gelir Vergisi Kanunu ve Kurumlar Vergisi Kanunu nda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun TBMM Genel Kurulu nda tarihinde kabul edilmiş, Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. 1

2 Bilindiği gibi bu değişiklik öncesinde mükellefler, amortismana tabi iktisadî kıymetlerinin değerini, % 20 nispetinden fazla olmamak üzere, serbestçe tespit ettikleri nispetler üzerinden yok etmekteydiler. Vergi Usul Kanunu nun Azalan Bakiyeler Usulüne Göre Amortisman başlıklı mükerrer 315 inci maddesinin 5024 Sayılı Kanunun 4 üncü maddesiyle değişik şekline göre; Bilanço esasına göre defter tutan mükelleflerden dileyenler, amortismana tabi iktisadi değerlerini, azalan bakiyeler üzerinden amortisman usuluyle yok edebilirler. Bu usulün tatbikinde; 1. Her yıl, üzerinden amortisman hesaplanacak değer, evvelce ayrılmış olan amortismanlar toplamının tenzili suretiyle tespit olunur. Enflasyon düzeltmesi yapılan dönemlerde, üzerinden amortisman ayrılacak değer, amortismana tâbi iktisadî kıymetin düzeltilmiş değerinden daha evvel ayrılmış olan amortismanların toplamının taşınmış değerleri indirilmek suretiyle tespit edilir. 2. Bu usulde uygulanacak amortisman oranı normal amortisman oranının iki katıdır. 3. Bu usulde amortisman süresi normal amortisman nispetlerine göre hesaplanır. Bu sürenin son yılına devreden bakiye değer, o yıl tamamen yok edilir. Söz konusu değişiklikler tarihinden itibaren geçerli olduğundan 5024 Sayılı Kanunun 2 5 inci maddesiyle Vergi Usul Kanunu na eklenen Geçici 26. madde hükmü çerçevesinde; 01/01/2004 tarihinden önce aktife giren iktisadi kıymetler için, aktife alındıkları yılda yürürlükte olan sürelere göre amortisman ayrılmaya devam edilecektir. Maliye Bakanlığı nca yeni amortisman sistemi sonrası uygulamanın nasıl yapılacağı ve amortismana tabi iktisadi kıymetler için geçerli olan amortisman oranları konusunda 333 Seri Numaralı VUK Genel Tebliği 3 yayımlanmıştır. Tebliğde yer alan açıklamaları şu başlıklar altında özetlemek mümkündür /01/2004 Tarihinden Önce Aktife Giren Ġktisadi Kıymetler Ġçin Amortisman Uygulaması: a) 01/01/2004 tarihinden önce aktife giren iktisadi kıymetler için 5024 sayılı Kanundan önce yürürlükte bulunan hükümlere göre amortisman ayrılmaya devam edilecektir. Ancak bu kıymetlerin amortisman ayrılmasına esas bedeli, 31/12/2003 tarihi itibariyle yapılacak enflasyon düzeltmesinden sonraki değerleri olacaktır. b) 31/12/2003 tarihinden sonra amortismana tabi iktisadi kıymetlerin elden çıkarılması halinde bunların maliyet bedeli olarak, düzeltilmiş değerleri esas alınacaktır /12/2003 Tarihinden Sonra Aktife Giren Amortismana Tabi Ġktisadi Kıymetler Ġçin Belirlenen Amortisman Oranları : 31/12/2003 tarihinden sonra iktisap edilen amortismana tabi iktisadi kıymetler VUK nun 5024 sayılı Kanunla değişen hükümlerine göre amortismana tabi tutulacaktır Sayılı Vergi Usul Kanunu, Gelir Vergisi Kanunu ve Kurumlar Vergisi Kanunu nda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun TBMM Genel Kurulu nda tarihinde kabul edilmiş, Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir Seri Numaralı VUK Genel Tebliğ Tarih ve Sayılı Resmi Gazete de yayımlanmıştır. 2

3 Ancak, 5024 sayılı Kanunun geçici 1 inci maddesindeki hükümden yararlanarak, tarihli bilançolarını 10 Mayıs 2004 tarihi yerine 10 Ağustos 2004 tarihine kadar düzeltme hakkından yararlananlar, 2004 yılının ilk geçici vergi döneminde beyan edecekleri vergi matrahlarını hesaplarken, 01/01/ /03/2004 tarihleri arasında iktisap edilen amortismana tabi iktisadi kıymetleri için Vergi Usul Kanununun 315 inci maddesinin 5024 sayılı Kanunla değişmeden önceki hükümlerini dikkate alacaklardır. Vergi Usul Kanununun 315 inci maddesinde 5024 sayılı Kanunla yapılan değişikliklerle amortisman oranlarının iktisadi kıymetlerin faydalı ömürleri de dikkate alınmak suretiyle Maliye Bakanlığınca belirleneceği belirtildiğinden mükellefler, 31/12/2003 tarihinden sonra iktisap edecekleri amortismana tabi kıymetlerin amortisman oranını 333 Seri numaralı tebliğ ekinde yer alan listeden bularak uygulayacaklardır. Ekli listenin 1-6 bölümleri arasında genel sınıflamalar yapılmış ve amortismana tabi iktisadi kıymetlerin faydalı ömürleri ve amortisman oranları tespit edilmiştir. Listenin diğer bölümlerinde ise sektörler itibarı ile kullanılan amortismana tabi iktisadi kıymetlerin faydalı ömürleri ve amortisman oranları belirlenmiştir. Mükellefler, uygun amortisman oranlarını tespit ederken öncelikle, sektörel bazda tespit edilen amortisman oranlarını dikkate alacaklar, bu ayrımlarda bulunmayan amortismana tabi iktisadi kıymetler için uygulanacak oranları, genel sınıflamada yer verilen oranlara göre tespit edeceklerdir. 3. Azalan Bakiyeler Usulüne Göre Amortisman Uygulaması : 5024 sayılı Kanun ile Vergi Usul Kanununun mükerrer 315 inci maddesinde yapılan değişiklikle; her yıl üzerinden amortisman hesaplanacak değer, evvelce ayrılmış olan amortismanlar toplamının tenzili suretiyle tespit olunacak ve enflasyon düzeltmesi yapılan dönemlerde, üzerinden amortisman ayrılacak değer, amortismana tabi iktisadi kıymetin düzeltilmiş değerinden daha evvel ayrılmış olan amortismanların toplamının taşınmış değerleri indirilmek suretiyle tespit edilecektir. Bu usulde amortisman süresi normal amortisman nispetlerine göre hesaplanacak ve de bu sürenin son yılına devreden bakiye değerin, o yıl içinde tamamen yok edilmesi gerekecektir. Bu usulde uygulanacak amortisman oranı normal amortisman oranının iki katıdır. 4. Listelerde Bulunmayan Ġktisadi Kıymetler : Listedeki herhangi bir sınıflamada yer almayan amortismana tabi iktisadi kıymetlere uygulanacak amortisman oranları için mükelleflerin müracaatları üzerine Maliye Bakanlığı nca belirlenecek süre ve oranlar üzerinden amortisman ayrılabilecektir. 3. AMORTĠSMAN ORANININ % 50 VE ÜZERĠNDE UYGULANDIĞI DURUMLARDA AZALAN BAKĠYELER YÖNTEMĠ ĠLE AMORTĠSMAN AYIRMADA YAġANAN SORUN 333 Seri Numaralı Genel Tebliğ eki listelerde amortisman oranı belirlenirken, bazı amortismana tabi iktisadi kıymetler için faydalı ömür süresi 2 yıl buna bağlı olarakta amortisman oranı % 50 veya ilk yıl için % 60, ikinci yıl için ise % 40 olarak tespit edilmiştir. Bu kapsama dahil amortismana tabi iktisadi kıymetler aşağıdaki gibidir. a)- % 50 Oranında Amortismana Tabi ATĠK ler - Branda bezi, çuval, kanaviçe, bez torba, naylon torba, küfe, su hortumu - Tahta kasalar - Tahta palet - Yumurtalık tavuklar (Civciv ve besilik tavuklar hariç) - Korunganlık tesisi 3

4 - İzabe potaları - Filtreler (Likit petrol gaz sanayiinde kullanılan) - Buhar kazanlarından acı su kullanılanlar - Kurutma evütü (Elektrikli, havagazlı ve buharlı), süzme tertibatı (muhtelif cins filtre cihazları), alkol distilasyon inbikleri, filtrasyon tertibatı, muhtelif filtre cihazları, bakteriyolojik ve immünolojik-serolojik müstahzar yapan laboratuvarlarda kullanılan cihaz, makine, tesisat ve vasıtalar, kalıplar (Tablet ve kaşeler ve diğer müstahzarlar için hususi suretle hazırlatılmış bulunan kalıplar), tıbbi müstahzarlara ait ambalaj maddelerinin baskısında kullanılan klişe, kalıp ve hususi bıçaklar -Mafsallı tenteler -Turistik tesislerde kullanılan el, yüz ve banyo havluları, yatak çarşafları ve yastık kılıfları, masa örtüleri, plato ve her nevi peçeteler ve benzerleri -Tiyatro dekorları (Otel ve tatil köyleri animasyon ve gösterilerinde kullanılan dekorlar dahil) - Sürütme aleti komple (Süngercilikte kullanılan) b)- Ġlk Yıl %60, Ġkinci Yıl % 40 Oranında Amortismana Tabi ATĠK ler - Filmler - Teyp kasetleri, video kasetler, DVD, CD v.b. Yukarıdaki oranlar dahilinde amortisman ayırmak durumunda olan mükelleflerin, azalan bakiyeler usulüne göre amortisman ayırma yöntemini seçmeleri durumunda amortisman uygulamasının ruhuna aykırı bir durum doğmaktadır. Çünkü azalan bakiyeler usulüyle amortismanda amortisman oranı normal amortisman oranın iki katı olduğundan ve yukarıda belirtilen ATĠK ler için amortisman oranı % 50 olarak belirlendiğinden, amortismana tabi iktisadi kıymetlerin maliyet bedelinin tamamı ( % 50 x 2 = % 100 ) iktisap edildiği yılda gider yazılmıģ olacaktır ki, bu da amortisman uygulamasının tüm gerekçelerine aykırılık teģkil etmektedir. Hatta normal amortisman oranının ilk yıl için % 60 olarak belirlendiği ATĠK lerde, ATĠK in aktife girdiği yılda maliyet bedelinin ( % 60 x 2 =) % 120 sinin gider yazılması gibi anlamsız bir durumla dahi karģılaģılabilmekte olup, tabi ki böyle bir bir durum mümkün bulunmamaktadır. Bu karmaşıklık, 5024 Sayılı Kanunla hedeflenen yıpranma payının daha sağlıklı yansıtılabilmesi amacına da açıkça aykırı bir durum teşkil etmektedir. Kanaatimizce, söz konusu sakıncaları gidermek ancak yeni bir kanuni düzenleme ile mümkün olabilecektir. Çünkü mevcut yasal düzenlemelerde bahse konu amortismana tabi iktisadi kıymetlerin maliyet bedelinin tamamının ilk yıl % 100 amortisman oranında amortisman ayrılmak suretiyle gider yazılmasına engel bir durum bulunmamaktadır. Bu nedenle, Vergi Usul Kanunu nun Azalan Bakiyeler Usulüne Göre Amortisman başlıklı mükerrer 315 inci maddesine Maliye Bakanlığı nca tespit ve ilan olunan faydalı ömrü 3 yıl ve daha az olan amortismana tabi iktisadi kıymetler azalan bakiyeler usulüne göre amortisman ayrılamaz. veya söz konusu maddenin 5024 sayılı Kanunla değişmeden önceki şeklinde mevcut bulunan hükmüne benzer bir şekilde Bu usulde uygulanacak amortisman oranı % 50 oranını geçmemek üzere normal amortisman oranının iki katıdır şeklinde bir hüküm eklenmesinin sorunun çözülmesini sağlayacağı düşüncesindeyiz. 4

5 4. SONUÇ: Kanaatimizce, Maliye Bakanlığı tarafından 333 Seri Numaralı VUK Genel Tebliği faydalı ömrü 2 yıl, bir başka deyişle ilk yıl ayrılacak olan amortisman oranı % 50 ve üzeri olarak tespit edilen amortismana tabi iktisadi kıymetler için, mükelleflerin azalan bakiyeler usulune göre amortisman ayırma yöntemini seçmeleri durumunun da, ilk yıl ayrılması gereken amortisman tutarının ne olması gerektiği yönündeki tereddütlerin ve bu konuda doğan yasal boşluğun giderilmesinde tek yol, bu sorunun giderilmesine yönelik olarak yazımızın içeriğinde belirtilen düzenlemelere paralel bir yasal düzenleme yapılması olacaktır. Aksi takdirde bu konu özellikle 2004 yılı ikinci geçici vergi döneminde amortisman ayırma aşamasında bir çok tereddüdü de beraberinde getirecektir. A. Murat YILDIZ M. Aykut KELECĠOĞLU ADRES : Gelirler Kontrolörleri Ankara Grup BaĢkanlığı Adakale Sokak No: 20 YeniĢehir-ANKARA TELEFON : FAX : E-MAĠL : murat.yildiz@gelkont.gov.tr aykut.kelecioglu@gelkont.gov.tr 5