KDV ORANLARINDAKİ DEĞİŞİKLİĞİN TÜRK FİNANSAL KİRALAMA SEKTÖRÜNE ETKİSİ THE EFFECT OF CHANGE IN VAT RATE ON TURKISH LEASING SECTOR

Transkript

1 KDV ORANLARINDAKİ DEĞİŞİKLİĞİN TÜRK FİNANSAL KİRALAMA SEKTÖRÜNE ETKİSİ THE EFFECT OF CHANGE IN VAT RATE ON TURKISH LEASING SECTOR Arş. Gör. Dr. Taylan ALTINTAŞ* Arş. Gör. Emre Selçuk SARI** Öz Kiralama işlemi, bir maddi duran varlığın kullanım hakkının belirli bir süre için kira veya başka bir fayda karşılığında kiracıya devredilmesidir. Kiralama işlemleri finansal kiralama ve faaliyet kiralaması olarak ikiye ayrılmaktadır. Gerçekte bir taksitli satış işlemi olan finansal kiralama günümüzde işletmelerin yaptıkları yatırımları finanse etmede başvurabilecekleri en önemli alternatiflerden biridir. Finansal kiralama kavramı, 1985 yılında kabul edilen Finansal Kiralama Kanunu ile Türk mevzuatına girmiştir. Türkiye gibi sermaye birikiminin yetersiz olduğu ülkelerde finansal kiralama gibi alternatif finansman imkanlarının kullanılmasının yararı yadsınamaz. Nitekim, ülkemizde finansal kiralama sektörünü teşvik etmek amacıyla, finansal kiralama ile satın alınan varlıklara doğrudan satın almaya göre sembolik bir Katma Değer Vergisi (KDV) oranı uygulanmaktaydı. Ancak 2007 yılı sonunda bu uygulamaya son verilerek finansal kiralama işlemlerindeki önemli bir teşvik unsuru ortadan kaldırılmıştır. Bu çalışmada finansal kiralama kavramı, finansal kiralamaya ilişkin düzenlemeler ve ülkemizdeki finansal kiralama sektörü hakkında özet bilgi verilmiştir. Finansal kiralama sektörüne ilişkin veriler göz önüne alınarak KDV düzenlemelerinin finansal kiralama sektörüne etkisi araştırılmıştır. Anahtar Sözcükler: Finansal Kiralama, Türk Vergi Düzenlemeleri, Türk Finansal Kiralama Sektörü * İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Muhasebe Anabilim Dalı ** İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Muhasebe Anabilim Dalı 85

2 Abstract A lease is the transfer of the right to use an asset for a certain period of time to the lessee in return of rent or other benefit. Leases fall into two categories; financial and operational leases. Financial leasing, which is an installment purchase, is one of the most important alternatives in financing the investments. Financial leasing concept was introduced to Turkish legislation with the Financial Lease Law in The benefits of the alternative financing techniques such as financial leasing cannot be ignored by the countries like Turkey with insufficient capital stock. As a matter of fact, in order to promote financial leasing, a symbolic rate of Value Added Tax was imposed on the goods purchased via financial leasing with respect to direct purchase. But this important incentive provided to financial leasing transactions was removed at the end of In this study, brief information about financial leasing concept, regulations related to leasing and leasing sector is provided. The data related to the leasing sector is studied and the effect of VAT regulations on the leasing sector is examined by taking the relevant data on the financial leasing business into the considerations. Key words: Finance Lease, Turkish Tax Regulations, Turkish Leasing Sector GİRİŞ İşletmelerin günümüz rekabetçi koşullarında ayakta kalabilmek ve faaliyetlerini etkin ve verimli bir şekilde sürdürebilmek için yatırım yapmaları gerekmektedir. Bu yatırımların finansmanı konusunda işletmelerin kullanabileceği çeşitli finansman teknikleri vardır. Kiralayanın, kiracının talebi üzerine bir varlığı üçüncü kişiden satın aldığı ve bu varlığa ilişkin fayda ve risklerin önemli ölçüde kiracıya devredildiği finansal kiralama işlemleri de bu finansman tekniklerinden biridir. Finansal kiralama ilk olarak 1950 li yıllarda ABD de gelişme göstermiştir. ABD dışında diğer Avrupa ülkelerinde gelişimi ise 1960 lı yıllardan sonra olmuştur (Öztürk, Bal, Bal, 2007, 68). Dünyada son otuz yıldan beri, uzun dönemde faydalanılacak olan sabit varlıkların finansal kiralama yo- 86

3 luyla sağlandığı görülmektedir. Son yıllarda ABD de yabancı kaynaklarla finanse edilen sabit varlık alımlarının üçte biri finansal kiralama yoluyla sağlanmıştır (Yıldırım, Albez, Küçük, 2006, 361). Bu çalışmada finansal kiralamaya ilişkin dünyadaki ve ülkemizdeki başlıca düzenlemelere kısaca değinilmiş ve ülkemizde finansal kiralama sektörünün durumu hakkında özet bilgi verilmiştir. Türkiye de finansal kiralama işlemlerinde uygulanan KDV ne ilişkin vergi avantajı 1 Ocak 2008 tarihinden itibaren Bakanlar Kurulu tarafından kaldırılmıştır. Çalışmada vergi oranındaki bu değişikliğin finansal kiralama sektörüne etkisi sektörel verilerden yararlanılarak incelenmiştir. 1. FİNANSAL KİRALAMA VE FAALİYET KİRALAMASI AYRIMI Kiralama işlemi, bir maddi duran varlığın kullanım hakkının belirli bir süre için kiracıya kira veya başka bir fayda karşılığında devredilmesidir (Norton, Diamond, Pagach, 2004, 667). Kiralama işlemleri faaliyet kiralaması ve finansal kiralama olarak ikiye ayrılır. Finansal kiralama kiralama konusu olan varlığa ait fayda ve risklerin önemli ölçüde kiracıya devredildiği kiralamalardır. Bir varlığın sahipliği ile ilgili riskler; muhtemel atıl kapasiteden kaynaklanabilecek zararlar, teknolojik eskime, ekonomik koşullardaki değişiklikler sonucu ortaya çıkabilecek olumsuzluklardır. Bir varlığın sahipliğine ilişkin faydalar ise; varlığın ekonomik ömrü boyunca kullanımından elde edilmesi beklenen getiriler ve varlığın değerindeki artıştan ya da elden çıkarılmasından beklenen kazançlardır. Finansal kiralamada sözleşmenin bitiminde finansal kiralama konusu varlığın sahipliğinin devredilmesi şart değildir (Epstein, Jermakowicz, 2010, 656). Finansal kiralama işleminin özü, kiraya verenin finansmanı ile kiracının finansal kiralama konusu varlığın kullanım hakkını elde etmesidir. Bu durumda iktisadi açıdan söz konusu varlığın kredili olarak satın alınması ile finansal kiralama ile elde edilmesi arasında önemli bir farklılık bulunmamaktadır (Lewis, Pendrill, 2004, 216). Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu nun Kasım 1982 de yayınlamış olduğu 17 numaralı Uluslararası Muhasebe Standardı na göre; finansal kiralama bir varlığın mülkiyetine sahip olmaktan kaynaklanan her türlü risk ve yararların devredildiği sözleşmedir. Sözleşme süresi sonunda, 87

4 mülkiyet devredilebilir veya devredilmeyebilir. Bunun dışındaki kiralamalar faaliyet kiralamasıdır. Türk Vergi Kanunu nda, finansal kiralamanın tanımı Amerikan Genel Kabul Görmüş Muhasebe İlkeleri ve Uluslararası Finansal Raporlama Standartları ndaki tanım ile benzerlik göstermektedir. 213 numaralı Vergi Usul Kanunu nun mükerrer 290. Maddesine göre; Finansal Kiralama: Kira süresi sonunda mülkiyet hakkının kiracıya devredilip devredilmediğine bakılmaksızın, bir iktisadî kıymetin mülkiyetine sahip olmaktan kaynaklanan tüm riskler ile yararların kiracıya bırakılması sonucunu doğuran kiralamalardır Sayılı Finansal Kiralama Kanunu na göre; finansal kiralama kiralayanın, kiracının talebi ve seçimi üzerine üçüncü kişiden satın aldığı veya başka suretle temin ettiği bir malın zilyetliğini, her türlü faydayı sağlamak üzere ve belli bir süre feshedilmemek şartı ile kira bedeli karşılığında, kiracıya bırakmasını öngören bir sözleşmedir. 2. FİNANSAL KİRALAMA İŞLEMLERİNİN NİTELİKLERİ 319 Sıra numaralı VUK Genel Tebliği nde vergi mevzuatımız kapsamında finansal kiralama işlemlerinin nitelikleri aşağıdaki gibi belirlenmiştir. Buna göre aşağıdaki kriterlerden ez az birini karşılayan bir kiralama sözleşmesi, finansal kiralama işlemi olarak kabul edilecektir. a) İktisadî kıymetin mülkiyetinin kira süresi sonunda kiracıya devredilmesi: Sözleşmede iktisadi kıymetin kiracıya devrine ilişkin hüküm olması veya satım opsiyonu olması ve kiracının yüksek bir olasılıkla bu opsiyonu kullanacak olması halidir. b) Kiracıya kira süresi sonunda iktisadi kıymeti rayiç bedelinden düşük bir bedelle satın alma hakkı tanınması. c) Kiralama süresinin iktisadi kıymetin ekonomik ömrünün % 80 inden daha büyük bir bölümünü kapsaması. d) Sözleşmeye göre yapılacak kira ödemelerinin bugünkü değerlerinin toplamının iktisadi kıymetin rayiç bedelinin % 90 ından daha büyük bir değeri oluşturması. Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu 17 numaralı Kiralama İşlemleri Standardı nda, bir kiralama işleminin finansal kiralama işlemi ola- 88

5 rak nitelendirilmesi için gerekli kriterleri belirlemiştir. UMS 17 nin Türkiye Muhasebe Standartları tarafından yapılan resmi tercümesi olan TMS 17 de bu kriterler aşağıdaki gibi belirtilmiştir. Bu kriterlerden en az birinin var olması halinde o kiralama işlemi finansal kiralama olarak kabul edilecektir. a) Kiralama sözleşmesinde, kiralanan varlığın mülkiyetinin kiralama süresi sonunda veya daha önce kiracıya geçeceğinin öngörülmesi. b) Kiracıya, kiralanan varlığı buna ilişkin opsiyonun kullanım tarihinde oluşması beklenen gerçeğe uygun değerinden çok daha düşük bir bedelle satın alma opsiyonu verilmesi nedeniyle, kiralama sözleşmesinin başlangıcı itibariyle kiracı tarafından bu opsiyonun kullanılacağının beklenmesi. c) Mülkiyet kiracıya geçmeyecek dahi olsa, kira süresinin kiralanan varlığın ekonomik ömrünün büyük bir bölümünü kapsaması. d) Kiralama sözleşmesinin başlangıcı itibariyle, asgari kira ödemelerinin bugünkü değerlerinin, en az, kiralanan varlığın gerçeğe uygun değerine eşit olması. e) Kiralanan varlığın, üzerinde büyük değişiklikler yapılmadığı sürece, sadece kiracı tarafından kullanılabilecek özel bir yapıda olması. f) Kiracının kiralama işlemini feshedebilmesi durumunda, kiraya verenin fesih işleminden kaynaklanan zararlarının kiracı tarafından karşılanması. g) Kalıntı değerin gerçeğe uygun değerindeki değişmelerden kaynaklanan kazanç ya da kayıpların kiracıya ait olması (örneğin kiralama süresi sonundaki satış gelirlerinin tamamına eşit bir kira indirimi şeklinde). h) Kiracının, piyasa fiyatının çok daha altında bir bedelle bir dönem daha kiralamayı sürdürme hakkının bulunması. Finansal Muhasebe Standartları Kurulu nun (FASB) 13 numaralı Finansal Kiralama İşlemlerinin Muhasebeleştirilmesi Standardı nda bir kiralama işleminin finansal kiralama işlemi olarak nitelendirilmesi için gerekli kriterler belirlenmiştir. Bu kriterlerden en az birinin var olması halinde o kiralama işlemi finansal kiralama olarak kabul edilecektir. a) Yapılan sözleşemeye göre sözleşme sonunda finansal kiralama konusu varlığım sahipliği kiracıya geçecektir. b) Yapılan sözleşmeye göre düşük bir değerden satın alma opsiyonu vardır. 89

6 c) Kiralama sözleşmesinin süresi, kiralama konusu varlığın ekonomik ömrünün %75 i veya daha fazlasını kapsamaktadır. d) Kiralama konusu varlığa ilişkin kira ödemelerinin bugünkü değeri (sözleşme süresince kiracı tarafından ödenecek olan sigorta, bakım-onarım ve vergiler hariç), varlığın gerçeğe uygun değerinin %90 ını geçiyorsa kiralama işlemi finansal kiralama olarak kabul edilir. Görüldüğü gibi VUK ta, Uluslararası Finansal Raporlama Standartların nda ve Amerikan Finansal Raporlama Standartları Kurulu nun düzenlemelerinde finansal kiralamanın tanımı benzerlik arz etmektedir. 3. FİNANSAL KİRALAMAYA İLİŞKİN DÜNYADAKİ VE TÜRKİYE DEKİ BAŞLICA DÜZENLEMELER Dünyada finansal kiralama işlemlerine ilişkin ilk düzenlemelerden biri Amerika Birleşik Devletleri ndeki Finansal Muhasebe Standartları Kurulu (FASB) tarafından Kasım 1976 da yayınlanan (Financial Accounting Standards Board, 10 Mayıs 2012) ve 1 Ocak 1977 den yürürlüğe giren 13 numaralı standarttır. Bu standart ile faaliyet kiralaması ve finansal kiralama ayrımı yapılmış, finansal kiralama işlemlerinin nasıl muhasebeleştirileceği ve raporlanacağı açıklanmıştır. Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu tarafından yayınlanan ve 1 Ocak 1984 tarihinden itibaren geçerli olan Uluslararası Muhasebe Standardı (UMS) 17 de de paralel bir düzenleme yapılarak faaliyet kiralaması ve finansal kiralama ayrımı yapılmıştır. Türkiye de finansal kiralamaya ilişkin ilk düzenleme tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanan 3226 sayılı Kanun ile gerçekleştirilmiştir. Bu kanunun amacı, finansman sağlamaya yönelik finansal kiralamayı düzenlemektir. Kanun ile Türkiye de finansal kiralama sektörünün hukuksal çerçevesi çizilmiştir. Ancak bu kanunda finansal kiralama işlemlerinin muhasebeleştirilmesi ve raporlanmasına ilişkin bir hüküm bulunmamaktadır (Altıntaş, 2004, 171). Türkiye deki finansal kiralama ile ilgili olarak bir diğer düzenleme ise tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanan 4842 sayılı kanundur. Vergi Usul Kanunu nun 290. maddesini yeniden düzenleyerek finansal kiralama işlemlerinin değerleme esaslarını açıklayan kanun çerçevesinde Maliye Bakanlığı tarafın- 90

7 dan yayınlanan VUK 319 numaralı Genel Tebliği ile Türkiye deki finansal kiralama işlemlerinin muhasebeleştirilme şekli belirlenmiştir. Bu düzenlemeler FAS 13 ve UMS 17 ile paralellik göstermektedir. Bu düzenlemeler, sadece finansal kiralama sektörünü değil, vergi mevzuatı çerçevesinde finansal kiralama işlemi olarak kabul edilen tüm işlemleri de kapsamaktadır. Kiralama işlemelerine ilişkin ülkemizde, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu (BDDK) ve Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) tarafından da düzenlemeler yapılmış olup bu düzenlemeler finansal kiralama şirketleri ve halka açık şirketler ile ilgilidir Sayılı Finansal Kiralama Kanununun 10. Maddesine göre Türkiye de finansal kiralama şirketleri BDDK nın denetimine tabidir. Ayrıca, finansal kiralama şirketi halka açık bir şirket ise SPK nın düzenlemelerine de tabi olacaktır. BDDK nın 1 Kasım 2006 ve 17 Mayıs 2007 tarihlerinde Resmi Gazete de yayınlanan tebliğlerine göre finansal kiralama şirketleri bağımsız denetimden geçmiş finansal tablolarını Türkiye Finansal Raporlama Standartlarına göre hazırlamalı ve internet sayfalarında yayınlamalıdırlar. Dolayısıyla, tüm finansal kiralama şirketleri ve finansal kiralama şirketi olmayan halka açık şirketler finansal kiralama işlemlerini TMS 17 ve diğer ilgili standartlara göre raporlayacaklarıdır. Türkiye de konu ile ilgili önemli bir yasal düzenleme de, finansal kiralama işlemlerinde kiralama konusu varlık üzerindeki KDV oranlarına ilişkindir. Buna göre, Türkiye de finansal kiralama ile satın almanın önemli bir avantajı, 1 Ocak 2008 e kadar KDV nin %1 olarak uygulanmasıydı. Bu uygulama 3226 sayılı kanun çerçevesinde yapılan finansal kiralama işlemlerini kapsamaktaydı. Ancak 30 Aralık 2007 tarihli Resmi Gazete de yayınlanan 2007/13033 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile 1 Ocak 2008 tarihinden itibaren bu avantaj ortadan kaldırılmıştır. Finansal kiralama işlemelerindeki KDV oranlarındaki bu avantajın ortadan kalkmasının, finansal kiralama sektörünü olumsuz yönde etkilediği gözükmektedir (Finansal Kiralama Derneği, ntlanguageid=0&bytcontenttype=3&intpageno=34&strhitcountpar am= ), 15 Nisan 2012). Nitekim 27 Aralık 2011 tarihli Resmi Gazete de yayınlanan 2011/2604 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile, 3226 sayılı kanun çerçevesinde finansal 91

8 kiralama işlemi olarak kabul edilen makine ve teçhizat alımlarında uygulanacak KDV oranı yeniden %1 e indirilmiştir. 4. ARAŞTIRMANIN AMACI Çalışmanın amacı, ülkemizde finansal kiralama konusu varlıklara uygulanan KDV oranlarındaki 1 Ocak 2008 tarihinde yürürlüğe giren değişikliğin finansal kiralama sektörünü etkileyip etkilemediğinin araştırılmasıdır. Bu amaçla ülkemizdeki finansal kiralama sektörünün son 10 yıllık verileri incelenmiştir. Bu kapsamda incelenen veriler Finansal Kiralama Derneği (FİDER), BDDK, SPK, Türkiye İstatistik Enstitüsü (TÜİK), Dünya Bankası (World Bank) ve Avrupa Leasing Federasyonu (Leaseuropa) ndan elde edilmiştir. Elde edilen veriler ışığında finansal kiralama konusu varlıklara uygulanan KDV nin finansal kiralama sektörü ile ilişkisi araştırılmıştır. 5. ÜLKEMİZDE FİNANSAL KİRALAMA SEKTÖRÜNÜN DURUMU Türkiye de finansal kiralama sektörünün son 10 yıldaki durumu incelendiğinde, finansal kiralama ile yapılan yatırımların gelişmiş ülkelerle kıyaslandığında geri kalmış olduğu anlaşılmaktadır. Tablo 1 de Türk finansal kiralama sektörünün yılları arasındaki işlem hacmi ve dünya sıralamasındaki yeri verilmiştir. Tablo 1. Türk Finansal Kiralama Sektörü İşlem Hacmi ve Dünya Sıralamasındaki Yeri Yıl İşlem Hacmi (Milyon $) Dünya Sıralaması Kaynak: Finansal Kiralama Derneği Dünya Leasing Verileri ( Tablo 1 incelendiğinde 2007 yılında Milyon $ finansal kiralama işlem hacminin 2010 yılı sonu itibariyle Milyon $ a düştüğü görülmektedir. Dünya sıralamasında ise Türkiye 2007 yılında 20. sıradayken 92

9 2010 yılına gelindiğinde 28. sıraya gerilemiştir. Finansal kiralama sektöründe 2008 yılından itibaren başlayan hızlı bir düşüş olduğu gözükmektedir. Tablo 2 de döneminde bazı gelişmiş ülkeler ile Türkiye nin karşılaştırmalı penetrasyon oranları verilmiştir. Penetrasyon oranı, belli bir ülkede finansal kiralama miktarını yansıtan bir orandır. Bu oran finansal kiralama işlem hacminin toplam finansman işlem hacmine bölünmesi ile bulunur ( Tablo Döneminde Bazı Gelişmiş Ülkeler İle Türkiye nin Karşılaştırmalı Penetrasyon Oranları (%) Amerika 17,1 17,1 16, ,7 Çin 3,8 3,1 2,2 - - Almanya 14,3 13,9 16,2 15,5 23,6 Japonya 6,3 7 7,2 7,8 9,3 Fransa 10, , İtalya 13,1 13,1 16,9 11,4 15,2 Rusya 7,7 4,1 7,4-7,6 Kanada 15, , Brezilya , ,9 İngiltere 18,5 17,6 20,6 11,6 12,7 Avustralya ,9 İsviçre 10,2 10,6 14,2 14,2 12 Türkiye 3,9 3,7 7,1 6,6 8 Kaynak: Tablo 2 incelendiğinde, dünyada finansal kiralama sektöründe en büyük işlem hacmine sahip ülkelerin penetrasyon oranları Türkiye ile mukayese edildiğinde ülkemizin 2010 yılı itibariyle penetrasyon oranının oldukça düşük seviyede olduğu görülmektedir. Ancak 2006 yılında %8 olan Türkiye deki penetrasyon oranının bu ülkelerin oranlarına daha yakındır yılından itibaren ülkemizin penetrasyon oranında ciddi bir düşüş yaşanmıştır. 93

10 Türkiye de finansal kiralama sektörüne ilişkin dönemine ait başlıca göstergeler Tablo 3 de verilmiştir. Tablo 3. Finansal Kiralama Sektörüne Ait Başlıca Göstergeler Yıllar İşlem Hacmi (Bin TL) Sözleşme Sayısı Özel Kesim Toplam Yatırımları İşlem Hacmi/Özel Sektör Top.Yat(%) GSYİH İşlem Hacmi/ GSYİH (%) ,0% , ,4% , ,8% , ,1% , ,2% , ,0% , ,4% , ,7% , ,5% , ,7% , ,9% 0, ,6% 0,7 Kaynak: Finansal Kiralama Derneği Sektör Raporları ( Tablo 3 incelendiğinde finansal kiralama sektörünün yılları arasında işlem hacminde, sözleşme sayısında, işlem hacminin özel sektör yatırımlarına oranında ve işlem hacminin gayri safi yurt içi hâsılaya (GSYH) oranında artış yaşandığı görülmektedir. Ancak yılları arasındaki süreç incelendiğinde finansal kiralama sektörüne ait göstergelerde bir düşüş söz konusudur. Finansal kiralama sektörünün işlem hacmi 2008 ve 2009 yıllarında ciddi bir düşüş ile karşılaşmış, 2010 ve 2011 yılında tekrar artmaya başlayarak 2007 yılındaki seviyeye yaklaşmıştır. Ancak sözleşme sayısına bakıldığında, 2011 yılında yapılan sözleşme sayısı 2007 yılının çok uzağındadır. Bu durumda az sayıda ve daha büyük işlem hacimli sözleşmeler yapıldığı anlaşılmaktadır. Dolayısıyla küçük ölçekli sözleşmelerin ağırlığı azalmıştır. Ayrıca finansal kiralama sektörünün işlem hacminin Türkiye deki özel sektör toplam yatırımlarına ve gayri safi yurt içi hâsılaya olan oranlarının da 2008 den sonra azaldığı izlenmektedir. Türkiye de finansal kiralama konusu varlıkların mal gruplarına göre dağılımı Tablo 4 te verilmiştir. 94

11 Tablo 4. Finansal Kiralama Konusu Varlıkların Mal Gruplarına Göre Yıllar İtibariyle Dağılımı Mal Gruplarına Göre Dağılım(%) Makine ve Teçhizat Kara, Deniz, Hava Ulaşım Araçları Bilgisayar ve Büro Ekipmanları Gayrimenkul % 75% 67% 70% 69% 74% 73% 71% 68% 69% 64% 62% 9% 9% 17% 13% 14% 13% 13% 15% 16% 16% 10% 16% 4% 5% 4% 6% 6% 6% 6% 7% 9% 10% 17% 18% 12% 11% 12% 11% 11% 7% 8% 7% 7% 5% 9% 4% Kaynak: Finansal Kiralama Derneği Sektör Raporları Tablo 4 te görüldüğü gibi ülkemizdeki finansal kiralama işlemlerinin büyük kısmı makine ve teçhizat alımları için yapılmaktadır. Türkiye deki finansal kiralama işlemlerinin sektörel dağılımı Tablo 5 de görülmektedir. Tablo 5. Finansal Kiralama İşlemlerinin Sektörlere Göre Dağılımı İşlem Hacminin Sektörel Dağılımı İmalat 51% 46% 46% 50% 43% 43% 46% 51% 61% Hizmet 45% 46% 46% 44% 49% 48% 45% 42% 35% Tarım 3% 4% 4% 4% 6% 7% 7% 4% 2% Diğer 1% 4% 4% 2% 2% 2% 2% 3% 2% Kaynak: Finansal Kiralama Derneği Sektör Raporları Tablo 5 incelendiğinde işlem hacminin tamamına yakınının imalat ve hizmet sektörlerinde olduğu görülmektedir. 95

12 SONUÇ Günümüzde işletmelerin yaptıkları yatırımları finanse etmede başvurabilecekleri en önemli alternatiflerden biri finansal kiralamadır. Finansal kiralama yoluyla varlık edinme yoluna giden işletmelerin başlıca avantajları söz konusu yatırımın %100 ünün finansman ile edinilme imkânı olması, kira ödemelerinin kiracının ödeme gücüne göre esnek olması, ödemelerin baştan belirlenmiş olması ve sözleşme süresinin işletmenin ihtiyacına göre belirlenebilmesidir. Ülkemizde finansal kiralama sektörünü teşvik etmek amacıyla 1 Ocak 2008 den önce finansal kiralama ile satın alınan varlıklardaki KDV oranı %1 olarak uygulanmaktaydı. Bu durumun finansal kiralama sektörü üzerinde olumlu bir etkisi olduğu gözükmektedir. Ancak 30 Aralık 2007 tarihli Bakanlar Kurulu Kararı ile 2008 yılının başından geçerli olmak üzere bu önemli avantaj ortadan kaldırılmıştır. Bu avantajın ortadan kalkmasıyla finansal kiralama sektörü gerek işlem hacmi, gerekse sözleşme adedi olarak önemli bir kayba uğramıştır. Bu durumu sadece 2008 yılında meydana gelen küresel finansal krize bağlamak yanlış olacaktır. Nitekim çalışmada ortaya konan veriler ışığında gayri safi yurt içi hâsıla ile finansal kiralama işlem hacmi karşılaştırıldığında bu değişiklikten sonra finansal kiralama sektörü işlem hacminin gayri safi yurt içi hâsıla içindeki oranının düştüğü gözükmektedir. 1 Ocak 2008 tarihinden itibaren finansal kiralama işlemlerindeki KDV oranının değiştirilmesi ile sektörde ortaya çıkan olumsuzluklar sonucunda, 27 Aralık 2011 tarihli Resmi Gazete de yayınlanan 2011/2604 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile finansal kiralama yoluyla satın alınan ve ilgili kararda sayılan makine ve teçhizat alımlarında 1 Ocak 2012 tarihinden itibaren KDV oranının eskiden olduğu gibi %1 olarak uygulanacağına karar verilmiştir. Çalışmada ortaya konduğu üzere, ülkemizdeki finansal kiralama işlemlerinin önemli bir kısmı makine ve teçhizat ile ilgilidir. Dolayısıyla yürütme organı bu durumu dikkate alarak KDV avantajını öncelikli olarak makine ve teçhizat alımları için uygulamaya koymuştur. Yürütme organının finansal kiralama işlemlerine ilişkin almış olduğu bu kararın önümüzdeki dönemlerde sektörü olumlu etkileyeceği öngörülebilir. 96

13 KAYNAKÇA Altıntaş, A. Taylan(2004). Son Düzenlemeler Çerçevesinde Kiraya Veren ve Kiracı Açısından Finansal Kiralama İşlemlerinin Muhasebeleştirilmesi Mali Çözüm, 66, (2004) : Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu ( ). Bankaların Muhasebe Uygulamalarına ve Belgelerin Saklanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik. Ankara : Resmi Gazete (26333 Sayılı). Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu ( ). Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketlerince Uygulanacak Tekdüzen Hesap Planı ve İzahnamesi ile Kamuya Açıklanacak Finansal Tabloların Biçim ve İçeriği Hakkında Tebliğ. Ankara : Resmi Gazete (26525 Sayılı) Epstein, Barry J., Jermakowicz, Eva K. (2010). Interpretation and Application of International Financial Reporting Standards. [y.y.] : Wiley & Sons. Financial Accounting Standards Board, study/lease-01.htm, [erişim tarihi: 10 Mayıs 2012]. Lewis, Richard; Pendrill, David(2004). Advanced Financial Accounting. 7.bs. [y.y.] : Prentice Hall. Norton, Curtis L., Diamond, Michael A. ve Pagach, Donald P. Intermediate Accounting: Financial Reporting and Analysis. 2.bs. USA : Houghton Mifflin Company.. Öztürk,Veli, Bal, Hasan ve Çına Bal, Emine (2007). Finansal Kiralama ve IMKB de İşlem Gören Şirketlerde Kullanılma Düzeyi. Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi, 2, (2007) : T.C. Yasalar ( ). 213 Numaralı Vergi Usul Kanunu. Ankara: Resmi Gazete (10705 Sayılı). T.C. Yasalar ( ) Sayılı Finansal Kiralama Kanunu. Ankara : Resmi Gazete (18795 Sayılı). Yıldırım, Suat, Albez, Abdülkadir ve Küçük, Orhan (2006). Kobilerde Finansal Kiralamadan (Leasing) Yararlanma Düzeyi: Bir Uygulama. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8, (2006) :

14 98