T.C. KAHRAMANMARAŞ SÜTÇÜ İMAM ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ BİYOLOJİ ANABİLİM DALI

Transkript

1 T.C. KAHRAMANMARAŞ SÜTÇÜ İMAM ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ BİYOLOJİ ANABİLİM DALI Rorippa L. (Brassicaceae) CİNSİNE AİT R.islandica (Oeder) Borbas, R. sylvestre (L.) Bess., ve R. amphibia (L.) Bess., TÜRLERİNİN TAKSONOMİSİ YÜKSEK LİSANS TEZİ KAHRAMANMARAŞ EYLÜL -2007

2 T.C. KAHRAMANMARAŞ SÜTÇÜ İMAM ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ BİYOLOJİ ANABİLİM DALI Rorippa L. (Brassicaceae) CİNSİNE AİT R.islandica (Oeder) Borbas, R. sylvestre (L.) Bess., ve R. amphibia (L.) Bess., TÜRLERİNİN TAKSONOMİSİ YÜKSEK LİSANS TEZİ KAHRAMANMARAŞ EYLÜL -2007

3 T.C. KAHRAMANMARAŞ SÜTÇÜ İMAM ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ BİYOLOJİ ANABİLİM DALI Rorippa L. (Brassicaceae) CİNSİNE AİT R.islandica (Oeder) Borbas, R. sylvestre (L.) Bess., ve R. amphibia (L.) Bess., TÜRLERİNİN TAKSONOMİSİ YÜKSEK LİSANS TEZİ Kod No : Bu Tez 11 / 09 / 2007 Tarihinde Aşağıdaki Jüri Üyeleri Tarafından Oy Birliği ile Kabul Edilmiştir. Yrd. Doç. Dr. Ahmet İLÇİM Doç. Dr. Şengül KARAMAN Prof. Dr. Sezen TANSI DANIŞMAN ÜYE ÜYE Yukarıdaki imzaların adı geçen öğretim üyelerine ait olduğunu onaylarım. Prof. Dr. Özden GÖRÜCÜ Enstitü Müdürü Not: Bu tezde kullanılan özgün ve başka kaynaktan yapılan bildirişlerin, çizelge, şekil ve fotoğrafların kaynak gösterilmeden kullanımı, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunundaki hükümlere tabidir.

4 İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER SAYFA NO İÇİNDEKİLER... I ÖZET... II ABSTRACT... III ÖNSÖZ... IV ÇİZELGELER DİZİNİ... V ŞEKİLLER DİZİNİ... VI SİMGELER VE KISALTMALAR DİZİNİ... VII 1. GİRİŞ ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR MATERYAL VE METOT Morfolojik Çalışmalar İçin Metotlar Anatomik Çalışmalar İçin Metotlar Palinolojik Çalışmalar İçin Metotlar Wodehouse yöntemi BULGULAR VE TARTIŞMA Çalışılan Bitkilerin Tür Tayin Anahtarı Rorippa amphibia Sistematiği Tanımı Coğrafik Yayılışı Habitat ve İştirakçi Türler Anatomik Özellikleri Rorippa islandica Sistematiği Tanımı Coğrafik Yayılışı Habitat ve İştirakçi Türler Anatomik Özellikleri Rorippa sylvestre Sistematiği Tanımı Coğrafik Yayılışı Habitat ve İştirakçi Türler Anatomik Özellikleri Palinolojik Çalışmalar R. islandica nın Palinolojik Özellikleri R. sylvestre nin Palinolojik Özellikleri R. amphibia nin Palinolojik Özellikleri SONUÇ VE ÖNERİLER KAYNAKLAR ÖZGEÇMİŞ I

5 ÖZET T.C. KAHRAMANMARAŞ SÜTÇÜ İMAM ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ BİYOLOJİ ANABİLİM DALI YÜKSEK LİSANS TEZİ ÖZET ÖZET Rorippa L. (Brassicaceae) CİNSİNE AİT R.islandica (Oeder) Borbas, R. sylvestre (L.) Bess., ve R. amphibia (L.) Bess., TÜRLERİNİN TAKSONOMİSİ DANIŞMAN: Yrd.Doç.Dr. Ahmet İLÇİM Yıl : 2007 Sayfa :37 JÜRİ : Yrd.Doç.Dr. Ahmet İLÇİM Doç. Dr. Şengül KARAMAN Prof. Dr. Sezen TANSI Bu araştırmada, ülkemizde doğal olarak yayılış gösteren Rorippa amphibia, R. sylvestre ve R. islandica türlerinin morfolojik, anatomik, ve palinolojik özellikleri incelenerek, az da olsa Türkiye florasına katkı sağlanması amaçlanmıştır. Morfolojik çalışmalarda türlerin yaprak, çiçek ve meyve özellikleri belirlenmiştir. Anatomik çalışmalarda, türlerin kök, gövde ve yapraklardan enine kesitler alınmış morfolojik özelliklerde olduğu gibi sistematik değeri tartışılmıştır. Palinolojik çalışmalarda ise, her üç türün polen morfolojileri ışık mikroskopu ile incelenerek exin ve intin zar kalınlıkları ve diğer bir takım özellikleri belirlenmiştir. Anahtar Kelimeler: Brassicaceae, Rorippa, Morfoloji, Sistematik II

6 ABSTRACT T.C. UNIVERSITY OF KAHRAMANMARAŞ SÜTÇÜ İMAM INSTITUTE OF NATURAL AND APPLIED SCIENCES DEPARTMENT OF BIOLOGY MSc THESIS ABSTRACT TAXONOMY OF R.islandica (Oeder) Borbas, R. sylvestre (L.) Bess., and R. amphibia (L.) ÖZET Bess. (Brassicaceae) SUPERVISOR: Assist. Prof. Dr. Ahmet İLÇİM Year: 2007 Pages: 37 Jury : Assist. Prof.Dr. Ahmet İLÇİM Assoc.Prof.Dr. Şengül Prof.Dr. Sezen TANSI KARAMAN In this study morphological, anatomycal and palynological properties of Rorippa amphibia, R. sylvestre ve R. islandica which is located naturally in Turkey were investigated. In the morphological studies leaf, flower and fruit charecteristcs were determined. In the anatomycal studies root, stem and leaf cross section were done and systematical importance were discussed. In the palynogical studies polen morphology of tree species were examibed. Also, Exin and intin thickness and the other polen characteristics of three Rorippa species were examined. Keywords: Brassicaceae, Rorippa, Morpholgy, Systematic. III

7 ÖNSÖZ ÖNSÖZ Bu çalışma ile, her gün daha da genişlemekte olan ülkemiz florasına katkı yapmak amaçlanmıştır. Çalışmalarım esnasında her türlü yardımını gördüğüm, değerli zamanını aldığım, tez danışmanım sayın Yrd. Doç. Dr. Ahmet İLÇİM e, palinolojik çalışmalarda yardımlarını esirgemeyen Dr. Menderes ÇENET e teşekkürü bir borç bilirim. Ayrıca maddi ve manevi desteklerinden dolayı aileme ve özellikle babam Yakup PALABIÇIK a ve eşim Fahir TÜRE ye teşekkürlerimi sunarım. Eylül, 2007 KAHRAMANMARAŞ Ayşe TÜRE IV

8 ÇİZELGELER DİZİNİ ÇİZELGELER DİZİNİ SAYFA NO Çizelge 5.1. Çalışılan Morfolojik Özellikleri Bakımından Karşılaştırılması Çizelge 5.2. Çalışılan Anatomik Özellikleri Bakımından Karşılaştırılması Çizelge 5.3. Çalışılan Türlerin Palinolojik Özelliklerinin Karşılaştırılması V

9 ŞEKİLLER DİZİNİ ŞEKİLLER DİZİNİ SAYFA NO Şekil Rorippa amphibia nın Genel Görünümü... 7 Şekil Rorippa amphibia Kök Enine Kesiti... 9 Şekil Rorippa amphibia Kök Enine Kesiti... 9 Şekil Rorippa amphibia Gövde Enine Kesiti Şekil Rorippa amphibia Gövde Enine Kesiti Şekil Rorippa amphibia Yaprak Enine Kesiti Şekil Rorippa amphibia Yaprak Enine Kesiti Şekil Rorippa amphibia Yaprak Yüzeysel Kesitinde Stoma Şekil Rorippa amphibia Yaprak Yüzeysel Kesitinde Stoma Şekil Rorippa islandica Genel Görünümü Şekil Rorippa islandica Kök Enine Kesiti Şekil Rorippa islandica Gövde Enine Kesiti Şekil Rorippa islandica Gövde Enine Kesiti Şekil Rorippa islandica Yaprak Enine Kesiti Şekil Rorippa islandica Yaprak Yüzeysel Kesitinde Stoma Şekil Rorippa sylvestre nin Genel Görünümü Şekil Rorippa sylvestre Kök Enine Kesiti Şekil Rorippa sylvestre Kök Enine Kesiti Şekil Rorippa sylvestre Gövde Enine Kesiti Şekil Rorippa sylvestre Gövde Enine Kesiti Şekil Rorippa sylvestre Yaprak Enine Kesiti Şekil Rorippa sylvestre Yaprak Enine Kesiti Şekil Rorippa islandica Yapraktan Yüzeysel Kesitte Stoma Hücreleri. 28 Şekil Rorippa islandica Yapraktan Yüzeysel Kesitte Stoma Hücreleri. 28 Şekil Rorippa islandica ya Ait Polen Şekilleri Şekil Rorippa sylvestre ye Ait Polen Şekilleri Şekil Rorippa sylvestris e Ait Polen Şekilleri VI

10 SİMGELER VE KISALTMALAR SİMGELER VE KISALTMALAR DİZİNİ cm : Santimetre mm : milimetre µm : Mikron Amb : Kutupsal görünümdeki çap M.B : Mikroskobik büyütme VII

11 GİRİŞ 1. GİRİŞ Ülkemiz, Asya ve Avrupa kıtaları arasında geçiş konumunda olması, yer yüzü şekilleri ve farklı bitki yaşama alanlarını içermesi nedeni ile zengin bir floristik yapıya sahiptir (Çırpıcı 1987). Son yıllarda yapılan çalışmalarla, ülkemizde mantar, yosun ve eğrelti gibi basit organizasyonlu bitkiler de dahil olmak üzere tüm otsu ve odunsu taksonların sayısı in üstündedir. Bunlardan kadarı ağaç ve çalı türlerini oluşturur. Ancak, gerek dünyamızda, gerekse ülkemizde doğal olarak yetişen birçok otsu ve odunsu taksonlar artan planlı ve plansız aşırı yararlanmalar sonucu genetik erozyon tehlikesi altında olduğu söylenebilir. Buna karşın çoğu, kara ekosistemlerinin önemli unsurlarından olan bu otsu ve odunsu taksonların son yıllarda bilimsel anlamda korunması, geliştirilmesine yönelik bilimsel araştırmalar da yapılmaktadır. Sürdürülmekte olan bu araştırma çalışmalarıyla da görülmüştür ki; çalışmalar sadece kara ekosistemlerinin bu önemli unsurlarını korumakla kalmamakta, aynı zamanda bu unsurların insanın sağlıklı yaşamında da önemli rollerinin olabileceğini ortaya koymuştur.(anonim) Ülkemizin bitkilerinin tanım ve yayılışını bir araya toplayan ilk eser İsviçre li E. Boissier ( ) in beş ciltlik Flora Orientalis adlı eseridir. Daha sonraki yıllarda özellikle 1950 lerden sonra Türkiye florasına karşı ilgi artmış, bir çok yerli ve yabancı botanikçi zengin toplamalar yapmışlar; yeni bitkileri dergilerde veya kitaplar halinde yayınlamışlardır (Çırpıcı 1987). Önemli cinsler ve türler içeren Brassicaceae (Cruciferae) familyası; (Hardalgiller familyası) tek yıllık veya çok yıllık otsu bitkilerdir. Brassicaceae (Cruciferae) familyasında çiçekler salkım (rasemus), monoklin, bilateral veya zigomorf simetrili, çiçek formülü K4 C4 A4+2 G(2), 2 karpelli olan ginekeum çoğunlukla yalancı bölme ile ikiye ayrılmış, stamenler ikisi kısa dördü uzun veya ikisi uzun ikisi kısa, iki dairede, meyve uzun (silikula) veya kısa (silikva) kapsüldür, bazen de nuks (ceviz) tipindedir. Süs ve sebze bitkileri olarak değerlendirilirler. Tohumlarından yağ ve zehirli hardal gazı elde edilir. İlaç sanayinde de kullanılmaktadırlar. Rorippa Scop. cinsi, Türkiye florasında 9 türle temsil edilmektedir (Yıldırımlı, 2001). Rorippa cinsi Avrupa, merkez Asya, Afrika, Kuzey Amerika, Yeni Zellanda da (Garnock-Jones, 1978) ve Rusya da yayılış göstermektedir. Bu cins dünya genelinde yaklaşık 80 türle temsil edilmektedir (Coode ve Cullen, 1965). Brassicaceae familyası içerisinde en geniş yayılışa sahip olan cinslerden birisidir. Kuzey Afrika da 5 (Dreyer ve Jordan 2000), Sibirya da 5 (Ebel, 2000), Avrupa da 10 (Valentina, 1964) türle temsil edilmektedir. Rorippa cinsi Avrupa, merkezi Asya ve Kuzey Amerika nın doğal bitkisidir. Daha sonraları örneğin Rorippa palustris Greenland, Alaska ve Arktik Sibirya ya kadar sokulmuştur (Klimešová1 ve ark., 2004; Martínková ve ark., 2004; Bleeker, 2003). Rorippa cinsi Avustralya da beş, Güney Amerika da yaklaşık on türle temsil edilmektedir (Al-Shehbaz, 1988a; Al-Shehbaz, 1988b). Bu çalışmada, Ülkemizde tabii olarak yayılış gösteren Rorippa amphibia, R. sylvestre ve R. islandica türlerinin morfolojik, anatomik, ve palinolojik özelliklerin incelenmesi ile az da olsa Türkiye florasına katkı sağlarken yine çalışmanın, bu cinsle ilgili Türkiye de ilk araştırma olması nedeni ile de ayrı bir önemi bulunmaktadır. 1

12 ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR 2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Al-Shehbaz İhsan A (1988), Güneydoğu Amerika da yayılış gösteren Cruciferae (Brassicaceae) familyasına ait olan cinlerin ve türlerin kökenini araştırırken Rorippa cinsine ait türlere de yer verilmiştir. Rorippa nın sinonimi olan Nasturtium ile aralarındaki farklar ve Rorippa nın 5 türü incelenmiştir. Al-Shehbaz ve İhsan A. ( ), Bolivya da Rorippa cinsine ait olan yeni bir tür bulmuştur. Bu türe Rorippa beckii adı verilmiştir. Bu türün benzer türlerle karşılaştırılması verilmiştir. Bleeker (2003), moleküler ekoloji dalındaki çalışmaların da Almanya da yayılış gösteren Rorippa austriaca nın ülkeye dağılımını ve birbirleri arasındaki melezleşmelerini incelemiştir. Coode ve Cullen (1965), Davis in In Davis (Eds.) Flora of Turkey and East Aegean Islands adlı eserindeki Rorippa cinslerini tekrar incelemişlerdir. İncelenen türler ile Davis deki Rorippa türlerinin revizyonu yapılmıştır. Dreyer ve Jordaan (2000), Güney Afrika da bulunan tohumlu bitkileri taksonomik olarak ele almışlardır. İncelenen familyalar arasında Brassicaceae familyasına ait olan Rorippa cinsi de incelenmiştir. Doğan ve İnceoğlu (1990), Türkiye de bulunan bazı Isatis L. cinslerinin polen morfolojisini incelemişler ve makale haline getirmişlerdir. Bu çalışmadan yararlanılarak aynı familyadan olan Rorippa türlerinin pollen çalışması yapılmıştır. Erdtman (1952), polen morfolojisi ve bitki taksonomisi hallında bir çalışma yapmıştır bu çalışma sırasında Rorippa nın bazı türleri de incelenmiştir. Faegri ve Iversen (1964), polen incelenmesindeki esasları içeren bir yayın yayınlamıştır. Garnock-Jones (1978), Yeni Zellanda da bulunan Brassicaceae (Cruciferae) familyasına ait olan Rorippa türlerini incelemiştir. Bunlardan biri Rorippa sylvestre dir. Hyde ve Adams (1938), polen araştırması hakkında bilgilerinden istifade edilmiştir. İnceoğlu ve Karamustafa (1977), Ankara da bulunan Brassicaceae (Cruciferae) familyası üzerinde polen morfolojisi çalışmışlardır. Kapp (1969), polen incelemesi hakkındaki yayımından yararlanılmıştır. Polen zar kalınlığı, polar eksenin ekvatoral eksene oranı gibi belirleyici özelliklerin araştırılmasında bu yayından yaralanılmıştır. 2

13 ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Pavlik ve arkadaşları (2002), yeşil Cruciferae lerin türlerinin doğal kaynaklarının korunumu hakkında yapılan bir araştırma yayınlamışlardır. Rorippa subumbellata da incelenen türlerden biridir. Valentina (1964), Avrupa da yayılış gösteren türleri incelemiştir. Bu türler arasında Rorippa cinsine ait türlerde bulunmaktadır. Yıldırımlı (2001), Brassicaceae familyasına ait bazı cinslerinin Türkiye de ki yayılışını ele alırken Rorippa türlerinin de yayılışını belirtmiştir. 3

14 MATERYAL VE METOT 3. MATERYAL VE METOT 3.1. Morfolojik Çalışmalar İçin Metotlar Her türün yayılış gösterdiği alanlardan bitki örneği toplanmış ve bu örnekler preslenip kurutulduktan sonra morfolojik incelemelere geçilmiştir. R. amphibia K.Maraş tan toplanmıştır. R. islandica K.Maraş ve Rize den toplanmıştır. R. sylvestre Adıyaman-Gölbaşın dan toplanmıştır. Özellikle floradaki tanımlananlardan farklı özelliklere sahip, türün populasyonundaki varyasyonları yansıtacak örnekler toplanmasına özen gösterilmiştir. Her türde, verilen özellikler toplanan herbaryum örnekleri üzerinde yapılan ölçümler sonucunda belirlenmiş veya arazide kaydedilmiştir. Toplanan bitki örnekleri Sütçü İmam Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi Biyoloji bölümü herbaryumunda (KSUH) saklanmaktadır Anatomik Çalışmalar İçin Metotlar Anatomik çalışmalar için populasyonlardan rasgele örnekler alınarak % 70 lik alkol içerisine konulmuştur. Daha sonra bu materyallerden kök, gövde ve yaprak enine kesitleri alınarak anatomik incelemeler gerçekleştirilmiş ve uygun olanların resimleri çekilmiştir (Ozban, 1982) Palinolojik Çalışmalar İçin Metotlar Işık mikroskobunda incelemek üzere, taze ve herbaryum örneklerinden alınan polenlerin Wodehouse (1935) metodu ile preparatları hazırlanmıştır Wodehouse yöntemi Anterlerden alınan polenler temiz bir lam üzerine konur. Üzerlerindeki yağların erimesi için % 96 lık alkolden 2-3 damla damlatılır. Preparat ısıtıcısı üzerinde alkol buharlaşıncaya kadar bekletilir. Bazik fuksin ilave edilmiş gliserin-jelatinden bir miktar alınarak polenlerin üzerine konur ve erimesi sağlanır. Polenlerin dağıtılması için temiz bir iğne ile karıştırılır, üzerleri lamelle kapatılır (Wodehouse, 1935). Polenlerin morfolojik incelenmesi bin oküler ışık mikroskobu ile yapılmıştır. Ölçümlerde Mikrometrik oküler kullanılmıştır. Kullanılan mikrometrik cetvelin bir aralığı 1 µm olarak hesaplanmıştır. 4

15 4. BULGULAR VE TARTIŞMA 4.1. Çalışılan bitkilerin tür tayin anahtarı 1. Tek veya çok yıllık, petaller sepallere eşdeğer veya petaller sepallerden daha kısa....islandica 1.Genellikle çok yıllık, petaler sepallerden belirgin bir şekilde uzun 2. Üst yapraklar kulakçıklı, alt yapraklar veya üst yapraklar yada her ikisi basit 3.Üst yapraklar basit, alt yapraklar rozet formunda değil 4. Meyveler küresel, 1,5-3 mm. stilus meyve kadar, veya hafif kısa... austriaca 4. Meyveler yumurta biçiminde, mm, stilus belirgin şekilde meyveden kısa..amphibia 3.Üst yapraklar derin tüysü parçalı, alt yapraklar rozet formunda 5. Meyveler 7 mm den fazla yaprak bölmeleri oblong sylvestre 5

16 4.2. Rorippa amphibia (L.) Besser (Brassicaceae) Sistematiği: Divisio: Spermatophyta Subdivisio: Angiospermae Classis: Magnoliopsida (Dicotyledoneae) Subclassis: Dilleniidae Ordo: Capparales Family: Brassicaceae Genus: Rorippa Scop. Species: R. amphibia (L.) Bess. Sinonimleri: Sisymbrium amphibium L. Nasturtium amphibium (L.) R.Br Tanımı: Stolonlu çok yıllıktır. Gövde dayanıklı bir yapıya sahip olup dik içi boş, tüylü, veya tüysüz, cm uzunluğundadır. Yapraklar çok değişik şekilli olup pinnat dan pinnatifid e kadar değişkenlik gösterir. Yaprak boyutları cm dir. Petiol boyu 0,1-1 cm veya sapsızdır. Gövde yaprakları, cm boyutlarındadır. Petiol cm uzunluğunda olup, sapsız olanları da mevcuttur. Üst yapraklar, basit cm boyutlarındadır. Üst yapraklarda petiol cm uzunluğundadır. Bitkinin tüm yaprakları tabanda kulakçıklıdır. Petaller parlak sarı 6 mm, sepaller kirli sarı - yeşil mm uzunluğundadır. Çiçek durumu rasemozdur. Teka mm boyutlarındadır. Flamentin boyu mm arasında değişmektedir. Pistil boyu mm arasındadır. Meyve ovoid mm boyutlarındadır. Meyve sapları horizontal veya geriye kıvrık. Çiçek sapları cm arasında değişiklik göstermektedir. 6

17 Şekil Rorippa amphibia nın genel görünümü 7

18 Coğrafik Yayılışı: Türkiye de yayılış gösterdiği bölgeler; Tekirdağ-Çerkezdağ, Bolu, Konya- Beyşehir dir. Bu çalışmada incelen bu tür yukarıda yer alan bölgelerin dışında Kahramanmaraş tan toplanmıştır. Fakat Kahramanmaraş ta yayılış gösterdiği literatürlerde yer almamaktadır. İncelenen herbaryum örnekleri: B3 Afyon: Sandıklı yolu, Akören Köyü, Bataklık,1020m, , E. Akçiçek GAZI! B3 Afyon: Kocatepe, Gölcük mevki, su içi, 1650m, , A. Özer, 5520 ANKARA! Habitat ve İştirakçi Türler: R. amphibia nemli çayırlarda, su içerisinde ve bataklıklarda yayılış göstermektedir. Bununla birlikte kışın su dolan çukurlarda, tarlaya dönüştürülmüş bataklık alanlarda da gözlenmektedir. Beraber yayılış gösterdiği bitkiler: Phragmites australis L. Salvinia natans (L.) All., Lemna minor L., Polygonum amphibium L.,Polygonum bisorta L., Alisma plantago-aquatica L., Ranunculus sphaerospermum Boiss &Blanche,Numphar luteum (L.) Sm.Nymphaea alba L., Potemogeton nodosus Pioret, Phragmites australis (Cav.) Trin. ex Steud., Typha latifolia L., Vicia peregrina L., Romeria hybrida (L.) DC., Papaver minus (Boiv) Meikle, Ranunculus arvensis L., Geranium dissectum L. Cardaria draba (L.) Desv. subsp. draba, Fumaria aspala Boiss., Capsella bursa-pastoris (L.) Medik., Ranunculus trichophyllus Chaix., Apium nodiflorum (L.) Lag., Plantago major L., Artedia squamata L., Turgenia latifolia (L.) Hoffm. Malva neglecta Wallr., Tamarix smyrnensis Bunge. R. amphibia açık alanlarda Althaea officinalis L., Artedia squamata L., Turgenia latifolia (L.) Hoffm. ve Malva neglecta Wallr. türleri ile beraber görülmektedir Anatomik Özellikleri Kök Kökte dışta parçalanmış birkaç sıra hücreden oluşan ekzodermis bulunmaktadır. Ekzodermisin altında geniş bir yer kaplayan parankimatik korteks yer almaktadır. Ekzodermise yakın korteks hücreleri büyük, endodermise yakın olanlar ise küçüktür. Korteksin bitiminde öz bölgesini çevreleyen tek sıralı endodermis bulunmaktadır. Kambiyum belirgin değildir. Endodermisin altındaki öz bölgesinde iletim elemanları yer almaktadır. İletim demeti radyal tiptedir. Ksilem trake ve trakeidlerden oluşmuştur. Ksilem kollarının arasında floem bulunmaktadır. Öz ışınları belirgin değildir. Bu türün su içinde kalan kısımlarından çıkan köklerde büyük aerankimalar bulunmaktadır. Fakat bu çalışma için seçilen örnekler daha kurak kısımlardan toplandığından bu yapıya rastlanmamaktadır. 8

19 Şekil Rorippa amphibia kök enine kesiti: Ek: Ekzodermis, Ko: Korteks, Ks: Ksilem (M.B:4x4) Şekil Rorippa amphibia kök enine kesiti: Ek: Ekzodermis Ko: Korteks Ks: Ksilem Fl: Floem(M.B: 4x10) 9

20 Gövde R. amphibia gövde enine kesitinde en dışta bir veya iki sıralı epiderma tabakası gözlenmektedir. Gövde epiderması uzun basit tüyler içermektedir. Korteks 8-10 sıra hücre tabakasından oluşmuş ve bol miktarda kloroplast içermektedir. Korteks hücreleri epidermaya yakın olan kısımlarda büyükken iletim demetlerine yaklaştıkça küçülmektedir. Belirgin bir endodermis tabakası gözlenmemektedir. İnterfasiküler bölgelerde 3-4 sıralı kesintisiz, sklerankima hücrelerinin oluşturduğu sklerankimatik halka gözlenmektedir. Bu tabaka genellikle köklerde gözlenen periskl tabakası karşılık gelmektedir. İletim demeti kapalı kolleteral tiptedir. Kurak ortamlara adepte olmuş bitkilerde sıkça gözlenen floem üstü sklerankimatik hücre tabakları bu cins de gözlenmemektedir. Floemin üstü sıkı dizilimli küçük çeperleri ince hücrelerden oluşmuştur. İnterfasiküler bölgelerde gözlenen sklerankimatik hücreler kısmen ksilemin etrafında da gözlenmektedir. Şekil Rorippa amphibia gövde enine kesiti: Ep: Epidermis, Ko: Korteks, Ks: Ksilem, Fl: Floem (M.B: 4x4) İnterfasiküler bölgelerde yeni iletim demetlerinin oluşumu göze çarpmaktadır. Buda bize bitkinin gelişiminin devam etmekte olduğunu, yani interfasiküler bölgenin aktif olduğunu göstermektedir. Öz bölgesi parenkimatik hücrelerden oluşmuş olup kloroplast içermemektedir. Öz bölgesindeki parankimatik hücreler 6-7 sıralı olup iletim demetlerine yakın olanlar küçük, iç kısma yakın olanlar ise daha büyüktür., Öz ün merkezi hücrelerin parçalanmasıyla boşalmıştır. Bu özellik nemli ortamda yaşayan bir çok bitki için karekteristikdir. 10

21 Şekil Rorippa amphibia gövde enine kesiti: Ko: Korteks, Ks: Ksilem, Fl: Floem, Sl: Sklerankima hücreleri Ö: Öz bölgesi (M.B: 4x10) Yaprak Yaprak enine kesitinde en dışta tek sıralı epidermal tabaka gözlenmektedir. Epiderma bazı ana damar enine kesitlerinde iki sıralı olarak gözlenmektedir. Palizat - sünger şeklinde farklılaşma göstermeyen mezofil, unifasiyal tipde ve 8-10 sıra seyrek dizilimli hücre tabakalarından meydana gelmiştir. Yaprak mezofilinde aerankimatik boşluklar gözlenmiştir. Mezofil içerisinde seyrek dizilimli özellikle ksilem elemanları iyi gelişmemiş iletim demetleri gözlenmektedir. Alt epiderma tek sıra hücre tabakasından meydana gelmiştir. Yaprakların üst ve alt yüzeylerinde basit tüyleri bulunmaktadır. Damar enine kesitinde içte iletim demetler görülmekte olup bu demetin etrafı parankimatik hücrelerle çevrilidir. Bu parankimatik hücreler değişik büyüklüklerdedirler. R. amphibia da yaprakların alt ve üst yüzündeki epidermis hücrelerinin çeperleri az çok dalgalıdır. Stomalar da kendilerini kuşatan komşu hücrelerine göre ya stomaları çevreleyen üç özel komşu hücreden birini diğer ikisine göre küçük olduğu anisositik tipte, yada büyüklükleri birbirlerinden farklı dört komşu hücrenin stoma hücresini kuşattığı anomositik tiptedir. Ayrıca bu iki tip stoma yaprağın alt ve üst yüzeyinde beraber bulunabilmektedir. 11

22 Şekil Rorippa amphibia yaprak enine kesiti: Üe: Üst epidermis, İd: İletim demeti, Ae: Alt epidermis, Bt: Basit tüy(m.b: 4x4) Şekil Rorippa amphibia yaprak enine kesiti: Üe: Üst epidermis, Mz: Mezofil, Ae: Alt epidermis (M.B: 4x10) 12

23 Şekil Rorippa amphibia yaprak enine kesitinde stoma (M.B: 4x40) Şekil Rorippa amphibia yaprak enine kesitinde stoma (M.B: 4x40) 13

24 4.3. Rorippa islandica (Oeder) Borbas (Brassicaceae) Sistematiği Divisio: Spermatophyta Subdivisio: Angiospermae Classis: Magnoliopsida (Dicotyledoneae) Subclassis: Dilleniidae Ordo: Capparales Family: Brassicaceae Genus: Rorippa Scop. Species: R. islandica (Oeder) Borbas Sinonimleri: Sisymbrium islandicum Sisymbrium amphibium L. var palustra L. Nasturtium palustre (L.) Tanımı: Tek veya çok yıllık, gövde cm içi boş, tüylü veya seyrek olarak altta yumuşak seyrek tüylüdür. Yaprak şekli az parçalıdan çok parçalıya kadar değişiklik gösterir. Alt yapraklar cm boyutlarındadır. Petiol boyu arasında değişiklik göstermektedir. Gövde yaprakları cm boyutlarındadır. Gövde yaprak sapları arsında değişiklik gösterir. Sapsız olanlarda mevcuttur. Üst yapraklar cm. Üst yapraklar kulakçıklıdır. Çiçek dizilimi rasemozdur. Petaller mm arasın değişmektedir. Petaller soluk sarıdır. Sepallerin boyu mm arasındadır. Bu türde sepaller petallerden daha uzundur. Meyve mm boyutlarında oblong-ovoid dir. Meyve sapları horizontal veya bazen geriye kıvrıktır. Meyve sapı boyu cm arasında değişmektedir. Tekaların boyu 3-7 mm arasında değişiklik göstermektedir. Flamentlerin boyu 1-2 mm arasında değişmektedir. Pistil 4-5 mm uzunluğundadır. 14

25 Şekil R. islandica nın genel görünümü 15

26 Coğrafik Yayılışı Türün Türkiye de ki yayılış gösterdiği yerler; Kars, Van, K.Maraş. Türkiye dışında yayılış gösterdiği ülkeler: İrlanda, Norveç, Büyük Britanya, İzlanda, Avusturya, İsviçre, Rusya Federasyonunun Avrupa da kalan kısmı, Ukrayna, Yunanistan, İtalya, Yugoslavya, Fransa, İspanya ve ABD de Greenland. Bu tezde çalışılan bu tür K.Maraş ve Rize den toplanmıştır Habitat ve İştirakçi Türler: R. islandica nemli çayırlarda, tarla kenarlarında veya su içerisinde yayılış göstermektedir. Beraber yayılış gösterdiği bitkiler: Salvinia natans (L.) All., Lemna minor L., Polygonum amphibium L.,Polygonum bisorta L., Alisma plantago-aquatica L., Ranunculus sphaerospermum Boiss &Blanche,Numphar luteum (L.) Sm.Nymphaea alba L., Potemogeton nodosus Pioret, Phragmites australis (Cav.) Trin. ex Steud., Typha latifolia L., Vicia peregrina L., Romeria hybrida (L.) DC., Papaver minus (Boiv) Meikle, Ranunculus arvensis L., Geranium dissectum L. Cardaria draba (L.) Desv. subsp. draba, Fumaria aspala Boiss., Capsella bursa-pastoris (L.) Medik., Ranunculus trichophyllus Chaix., Apium nodiflorum (L.) Lag., Plantago major L., Artedia squamata L., Turgenia latifolia (L.) Hoffm. Malva neglecta Wallr., Tamarix smyrnensis Bunge. R. islandica açık alanlarda Althaea officinalis L., Artedia squamata L., Turgenia latifolia (L.) Hoffm. ve Malva neglecta Wallr. türleri ile beraber görülmektedir Anatomik Özellikleri: Kök R. islandica nin yarı odunsu kökünde en dışta hafif mantarlaşmış ekzodermis bulunmaktadır. Ekzodermisin altında çok geniş yer kaplayan parenkimatik korteks tabakası yer almaktadır. Korteks hücreleri küçük olup geniş bir yer kaplamaktadır. Kortek merkezi silindire göre daha az yer kaplamaktadır. Merkeze doğru korteksin bitiminde 2-3 sıralı endodermis bulunmaktadır. Kambiyum belirgin bir şekilde gözlenmemektedir. Öz bölgesi kökte en geniş yere sahip olup iletim elemanlarını içermektedir. Ksilemin elemanı olan trake ve trakeidler içten dışa doğru düzensiz bir şekilde uzanmaktadır. Sekonder büyümedeki anormal büyümeye benzerlik göstermektedir. Floem ksilem elemanları arasına serpilmiş durumdadır. Öz ışınları belirgin 4-5 sıradan oluşmuş ve endodermise kadar uzanmaktadır. Sucul formların kökleri geniş aerankimatik boşluklar bulunmaktadır. 16

27 Şekil Rorippa islandica kök enine kesiti: Ek: Ekzodermis, Ko: Korteks, En: Endodermis, Ks: Ksilem, Öı: Öz ışını(m.b: 4x10) 17

28 Gövde R. islandica gövde enine kesitinde en dışta bir sıralı epiderma tabakası gözlenmektedir. Gövde epiderması uzun basit tüyler içermektedir. Epidemanın bazı köşe olarak adlandırabileceğimiz kısımlarındaki hücreler diğer epiderma hücrelerinden daha büyüktürler. Bu da gövdeye şekil vermektedir. Korteks 7-10 sıra hücre tabakasından oluşmuş ve bol miktarda kloroplast içermektedir. Korteks hücreleri eliptik veya yuvarlak görülmektedir. Belirgin bir endodermis tabakası gözlenmemektedir. İnterfasiküler bölgelerde 5-6 sıralı kesintisiz, sklerankima hücrelerinin oluşturduğu sklerankimatik halka gözlenmektedir. Bu tabaka genellikle köklerde gözlenen periskl tabakası karşılık gelmektedir. İletim demeti kapalı kolleteral tiptedir. Kurak ortamlara adepte olmuş bitkilerde sıkça gözlenen floem üstü sklerankimatik hücre tabakaları bu cins de gözlenmemektedir. Floemin üstü sıkı dizilimli küçük çeperleri ince hücrelerden oluşmuştur. Şekil Rorippa islandica gövde enine kesiti: Ep: Epidermis, Ko: Korteks, Fl: Floem, Ks: Ksilem, Ö: Öz bölgesi(m.b: 4x4) İnterfasiküler bölgelerde gözlenen sklerankimatik hücreler kısmen ksilemin etrafında da gözlenmektedir. İnterfasiküler bölgelerde yeni iletim demetleri dikkati çekmektedir. Buda bitkinin büyüme evresini tamamlamadığına işarettir. Öz bölgesi parenkimatik hücrelerden oluşmuş olup kloroplast içermemektedir. Öz bölgesindeki hücreler 8-10 sıralı olup hücreler interfasiküler bölgeye yaklaştıkça küçülmektedir. Öz ün merkezi hücrelerin parçalanmasıyla boşalmıştır. Bu özellik nemli ortamda yaşayan bir çok bitki için karakteristikdir. 18

29 Şekil Rorippa islandica gövde enine kesiti: Fl: Floem, Ks: Ksilem, Sl: Sklerankima hücreleri(m.b: 4x10) Yaprak R. islandica yaprak enine kesitinde en dışta tek sıralı epiderma hücreleri bulunmaktadır. Epiderma bazı ana damar enine kesitlerinde iki sıralı olarak gözlenmektedir. Palizat - sünger şeklinde farklılaşma göstermeyen mezofil, unifasiyal tipde ve 8-10 sıra seyrek dizilimli hücre tabakalarından meydana gelmiştir. Yaprak mezofilinde aerankimatik boşluklar gözlenmiştir. Mezofil içerisinde seyrek dizilimli özellikle ksilem elemanları iyi gelişmemiş iletim demetleri gözlenmektedir. Alt epiderma tek sıra hücre tabakasından meydana gelmiştir. Yaprakların üst ve alt yüzeylerinde basit tüyleri bulunmaktadır. Damar enine kesitinde iletim demetlerini çevreleyen parankimatik hücrelerin büyüklükleri değişiklik göstermektedir. Yine damar epidermis hücrelerinin büyüklükleri de değişiklik göstermektedir. R. islandica da yaprak alt ve üst yüzeyinde bulunan epiderma dalgalı olup kutikula belirgin değildir. Yine bu türde stoma komşu hücrelerin durumuna göre çoğunlukla anisositik tipte, arada çok nadir anomositik tiptedir. 19

30 Şekil Rorippa islandica yaprak enine kesiti: Ty: Tüy, Üe: Üst epidermis, Mz: Mezofil (M.B: 4x4) Şekil Rorippa islandica yapraklarından alınan stoma hücreleri (M.B: 4x40) 20

31 4.4. Rorippa sylvestre (L.) Bess. (Brassicaceae) Sistematiği: Divisio: Spermatophyta Subdivisio: Angiospermae Classis: Magnoliopsida (Dicotyledoneae) Subclassis: Dilleniidae Ordo: Capparales Family: Brassicaceae Genus: Rorippa Scop. Species: R. sylvestre (L.) Bess. Sinonimleri: Sisymbrium sylvestre L. Nasturtium sylvestre (L) Tanımı: Sürünücü gövdeli çok yıllık bitkilerdir. Gövdeler dik uzanımlı cm boyunda olup oluklu bir yapıya sahiptir. Gövdeler tüylü veya tüysüz. Yaprakların tümü pinnat (az parçalı) ile pinnatisekt (derin parçalı) çok nadir en üst yaprakların hemen hepsi tamdır, dikdörtgenimsi, segmentler dişlidir. Sepaller sarımsı beyaz, mm, petaller parlak sarı, 3.5 mm boyutlarındadır. Petaller belirgin olarak sepallerden daha uzundur. Meyveler 7-18 mm boyutlarındadır ve meyve sapları dik ve horizantal olarak doğar. 21

32 Şekil Rorippa sylvestre nin genel görünümü 22

33 Coğrafik Yayılışı: Dünyada; Lübnan,Suriye, Rusya Federasyonu, Danimarka, İrlanda, İsveç, Büyük Britanya, Avusturya, Belçika, Çekoslovakya, Almanya, Macaristan, Hollanda, Polonya, İsviçre, Beyaz Rusya, Estonya, Letonya, Litvanya, Moldova, Rusya Federasyonun Avrupa da kalan kısmı, Ukrayna, Arnavutluk, Bulgaristan, Yunanistan, İtalya, Romanya, Yugoslavya, Fransa, Portekiz, İspanya Türkiye de; Edirne-Meriç, İstanbul-Rumelihisarı, Bolu-Abant, Amasya-Tersakan nehri, Ordu, Trabzon, Rize, Çanakkale-Pınarbaşı, Kütahya, Gediz Kütahya arası, Ankara- Çubuk su, Muş-Malazgirt, Muğla-Girdev, Antalya, Konya-Çumra-Küçük köy Bu tezde incelen bu tür Adıyaman-Gölbaşın dan toplanmıştır. A3 Bolu: Aladağ Yaylası, Çayırlık, 1350m, , M.Vural, 2178, GAZİ! A3 Bolu: Yukarı Soku Köyü, 800m, , M.Vural, 2722, GAZİ! Habitat ve İştirakçi Türler: R. sylvestre nemli çayırlarda, tarla kenarlarında veya su içerisinde yayılış göstermektedir. Beraber yayılış gösterdiği bitkiler: Salvinia natans (L.) All., Lemna minor L., Polygonum amphibium L.,Polygonum bisorta L., Alisma plantago-aquatica L., Ranunculus sphaerospermum Boiss &Blanche,Numphar luteum (L.) Sm.Nymphaea alba L., Potemogeton nodosus Pioret, Phragmites australis (Cav.) Trin. ex Steud., Typha latifolia L., Vicia peregrina L., Romeria hybrida (L.) DC., Papaver minus (Boiv) Meikle, Ranunculus arvensis L., Geranium dissectum L. Cardaria draba (L.) Desv. subsp. draba, Fumaria aspala Boiss., Capsella bursa-pastoris (L.) Medik., Ranunculus trichophyllus Chaix., Apium nodiflorum (L.) Lag., Plantago major L., Artedia squamata L., Turgenia latifolia (L.) Hoffm. Malva neglecta Wallr., Tamarix smyrnensis Bunge. R. sylvestre açık alanlarda Althaea officinalis L., Artedia squamata L., Turgenia latifolia (L.) Hoffm. ve Malva neglecta Wallr. türleri ile beraber görülmektedir Anatomik Özellikleri: Kök R. sylvestre de kökün en dış kısmında birkaç sıradan oluşan ekzodermis tabakası gözlenmektedir. Ekzodermisin altında geniş bir alan kaplayan parenkimatik korteks tabakası bulunmaktadır. Korteks hücreleri endodermise yakın bölgelerde daha küçük ve daha sıkı dizilimlidir. Endodermis birkaç sıra parenkimatik hücrelerden oluşmuştur. Ksilem elemanlarının etrafı kalınca bir şekilde sklerankimatik hücreler tarafından kuşatılmıştır. Öz parenkimatik hücrelerden meydana gelmiştir. Bu öz içerisinde ksilem kolları düzensiz bir şekilde dizilim göstermektedir. 23

34 Şekil Rorippa sylvestre kök enine kesiti: Ek: Ekzodermi,s Ko: Korteks, En: Endodermis, Ks: Ksilem(M.B: 4x4) Şekil Rorippa sylvestre kök enine kesiti: Ko: Korteks, En: Endodermis, Ks: Ksilem, Sl: Sklerankima hücreleri, Ks: Ksilem(M.B: 4x10) 24

35 Gövde R. sylvestre gövde enine kesitinde en dışta bir veya iki sıralı epiderma tabakası gözlenmektedir. Epidema hücreleri büyüklük bakımından birbirlerine benzemektedirler.korteks 6-10 sıra hücre tabakasından oluşmuş ve bol miktarda kloroplast içermektedir. Korteks hücreleri eliptik olup büyüklükleri bulundukları bölgelere göre değişiklik göstermektedir. Belirgin bir endodermis tabakası gözlenmemektedir. İnterfasiküler bölgelerde 5-6 sıralı kesintisiz, sklerankima hücrelerinin oluşturduğu sklerankimatik halka gözlenmektedir. Bu tabaka genellikle köklerde gözlenen periskl tabakası karşılık gelmektedir. İletim demeti kapalı kolleteral tiptedir. Floemin üstü sıkı dizilimli küçük çeperleri ince hücrelerden oluşmuştur. İnterfasiküler bölgelerde gözlenen sklerankimatik hücreler kısmen ksilemin etrafında da gözlenmekte ve interfasiküler bölgeyi kesintisiz hale getirmektedir. İnterfasiküler aktif olup yeni iletim demetleri oluşmakta olduğu gözlenmektedir. Öz bölgesi parenkimatik hücrelerden oluşmuş olup kloroplast içermemektedir. Öz bölgesindeki hücreler 5-6 sıralı olup hücrelerin büyüklükleri interfasiküler bölgeden özün iç kısımlarına doğru artmaktadır. Öz ün merkezi hücrelerin parçalanmasıyla boşalmıştır. Bu özellik yine nemli ortamda yaşayan bir çok bitki için karakteristiktir. Şekil Rorippa sylvestre gövde enine kesiti: Ep: Epidermis, Ko: Korteks, Fl: Floem, Ks: Ksilem (M.B: 4x4) 25

36 İletim demeti kapalı kolleteral tiptedir. Floemin üstü sıkı dizilimli küçük çeperleri ince hücrelerden oluşmuştur. İnterfasiküler bölgelerde gözlenen sklerankimatik hücreler kısmen ksilemin etrafında da gözlenmekte ve interfasiküler bölgeyi kesintisiz hale getirmektedir. İnterfasiküler aktif olup yeni iletim demetleri oluşmakta olduğu gözlenmektedir. Öz bölgesi parenkimatik hücrelerden oluşmuş olup kloroplast içermemektedir. Öz bölgesindeki hücreler 5-6 sıralı olup hücrelerin büyüklükleri interfasiküler bölgeden özün iç kısımlarına doğru artmaktadır. Öz ün merkezi hücrelerin parçalanmasıyla boşalmıştır. Bu özellik yine nemli ortamda yaşayan bir çok bitki için karekteristikdir. Şekil Rorippa sylvestre gövde enine kesiti: Fl: Floe, Ks: Ksilem, Sl: Sklerankima hücreleri(m.b: 4x10) Yaprak R. sylvestre yaprak enine kesitinde en dışta tek sıralı epiderma hücreleri bulunmaktadır. Epiderma ana damar enine kesitlerinde tek sıralı olarak gözlenmektedir. Palizat - sünger şeklinde farklılaşma göstermeyen mezofil, unifasiyal tipde ve 8-10 sıra seyrek dizilimli hücre tabakalarından meydana gelmiştir. Mezofil içerisinde seyrek dizilimli özellikle ksilem elemanları iyi gelişmemiş iletim demetleri gözlenmektedir. Alt epiderma tek sıra hücre tabakasından meydana gelmiştir. Yaprakların üst ve alt yüzeylerinde seyrek olarak basit tüyleri bulunmaktadır. Bazı kesitlerde ana damarın yanında diğer yan damarlarda mevcuttur. Damar üzerindeki epidermada bazı hücreler köşe oluşturmuş ve bu hücrelerin büyüklükleri diğer hücrelerden daha büyüktür. R. sylvestre epiderması da incelene diğer iki türde olduğu gibi dalgalı bir yapıya sahiptir. Stomaların komşu hücrelerinin durumuna bakılarak bu türde sadece anisositik tiptedir. 26

37 Şekil R. sylvestre yaprak enine kesiti(m.b: 4x4) Şekil Rorippa sylvestre yaprak enine kesiti: Üe: Üst epidermis, Mz: Mezofil, Ae: Alt epidermis(m.b: 4x10) 27

38 Şekil R. sylvestre yaprak tan alınan stoma hücreleri (M.B: 4x40) Şekil R. sylvestre yaprak tan alınan stoma hücreler (M.B: 4x40) 28

39 4.5. Palinolojik Çalışmalar Palinolojik çalışmalarda tez konusunu oluşturan üç türün polenleri ışık mikroskobunda çalışılmıştır. Rorippa islandica Polenlerde apertür(por yarığı) üç kolpalı(yarık), sphaeroid(yuvarlak) şekilli, poler eksenin ekvatoral eksene oranı (P/E) 1.04 µm, ortalama exin(dış zar) kalınlığı 1.87 µm, ortalama intin(iç zar) kalınlığı 0.8 µm dir. Ornemantasyon(dış zardaki süsler) reticulat(ağsı) yapılıdır. Diğer önemli özellikler Çizelge 5.1.de verilmiştir. Şekil Rorippa islandica ya ait polen şekilleri(m.b: 4x40) 29

40 Rorippa sylvestris Polenlerde apertür üç kolpalı, subprolat(basık, yarı yuvarlak) şekilli, poler eksenin ekvatoral eksene oranı (P/E) 1.16 µm, ortalama exin kalınlığı 2.21 µm, ortalama intin kalınlığı 0.7 µm dir. Ornemantasyon reticulat yapılıdır. Diğer önemli özellikler Çizelge 5.1.de verilmiştir. Şekil Rorippa sylvestre ye ait polen şekilleri(m.b: 4x40) 30

41 Rorippa amphibia Polenlerde apertür üç kolpalı, subprolat şekilli, poler eksenin ekvatoral eksene oranı (P/E) 0.95 µm, ortalama exin kalınlığı 2.15 µm, ortalama intin kalınlığı diğer türlere göre daha ince, 0.39 µm dir. Ornemantasyon reticulat yapılıdır. Diğer önemli özellikler Çizelge 5.1.de verilmiştir. Şekil Rorippa amphibia ya ait polen şekilleri(m.b: 4x40) 31

42 SONUÇ VE ÖNERİLER 5. SONUÇ VE ÖNERİLER Rorippa amphibia türü güney ve merkezi Avrupa, Yeni Zelanda, A.B.D., Portekiz, İspanya, Rusya, Japonya, Kanada, Azerbaycan ve ülkemizde yayılış göstermektedir. R. amphibia diğer iki türden alt yapraklarının derin parçalı, su içerisindeki yapraklarının ise tamamen ipliksi yapıya dönüşmüş olması ile kolayca ayırt edilebilmektedir. Üst yaprakları ise, kısa saplı bazen de kulakçıklıdır. Rorippa amphibia nın meyvesi 3-6 x 1-3 mm boyutundadır. Dişi organın meyve üzerindeki uzantısı yaklaşık 2 mm dir. R. islandica da ise meyve 4-9x1.5-2 mm, R. sylvestre de ise 7-18x 1-3 mm boyutlarındadır. Bu iki tür morfolojik olarak birbirine benzerlikler göstermektedir. Fakat meyve boyutları bu üç türü birbirinden ayırt edebilecek taksonomik karakter olarak gözlenmektedir. Bu sonuçlarımız Flora of Turkey de belirtilen meyve karakterleri ile de uyum içerisindedir. Çizelge 5.1. Çalışılan Morfolojik Özellikleri Bakımından karşılaştırılması Morfolojik Karakterler R.islandica R.amphibia R.sylvestre Bitki Boyu cm cm cm Alt Yaprak Şekli Pinnat-pinnatifid Pinnat-pinnatifid pinnat- pinnatisekt Üst Yaprak Şekli Parçalı,kulakçıklı basit Basit, dikdörtgenimsi Sepal Petal Oranı Sepaller petallerden Sepaller petallerden Sepaller petallerden uzun kısa kısa Sepal Rengi Sarı-yeşil Kirli sarı-yeşil sarımsı beyaz Petal Rengi Soluk sarı Parlak sarı Parlak sarı Meyve Boyutları mm 3-6 x 1-3 mm 7-18x 1-3 mm Çalışılan Rorippa türlerinde mezofil palizat sünger farklılaşması göstermemekte olup unifasiyal tipdedir. Halbuki diğer Brassicaceae familyasına ait cinslerde mezofil yapısı oldukça değişkendir. Crambe maritima Linn., Moricondia arvensis (L) DC dir. Lepidium sativum Linn. ve Capsella bursa-pastoris (L) Medik. de gövdenin indirgenmiş parçalarının yapraklarında dorsiventraldir. Palizat dokusu aynı türlerin üst gövde yapraklarında her iki yüzey arasındadır. Cakile edentula (Big) Hook. da palizat dokusu her iki yüzey arasındadır. Bunula birlikte Cakile maritima Scop da mezofil Rorippa da olduğu gibi palizat ve sünger olarak farklılaşmamıştır.(ayırt edilemez). Mum genellikle her iki yüzeyde de salgılanmaktadır. Palizat dokusu 1-3 tabakadan meydana gelmiştir. (Esau., 1976; Fahn, 1965; Metcalfe ve Chalck, 1957). 32

43 SONUÇ VE ÖNERİLER Çalışılan Rorippa türlerinde yapraklar tüysüz veya basit dallanmamış tüylerden meydana gelmiştir. Halbuki diğer Brassicaceae cinslerinde tüylerin şekilleri çok değişik formdadır. Glandular olmayan tüyler çoğunlukla basit fakat dallanmış, genellikle T- şeklinde, ve yıldızsı tüyler bulunur. T-şeklindeki tüyler Lesguerella spp. de 4 koldan birisine ve Farsetia, Lablari, Erysimum, Draba nın türlerinde plakaya sahiptir. Glandular tüyler Sterigma, Parya, Matthiola, Hesperis, Descurainea, Chorispora, Bunias, Achonium un türlerinde disk, bir veya çok hücreli bir kafa ve çok hücreli bir saptan meydana gelmektedir. Basit ve dallanmış tüyler ayrı ayrı olduğu gibi birliktede olabilmektedir. Glandular tüyler genellikle diğer türler arasında bulunabilir (Esau., 1976; Fahn, 1965; Metcalfe ve Chalck, 1957). Stomalar hipostomatik olup, alt yüzeyde gözlenmektedir. Stoma tipik olarak Cruciferus dışında bazen, örneğin Sabuloria da genellikle her iki yüzeyde bulunur ve Treitel e göre L. rediviva Linn. ve Lunaria annua Linn. (syn. L. biennis Moench) de alt yüzeyde sınırlıdır. Stober Lepidium sativum ve Capsella bursa-pastoris in rozet yapraklarındaki cauline de çok ama çok fazla olan stomayı kaydetmiştir. Fakat Treitel ve Stober in incelediği bu iki türdeki cauline yapraklardan birincisi çok geniş ve çok elongated rozet yaprak şekline sahiptir. Araştırmacılar ayrıca, bu iki türde stomanın büyüklük ve şeklinin değişken olduğunu tespit etmişlerdir. Aynı zamanda bu değişiklik bir tek yaprağın farklı parçalarında olabileceği gibi türün farklı bireylerinde de yine bu değişikliğe rastlanabileceğini bildirmektedirler. Gövde tek tabakalı epidermaya sahiptir. R. islandica türünde diğer iki türden farklı olarak ara ara epidermal hücrelerin arasında büyük hücreler gözlenmektedir (Şekil ). Brassicaceae familyasına ait Diplotaxis harra (Forsk) Boiss., Zilla spinosa (L) Prantl (syn. Zilla myogroides Forsk.) gibi türlerde epidermis genellikle 2 tabakalıdır. Çalışılan türlerde, gövde korteksi kloroplast içermektedir (Esau., 1976; Fahn, 1965; Metcalfe ve Chalck, 1957) Çalışılan her 3 türün iletim dokusu kollereral demetlerden meydana gelmiştir. Floem ve ksilemi çevreleyen interfasiküler bölgelerde de bol olarak gözlenen kesintisiz alan oluşturan sklerankima hücreleri gözlenmektedir.kambiyum gövdede sürekli bir halka oluşturmaktadır. İncelenen üç türde de interfasiküler bölgelerde yeni meydana gelmiş küçük demetlerin varlığı bunu göstermektedir. İnce gövdeli türlerde ksilem enine kesitte göründüğü gibi kapalı bir silindir oluşturur, damarlar dağılmış durumdadır. Yapının bu tipinin çok fazla azaldığı veya merkezi ışınların kabul edilebilir şekilde bulunmaması ile desteklenir. Örneğin; Alyssum spinosum Linn., Lepidium sativum Linn.,(yaşlı gövdelerinde), Arabis albida Stev., Draba sp., Iberis sempervirens Linn., Isatis tinctoria., Matthiola incana (L) R.Br. de olduğu gibi. örnekler üzerinde kambium devamlı bir halkalı şekle sahiptir. Bu durum aynı şekilde Brassica, Crambe, Lunaria cinslerin türlerinde ve muhtemelen Brassicaceae nın diğer çoğu cinslerinde de iyi bir şekilde gözlenmektedir (Esau., 1976; Fahn, 1965; Metcalfe ve Chalck, 1957). 33

44 SONUÇ VE ÖNERİLER Brassicaceae familyasının kök anatomisinde primer kök anatomisi genellikle iki ksilem kol (diark) içermektedir. Bunun yanı sıra dört kollu (tetraark) ksilem yapısına Cochlearia da rastlanmaktadır. Çalıştığımızı Rorippa türlerinde proto ksilem kolları düzenli kollar oluşturmamaktadır.(çizelge 5.2) Bu özelliği ile diğer Brassicaceae cinslerinden ayrılmaktadır (Esau., 1976; Fahn, 1965; Metcalfe ve Chalck, 1957). Çizelge 5.2. Çalışılan Anatomik Özellikleri Bakımından karşılaştırılması Anatomik karakterler R.islandica R.amphibia R.sylvestre Gövde Epidermis 1 sıralı, nadir çift sıralı 1 veya 2 sıralı 1 veya 2 sıralı Sayısı Kökte İletim demetlerinin şekli düzensiz radyal düzensiz(sklerankimati k hücrelerle çevrili) Öz Işınları belirgin 4-5 sıralı belirgin değil belirgin 3-5 sıralı Kök Endodermis Sayısı 2-3 sıralı Tek sıralı birkaç sıralı Ekzodermis Durumu hafif mantarlaşmış parçalanmış, birkaç birkaç sıralı sıralı Yaprakta mezofil tipi unifasiyal unifasiyal unifasiyal Rorippa sylvestre polenleri diğer ikisinden daha büyüklük olarak farklıdır. R. İslandica nın şekli diğer ikisinden farklı olarak yuvarlaktır. R. amphibia ve R. sylvestre nin polen şekli basık yuvarlaktır.bunun dışında üç türün polenleri de birbirine benzer özelliktedir. Çalışılan türlerin genel palinolojik özellikleri Brassicaceae familyasının polen karekterleri ile uyum içerisindedir (Doğan ve İnceoğlu 1990; Ertdman, 1952; Feagri ve Iversen, 1964; Hyde ve Adams, 1938; İnceoğlu ve Karamustafa, 1977). Çizelge 5.3. Çalışılan türlerin palinolojik özelliklerinin karşılaştırılması Türler Polar uz. Ekvatoral Kolpus Kolpus eni Apokolpium Ekzin İntin Amb uz. uzunluğu R. islandica R.sylvestre R. amphibia

45 KAYNAKLAR KAYNAKLAR Al-Shehbaz, İ.A., 1988(a). The Genera of Arabideae (Cruciferae; Brassicaceae), the Southeastern United States. Arnold Arbor. 69: Al-Shehbaz, İ.A., 1988(b). Rorippa beckii (Brassicaceae), a New Species from Bolivia, Novon, Vol. 1, No. 1. (Winter, 1991), pp Bleeker, W., Hybridization and Rorippa austriaca (Brassicaceae) invasion in Germany, Molecular Ecology. 12: Boissier,E., Flora Orientalis,1-5 and Supp., Geneve et Basel Coode, M.J.E, Cullen, J, Genus Rorippa. In Davis (Eds.) Flora of Turkey and East Aegean Islands, Edb. Univ. Pres, Vol. 1: Çırpıcı, A., Türkiye nin Flora ve Vejetasyonu Üzerindeki Çalışmalar, Doğa Türk Botanik Dergisi, 11,2. Doğan C ve İnceoğlu, Ö., Türkiyenin bazı Isatis L. taksonlarının polen morfolojisi. Doğa-Tr J of Botany14: s Dreyer, LL. & Jordaan M., Brassicaceae. In: Seed Plants of Southern Africa (ed. O.A. Leistner). Strelitzia 10: National Botanical Institute, Pretoria. Ebel, A. L., About distribution of species of genus Rorippa Scop. (Brassicaceae) within Siberia // Krylovia. Vol. 2. No. 1. P Erdtman G., Pollen Morphology and Plant Taxonomy. Uppsala: Almqvist & Wiksells. pp Esau, K., 1976, Anatomy of Seed plants, California Univ. Pres. Faegri, K., Iversen J., Testbook of Pollen Analysis. Munsgard, Copenhagen. Fahn, A., 1965., Plant Anatomy, Pergamon Pres Ltd. Garnock-Jones, P.J., Rorippa (Cruciferae, Arabideae) in New Zealand, New Zealand Journal of Botany, 1978, Vol. 16: Hyde H.A., Adams, K.F., An Atlas of Airborne Pollen Grains. ST. Martin s Press 1, London, Newyork. İnceoğlu, Ö., Karamustafa, F., The pollen morphology of plants in Ankara region II. Cruciferae. Comm Fac Sci.niv Ank Series C2 21(6): s

46 KAYNAKLAR Kapp, R.O., How To Know Pollen and Spores. WMC Brown Company publishers, Dubuque, lowe, ISBN , pp. 97. Klimešova, J., Martínková, J., Kočvarová, M., 2004 Biological flora of Central Europe: Rorippa palustris (L.) Besse, Flora 199, Martínková, J., Kocˇvarová, M., Klimešová, J., Resprouting after disturbance in the short-lived herb Rorippa palustris (Brassicaceae): an experiment with juveniles, Acta Oecologica 25, Metcalfe, C.F., Chalck, L., Anatomy of Dicotyledons I, Oxford at the Clarendon Press. ; Ozban, M., Mikropreparasyon Yöntemleri, İst. Üniv. Yay s:15-22 Pavlik, B. et al., Conservation Strategy for Tahoe Yellow Cress(Rorippa subumbellata). Tahoe Regional planning Agency. Valentina DH., Rorippa Scop. In: Tutin et al., eds. Flora Europaea, Cambridge: Cambridge University press, Vol. 1: Wodehouse, R.P., Pollen Grains. Their Structure, Identification and Significance in Science and Medicine. Hafner Publish. Company. pp NewYork and London Yıldırımlı, Ş., The Chorology of the Turkish Species of Brassicaceae, Buddlejaceae and Buxaceae Families, The Herb Journal of Systematic Botany, 8, 1,

47 ÖZGEÇMİŞ ÖZGEÇMİŞ tarihinde K.Maraş ta doğdum. İlk, Orta ve Lise eğitimimi K.Maraş ta tamamladım. Lisans Eğitimimi yılları arasında Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümünde tamamladım. Lisansüstü eğitimimi KSÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Biyoloji Ana Bilim Dalında devam ettirmekteyim. Ayşe TÜRE 37