ÇAYBAŞI İLÇESİNİN TARİHİ

Transkript

1 ÇAYBAŞI İLÇESİNİN TARİHİ İlçemizin tarihi M.Ö yıllarına yani eski Yunan ın en parlak devri olan klasik döneme dayanır. İlçemizde yaşayan halkın büyük kısmı Osmanlı Rus savaşından sonra Kafkaslardan (Batum) gelip Köklük, Akbaba Köylerine; 1960 lı yıllara kadar Çilader olarak anılan ve Çağlayan, Çınar, Çandır Mahallelerinden oluşan şimdiki Çaybaşı Merkezinin bir kısmına yerleşmişlerdir. Çilader isminin veriliş sebebi Osmanlı devletinin son dönemlerinde üretimin çok düşük, yetişkin insanların askerde, cephelerde bulunması nedeniyle, yorgun ve fakir düşen halkın büyük çoğunluğunun bir yandan yoksullukla bir yandan da Ermeni ve Rum çeteleri ile mücadele etmek zorunda kalmış olması, bu mücadelenin kazanılmasında halkın çok çile ve eziyet çektiğinden dolayı yöreye çile çekmekten Çileder adının verildiği rivayet edilmektedir yılında Çilader ismi Türk Dil Kurumunca değiştirilerek Akçay ile Cüri Çayları arasında yer alması nedeniyle ÇAYBAŞI yapılmıştır. Çileder adıyla kurulan köy daha sonra Çilader olarak adını değiştirmiş ve 1930 yılında devletin ilk yatırımı olan karakol hizmetini alarak İkizce ve çevresine de hizmet vermeye başlamıştır yılında Çilader Köyüne ilk kır pazarı açılmış, Pazar yeri etrafında hızlı bir yapılaşma meydana gelince 1955 yılında Nahiye (Bucak) unvanını almıştır.1960 yılında İl Genel Meclisi kararıyla Çaybaşı adını almıştır.1972 yılında Sarıcaerik Köyü ile birleşerek belediye kurulmuştur. 21 Mayıs 1991 yılında TBMM kararı ile İlçe hüviyetine kavuşmuş olup, 09 AĞUSTOS 1991 yılında ilçe olarak faaliyete geçmiştir. İlçemiz Karadeniz Bölgesinin Orta Karadeniz bölümünde, deniz sahilinden 20 Km içeride, Ordu ilinin güneybatısında yaklaşık hektar yüzölçümü ile yer alır. Toprak yüzünün bitki örtüsü ile kaplı olması, yıl boyunca yağan yağmurların düzenli düşmesi, erozyon tehlikesinin az olmasına rağmen sadece ekili, meyilli tarım alanlarında aşırı yağışlar nedeniyle su erozyonu yaşanmaktadır. İlçemizin kuzey ve doğusunda Ünye, batısında İkizce, güneyinde Akkuş ilçeleri bulunmakta olup, İlçemizin deniz seviyesinden yüksekliği en düşük nokta 350 metre, ilçe merkezi 480 metre, en yüksek nokta ise 1050 metre civarında olup, Ordu iline uzaklığı 98, Ünye ilçesine 28, İkizce ilçesine 7, Akkuş ilçesine de 40 km dir. İlçe merkezi ile İlküvez Beldesi dışındaki yerleşim birimleri dağınık vaziyet arz etmektedir. Arazinin karakteristik yapısı engebeli, inişli çıkışlı olup, genel olarak fındık ve orman örtüsü ile kaplıdır. İlçemizde Karadeniz iklimi hüküm sürmektedir. Her mevsim yağışlı, yazlar sıcak ve yağışlı, kışlar ılık geçmektedir.

2 MANASTIR KÖYÜ ŞEHİTLERİ ANITI Ermeni Katliamlarını Anlatan Anıt Dünyaya Türklerin kendilerini katlettiği yalanlarını yayan Ermenilerin Çaybaşı nda yaptığı katliamlar yürekleri burkuyor Dünya Savaşı yıllarında Rum çetelerinin yanı sıra Rusların yardımıyla harekete geçen Ermenilerin saldırı ve tecavüzleri de görülmektedir. Ermenilerin birçoğu düşman kuvvetlerinin yanında Türklere karşı savaşmışlardır. Cephe gerisinde de komitacı Ermeniler, kadın, çocuk, yaşlı ayrımı yapmaksızın katliamlara girişmişlerdir. Aynı şekilde Manastır köyüne gelen Ermeni çeteleri, ahaliden bazılarını kurşuna dizdikleri gibi bir kısmının da başını kazığa geçirmişlerdir. Ünye Jandarma Komutanı Yüzbaşı Ahmet Halit in 9 Eylül 1919 tarihli raporunda genel harbe katılarak evini ve ailesini geride bırakarak Müslüman Türk erkeklerinin yokluğundan faydalanan Rusya dan silahlı olarak dönen Ermeni çetelerinin köyleri basarak büyük katliamlar yaptıkları anlaşılmıştır yılları arasında Ordu nun Çaybaşı İlçesinde Ermeniler tarafından katledilen Türklerin hikâyesini katledilen Köylülerin oğulları ve torunları tüylerimizi diken diken edecek açıklamalar yaptılar. Burası Çaybaşı İlçesi; Tekke Mahallesi ile Eğribel Köyü arasında bulunan Manastır Köyü Şehitleri Anıtı. Ya da burası sözde Ermeni soykırımı iddialarıyla karşımıza çıkan Fransa ya verilecek en güzel cevabın yeri belki de yılları arasında Rusya dan Çaybaşı na gelen Ermeni çetelerin İlçemizde yaptığı katliamın ve zulmün kanıtı olan bu anıt 2007 yılında İlçemiz Kaymakamlığı tarafından yaptırılmıştır. ANITTA KATLEDİLEN 15 KİŞİNİN ADI VAR Üzerinde dalgalanan al bayraklarla Şehitleri unutturmayan anıt Çaybaşı-İlküvez karayolunda bulunuyor. İlçede o zaman yaşananlar ise insanın kanını dondurur cinsten ermeni çetelerinin elinden 17 yaşında üç genç varmış. Hasan, Musa ve Veysel. Üçünü Ermeniler evlerinin yanında yakalayarak, ellerini arkalarından sıkı sıkıya bağlamışlar. Hasan ile Musa Veysel e demişler ki Oğlum bunlar bizi zaten kesmeye niyetlenmişler, öyle konuşuyorlar.

3 Bizim kıpırdama şansımız yok. Sen kaça bilirsen bir fırsatta kendini kaçmaya hazırla Ermenilerin başı olan Sürop ara sıra da ellerinde ki bağları kontrol etmeye adam gönderirmiş. Kontrol sırasında Veysel ellerini daha çok sıkarmış. Elleri çok sıkı diye Ermeni ellerini bağlayan bağı biraz gevşetmiş. O sırada evin yakınlarında bulunan ve bu durumdan habersiz olan yaşlı bir kadın inek otlatıyormuş. İnekler huysuzluk yapıp mısır tarlasına kaçınca. Kadın hayvana öfkelenerek gâvurun malları diye bağırmış. Bunu duyan Ermeniler bu bize hakaret ediyor diye silahını ve dikkatlerini kadına çevirince, Veysel bu fırsattan yararlanarak kaçmaya başlamış. Ermenilerin başı olan Sürop kaçan Veysel i vurmaları için emir vermişler. Bu esnada çapraz koşu yaparak kaçmaya çalışan Veysel i ateş eden Ermeniler vuramamış. Ermeni başı olan Sürop diz çökerek ancak Veysel i kolundan ve sıyırtma vurabilmiş. Bu esnada kaçan Veysel oradaki yükseltiden aşağı doğru kendini bırakarak ağaçların, dikenlerin arasından dereye kadar yuvarlanmış. Dereye indiğinde ayaklarının altı ayakkabıda olmadığı için hep patlamış. Ayak kemikleri görünüyormuş. Tabi ki Veysel burada bayılmış. Ermeniler ağaçlardan çalılardan Veysel i görememişler. Veysel i orada yaşayan diğer köylüler bulmuş ve evlerinde saklayarak yardım etmişler. Ermeniler Hasan ile Musa nın başlarını gövdelerinden ayırarak kesmişler. O zaman Osmanlı yolu diye bir yol varmış. Sağına ve soluna iki kazık çakmışlar. Hasan ile Musa nın başlarını o kazıklara geçirmişler. Bir hafta öyle kalmış. Korkudan kimse oraya yaklaşamamış. Ermeni adam tüfeği ile ateş ederek cesetlerin başına gelen kargaları vuruyormuş. Bunları anlatan kadın dayanamamış, bir merkep bulup cesetlerin yanına gitmiş. Hasan ile Musa nın gövdesini ve başını çuvallara koyarak, ormandan odun yüklemiş gibi oradan alıp aşağıda ki mezarlığa götürmüş. Kadınlar Hasan ile Musa yı orada ki mezarlığa defnetmişler. Mezar yeri kazanlara da yine Ermeniler tarafından aralıklı olarak tepelerden ateş edildiği söylenir dedi. Tekke Mahallesi ve Eğribel Köyü sakinleri yakınlarının mezarı başında anlattılar yaşananları. Köylülerden biri Dayımı Ermeniler öldürmüş. Cenazesini kadınlar defnetmişler derken, bir diğeri ise Ermeniler ailelere katliam yapıyorlarmış. Bir eve girmişler. Kadınların karınlarını deşerek katletmişler. Geride kalan 75 yaşında ki yaşlıyı öldürmüşler.10 yaşında ki çocuğu da tüfekle vurmuşlar diyerek anlattı. KÜLTÜRÜMÜZ İlçemiz Gürçek mahallesinde ikamet eden 80 yaşındaki Ali AK tarafından kültürümüzü devam ettirmek için sepet yapımına devam etmektedir.

4 TARIM İlçemizde bazı köylerimizde tarım ekiminde hayvan (Öküz) kullanılarak ekim yapılmaktadır. TARİHİ ŞELALELERİMİZ KAZAN KAYA ŞELALESİ İlçemiz Yenicuma Mahallesi sınırları içerisinde bulunan Kazan Kaya Şelalesinin İlçemize uzaklığı 3 Km dir. Şehir merkezinden Kazan Kaya Şelalesine yolun 2,5 Km sini araçla, 500 metrelik kısmına ise yürüyerek ulaşabilirsiniz. İlçemizde konaklamak için Öğretmenevi bulunmaktadır.

5 KAPILI ŞELALESİ İlçemiz Kapılı Köyü sınırları içerisinde bulunan Kapılı Şelalesinin İlçemize uzaklığı 18,5 Km dir. Şehir merkezinden Kapılı Şelalesine araçla ulaşım mümkündür.

6

7 AŞIKLI ŞELALESİ İlçemiz İlküvez Beldesine bağlı Aşıklı Mahallesi sınırları içerisinde bulunan Aşıklı Şelalesinin İlçemize uzaklığı 16 Km dir. Şehir merkezinden Aşıklı Şelalesine yolun 15 Km sini araçla, 1 Km kısmına ise yürüyerek ulaşabilirsiniz.

8 TARİHİ AĞAÇ KÖPRÜ İlçemiz Kapılı Köyü sınırları içerisinde yayaların kullanımı için bulunan Kapılı- Kurtboğaz Mevkiini Akkuş İlçesine bağlayan Kapılı (Ağaç) Köprüsünün İlçemize uzaklığı 18 Km dir. Şehir merkezinden Kapılı (Ağaç) Köprüsüne 17,5 Km sinin araçla, 500 metrelik kısmını ise yürüyerek ulaşabilirsiniz..

9 TARİHİ SU DEĞİRMENİ İlçemiz Kapılı Köyü sınırları içerisinde bulunan Kapılı su değirmeni İlçemize uzaklığı 18,5 Km dir. Şehir merkezinden Kapılı Su değirmenine araçla ulaşım mümkündür. İlçemizde konaklamak için Öğretmenevi bulunmaktadır.

10

11 YENİCUMA MAHALLE CAMİİ

12

13

14 Ünye-Samsun Devlet Karayolları 3. km. sinde Samsun istikametinden 20 km. içeride yer alan İlçemiz Merkezine 3 km. mesafede Cüri Deresinin hemen kenarında bulunan cami yaklaşık dıştan 9 x 8 ebatında tamamen ahşap şekilde 1864 tarihinde yapıldığı ifade edilmektedir. Cami 50 cm lik taş bir platform üzerinde ahşap kirişler üzerine oturmaktadır. Caminin ana girişi doğu cepenin kuzey köşesinde kaştan yapılmış 3 basamakla çıkılarak 8 x 2, 90 m. Ebatlarına doğu batı istikametinde geniş bir hol e girilmektedir. Bu hol ün orta kısmındaki çift kanatlı kapı ile caminin iç kısmına girilmektedir. İki katlı ahşap ev görünümünde olan caminin birinci kat ile ikinci kat arasındaki kirişlerin iç kısımları değişik geometrik şekilde oymalarla süslenmiştir. İçteki asıl cami haremine giriş kapısı üzerinde de yine ahşap oyularak değişik geometrik şekillerden ve sarman motiflerden oluşan süslemeler yer almaktadır. Caminin mimberi ve mihrabı da ahşaptır. Camide kullanılan tahtalar yaklaşık 5 cm. kalınlığında ve tamamen birbirine giyme şeklinde çivi kullanılmadan duvarlara monte edilmişlerdir. Camide mihrap önünde 7 ahşap sütun üzerine oturan kadınlar mahfili doğu cephede 2 m. Arkada 4 sütun ile desteklenmiştir. Sütunların bir kısmı yenilenmiştir. Sütunlar ve sütun başlıkları da değişik oyma şekillerle süslenmiştir. Sütunlar alt kattada tavana kadar ilave edilerek devam ettirilmiştir. Ayrıca mahfil ön kısmı ahşap parmaklıklarla çevrelenmiştir. Caminin mihrap bölümünde tavan kademelendirilerek kademeli bir ahşap kubbe görüntüsü verilmeye çalışılmıştır. Caminin tarihi ile ilgili bir kitabe bulunmamakla birlikte cami içi mekâna giriş kapısı üzerinde tam okunmayan bir tarih yer almaktadır. Yörenin yaşlı insanları bu kapalı hol kısmının sonradan ilave edildiğini orjinalinde burada H.1238 tarihi yer aldığını belirtmektedir. Bu tarihin ilk rakamının geldiği yere ilave giriş oturtulduğu için silinmiştir. Caminin çatısı kırma çatı şeklinde olup, alaturka kiremit ile kaplanmıştır. Caminin doğu güney ve batı cephelerinin alt kısmında birer tane giyotin tipi pencere yer almaktadır. Üst kısmında ise ahşap kesilerek göz pencere şeklinde 3 pencere açılmıştır.

15 KARGALI MAHALLESİ CAMİİ

16

17 Ünye-Samsun Devlet Karayolları 3. km. sinde Samsun istikametinden 20 km. içeride yer alan İlçemiz Merkezine 2 km. mesafede Akbaba Köyü yolu üzerinde yer alan cami yaklaşık dıştan 9 x 10 ebatında tamamen ahşap şekilde H tarihinde yapıldığı ifade edilmektedir.

18 Cami 50 cm lik taş bir platform üzerinde ahşap kirişler üzerine oturmaktadır. İki katlı ahşap ev görünümünde olan caminin birinci kat ile ikinci kat arasındaki kirişlerin iç kısımları değişik geometrik şekilde oymalarla süslenmiştir. Caminin mihrap bölümünde tavan kademelendirilerek kademeli bir ahşap kubbe görüntüsü verilmeye çalışılmıştır. Caminin tarihi ile ilgili bir kitabe bulunmamakla birlikte cami iç mekâna giriş kapısı üzerinde okunamayan bir tarih yer almaktadır. Caminin çatısı kırma çatı şeklinde olup, alaturka kiremit ile kaplanmıştır. Caminin doğu güney ve batı cephelerinin alt kısmında birer tane giyotin tipi pencere yer almaktadır. ÇAYIR MAHALLE CAMİİ

19 Ünye-Samsun Devlet Karayolları 3. km. sinde Samsun istikametinden 20 km. içeride yer alan İlçemiz Merkezine 800 M. mesafede yer alan cami yaklaşık dıştan 10 x 10 ebatında tamamen ahşap şekilde H.1271 tarihinde yapıldığı ifade edilmektedir Cami 50 cm lik taş bir platform üzerinde ahşap kirişler üzerine oturmaktadır. İki katlı ahşap ev görünümünde olan caminin iç alt kısmı lambir ile kaplanmış olup, herhangi bir oyma işçiliği bulunmamaktadır. Tarihi olup olmadığı konusundaki tescil işlemleri ile ilgili İl Kültür Müdürlüğünden teknik elemanlarınca araştırma yapılacağı müftülüğümüze bildirilmişti. Caminin avlusunda 8 x 8 ebatında camide olduğu gibi 50 cm.lik taş platform üzerinde tamamen ahşaptan bir oda bulunmaktadır. Tek katlı ev görünümü şeklindedir. 2 adet giyotin tipi pencere yer almaktadır yıl öncesi karakol ve milli eğitim hizmetlerinde kullanılmıştır.

20 Ayrıca caminin avlusunda H tarihinde yapılmış çeşme bulunmaktadır. Halen faaliyet vermektedir. Çeşmenin etrafı 4 köşeli olarak yumuşak taşla çevrilmiş ve üstü beton ile kaplanmıştır.