ORMANCILIK HUKUKU (Ders Notu)

Transkript

1 T.C. SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ ORMAN FAKÜLTESİ ORMANCILIK HUKUKU (Ders Notu) Hukukun Kavramı ve Anlamı, Hukukun Temel Kaynakları ve Hukuksal Mevzuat, Türkiye de Ormancılığın ve Ormancılık Mevzuatının Gelişimi, Anayasa da Ormancılıkla İlgili Hükümler, 6831 Sayılı Orman Kanunu, 2924 Sayılı Orman Köylülerinin Kalkınmalarının Desteklenmesi Hakkında Kanun, 2873 Sayılı Milli Parklar Kanunu, 4122 Sayılı Milli Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolü Seferberlik Kanunu, 4856 Sayılı Çevre ve Orman Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun, 3234 Sayılı Orman Genel Müdürlüğü Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun, 4915 Sayılı Kara Avcılığı Kanunu, 4342 Sayılı Mera Kanunu, Ormancılıkla İlgili Yönetmelikler, Tamimler Yrd. Doç. Dr. Ahmet TOLUNAY Orman Mühendisliği Bölümü Ormancılık Ekonomisi Anabilim Dalı Öğretim Üyesi ISPARTA 2004

2 ii ÖNSÖZ Ormancılık Hukuku adlı bu ders notu Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi öğrencilerinin ders notu gereksinmesini karşılamak amacıyla hazırlanmıştır. Ders notunun hazırlanmasında; Ormancılık Ekonomisi Anabilim Dalı Araştırma Görevlileri; Hasan ALKAN, Mehmet KORKMAZ ve Serap FİLİZ in emeği geçmiştir. Katkılarından dolayı kendilerine teşekkür ederim. Ders notunun öncelikle fakültemiz öğrencilerine ve konu ile ilgilenenlere faydalı olmasını dilerim. Yrd. Doç. Dr. Ahmet TOLUNAY Isparta Eylül 2001

3 iii İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ... i İÇİNDEKİLER... ii 1. Giriş Hukuk Kavramı ve Anlamı Hukukun Temel Kaynakları ve Hukuksal Mevzuat Anayasa Kanunlar Kanun Hükmünde Kararnameler Yönetmelikler Türkiye de Ormancılığın ve Ormancılık Mevzuatının Gelişimi Türkiye Ormancılık Mevzuatı Anayasa da Ormancılıkla İlgili Hükümler Ormancılıkla İlgili Kanunlar Ormancılıkla İlgili Yönetmelikler Ormancılık Mevzuatları ve Uygulamaları Sayılı Orman Kanunu Orman Köylülerinin Kalkınmalarının Desteklenmesi Hakkında 2924 Sayılı Kanun Sayılı Milli Parklar Kanunu Sayılı Milli Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolü Seferberlik Kanunu Sayılı Kara Avcılığı Kanunu Sayılı Mera Kanunu Sayılı Çevre ve Orman Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Sayılı Orman Genel Müdürlüğü Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Orman Kadastrosu ve 2/B Maddesinin Uygulanması Hakkında Yönetmelik KAYNAKÇA

4 1. Giriş Bu gün Dünya üzerindeki çeşitli sorunlara bakıldığında, ormanların stratejik bir kaynak konumuna geldiği görülmektedir. Ormancılık günümüzde sürdürülebilir kavramı ile anılmaktadır. Bu bağlamda sürdürülebilir orman yönetimi en çok kullanılan bir terim olmaktadır. Bu terimlerin ve kavramların ortaya çıkmasında orman kaynaklarının yönetiminde elde edilen deneyimler olduğu kadar ülkeden ülkeye farklılıklar gösteren ormancılık sorunları da etkili olmaktadır. Ormancılık sorunları ülkelerin yürüttükleri ormancılık faaliyetlerini de belirlemektedir. Ormancılık etkinliklerini yürütecek olan kurumun şekillenmesinde hukuksal anlamda konumunun belirlenmesinde bu durum etkili olmaktadır. Öte yandan yapılacak ormancılık etkinliklerinin hukuksal konular içinde ele alınma şekli yine ülkelerin sahip oldukları ormancılık özelliklerine göre belirlenmektedir. Örneğin kadastro ve mülkiyet sorunlarını çözmüş olan ülkelerde ormanın tanımı hukuksal mevzuat içinde yer almazken, mülkiyet rejimi oturmamış ve orman alanlarının sınırları çizilmemiş ülkelerde orman tanımının yapılmasının kesin yarar olduğu görülmektedir. Ülkelerin ormancılık sorunları, orman teşkilatlarının hangi yapıda ve hangi görevleri üstlenmesi gerektiğini de ortaya koymaktadır. Örneğin ülkemizde ormancılık örgütü Orman Bakanlığı bünyesinde teşkilatlanmış olup, bünyesinde ana hizmet birimleri olarak Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolü Genel Müdürlüğü (AGM), Milli Parklar ve Av-Yaban Hayatı Genel Müdürlüğü (MPAG) ve Orman Köy İlişkileri Genel Müdürlüğü (ORKÖY) ile bağlı kuruluş olarak Orman Genel Müdürlüğü (OGM) bulunmaktadır. Her Genel Müdürlüğün üstleneceği ve yapacağı görevler; 3800 Sayılı Orman Bakanlığı Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun ile 3234 Sayılı Orman Genel Müdürlüğü Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun da belirtilmiştir. Öte yandan her Genel Müdürlüğün görev alanına giren ihtisas kanunları da vücuda getirilmiş olup bunlar; 6831 Sayılı Orman Kanunu, 2924 Sayılı Orman Köylülerinin Kalkındırılmalarının Desteklenmesi Hakkında Kanun, 2873 Sayılı Milli Parklar Kanunu, 4122 Sayılı Milli Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolü Seferberlik Kanunu olarak kendilerini göstermektedir. Orman Fakültelerinde ormancılık eğitimi gören ve bu eğitim sonucunda Orman Mühendisi unvanını alarak Orman Bakanlığı bünyesindeki birimlerde görev yapacak kişilerin temel hukuk bilgisi ile birlikte, ormancılık alanındaki mevzuatları ve uygulama şekillerini bilmesi gerekmektedir. Mühendis; teknik bilgi açısından ne kadar iyi donanımlı ve yetişmiş olursa olsun, Türkiye de ormancılık hizmetlerinde görev yapabilmesi için ormancılık hukuku bilgisine sahip olması ve bunu özümsemesi gerekmektedir. Ormancılık Mevzuatı ve Uygulamaları adlı ders notu bu noktalardan çıkılarak hazırlanmıştır. Ders notuna öncelikle temel hukuk bilgileri konularında kısa hatırlatmalar yapılarak başlanmıştır. Kuşkusuz Orman Mühendisliği Bölümü öğrencileri, 2. Sınıfta Genel Hukuk Esasları dersini almış durumdadırlar. Bu giriş sadece genel hatırlatmaları içeren kısa bilgiler şeklinde ele alınmıştır. Daha sonra; Anayasa da yer alan ormancılık hükümlerinden başlayarak, teşkilat kanunları ve ormancılık ile ilgili ihtisas kanunları olmak üzere tüm kanunların incelenmesi yapılmıştır. Bu kanunlara dayanılarak çıkarılan ormancılık yönetmelikleri ders notu içinde ele alınan ve incelen önemli hukuksal mevzuatlardır. Son olarak tamimler ve bunların uygulamalarına ilişkin konular, ders notu içinde yer almıştır.

5 2 2. Hukuk Kavramı ve Anlamı Hukuk aklın, mantığın, duyguların, fiziksel olayların değil toplum yaşamının bir ürünü ve sonucudur. Toplumsal bir ortamda yaşayan insanların ilişkilerinin düzenlenmesinde en etkin görev hukuk kuralları tarafından üstlenilir (Can ve Güner, 1999). Toplumda oluşan ortak kavramları korumak, geliştirmek, sağlıklı ilişkiler kurmak için soyut kuralların konulması gerekmiştir. Zaman içinde tek tek oluşan birçok olayın aynı biçimde tekrarlandığını izleyen insan aklı, genellemeler yaparak soyut kurallara ulaşmış, toplum yaşamı bu kurallar içinde sürüp gitmiştir. Bu kurallar bireylere bazı ödevler ve yükümlülükler yüklemekte, bazı yetkiler tanımaktadır. İşte toplum halinde yaşayan insanların yerine getirmek zorunda oldukları ödevleri ve kullanacakları yetkileri belirten kurallara toplumsal düzen kuralları denmektedir. Bu kurallara aykırı hareket edilmesi halinde, yani kuralların tanıdığı yetkilerin aşılması durumunda toplumsal tepkiler görülür. Çok çeşitli biçimlere bürünen bu tepkilere toplumsal yaptırım (müeyyide) adı verilmektedir. Toplum yaşamını düzenleyen kurallar 4 grupta toplanmıştır. Bunlar; 1) Din kuralları, 2) Ahlak kuralları, 3) Görgü kuralları, 4) Hukuk kuralları, Olmaktadır (Pulaşlı, 1994; Gözübüyük, 1999). Hukuk kuralları, toplumun ve toplum halinde yaşayan insanların ilişkilerini düzenleyerek, onların rahat ve huzurunu, güven ve barışını sağlamayı, başka bir anlatımla toplum yaşamını korumayı amaç edinen kurallardır. Böylece hukuk; toplumsal yaşamı düzenleyen, devletçe uygulana yaptırımlarla etkinliği sağlanan toplumsal düzen kurallarıdır şeklinde tanımlanabilir. Toplumsal düzen kurallarının hepsinde bir yaptırım vardır. Kurala uymama durumunda bir tepki söz konusu olur. Tepkinin şekli, boyutu, kurallar arasında fark olduğunu göstermektedir. Hukuk kuralının çiğnenmesinde, tepki devlet adı verilen üstün güçten gelmektedir. Hukuk dışındaki toplumsal düzen kuralların zedelenmesi durumunda kuşkusuz bir tepki görülmektedir, ama bu tepki manevi niteliklidir. Hukuk kuralının yaptırımı önceden belirlenmiştir. Hangi eyleme hangi yaptırımın uygulanacağı bellidir. Hukukun amacı; gerek bireysel, gerek toplumsal çıkar çatışmalarını gidermek ve bunları dengeli hale getirmek suretiyle, toplum yaşamını yönlendirip, toplum düzenini sağlamaktadır (Gözübüyük, 1999; Can ve Güner, 1999). Bir ülkede, belli bir dönemde yürürlükte bulunan hukuk kuralları pozitif (müspet) hukuku oluşturur. Yürürlükteki hukuk, objektif hukuk gibi sözcüklerle de adlandırılmaktadır. Bu anlamda, devletin yetkili organlarınca çıkarılanlar, tüzükler, yönetmelikler, tebliğlerde yer alan yazılı kuralların yanı sıra, yazılı olmayan, ancak toplumda uzun süreden beri uygulanan hukuk kuralı haline gelmiş gelenekler, bağlayıcı mahkeme içtihatları, bilimsel görüşler pozitif hukukun içinde yer alan kurallardır. Belli bir ülkede ve belli bir dönemde uygulaması gereken, sosyal gereksinimleri, adalete en uygun biçimde karşılayacağı düşünülen hukuka ise ideal hukuk veya doğal hukuk adı verilir (Can ve Güner, 1999).

6 3. Hukukun Temel Kaynakları ve Hukuksal Mevzuatlar 3 Hukuk kaynaklarının en önemli kaynağı, yazılı hukuk kanunlarıdır. Hukukun temel kaynakları da denilen bu kaynak başta Anayasa olmak üzere, kanununlar, kanun hükmünde kararnameler, tüzükler ve tebliğlerden oluşmaktadır. Bunlar Anayasanın yetkili kıldığı organlarca çıkarılan yazılı hukuk kuralları olarak veya eski dildeki mevzuat sözcüğü ile adlandırılır. Yazılı hukuk kuralları arasında hiyerarşik bir sıralama vardır. Kanunlar ve kanun hükmünde kararnameler anayasaya, tüzükler kanunlara, yönetmelikler tüzüklere, tebliğler kendinden önce gelen kanunlara, tüzük ve yönetmeliklere aykırı olmaz. Bu sıralamaya hukuk kurallarının hiyerarşisi denir. Bu sıralamadan bazı sonuçlar çıkar. Birinci sonuç, alt sıradaki bir düzenleme kendinden önce gelen düzenlemeye aykırı olamaz. İkinci sonuç, kurallar yukarıdan aşağıya doğru, soyuttan somuta doğru sıralanır. En soyut düzen anayasa dır. Anayasa da yer alan 174. Madde, tüm hukuk düzeninin çatısını oluşturur. Bunu daha az soyut olan kanunlar takip eder. Tüzükler kanunlara göre, daha somut kuralları içerirler. Yönetmelikler ise en somut kurallardan oluşur. Bu sıralamadan çıkan sonuca göre, en somut olan hukuk kuralı önce uygulanır. Örneğin okul ile olan ilişkilerden önce yönetmeliklerin, sonra varsa tüzüklerin ve daha sonra ilgili kanunların uygulandığını görmekteyiz. Bu kurallardan, yönetmelik tüzüğe aykırı olursa tüzük, tüzük kanuna aykırı olursa kanun, kanunlar anayasaya aykırı olursa anayasanın uygulandığını biliyoruz Anayasanın 148. maddesi, kanunların anayasaya aykırı olmayacağını; 115. maddesi, tüzüklerin kanuna aykırı olamayacağını ve 124. maddesi yönetmeliklerinin, kanunlar ve tüzüklere aykırı olamayacağını açıkça belirtmektedir (Can ve Güner, 1999). Bu açıklamalardan sonra yazılı hukuk kurallarının genel özellikleri aşağıda ayrı ayrı başlıklar halinde verilebilir. 3.1.Anayasa Devletin kuruluşunu, işleyişini, temel organları, bunların birbirleriyle olan ilişkilerini, kişilerin devlete karşı olan temel haklarını en soyut ve en genel hukuk kurallarını içeren yasa Anayasadır. Anayasanın hukuksal mevzuatlar içinde en tepede bulunan ve uygulanması zorunlu genel esasları içeren bir kanundur. Bu genel esasların, o toplumun ekonomik, siyasal ve kültürel yaşanımın düzen ve güvenlik içerisinde sürdürülmesi için sık sık değiştirilmemesi gerekir Kanunlar Kanunlar anayasada yetkili kılınmış organ tarafından, bu isim altında ve bir metin halinde ortaya çıkaran hukuk kurallarıdır. Kanunları çıkaracak organı, her ülkenin anayasası belirler. Ülkemizde bu organ Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) dir. Kanunlar, yazılı hukuk metinleridir. Yasama organının, kanun yaparken uygulayacağı kurallar, anayasada yer alır. Bir toplumsal olay, kanun ile düzenlenmek istenirse üç aşamalı bir işlev görmesi gerekir. Birinci aşama öneri aşamasıdır. Bunun iki yolu vardır Bakanlar

7 4 Kurulu tarafından o toplumsal olayı düzenleyecek kurallar saptanır ve kanun tasarısı adı altında TBMM ne gönderilir. Eğer bir veya birkaç milletvekili, o toplumsal olay hakkında bir düzenleme yapmak isterse kanun teklifi adı altında bir metin hazırlamalı ve bunu TBMM Başkanlığına sunmaları gerekir. İkinci aşama görüşme ve kabul aşamasıdır. Yasama organına gelen tasarı veya teklifler, önce meclisin yetkili komisyonlarında görüşülür. Daha sonra Meclis Genel Kurulu nda iki kez görüşülür. Birinci görüme, tasarı veya teklifin tümü üzerinde, ikinci görüşme maddeleri üzerine olur. Kabul edilen kanun, Cumhurbaşkanı nın onaylamasını takiben Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe girer. Kanunlar genel kuralları içerir. Kanun bir içeriği bir olayı değil kişileri ve olayları kapsar. Buna kanunların genel olması denir. Kanunların benzer olayların tümüne uygulanacak kurallardan oluşması onun soyut kurallardan oluşması sonucunu doğurur. Bir kanun hükmü, devletin egemenliği altında bulunan bütün ülkede geçerli olur Kanun Hükmünde Kararnameler Kanun adı verilen yazılı hukuk metinleri çıkarma yasama organı nın görevine girmektedir. Ancak yasamanın bir toplumsal olayı kanun şekline getirmesinde uzun ve zaman alan yasama işlemleri kanunun güncelliğini kaybetmesine neden olmaktadır. Sakınca yaratan bu duruma çözüm olarak, yürütme organı nın, önceden yasama yetkisini alarak yönetsel düzenlemeler yapması görüşü hukuk sistemlerine girmiştir. Bu anlamda ülkemizde uygulanan sistemde bir yetki yasasıyla, bakanlar kuruluna Kanun Hükmünde Kararname çıkarma yetkisinin verildiği ve Bakanlar Kurulu nun da çıkardığı bir kararname ile kanunun gücüne ve yetkisine düzenleme yaptığını görmekteyiz. Yabancı hukuk sistemlerinde uzun süreden beri uygulanan bu yöntem, hukuk hükmüne ilk kez 1876 tarihli anayasa ile girmiştir. Bu anayasanın 36. maddesi ile vekiller heyetine muvakkat kanun (yasa) adı altında geçici hükümler koyma yetkisi tanınmaktadır. Bu anlayış, Cumhuriyet döneminde çıkarılan 1924 ve 1961 anayasalarında terk edilmiştir yılında yürütmeyi güçlendirme amacıyla anayasada yapılan değişiklikler sırasında yürütmeye, kanun hükmünde kararname çıkarma yetkisi de verilmiş ve bu yetki günümüze değin uygulanmıştır yılında kabul edilen anayasanın 91. maddesi ile daha kapsamlı hale getirilen kanun hükmünde kararname çıkarma yetkisinin Bakanlar Kurulu tarafından kullanılabilmesi için öncelikle, TBMM nin kararname çıkarma yetkisini vermesi gerekmektedir. Anayasa bazı konularda düzenleme yapma yeteneğini yasama organında saklı tutmaktadır. Temel haklar kişi hakları ve ödevleri, siyasi hakları ve ödevleri ile ilgili olarak kanun hükmünde kararname çıkarılamaz. Ancak sıkı yönetim ve olağanüstü hallerde bu konularda farklı uygulama olabilmektedir. Kanun hükmünde kararnameler, anayasa mahkemesi tarafından anayasaya şekil ve esas bakımından uygunluk denetimine tabi tutulurlar.

8 Yönetmelikler Yönetmelikler, devlet örgütü içerisinde bulunan çeşitli kurum ve kuruluşların kendi görev alanlarını ve iç bünyesini ilgilendiren, çalışma usullerini düzenleyen, yasaların ve tüzüklerin uygulanmasını sağlamak için gerekli daha somut kuralları koyma amacıyla çıkarıldıkları yazılı hukuk kurallarıdır. Yönetmelikler; başbakanlık, bakanlıklar ve kamu tüzel kişileri çıkarır. Bu düzenlemeye göre Bakanlar Kurulu nunda yönetmelik çıkarması mümkündür. Ayrıca yönetmelikleri ilgi alanına göre, birkaç bakanlık çıkarabileceği gibi, ilgili kamu kuruluşu da çıkarabilir. Yönetmeliklerin yürürlüğe girmesi için Resmi Gazete de yayınlanması zorunlu değildir. Hangi yönetmeliklerin Resmi Gazete de yayınlanacağı, hangilerinin yayınlanmayacağı, 1984 yılında çıkarılan 3011 Sayılı Kanunda belirtilmiştir. Örneğin, yerel yönetimlerce düzenlenen ve bunların yetki alanına giren yönetmelikler, o yerde çıkan gazete veya diğer yayın yolları ile ilan olunurlar. Yönetmelikler, kanunlara ve tüzüklere aykırı olamaz. Aykırılık halinde yönetsel yargıda iptal davası açılır. Adli yargıda mahkeme, kanuna veya tüzüğe aykırı hükümler içeren yönetmelikle karşılaşırsa, yönetmeliği iptal etmez, ancak aykırı olan hükümleri uygulamaz. 4. Türkiye de Ormancılığın ve Ormancılık Mevzuatının Gelişimi Türkiye de ormancılığın gelişimini saptamak için, ormancılığın yapısal özelliklerini, bugüne kadar yapılan ormancılık uygulamalarını ve özellikle mevzuat açısından günümüze kadar izlenen politikaları incelememiz gerekmektedir. Ülkemizde, insan-orman ilişkilerindeki gelişmeler, dünyanın diğer ülkelerdeki gelişmeler ile benzer nitelikler taşımaktadır. Anadolu toprakları üzerinde kurulan çeşitli uygarlıklar,ülke ormanlarını uzun yıllar çeşitli amaçlar için kullanmıştır. Çok eski dönemlerde görülen bu kullanımlar,genellikle serbest ve gelişigüzel yararlanmalar şeklinde olmuştur. Ülkemiz kültürünün zenginliği, çok eski yıllara uzanan farklı uygarlıkların varlığı, bu durumu açık bir şekilde sergilemekte ve Anadolu topraklarının yıllardan beri kullanıldığını göstermektedir. Bilindiği gibi Türkiye; toprakları daha tarih öncesinde insan ve uğraşılarına açılmış, uygarlık tarihi bakımından dünyanın en eski ülkelerindendir. Sosyal bir düzeye ulaşmış etnik grupların Anadolu 'da yaşamış olduğunu kanıtlayacak dokümanlar, Türkiye Coğrafyası üzerinde yaşamış insanların, yaşam uğraşıları hakkında da yeterince bilgi vermektedir. Anadolu daha tarih öncesinde, özellikle ormancılığın "barınma ve beslenme evresi" nde geniş ormanlardan arınmış ve ormanların yok edildiği yerlerde, yine ayna ortam içerisinde bulunan bazı otsu bitki tohumları, özellikle buğdaygil ve baklagil sınıflarına dahil bitkiler kültüre alınmıştır. Bu şekilde ilk defa tarla kültürlerine dayanan tarımsal üretim doğmuştur. Yine Anadolu 'nun ormandan yoksun kalmış ağaçlıklı step sahalarında, evcilleştirilmiş küçük ve büyükbaş hayvancılık üretiminin uygunluğu nedeniyle, tarımsal uğraşılar, iki koldan gelişmeye başlamıştır. Böylece Anadolu 'da yaşayan etnik gruplar, daha tarih öncesinde, biri hayvan üretimine dayanan "hayvancılık", diğeri tarla kültürlerine dayanan "rençberlik" gibi, kırsal uğraşı düzenlerini yapmaya başlamıştır. Ancak; Anadolu toprakları üzerinde doğal yapının farklılığı nedeniyle, farklı doğal ortamlarda yaşayan insanlar, farklı yaşam düzenlerini

9 6 kurmuşlardır. Bu durum, Anadolu 'da birbirinden oldukça farklı, sosyoekonomik yaşam düzenlerinin gelişmesine olanak sağlamıştır. Bu nedenle insanların bir kısmı, tarımsal uğraşı düzenlerini seçerek yerleşik düzeyde yaşamlarını sürdürürken, hayvancılığa bağlananlar konar-göçer olmuşlardır. Türkiye'nin dünya üzerinde bulunduğu yeri, sahip olduğu rölyef şekilleri, iklim tipleri ve bitki topluluklarının meydana getirdiği doğal sentez; bu saha üzerinde bu koşullara uyabilecek tipteki insanı yaratmıştır. Böylece "Anadolu İnsanı" bu pota içinde gelişmiş ve bu fizik ortamını yansıtan bir varlık haline gelmiştir. Birçok uygarlık döneminde olduğu gibi ormanlardan yapılan aşırı ve düzensiz yararlanmalar Osmanlı İmparatorluğu döneminde de varlığını sürdürmüştür. Mevcut belgelere göre imparatorluk döneminde devletin kendi ormanlarından sağlanan ürünlerden rüsum aldığı ve ayrıca belirli amaçlarla, örneğin ordu ve donanmanın odun gereksinmesini karşılamak bakımından bir kısım ormanları korumak için bazı tedbirlere yöneldiği anlaşılmaktadır (Özdönmez ve Arkadaşları, 1989). Devletin ormanlara yönelik ilgisi özellikle tersane, tophane ve darphane gibi kurumlar ile saray ve diğer kamu yapılarının gereksinmelerinin karşılanma gereği nedeniyle ortaya çıkmıştır. Bu ilgi örneği diğer ülkelerde de görüldüğü gibi 1402 senesinde Sarıca Paşa 'nın Gelibolu 'da tersane kurması ile başlamıştır. Donanmanın çeşitli gereksinmelerinin karşılanmasını güven altına almak üzere, ülke ormanlarında bir kısım kesimler sınırlandırılmış ve bazı ormanlardan halk tarafından ağaç kesimi buyruklarla yasaklanmıştır (Evcimen, 1978). Devlet tarafından sınırlandırılan alanlar dışında kalan ormanlarda ise halk "Cibal-i Mubaha" zihniyeti ile serbestçe yararlanmıştır. Osmanlı İmparatorluğu döneminde ormanlardan aşırı ve düzensiz yararlanmanın somut örneğini sergilemek açısından önemli bir tarihsel olayı açıklamak gerekmektedir. Osmanlı İmparatorluğu döneminde yılları arasında Anadolu 'da çeşitli ayaklanmalar ve isyanlar olmuştur. Bu isyan ve ayaklanmalardan zarar gören halk, bugüne kadar yaşadığı ve o günkü koşullar içerisinde yaşamını sürdürdüğü köy ve kasabaları terk ederek Anadolu içlerine ve özellikle kendini güvende hissedebileceği orman alanları içerisine göç etmiştir (Anıl,1974). Bu dönemde isyanlar nedeniyle orman içlerine göç eden halk, orman kaynaklarını çeşitli gereksinimlerini karşılamak üzere kullanmaya başlamış, bir taraftan barınabileceği bir ev yapımı için yapacak odun temin ederken, diğer taraftan gündelik geçimini sağlayabileceği tarımsal alanı elde etmek maksadıyla ormanlarda "açmacılık" yapmaya başlamıştır. Celali isyanları ile, bir taraftan ormanlar içerisinde yaşayan halk, diğer taraftan ormanlar üzerinde herhangi bir yasal ve örgütsel düzenlemesi olmayan devlet ormanlardan gelişigüzel yararlanmayı sürdürmüşlerdir. Osmanlı İmparatorluğu döneminde devletin ormanlardan yapılan başıboş yararlanmayı önlemek ve ormanlardan gelir sağlamak amacıyla etkin olumlu çabalar göstermesi 1839 yılında Tanzimat Fermanı nın ilanından sonra yoğunluk kazanmıştır (Özdönmez ve Arkadaşları, 1989). Tanzimat Fermanı nın ilanı ile ülkemizde, Ticaret Nezaretine bağlı ilk ormancılık örgütü kurulmuştur. Temel amacı devlet kurumlarında ve sosyal alanda Batı' ya yönelik düzenleme ve gelişmeyi sağlamak olan Tanzimat girişimi ile batılılaşma çabalarında Fransa'yı örnek alan Osmanlı İmparatorluğu, ormancılık alanında Fransa 'dan, ormanların korunması ve yönetilmesine ilişkin genel kuralları saptamak üzere iki ormancı uzman istemiş ve adları Tassy ve Steme olan uzmanlar 1856 yılında ülkemize gelmiştir. Bu iki Fransız ormancı bugüne kadar eğitim ve teknik uygulamadan yoksun olan

10 7 ülke ormancılığının bu alanda var olan sorunlarını çözmek ve 1839 yılında kurulan ormancılık örgütünü etkin ve verimli hale getirmek için çalışmalara başlamışlardır. Bu çalışmaların ilk örneği 1857 yılında İstanbul 'da açılan ormancılık okulu olmuş, bunun yanında ormancılık örgütünü iyileştirme ve ülke ormanlarının keşfi ve keşif raporlarının hazırlanmasına başlatılmasıyla devam etmiştir (Evcimen,1978) yılında çıkarılan Kanunname-i Arazi ile orman alanlarına ilişkin ilk hukuksal düzenlemelerin yapıldığı görülmektedir. Adından da anlaşılacağı üzere bir arazi kanunu olan bu kanun ile ormanlar; Miri Ormanlar, Cibali Mubaha Ormanları, Köy ve Kasabalara Mahsus Ormanlar olarak ayrıma tabi tutulmuş; Miri Ormanlar ve Cibali Mubaha Ormanlarında kimseye tapu verilemeyeceği ve özel mülkiyete konu edilemeyeceği, ormanlarda zaman aşınımına itibar edilemeyeceği esasları getirilmiştir (Anon (1),1993). Yukarıdaki açıklamalardan da anlaşılacağı gibi ülkede ilk ormancılık örgütünün kuruluşu, ilk ormancılık eğitiminin başlaması, ormancılığa ait ilk yasal düzenlemeler ve ülke ormanlarının planlı işletilmesine yönelik ilk adımlar düzenli ve planlı ormancılığa yönelik ilk adımlar olmaktadır yılında ilk yazılı ormancılık mevzuatı olan "Orman Nizamnamesi" hazırlanmış ve yürürlüğe konulmuştur. Bu yasa ilk yazılı ormancılık mevzuatı olma özelliği ile önemli bir yasa olmasına rağmen, yasanın asıl önemi daha önce herkesin serbestçe faydalandığı "Cibali Mubaha Ormanlarını" devlet mülkiyetine katması olmaktadır. Buna karşılık yasa devlet ormanlarından köy kasaba halkının kişisel ihtiyaçları ve pazar satışları için, belirli kayıtlara bağlı olarak, bedelsiz yararlanılmasını kabul etmiştir. Fransız Ormancılarla ilk adımları atılan ormancılık eğitiminin başlatılması, örgütsel yapının iyileştirilmesi ve ormancılığın planlı işletmecilik şeklinde yapılmasına yönelik düzenlemeler zaman içerisinde gelişme göstermiştir. Ormancılık eğitimine; önce 1892'de "Halkalı Ziraat Okulu nda daha sonra 1909 'da Hoca Ali Rıza Efendi 'nin çabası ile, Bahçeköy 'de kurulan "Yüksek Orman Okulu (Orman Mektebi Alisi)" nde devam edilmiştir (İnal, 1968; Evcimen, 1978; Eryılmaz, 1993). Ayrıca 1917 yılında devlet ormanlarının işletme planlarına göre işletilmesini zorunlu hale getiren "Ormanların Usulü İdare-i Fenniyeleri Hakkında Kanun" un yürürlüğe girdiği görülmektedir. Bu kanunun yürürlüğe girmesi ile, Adapazarı İli Hendek İlçesi "Set Köyü" civarındaki ormanların amenajman planı yapılmış ve bu plan ülkemizin ilk amenajman planı olmuştur (Eraslan,1992). Görüleceği üzere bir taraftan ormanlardan Cibali Mubaha zihniyeti ile düzensiz faydalanma önlenmeye çalışılırken, teknik ormancılığın gereği planlı orman işletmeciliğine başlanmak çabasında olunmuştur. Fakat, savaş yıllarının olması ve özellikle ülkenin Balkan ve Birinci Dünya Savaşları 'nda aldığı sonuçlar, teknik ormancılığın başlamasını engellemiştir (Özdönmez ve Arkadaşları,1989) yılında TBBM 'nin kuruluşu ile, bir taraftan kurtuluş savaşı için mücadele veren ülke, diğer taraftan orman kaynaklarına duyulan gereksinmeyi karşılamak için, ormancılık konusuna eğilmek zorunluluğu duymuş, aynı yıl "39 Sayılı Baltalık Kanunu" ile orman köylerine hane başına 2 'şer ha. baltalık verilmesi öngörülmüştür. Fakat bu kanun ile hak kazanan köylülere, köylerinin yakınında verebilecek miktarda devlet ormanı bulunmayışı, köylülere baltalık ayrılması işlemini yürütecek sayıda teknik eleman olmaması, mevcut

11 8 baltalıkların köylülerin gereksinimlerini karşılayamaması ve sınırlarının belirtilmemiş olması gibi nedenlerle beklenen sonuçlar sağlanamamıştır (Özdönmez ve Arkadaşları, 1989). Cumhuriyetin ilanından sonra birçok alanda olduğu gibi ormancılık alanında da çeşitli yasal düzenlemeler yapılmaya başlanmıştır. Bu düzenlemeler özellikle halkın hala "Cibali Mubaha" zihniyeti ile yararlanmaya devam ettiği ormanlardan nasıl faydalanacağına ve daha önce düzenli ve planlı orman işletmeciliğinin ilk adımlarının atılmasından sonra bunun sürekli kılınmasına yönelik düzenlemeler olup, "484 Sayılı Devlet Ormanlarından Köylülerin İntifa Kanunu" ve "504 Sayılı Türkiye'de Mevcut Bilumum Ormanların Fenni Usulü İdare ve İşletilmeleri Hakkında Kanun" şeklinde kendilerini göstermiştir. Böylece 484 Sayılı Kanun ile 1870 Orman Nizamnamesine dönülmüş, 504 Sayılı Kanun ile devlet ilk kez kendi dışındaki kişi ve kuruluşlara ait ormanlardan yapılan yararlanmayı düzenleyici bir tutum içine girmiştir. Bütün bu girişimler toplumun ormanlardan beklediği mal ve hizmetleri sağlamak için devletin bir yandan kendi mülkiyetindeki ormanlarda, ormancılık tekniğinin gereklerine uygun biçimde işletmeyi öngördüğünü, öte yandan da devletten başkasına ait ormanlarda yapılan yararlanmanın düzenlenmesi bakımında kurallar koyduğunu göstermektedir. Ancak devlet kendi ormanlarından düzenli yararlanmayı sağlayamadığı gibi, kendi mülkiyeti dışındaki ormanlar üzerinde düzenleyici gücünü de, istediği biçimde kullanamamıştır. 504 Sayılı Kanun, devletin mülkiyeti dışındaki ormanlardan yararlanma konusunda öngördüğü kayıtlar, öteden beri ormanlardan yapıla gelen serbest yararlanmaların doğurduğu alışkanlıklar sonucu ortaya çıkan yakınmalar ve ayrıca amenajman planlarını yapacak örgüt ve bilgi yetersizliği nedeniyle 1925 yılında çıkartılan 526 sayılı ek bir kanun ile hafifletilmiştir (Özdönmez ve Arkadaşları, 1989) yılı ülke ormancılığında gerek yasal ve gerekse örgütsel açıdan önemli düzenlemelerin yapıldığı bir yıldır. Bu düzenlemeler; "3116 Sayılı Orman Kanunu", "3204 Sayılı Orman Umum Müdürlüğü Teşkilat Kanunu", "3157 Sayılı Orman Koruma Teşkilatı Kanun" ları olmaktadır (Kaygancıoğlu ve Arkadaşları, 1976) Sayılı Orman Kanunu ile ormanlar, ulusal ekonominin önemli kaynaklarından biri olarak kabul edilmiş, devlet ormanlarının tüm toplumun yararına olacak bir biçimde devlet tarafından işletilmesi öngörülmüş, devletten başkasına ait ormanlar üzerinde de devletin gözetim ve denetiminin sağlanması ve bazı özel ormanların kamulaştırılması planlanmıştır (Özdönmez ve Arkadaşları, 1989) sayılı kanun ile ilk defa 1839 yılında kurulan ve zaman içinde iyileştirilmeye çalışılan ormancılık örgütüne Genel Müdürlük düzeyinde hükmi şahsiyet verilmiş, merkez ve taşra teşkilatını oluşturarak yaygın bir ormancılık örgütü olması hedeflenmiştir. Ormancılığın gelişimi açısından burada önemle vurgulanacak nokta 3157 sayılı kanun ile kurulan "Orman Koruma Teşkilatı olmaktadır. Bu kanun ile ülke ormanlarının kolluk kuvvetle korunması hedeflenmiş ve bu görev "orman koruma kıtalarına" verilmiştir. Böylece devlet; bir taraftan yasal, diğer taraftan örgütsel düzenlemeler yaparak, düzensiz ağaç kesiminin göstergeleri olan; ormanlarda hayvan otlatılması, tarımsal alan elde etmek maksadıyla açmacılık yapılması ve orman kaynaklarının izinsiz kullanımın dur demek istemiş ve ormansızlaşmaya neden olan bu olayları, kolluk kuvvetleri ile önlenmesini hedeflemiştir. Öte yandan 3116 Sayılı Orman Kanunu nda izlenen ormancılık politikası; ormanları tüm toplumun hizmetinde kullanmayı amaç edinmiş ise de, orman içinde veya kenarında yaşayan köylülere bazı ayrıcalıklar tanıma gereği duyulmuştur. Geçekten, 3116 Sayılı Orman Kanunu devlet ormanlarının ürünlerinden parasız yararlanmayı ilke olarak kaldırmış olmakla beraber, devlet ormanlarının içinde veya bu ormanlara 5 km. uzaklıkta bulunan köylülere 1/4 tarife bedeli ile yapacak ve yakacak odun verilmesini kabul etmiştir. Bu tür yararlanma haklarının kapsamı daha sonra 1938 yılında çıkarılan 3444 sayılı kanunla genişletilmiş, devlet ormanlarının ürünlerinden yararlanacak olan köyler için öngörülen

12 9 uzaklık 5 km.den 10 km.ye çıkartılmış ve ödenecek para miktarı 1/4 tarife bedelinden 1/10 tarife bedeline indirilmiştir. Temel amacı ormanlardan serbestçe yararlanmayı önlemek olan bu tür yasal düzenlemeler, 1956 yılında yürürlüğe giren 6831 Sayılı Orman Kanunu nda da yerini almıştır (Özdönmez ve Arkadaşları, 1989) sayılı orman kanunu, ormanları mülkiyet kategorilerine ayırmakla birlikte, devlet ormanlarının sınırlarının belirlenmesi maksadıyla kadastro çalışmalarının başlatılmasına yönelik hükümleri de yer vermiştir. Böylece devlet düzenli ve planlı ormancılığın, sahibi ve sınırları belirli alanlarda yapılmasını hedeflemiştir sayılı orman kanununun getirdiği devlet mülkiyeti ve işletmeciliği görüşü daha sonraki tarihlerde geliştirilmiştir. Gerçekten toplum yararı bakımından, ormanların devlet elinde bulunması ve devletçe işletilmesi görüşü önem kazanmış ve bu görüş doğrultusunda 1945 yılında çıkartılan 4785 sayılı yasa ile, bazı istisnalar dışında bütün ormanlar devlet elinde toplanmış ve tüm ormanların devletçe işletilmesi sağlanmak istenmiştir. Ancak bu kanunun uygulanmasında ortaya çıkan tepkiler üzerine, 1950 yılında yürürlüğe konulan 5658 sayılı kanunla, daha önce devletleştirilen ormanlardan bir kısmının, bazı koşullar altında sahiplerine geri verilmesi öngörülmüştür (Özdönmez ve Arkadaşları, 1989) yılında çıkarılan 4767 sayılı yasa ile 1937 yılında kurulan orman koruma teşkilatı kaldırılmış ve bu kuruluşun görev ve yetkileri devlet orman işletmelerine devredilmiştir. Böylece ülke ormancılık örgütü ormanları işletmek görevi ile birlikte ormanların korunması görevini bilfiil üstlenmiştir. İlk orman amenajman planının 1917 yılında yapılmasından sonra, ülke ormanlarının amenajman planları ile işletilmesine yönelik çalışmalar 1946 yılında sonuç vermiş ve tüm ülke ormanlarının "I. Devre Orman Amenajman Planları" yapılmıştır. Bu planlama çalışmaları sonucunda Türkiye Orman Varlığı 'nın 10.2 milyon ha. olduğu belirtilmiştir. Bu sonuç ülkenin düzenli ve planlı ormancılığa geçişinde önemli bir aşamadır. Bu yıllardan başlayarak ormancılık uygulamalarının, teknik ormancılığa yönelişe geçtiği görülmektedir. Zira 1948 yılına kadar ormancılık eğitimi veren öğretim kurumunun İstanbul Üniversitesi ne bağlanarak gerçek akademik niteliğine kavuşması, 1952 yılında ilk ormancılık araştırma biriminin Bolu 'da kurulması ve bu birimin 1955 yılında Ankara ya taşınarak "Ormancılık Araştırma Enstitüsü" haline dönüşmesi ve eksikliklerin rağmen ilk defa tüm ülke ormanlarının amenajman planlarının yapılması ormancılığın eğitim, araştırma ve uygulama olarak, teknik ormancılığa yöneldiğini ortaya koymaktadır. Ayrıca orman varlığını artırmak ve verimsiz ormanları verimli hale getirmek için ilk defa "Türkiye Ağaçlandırma Teknik Kongresi" nin 1955 yılında Ankara'da yapılması, bu yönelişin diğer bir göstergesi olmaktadır (Anon (2), 1993) yılında, halen günümüzde de yürürlükte olan "6831 Sayılı Orman Kanunu" nun uygulamaya konulduğu görülmektedir Sayılı Orman Kanunu, daha önce yürürlükte olan 3116 Sayılı Orman Kanunu ve bu kanuna ek olarak hazırlanan 5653 kanunla getirilmiş olan ormancılık politikası esaslarını aynen benimsemiştir. Ayrıca bu kanun, daha önceki kanunlarda yer almayan ve ormancılık politikası bakımından önem taşıyan bir olguya da yer vermiştir. Gerçekten, 6831 Sayılı Orman Kanunu ile, ormanların sosyal ve kültürel yararlarının halkın hizmetine sunulmasını amaçlayan "milli park" kavramı getirilmiş ve böylece "muhafaza ormanları" nın yanında milli parklara da yer verilmiştir (Özdönmez ve

13 10 Arkadaşları, 1989) Sayılı Orman Kanunu nun getirdiği bir diğer önemli yasal düzenleme, orman köylerinin kalkınmalarının desteklenmesi yönünde hükümler içeren 13 üncü madde olmaktadır. Bu madde ile yerinde kalkındırılması mümkün olan köylere kalkınma kredisi verilmesi, yerinde kalkındırılması mümkün olmayan köylerin ise kendi istek ve izinleri doğrultusunda orman sınırları dışına nakledilmeleri düşünülmüştür. Böylece ülke ormancılık örgütü, orman köylerinde yaşayan insanların yapacak ve yakacak odun ihtiyaçlarını karşılama görevi ile birlikte, orman köylerinin kalkınmalarını sağlayacak uygulamaları yapma görevini de üstlenmiştir (Çağlar,1986). Ülkede önce 1937 yılında 3157 sayılı kanunla "Orman Koruma Teşkilatı" nın kurulması, daha sonra 1945 yılında 4767 sayılı kanunla bu kuruluşun görev ve yetkilerinin devlet orman işletmelerine devredilmesiyle ağırlık kazanan "koruma ormancılığı" anlayışının sonuçları zaman içinde görülmeye başlamış ve orman kanunun yasakladığı suçları işleyen kişilere çeşitli cezai müeyyideler verilmiştir. Fakat ilki 1950 tarih ve 5677 sayılı kanun ve sonra 1954 tarih ve 6385 sayılı kanun ile genel af çıkartılarak,bu suçların affı yoluna gidilmiştir. Benzer şekilde 6831 sayılı orman kanununun geçici 5. maddesi ile, 1 Mart 1954 'den itibaren 15 Ağustos 1956 tarihine kadar olan orman suçları affedilmiştir (Kaygancıoğlu ve Arkadaşları, 1976). Ayrıca, 1958 tarihinde yürürlüğe giren 7132 sayılı yasa ile orman suçları için tekrar af çıkartılmıştır (Anon (1), 1993). Örneğin, 1960 yılında Türk Ceza Kanunu ve diğer özel kanunlarla mahkum olan kişinin kişisini yani % 31'ini ve özel kanunlarla mahkum olan kişinin % 62 sini, tek başına orman suçundan mahkum olanlar teşkil etmektedir (İnal, 1971) yılları arasında dört defa af çıkartılmasının nedenleri; 1945 yılından itibaren çok partili rejime girildikten sonra, siyasi amaçlı olarak orman kanunlarında çok kısa aralıklarla değişiklikler yapılması, özellikle orman kanunlarında orman tarifinin sık sık değiştirilmesi ve orman toprağını başka kültürlere vermeyi olanaklı kılan hükümlere yer verilmesi neden olmuştur yılında ülkenin siyasi bünyesinde meydana gelen değişiklik ve değişikliğin sonucunda yeni bir anayasa hazırlığına girişilmesi,ormancılıkla ilgili konular üzerinde yeniden durulmasına olanak sağlamıştır (İnal, 1971) tarihinde yürürlüğe giren yeni anayasanın 37, 38 ve 137 'nci maddeleri ormancılığa ilişkin hükümleri içermektedir yılında planlı kalkınma dönemine geçilmesi ile birlikte, beş yıllık kalkınma planları hazırlanmış ve bu planlarda ormancılık politikası amaçlarına; ilkeler, tedbirler ve politikalar olarak yer verilmiştir (Özdönmez ve Arkadaşları,1989). Planlı kalkınma dönemi ile birlikte, orman amenajman planlarının 10 yılda yenilenmesi hedeflenmiş ve yılları arasında tüm ülkenin orman amenajman planları hazırlanarak bu hedefe ulaşılmıştır (Eraslan,1992) yılı, Türkiye Ormancılığı 'nda örgütsel açıdan önemli gelişmelerin yaşandığı bir yıldır. Zira bu yıla kadar, Türkiye 'deki ormancılık örgütünün ülkenin ve ormancılığın sorunları gereği, hangi görevleri üstleneceği netlik kazanmaya başlamış ve bu görevleri Genel Müdürlük düzeyindeki bir örgüt ile yapılamayacağı ortaya çıkmıştır. Bu nedenle 1969 yılında "Orman Bakanlığı" ile birlikte "Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolu Genel Müdürlüğü (AGM)" nün kuruluşu yapılmıştır yılında Bakanlık çatısı altındaki örgütlenmeler "Orman Köy İlişkileri Genel Müdürlüğü (ORKÖY)" ve "Orman Ürünleri Sanayi Kurumu Genel Müdürlüğü" nün kurulması ile devam etmiştir. Daha sonraki yıllarda da "Milli parklar ve Avcılık Genel Müdürlüğü (MPAG)" nün kuruluşu ile Bakanlık örgütlenmesi bitirilmiş olmaktadır.

14 yılında, 1255 sayılı kanunla 1961 anayasasının 131 'nci maddesi değiştirilmiş ve "Anayasanın yürürlüğe girdiği tarihten önce bilim ve fen bakımından orman niteliğini kaybetmiş yerler ile,tarım ve hayvancılıkta kullanılmasında yarar bulunan topraklar ve yerleşim yerleri dışında orman sınırlarında daraltma yapılamaz" hükmü eklenmiştir. Böylece açmacılık yapılarak tarımsal alan haline dönüştürülmüş orman alanlarının orman sınırları dışına çıkartılması olanaklı hale gelmiştir (Anon (1), 1993). İlki 1970 yılında 1961 anayasasında yapılan değişiklik ile, diğeri 1982 anayasasında yer verilen bir ifade ile, orman sınırlar dışına çıkarma işlemine yasal statü tanınması, ormansızlaşmanın temel nedeni olan "açmacılık" eyleminin devlet tarafında kabul edilmesi ve affedilmesi anlamına gelmektedir. Bu durum teknik ormancılık evresine ulaşmakta önemli bir engel teşkil eden "kadastro ve mülkiyet sorunları "nın, çözülmez bir yumak haline dönüşmesinin de temel nedeni olmaktadır yılında yapılan anayasa değişikliğinin ardından, 1973 yılında 6831 Sayılı Orman Kanunu nun bazı maddelerini değiştiren 1744 sayılı kanunla orman sınırı dışına çıkarmanın genel esasları ortaya konmuştur yılında ilk kuruluşu gerçekleştirilen "Orman Bakanlığı"; "Ormanların korunması, işletilmesi, ağaçlandırma yoluyla varlıklarının artırılması ve orman köylerinin kalkındırılması" görevlerini üstlenerek kapatıldığı yıl olan 1981 yılına kadar bünyesinde ki kuruluşlar (OGM, AGM, ORKÖY, MPG ve ORÜS) aracılığı ile ülkeye etkin ve verimli hizmet verme çabasında olmuştur. Her Genel Müdürlüğün çalışma alanı belli olduğundan, yapılan hizmetler planlı, projeli ve programlı çalışma şekli açısından oturmuş bir yapıya ulaşmıştır. OGM; amenajman, silvikültür, yol şebeke planları ile düzenli ve teknik orman işletmeciliğini uygulamaya çalışırken, AGM; havza avan projeleri ve ağaçlandırma-erozyon kontrolü-mera ıslah projeleri ile, teknik içeriği olan uygulamaları yapmıştır. Öte yandan ORKÖY; orman köylerinde yapmış olduğu etüt ve envanter çalışmalarından sonra il ya da ilçe bazında, içerisinde uygulama tip projelerinin de bulunduğu (besi ve süt inekçiliği, koyunculuk, meyvecilik, vb. gibi) orman köyleri kalkınma planlarının hazırlamıştır. Ayrıca MPG; milli park, tabiat parkı, tabiat anıtı ve orman içi dinlenme yerleri uygulamalarını teknik detayı olan projelerle yapma çabasında olmuştur. Buraya kadar açıklanan ve bağlı Genel Müdürlüklerin çalışmalarını kısaca değinen ormancılık uygulamaları; 1839 yılından beri çeşitli şekillerde hizmet veren ormancılık örgütünün hangi örgütsel yapıda bulunacağını ve hangi ormancılık görevlerini üstleneceğini şekillendirmiştir yılında ülkenin içinde bulunduğu sosyal, siyasal ve ekonomik sorunlar,"12 Eylül Harekatı" nın yapılma zorunluluğunu getirmiş, birçok devlet kurumunda yapılan reorganizasyon ile birlikte yeni bir anayasa hazırlığı başlatılmıştır yılında kabul edilen ve halen günümüzde de yürürlükte olan anayasada ormancılığa ait hükümler 56, 63, 169 ve 170 'nci maddelerde yerini almıştır. Bu maddelerden 169 'ncu madde ormanların korunması ve geliştirilmesine ait hükümleri yer vermekte olup, 1961 anayasasının 131 'nci maddesinden farklı olarak, orman suçları için genel ve özel af çıkartılamayacağını ve 31/12/1981 tarihinden önce bilim ve fen bakımından orman niteliğini kaybetmiş yerler ile, tarım ve hayvancılıkta kullanılmasında yarar olduğu tespit edilen alanlar ve yerleşim yerlerinin dışında orman sınırlarında daraltma yapılamayacağı hükümleri getirilmiştir. Yani madde 15/10/1961 tarihini 31/12/1981 tarihine taşımıştır. Orman köylüsünün korunması konularına değinen 170 'nci madde ise bir taraftan orman içi ve kenarında yaşayan köyler halkının kalkındırılması yönünde hükümler getirirken, diğer taraftan 31/12/1981 tarihinden önce orman niteliğini kaybetmiş arazilerin, orman sınırlar dışına çıkartılarak değerlendirilmesi ve orman köylerinin kısmen ve tamamen bu yerler yerleştirilmesi ya da yerinde kalkındırılmaları mümkün olmayan köylerin orman sınırları dışına çıkarılması yönünde hükümler getirmiştir. Böylece

15 12 "Celali İsyanları ile ilk oluşumu yaşanan orman köylerinin yerleşim sorunu günümüze kadar gelmiş ve anayasa hükümleri içerisinde yer almış olmaktadır. Düzensiz ağaç kesimi evresinin bir göstergesi olan "açmacılık" eyleminin yasalarda suç sayılmasına rağmen, anayasalarda belirli tarihten önce orman niteliğini kaybetmiş orman alanlarının orman sınırları dışına çıkarılmasının yasal olarak olanaklı hale getirilmesi, orman alanlarına yönelişi hızlandırmıştır yılında anayasal düzeyde yapılan ormancılık düzenlemelerin yanında, ormancılık örgütünün yapısında köklü değişiklik yapan reorganizasyon işlemi gerçekleştirilmiştir. Bu değişiklik "2384 Sayılı Orman Bakanlığı nın Tarım Bakanlığı na Devri Hakkında Kanun" ile yapılmış, Bakanlık ve bağlı birimleri ile oturmuş bir örgüt yapısına ulaşmış olan "Orman Bakanlığı kapatılarak, ORKÖY dışındaki diğer hizmet birimleri (AGM ve MPAG), Orman Genel Müdürlüğü çatısı altında toplanmıştır yılında anayasanın getirdiği hükümler çerçevesinde çeşitli yasal düzenlemelere başlandığı görülmektedir. Bu yasal düzenlemeler; "2873 Sayılı Milli Parklar Kanunu" ve "2924 Sayılı Orman Köylerinin Kalkınmalarının Desteklenmesi Hakkında Kanun" lar olarak karşımıza çıkmaktadır ve 2924 sayılı kanunlar, 6831 Sayılı Orman Kanunu ndan sonra ortaya çıkan ormancılığa ait ihtisas kanunlarıdır. Fakat, bu kanunları uygulayacak birimler kapatıldığından ya da etkin bir örgütsel konumda bulunmadığından, her iki kanunun uygulama ve tatbikatında gecikmeler olmuştur. Örgütsel düzeyi hakkında sıkıntılar çeken ormancılık örgütü bu sıkıntıları aşma çabasını, 1985 yılında çıkarılan "3234 Sayılı Orman Genel Müdürlüğü Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun" ile gidermiştir. Bu kanun ile ORKÖY hariç Orman Bakanlığı döneminde faaliyet gösteren birimler, Orman Genel Müdürlüğü çatısı altında yerini almış ve ülke ormancılık hizmetleri bu birim bazında yürütülmeye çalışılmıştır. Öte yandan 1986 yılında 3302, 1987 yılında 3373, 1989 yılında 3493 sayılı kanunlarla 6831 Sayılı Orman Kanunu nda değişiklikler yapılmış, böylece orman sınırları dışına çıkarmanın esasları, kadastro komisyonlarının kuruluş ve çalışma şekilleri, özel ağaçlandırma çalışmaları ve ağaçlandırma fonunun kurulması ve ormanların korunmasına yönelik yeni hükümler getirilmiştir. Orman Bakanlığının ikinci kez kurulduğu 1991 yılına kadar 10 yıl, OGM bünyesinde ormancılık hizmetleri yürütülmüş, fakat bu birimin boyutun aşan ormancılık sorunları artarak günümüze kadar gelmiştir yılında 9/8/1991 tarihli 442 sayılı KHK ile Orman Bakanlığı ikinci kez kurulmuştur. Bakanlık bünyesinde ana hizmet birimleri olarak; Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolü Genel Müdürlüğü (AGM), Orman Köy İlişkileri Genel Müdürlüğü (ORKÖY), Milli Parklar ve Av-Yaban Hayatı Genel Müdürlüğü (MPAG) ve bağlı kuruluş olarak Orman Genel Müdürlüğü (OGM) ile ilgili kuruluş olarak Orman Ürünleri Sanayi Kurumu Genel Müdürlüğü (ORÜS) yer almıştır yılında ise, 4122 Sayılı Milli Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolü Seferberlik Kanunu" yürürlüğe girmiştir. Temel hazırlanma nedeni ağaçlandırma yatırımlarının finansman sorununu çözmek olan bu kanun, bu işlevinin yanında ormancılık örgütü dışındaki kurum ve kuruluşlara ağaçlandırma ve erozyon kontrolü konularında çeşitli görevler vermiştir sayılı kanunla birlikte Orman Bakanlığı 'na bağlı ana hizmet birimlerinin (AGM, ORKÖY ve MPAG) ihtisas kanunları tamamlanmış olmaktadır.

16 13 5. Türkiye Ormancılık Mevzuatı 5.1. Anayasa da Ormancılıkla İlgili Hükümler Anayasa 'da, "Ormanlar ve Orman Köylüsü" başlığı altında ormanların korunması ve gençleştirilmesine yönelik hükümler 169. madde de, orman köylüsünün korunmasına yönelik hükümler 170. madde de yer almıştır. MADDE 169- Devlet ormanların korunması ve sahalarının genişletilmesi için gerekli kanunlar koyar ve tedbirler alır. Yanan ormanların yerine yeni ormanlar yetiştirilir, bu yerlerde başka çeşit tarım ve hayvancılık yapılamaz. Bütün ormanların gözetimi devlete aittir. Devlet ormanlarının mülkiyeti devronulamaz. Devlet ormanları kanuna göre, devletçe yönetilir ve işletilir. Bu ormanlar zaman aşınımı ile mülk edinilemez ve kamu yararı dışında irtifak hakkına konu olamaz. Ormanlara zarar verebilecek hiçbir faaliyet ve eyleme müsaade edilemez. Ormanların tahrip edilmesine yol açan siyasi propaganda yapılamaz, münhasıran orman suçları için genel ve özel af çıkarılamaz. Ormanları yakmak, ormanı yok etmek veya daraltmak amacıyla işlenen suçlar genel ve özel af kapsamına alınamaz. Orman olarak muhafazasında bilim ve fen bakımından hiçbir yarar görülmeyen, aksine tarım alanlarına dönüştürülmesinde kesin yarar olduğu tespit edilen yerler ile 31/12/1981 tarihinden önce orman niteliğini tam olarak kaybetmiş olan tarla, bağ, meyvelik, zeytinlik gibi çeşitli tarım alanlarında veya hayvancılıkta kullanılmasında yarar olduğu tespit edilen araziler, şehir, kasaba ve köy yapılarının toplu olarak bulunduğu yerler dışında, orman sınırlarında daraltma yapılamaz. MADDE 170- Ormanların içinde ve bitişiğindeki köyler halkının kalkındırılması, ormanların ve bütünlüğünün korunması bakımlarından, ormanların gözetilmesi ve işletilmesinde Devletle bu halkın işbirliğini sağlayacak tedbirlerle, 31/12/1981 tarihinden önce bilim ve fen bakımından orman niteliğini kaybetmiş yerlerin debelendirilmesi; bilim ve fen bakımından orman olarak muhafazasında yarar görülmeyen yerlerin tespiti ve orman sınırları dışına çıkartılması; orman içindeki köyler halkının kısmen ve tamamen bu yerlere yerleştirilmesi için, devlet eliyle anılan yerlerin ihya edilerek, bu halkın yararlanmasına tahsisi kanunla düzenlenir. Devlet, bu halkın işletme araç ve gereçleriyle diğer girdilerinin sağlanmasını kolaylaştırıcı tedbirler alır. Orman içinden nakledilen köyler halkına ait araziler, devlet ormanı olarak derhal ağaçlandırılır Ormancılıkla İlgili Kanunlar 3116 Orman Kanunu (Tarih: , Resmi Gazete No:3537) Ormanların tarifi, taksimi, murakabesi, sınırlaması istimlak ve mübadele, satılması ve bunlar üzerinde irtifak hakkı tesisi ve bu ormanlara civar köylerin hakları, kadastrosu, korunması, işletilmesi ve amenajmanı, otlak ve mera işleri, muhafaza ormanları, işletme ve imar işleri, vakıf ormanları, hususi ormanlar, ağaçlandırma ve imar, orman yangınlarının

17 14 söndürülmesi, orman memurlarının tahlifi ve silah taşıma hakları, cezai hükümler gibi ormancılıkla ilgili işlemlerin tümü hakkında hükümler getirmiştir Kara Avcılığı Kanunu (Tarih: , Resmi Gazete No:3603) Av hayvanları ve sınıfları, av zamanı, avlanma yerleri ve avlanma vasıtaları, avcılık izni av işlerinin bakımı, ceza hükümleri gibi avcılıkla ilgili işlerin tümü hakkında hükümler getirmiştir Sayılı Orman Kanunu Değişikliği (Tarih: , Resmi Gazete No:3943) 3116 Sayılı Orman Kanununda değişiklik yapılmaktadır. ( tarih ve 5653 sayılı kanunun 3 üncü maddesi ile ilga) Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerin Aşılattırılması Hakkında Kanun (Tarih: , Resmi Gazete No:4126) Orman sınırları dışında bulunan ve devletin hüküm ve tasarrufunda olan yabani zeytinlik, antepfıstığı harnupluklar ve her nevi sakızlıklar ile orman sınırları dışında olup da tarih ve 2924 sayılı Kanun kapsamında bulunmayan zeytin yetiştirmeye elverişli fundalık ve makilikler, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı tarafından tespit edilip haritalanması, aşılı zeytinlerin bakım, tımar, toplanma ve sıklarının kökletme ve yeniden fidan dikme sureti ile meydana getirilecek zeytinliklerin tesis ve yetiştirme, yabani zeytinliklerin açma ve aşılama işlerine ilişkin hükümleri içermektedir Orman Kanununa Bazı Hükümler Eklenmesine ve Bu Kanunun Birinci Maddesinde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (Tarih: , Resmi Gazete No:6056) Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihte var olan gerçek veya tüzel özel kişilere ve vakıflara ve köy, belediye,özel idare kamu tüzel kişiliklerine ilişkin bütün ormanlar bu kanun gereğince devletleştirilmiştir. (Madde 3, Anayasa Mahkemesi nin tarih ve E: 1963/141, K: 1964/50 sayılı kararı ile iptal) (4785 Sayılı Kanunun yürürlükten kaldırdığı hükümler tarih ve 4785 sayılı Kanunun 12 üncü maddesi tarihli 3444 ve 3445 sayılı Kanunlar-Yürürlükten Kaldıran mevzuat sayılı Kanun Madde-3) Orman Kanununa ek 3444 Sayılı Kanunun 7 nci Maddesinin Değiştirilmesine Dair Kanun (Tarih: , Resmi Gazete No:6328) Orman Kanuna ek 3444 sayılı Kanunun 7 inci Maddesinin Değiştirilmesine Dair Kanun ( tarih ve 3116 sayılı Orman Kanunu ile bununla ilgili tarih ve 5653 sayılı Kanun, tarih ve 6831 sayılı Orman Kanunun 117 inci maddesi ile yürürlükten kaldırılmıştır.)

18 15 Devlet Orman İşletmelerinin Bazı Vergilerden Muaf tutulması Hakkında Kanun (Tarih: , Resmi Gazete No:6332) Bütün devlet ormanları, Orman Genel Müdürlüğü ile buna bağlı devlet orman işletmelerinin orman içinde veya dışında sahip oldukları veya intifa eyledikleri, arazi, bina ve tesisler, arazi, bina, iktisadi buhran ve müdafaa vergilerinden muaftır, hükmünü getirmektedir. (Bunların kira ile tutulmuş olmamaları şarttır.) Orman Kanununa Bazı Maddeler Eklenmesine ve Bu Kanunun 1 inci Maddesinde Değişiklik yapılmasına Dair Olan Kanuna Ek Kanun (Tarih: , Resmi Gazete No:7471) Orman Kanununa Bazı Maddeler Eklenmesine ve Bu Kanunun 1 inci Maddesinde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanuna Ek Kanunla, 3116 Sayılı Orman Kanunun 1 inci Maddesine göre orman sayılmayan yerlerle çevrili olmak şartıyla devlet ormanlarından tamamen ayrılmış bulunan köy, belediye tüzel kişiliklerine ve gerçek kişilere ait ormanlar, sahipleri veya mirasçıları istedikleri takdirde geri verilir, hükmü getirilmiştir Orman Kanununun Bazı Maddelerinin Değiştirilmesine ve Bu Kanuna Bazı Maddeler Eklenmesine Dair Kanun (Tarih: , Resmi Gazete No:7473) ( tarih ve 6831 sayılı kanunun 117 inci maddesi ile ilga ) 6831 Orman Kanunu (Tarih: , Resmi Gazete No:3071Y) Ormanların tarifi, taksimi, idare ve murakabesi, orman köylülerinin kalkındırılması ve nakledilmesi, ormanların muhafazası, otlak ve mera işleri, muhafaza ormanları, milli parklar, istihsal ve satış işleri, hükmü şahsiyeti haiz âmme müesseselerine ait ormanlar, hususi ormanlar, ağaçlandırma ve imar işleri, orman yangınlarının söndürülmesi, orman memurlarının silah taşıma ve kullanma hak ve salahiyetleri, suçların takibi, ceza hükümleri, konularında ormancılıkla ilgili bütün iş ve işlemleri hükme bağlamıştır Sayılı Orman Kanununun 35 inci Maddesinin 2 nci Fıkrasının Tadili Hakkında Kanun (Tarih: , Resmi Gazete No:10381) Mülga olan söz konusu kanun, tarih ve 3488 Sayılı Uygulama İmkanı Kalmamış Olan Kanunların Yürürlükten Kaldırılması Hakkında Kanun ile yürürlükten kaldırılmıştır. Devlet Orman İşletmelerinden ve Kereste fabrikalarından Satılan Orman Mallarından Vilayet Hususi İdareler İçin Hisse alınması Hakkında Kanun (Tarih: , Resmi Gazete No: 10231) 6831 sayılı Orman Kanununun 31, 32, 33 ve 35 inci maddeleri mucibince verilenlerle dış memleketlere ihraç edilenler hariç olmak üzere, devlet orman İşletmelerinden veya kereste fabrikalarından artırma veya eksiltme veya pazarlık suretiyle tomruk, yarı mamul kereste veya mamul kereste alanlar, vilayet hususi idare hissesi namıyla satış bedeli üzerinden % 3 oranında bir para ödemeye mecburdurlar, hükmünü getirmiştir.

19 Sayılı Orman Kanununa Bir Madde Eklenmesine Dair Kanun (Tarih: , Resmi Gazete No:13906) 6831 Sayılı Orman Kanunun 117 inci maddesi hükümsüz olmuştur /61 madde ile mülga olmuştur Sayılı Orman Kanununun Bazı Maddelerinin Değiştirilmesine ve Bu Kanuna Üç Ek Madde ile Bir Geçici Madde Eklenmesine Dair Kanun (Tarih: , Resmi Gazete No: 14584) 6831 Sayılı Kanunda geçen Ziraat Vekaleti deyimi, Orman Bakanlığı olarak ve aynı kanunun 45 inci maddesinde geçen Tahdit Komisyonları deyimi, Orman Kadastro Komisyonları olarak değiştirilmiştir. Devlet Ormanları içinde veya bitişiğinde oturan halkın kalkındırılmasına katkıda bulunmak amacıyla Orman Bakanlığı emrinde bir fon teşkil edilmiştir Sayılı Orman Kanununun 3 üncü ve 24 üncü maddelerine göre orman rejimine alınan sahalar ile kamulaştırılan tarım arazilerinin satın alınabilmesi için her yıl Orman Bakanlığı bütçesine on milyondan az olmamak üzere gerekli ödenek konur, hükmünü getirmiştir Sayılı Orman Kanununun 20/6/1973 tarih ve 1744 Sayılı Kanunla Değişik 34 üncü Maddesi ile Ek 3 üncü Maddesinin Değiştirilmesine Dair Kanun (Tarih: , Resmi Gazete No:15265) 6831 Sayılı Orman Kanununun Ek Madde 3- (C) fıkrasına, (A) fıkrasının (b) bendinde yazılı fon bütün hak ve vecibeleriyle Orman Bakanlığına devredilmiştir. Bu fonda mevcut para, bu kanunla kurulan fon hesabına kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren en geç üç ay içinde ödenirse ve verilmiş olan kredilerin taksitleri de sözleşmelerindeki koşullar dahilinde Orman Bakanlığınca tahsil olunur. şeklinde ek madde ilave edilmiştir Sayılı Orman Kanununun Değişik 34 üncü Maddesinin Değiştirilmesi Hakkında Kanun (Tarih , Resmi Gazete No:17670) Hükümsüz olmuştur Milli Parklar Kanunu (Tarih: , Resmi Gazete No:18134) Bu kanunun amacı yurdumuzdaki milli ve milletlerarası düzeyde değerlere sahip milli park, tabiat parkı, tabiat anıtı ve tabiatı koruma alanlarının seçilip belirlenmesine, özellikleri ve karakterleri bozulmadan korunmasına, geliştirilmesine ve yönetilmesine ilişkin esasları düzenlemektir.

20 tarihli ve 6831 Sayılı Orman Kanununun Bazı Maddelerinin Değiştirilmesine ve Bazı Maddelerin Yürürlükten Kaldırılmasına İlişkin Kanun (Tarih: , Resmi Gazete No:18174) 6831 Sayılı Orman Kanunun 1 üncü madde (D, İ) bentleri, 9 uncu maddenin 1 inci fıkrası, 2 inci fıkrası, 4, 5, 6 ncı fıkraları, 10 uncu maddenin 2 ve 3 üncü fıkraları 18 inci maddenin 1 inci fıkrası, 19 uncu maddenin 1 inci fıkrası, 21, 22, 25, 26, 27, 30, 33, 35, 36 maddelerin 1 inci fıkraları, 37 inci maddenin 1 inci fıkrası, 38, 39 uncu maddeler, 40 ıncı maddenin 1 inci fıkrası, 59 maddenin 1 inci fıkrası, 60 ve 66 ıncı maddelerde, 71 inci maddenin 2, 3, 4 ncü fıkralarında, 79, 91, 93, 95, 98, 104, 105, 108, 112, 113, 114, 115, 118 maddelerde, Ek Madde 1, Geçici Madde 3, Geçici Madde 4, Geçici Madde 5, değişiklikler yapılmıştır. Orman Köylülerinin Kalkındırılmalarının Desteklenmesi Hakkında Kanun (Tarih: , Resmi Gazete No:18197) Bu kanunun amacı, nakline karar verilen orman içi köyler halkının yerleştirilmesi ve orman sınırları dışına çıkartılmış ve çıkartılacak yerlerin değerlendirilmesi suretiyle, orman köylülerinin desteklenmesidir. Orman Genel Müdürlüğü Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulü Hakkında Kanun (Tarih: Resmi Gazete No:18922) Bu kanunun amacı, Tarım Orman ve Köyişleri Bakanlığına bağlı, katma bütçeli ve tüzel kişiliğe sahip Orman Genel Müdürlüğü nün kurulmasına, teşkilat, görev ve yetkilerine ait esas ve usulleri düzenlemektir Tarihli ve 6831 Sayılı Orman Kanununun Bazı Maddelerinin Değiştirilmesine Dair Kanun (Tarih: , Resmi Gazete No:19139) 6831 Sayılı Orman Kanunun 2 inci maddesinin (A) fıkrası, 7 maddesinin 2, 3, 4 üncü fıkraları, 9 uncu maddenin 3 üncü fıkrası, 10 uncu maddenin 1 inci fıkrası, 11 inci maddenin 2, 3, 4, 5 inci fıkraları, 12 inci maddenin 1 inci fıkrası, 57 ve 62 maddeler ile Geçici Madde 2 de değişiklikler yapılmıştır Sayılı Orman Kanununun Bazı Maddelerinin Değiştirilmesi ve Bu Kanuna Bazı Hükümler Eklenmesi Hakkında Kanun (Tarih: , Resmi Gazete No:19473) 6831 Sayılı Orman Kanunu nun, 1 inci maddenin (F), (G) fıkraları, 2 inci maddenin son fıkrası, 6 ıncı maddenin 1 inci fıkrası, 11 inci maddenin 1 inci fıkrası, 12 inci maddenin 2 nci fıkrası, 17 üncü maddenin 3 üncü fıkrası, 31 inci maddenin 1 inci fıkrası, 32 inci maddenin 1 inci fıkrası, 34 üncü maddenin 1 inci fıkrası, 52 inci maddenin 1 inci fıkrası, 64 üncü maddenin 1 inci fıkrası, 71 inci maddenin 1 inci fıkrası, 84 üncü maddenin 1 inci fıkrası, 116 ıncı maddenin 3, 4 üncü fıkralarına değişiklikler getirilmiştir Sayılı Orman Kanununda, 1475 Sayılı İş Kanununda, 2918 Sayılı Karayolları Trafik Kanununda ve 2926 Sayılı Tarımda Kendi Adına ve Hesabına Çalışanlar Sosyal