ANONİM ŞİRKETLER BAKIMINDAN AVANS KAR PAYI DAĞITIMININ ESASLARI 1

Transkript

1 ANONİM ŞİRKETLER BAKIMINDAN AVANS KAR PAYI DAĞITIMININ ESASLARI 1 Yavuz AKBULAK* VERGİ SORUNLARI, EYLÜL 2012 ÖZET Genel olarak şirketlere ortak olmanın birinci sebebi kar payı elde etmektir. Kar payı şirketler hukuku bakımından nispi nitelikte bir müktesep haktır. Sermaye Piyasası Kurulu düzenlemelerinde kar payı şirket ortaklarına ve kara katılan yönetim kurulu üyeleri, işçiler, intifa senedi sahipleri vb. diğer kimselere dağıtılacak kardan, bunların her birine düşen payı; temettü kardan yalnızca şirket ortaklarına dağıtılan payı; temettü avansı ise ortaklara ara dönem karı üzerinden dağıtılacak avansı ifade etmektedir. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı ise, kar payını net dönem karı veya serbest yedek akçeler üzerinden ortaklara ve kara katılan diğer kimselere genel kurulca dağıtılmasına karar verilen tutar; kar payı avansını da, kar payından mahsup edilmek üzere ara dönem finansal tablolara göre oluşan karlar üzerinden hesaplanan tutar biçiminde tanımlamıştır. Bu yazıda, anonim şirketler bakımından temettü veya kar payı dağıtımı esasları üzerinde durularak, dağıtım için gerekli organ kararı, avansın hesaplanması, dağıtım zamanı, dağıtıma ilişkin kısıtlamalar, ödemelerin yapılma biçimi, dağıtımda sorumluluk ve zamanaşımı ile vergi bakımından yapılan düzenlemeler irdelenecektir. Anahtar Sözcükler: Anonim şirketler, kar payı, temettü avansı, kar payı avansı Jel Sınıflandırması: K22, K29 PRINCIPLES OF ADVANCE DISTRIBUTION OF PROFIT IN TERMS OF JOINT STOCK COMPANIES ABSTRACT Generally, the first reason of being a partner or shareholder of a company is to obtain profit share. Profit share is an acquired right with a relative quality in terms of corporate law. According to the regulations of the Capital Market Board, profit share represents the share that will be distributed to each of the company partners as well as the other persons including the members of the board of directors, employees, redeemed share holders, etc., dividend profit represents the share distributed only to the company partners, and the advance of dividend represents the advance that will be distributed to partners over the interim term profit. The Ministry of Customs and Trade (the Ministry) defines the profit share as the amount that is decided to be distributed over the net profit of term or free reserved funds by the general assembly to the partners and other persons participating in the profit; the advance of profit share, as the amount calculated over the profits comprising according to the financial tables of interim period, which will be deducted from the profit share. In this text, by underlining the principles of distribution of dividend or profit share in terms of joint stock companies, the followings will be examined: the necessary body decision for distribution, calculation of advance, distribution time, limitations regarding the distribution, sort of advance payments, liability and statute of limitation in the distribution of advance and regulations made in terms of tax. In terms of the public joint stock companies, regarding the advance profit share that couldn t be practiced since 2002, it can be said that the new regulations regarding the non-public joint stock companies as well as the limited companies and limited partnerships the capital of which is divided into shares, which were implemented by the Ministry, can provide benefits particularly for the companies that are busy with long-term works, and it is thought relevant and appropriate to consider the regulations of the Ministry of Finance regarding the issue. Key Words: Joint stock companies, profit share, advance of dividend, advance of profit share Jel Classification: K22, K29 1

2 GİRİŞ Kar payı ve temettü kavramları, Türk Hukukunda ilk kez, Sermaye Piyasası Kurulu nun (SPK) yazımızın ilerleyen bölümlerinde açıklanan IV/27 Tebliği ile tanımlanmıştır. Buna göre, kar payı temettüe göre daha geniş kapsamlı bir terim olup, anonim şirket ortaklarına ve kara katılan yönetim kurulu üyeleri, işçiler, intifa senedi sahipleri vb. diğer kimselere dağıtılacak kardan, bunların her birine düşen payı; temettü ise sadece kardan anonim şirket ortaklarına dağıtılan payı ifade etmektedir. Temettü avansı da SPK nın IV/27 Tebliğine göre, ortaklara ara dönem karı üzerinden dağıtılacak avanstır. Anonim ortaklıklarda her pay sahibinin, kanun ve esas sözleşme hükümlerine ve genel kurul kararlarına göre dağıtılmaya tahsis olunan net dönem karına payı oranında katılma hakkı vardır. Anonim şirketler bakımından kar payı, hükümleri esas itibariyle tarihinde yürürlüğe girmiş bulunan 6102 sayılı meri Türk Ticaret Kanunu nun (meri TTK ya da TTK) maddeleri arasında düzenlenmiştir. Buna göre, her pay sahibi, kanun ve esas sözleşme hükümlerine göre pay sahiplerine dağıtılması kararlaştırılmış net dönem karına, payı oranında katılma hakkını haizdir. Şirketin sona ermesi halinde her pay sahibi, esas sözleşmede sona eren şirketin mal varlığının kullanılmasına ilişkin, başka bir hüküm bulunmadığı takdirde, tasfiye sonucunda kalan tutara payı oranında katılır (Meri TTK m.507/f.1) 2. Anılan madde bir değişiklikle 6762 sayılı mülga TTK m.455 den alınmıştır. Yapılan değişiklik ise safi kazanca ibaresi yerine, net dönem karı kavramının konulmasıdır. Çünkü kazanç sözcüğü şirketler ve bilanço hukukunda değil, vergi hukukunda kullanılmaktadır. Ayrıca kazanç payı meri TTK da, yönetim kurulu üyelerinin yıllık kardan aldıkları kar payını ifade için, tantiéme karşılığı olarak özel bir teknik kavramdır. Net dönem karı ise, Türkiye Muhasebe Standartlarında yer alan bir kavram olup, meri TTK m.509 da da net dönem karı terimi kullanılmıştır (Meri TTK m.507 Gerekçesi). Esas sözleşmede aksine bir hüküm yoksa kar ve tasfiye payı pay sahibinin sermaye payı için şirkete yaptığı ödemelerle orantılı olarak hesap edilir. Yıllık kar, yıllık bilançoya göre belirlenir (Meri TTK m.508) sınır (ara dönem avans sınırı) : [(ara dönem karı)-(kanuni ve sözleşmesel yedek akçeler+vergi, fon ve mali karşılıklar+geçmiş yıl zararları)]/2 2. sınır (dağıtılabilecek toplam temettü avansı sınırı) : [(bir önceki yıl dönem karı)- (kanuni ve sözleşmesel yedek akçeler+vergi, fon ve mali karşılıklar+geçmiş yıl zararları)]/2 3. sınır (genel üst sınır) : Olağanüstü yedek akçe tutarı Tablo 1: S A.Ş. nin Temettü Avansı Dağıtımı Verileri Mali Veriler a Dönem karı b Genel kanuni yedek akçeler (-) c Vergi, fon ve mali karşılıklar (-) ç Geçmiş yıl zararları (-) 50 - d Temettü avansı matrahı (a-b-c-ç) e Kuramsal temettü avansı tutarı [(a-b-c-ç)/2] f Olağanüstü yedek akçeler (üst sınır) g Dağıtılabilir temettü avansı tutarı Avans Ödemesi Ödenmiş Sermaye Birikimli Avans Payın/Hisse Senedinin Tertibi Alınan Temettü Avansı Yıllık Temettüden Alınacak Bakiye 1. Avans Sermaye Artırımı Avans

3 Yıllık Temettü Avans Ödemesi Ödenmiş Sermaye Birikimli Avans Payın/Hisse Senedinin Tertibi Alınan Temettü Avansı Yıllık Temettüden Alınacak Bakiye 1. Avans Sermaye Artırımı Avans Yıllık Temettü Avans Ödemesi Ödenmiş Sermaye Birikimli Avans 3-0 Payın/Hisse Senedinin Tertibi Alınan Temettü Avansı Yıllık Temettüden Alınacak Bakiye 1. Avans Sermaye Artırımı Avans Yıllık Temettü (Ödenmiş/Çıkarılmış Sermaye: 5 milyon TL) Tablo 2: Tarihli Temettü Avansı Dağıtımı 3-50 a Dönem karı b. bverelegedenkecenedö (-) 200 c I. tertip genel kanuni yedek akçe (GKYA) (-) 65 ç Net dağıtılabilir dönem karı d Ortaklara temettü avansı 500 e II. tertip GKYA [(e)-(5.000*%5)]*%10 25 f Avans dağıtımından sonra kalan net ara dönem karı (c-d-e) 710 (Ödenmiş/Çıkarılmış Sermaye: 5 milyon TL) Tablo 3: Tarihli Kar Dağıtımı a Dönem karı b bverelegedenkecen (-) 600 c Genel kanuni yedek akçe/gkya (a-b)*%5 (-) (Meri TTK m.519/f.1; I. Tertip GKYA de denilir.) 70 ç Net dağıtılabilir dönem karı (a-b-c) d Ortaklara yıl içinde ödenen temettü avansı tutarı 500 e GKYA [(1.000)-(5.000*%5)]*%10 (Meri TTK m.519/f.2c; II. Tertip GKYA de denilir.) 75 f Ortaklara ek temettü 500 g Olağanüstü yedek akçelere aktarılan tutar 255 3

4 1. sınır (bir defalık ara dönem avans sınırı) : [(ara dönem karı)-(geçmiş yıl zararları+vergi, fon ve mali karşılıklar+kanuni ve sözleşmesel yedek akçeler+intifa senedi sahiplerine ayrılan tutarlar+kara katılan diğer kimselere ayrılan tutarlar)]/2 2. sınır (birden çok ara dönem avans sınırı) : [(ara dönem karı)-(geçmiş yıl zararları+vergi, fon ve mali karşılıklar+kanuni ve sözleşmesel yedek akçeler+intifa senedi sahiplerine ayrılan tutarlar+kara katılan diğer kimselere ayrılan tutarlar+önceki ara dönem avans tutarı)]/2 Tablo 4: K A.Ş. nin Tarihli Avans Kar Payı Dağıtımı a Ara dönem karı 300 b Genel kanuni yedek akçeler (-) 50 c Serbest yedek akçeler (-) 80 ç Vergi, fon ve mali karşılıklar (-) 30 d Geçmiş yıl zararları (-) 40 e k f lt kiat n st tn aisi aiipnif ltt s atak n s İespnİf İsİnİs afitni (-) - f Ortaklara avans kar payı tutarı [(a-b-c-ç-d-e)/2] 50 Tablo 5: K A.Ş. nin Tarihli Avans Kar Payı Dağıtımı a Ara dönem karı 420 b Genel kanuni yedek akçeler (-) 60 c Serbest yedek akçeler (-) 80 ç Vergi, fon ve mali karşılıklar (-) 40 d Geçmiş yıl zararları (-) 40 e İntifa senedi sahipleri ile kara katılan diğer kimselere ayrılan paralar (-) - f Önceki ara dönem avans kar payı tutarı 50 g 2. ara dönem avans kar payı tutarı [(a-b-c-ç-d-e-f)/2] 75 Tablo 6: Avans Temettü/Kar Payı Dağıtımı Düzenlemelerinin Karşılaştırlcması No Düzenleme Konuları SPK IV/27 Tebliği Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Tebliği 1 Düzenlemenin Dayanağı Kanun 2 Düzenlemeye Tabi rengekcen SPKn. m.14/a, m.15 HAAŞ TTK m.509/f.3, m.565/f.2, m.644/f.1b HKAŞ, LŞ ve SPBKŞ 3 Dağıtıma Karar Veren Şirket Organı 4 Esas Sözleşmede Hüküm Bulunma Zorunluluğu Genel kurul kararıyla yetkilendirilmiş yönetim kurulu Var 5 Dağıtımın Önkoşulu Kar etmiş olma ve mali tabloların bağımsız denetimden geçmiş olmasıdır. Genel kurul Yok Ara dönem finansal tablolara göre kar edilmiş olması ve genel kurulca avans dağıtımına ilişkin kararın alınmasıdır. 6 Düzenlemede Öngörülen Dağıtılacak temettü avansı, ara Dağıtılacak kar payı avansı; varsa 4

5 Miktar Sınırı 7 Ortaklar Dışındakilere Verilip Verilemeyeceği dönem karından kanunlara ve esas sözleşmeye göre ayrılması gereken yedek akçeler ile vergi, fon ve mali karşılıklar ve varsa geçmiş yıllar zararlarının tamamı düşüldükten sonra kalan kısmın %50 sini geçemez. Bir hesap döneminde verilecek toplam temettü avansı tutarı bir önceki yıla ait dönem karının kanunlara ve esas sözleşmeye göre ayrılması gereken yedek akçeler ile vergi, fon ve mali karşılıklar ve varsa geçmiş yıllar zararları düşüldükten sonra kalan kısmının %50 sini ve genel kurulca onaylanan yılsonu bilançosunda yer alan olağanüstü yedek akçe (üst sınır) tutarını aşamaz. Skelh,cle hle ihae cenereze yitme ihae cenereedee nkhgchnevlvlrvheghnvhre hle hchlhge gevee de delhe ganaschnhe. kesekktehdhrilevhalklchsh, geçmiş yıllar zararlarının tamamının, vergi, fon ve mali karşılıkların, kanunlara ve sözleşmeye göre ayrılması gereken yedek akçelerin, varsa imtiyazlı pay sahipleri, intifa senedi sahipleri ve kara katılan diğer kimseler için ayrılacak tutarların, oluşan ara dönem karından indirilmesi suretiyle hesaplanır. Ödenecek kar payı avansı, bu şekilde hesaplanan tutarın %50 sini geçemez. Aynı hesap dönemi içinde izleyen ara dönemlerde de kar oluşması halinde dağıtılacak kar payı avansı tutarı burada belirtilenlerin yanı sıra önceki ara dönem veya dönemlerde ödenmiş olan kar payı avansı tutarları da indirilerek hesaplanır. Ödenecek kar payı avansı, bu şekilde hesaplanan tutarın %50 sini geçemez. rkeyheiereveeihae cenereze nkhge cshlhre lrrekese nkhrle tleceneree dee nkhgchne vlvlrvheghnheghklchreveaenegesieceneeghne. hllehdhrilerverese, 8 Avans Dağıtım Zamanı Temettü avansının dağıtımına, ara Açık bir hüküm yer almamaktadır. mali tabloları ile temettü avansı dağıtım tablosunun bağımsız sınırlı veya özel denetleme raporu ile birlikte SPK yakrrvenecveaee khneakere e hikhnee ae ahykhe h,hsee ae ahykhe i rnhe. ÖhvchrShile, narcavan 9 Avans Ödemesinin Durumu 10 Avans Dağıtımından Sorumlu Olan Kişiler Temettü avansı, dağıtım tarihi itibarıyla mevcut payların tümüne bunların ihraç ve iktisap tarihleri dikkate alınmaksızın dağıtılır. Yönetim kurulu üyeleri ve temsilcisi oldukları tüzel kişiler, şirket denetçileri, bağımsız denetimi yapanlar ve bağlı oldukları gerçek ve tüzel kişiler zincirleme sorumludurlar. 11 Zamanaşımı Ortaklar tarafından tahsil edilmeyen temettü avansı bedelleri dağıtım tarihinden itibaren 5 yılda zaman aşımına uğrar. Kar payı avansı, dağıtım tarihleri itibarıyla ortaklara payları oranında ödenir. Kar payı avansı, kardan imtiyazlı paylara imtiyaz dikkate alınmadan ödenir. Yönetim organı olup, AŞ lerdelrrekesee ezganacalimited şirketlerde müdür veya müdürler kurulu, sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerde yönetici veya yöneticilerdir. Açık bir hüküm yer almamaktadır. Kısaltmalar: HAAŞ (halka açık anonim şirket), HKAŞ (halk kapalı anonim şirket), LŞ (limited şirket), SPBKŞ (sermayesi paylara bölünmüş komandit şirket), OYHS (oydan yoksun hisse senedi), SPK (Sermaye Piyasası Kurulu), SPKn (2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu), TTK (6102 sayılı meri Türk Ticaret Kanunu) * SPK Başkanlık Danışmanı 1 Bu yazıda yer alan görüşler yazarına ait olup çalıştığı kurumu bağlamaz, yazarın çalıştığı kurum veya göreviyle ilişki kurulmak suretiyle kullanılamaz. 2 Esas sözleşmede payların bazı türlerine tanınan imtiyaz haklarıyla özel menfaatler saklıdır. Sermaye Piyasası Kanunu ve ilgili mevzuat hükümleri saklıdır (Meri TTK m.507/f.2-3). SPK nın IV/27 Tebliği uyarınca, halka açık anonim şirketler bakımından, temettü dağıtımında imtiyaz, dağıtılabilir karın, birinci temettü dağıtıldıktan sonraki kısmı için tanınabilir. Oydan yoksun hisse senetleri (OYHS) sahipleri diğer ortaklarla birlikte payları oranında birinci temettüü aldıktan sonra kalan kardan, pay başına düşen birinci temettüün bu senetlerin imtiyazına ilişkin olarak esas sözleşmede belirtilen oranında kar payı alırlar. Yasa hükmü ile ayrılması gereken yedek akçeler ayrılmadıkça, esas sözleşmede pay sahipleri için belirlenen birinci temettü ve OYHS sahipleri için belirlenen kar payı nakden ve/veya hisse senedi biçiminde dağıtılmadıkça; başka yedek akçe ayrılmasına, ertesi yıla kar aktarılmasına ve temettü dağıtımında imtiyazlı pay sahiplerine, katılma, kurucu ve adi intifa senedi sahiplerine, yönetim kurulu üyeleri ile memur, müstahdem ve işçilere, çeşitli amaçlarla kurulmuş olan vakıflara ve bu gibi kişi ve/veya kurumlara kar payı dağıtılmasına karar verilemez. Ayrıca kardan ikinci temettü dağıtılması halinde OYHS lerinin diğer paylar gibi sermaye payları oranında eşit yararlanma hakları vardır. 3 Madde 6762 sayılı mülga TTK nın 456 ncı maddesi ile 457 nci maddesinin birinci fıkrası hükümlerini aynen içermektedir. 5

6 sayılı Kanun un 42 nci maddesi uyarınca, 6102 sayılı Kanunda yer alan Sanayi ve Ticaret Bakanlığınca ibareleri Gümrük ve Ticaret Bakanlığınca şeklinde değiştirilmiştir. Bu arada, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı nın adı, 6223 sayılı Kanun un verdiği yetkiye dayanılarak Bakanlar Kurulu nca tarihinde kararlaştırılan 640 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile Gümrük ve Ticaret Bakanlığı biçiminde değiştirilmiştir. 5 Bu madde, 6762 sayılı mülga TTK nın 473 üncü maddesinden aynen alınmıştır. 6 Söz konusu madde, 6762 sayılı mülga TTK nın 474 üncü maddesinden aynen alınmıştır. 7 Temettü avansına ilişkin çeşitli ülkelerin düzenleme ve uygulama örnekleri için bkz: Yavuz AKBULAK Halka Açık Anonim Şirketlerde Kar Payı ve Temettü Avansı Dağıtımı Esasları, Vergi Dünyası, Mayıs SPKn nun 15 inci maddesinin başlığı, tarihli ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanan tarihli ve 3794 sayılı Kanun ile değiştirilmiştir. 9 SPK nın IV/27 Tebliği tarihli ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanmış olup, anılan tebliğ SPK nın sırasıyla; tarihli ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanan IV/32 Tebliği, tarihli ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanan IV/35 Tebliği, tarihli ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanan IV/40 Tebliği ve tarihli ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanan VI/30 Tebliği ile değiştirilmiştir. 10 SPK nın IV/27 Tebliği halka açık anonim şirketlerde imtiyazlı pay sahiplerine ve ortaklar dışında kardan pay alan kişi ve/veya kurumlara temettü avansı dağıtılmasını yasaklamış olmakla birlikte, yönetim kurulu üyeleri ile memur, müstahdem ve işçilere, katılma, kurucu ve adi intifa senedi sahiplerine, çeşitli amaçlarla kurulmuş olan vakıflara ve bu gibi kişi ve/veya kurumlara kar payı ya da temettü dağıtılabilmesine ve çeşitli amaçlarla kurulmuş olan vakıflara ve bu gibi kişi ve/veya kurumlara bağışta bulunulabilmesine olanak tanımış olup, zikredilen kişi ve kurumlara temettü veya kar payı dağıtılabilmesi ve/veya bağışta bulunulabilmesi için ortaklık esas sözleşmesinde hüküm bulunması gerekir. Halka açık anonim ortaklıkların çeşitli amaçlarla kurulmuş olan vakıflara ve bu gibi kişi ve/veya kurumlara bağışta bulunmaları veya kardan pay ayırmaları durumunda, SPK nın tarihli ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Seri:XI, No:1 Sermaye Piyasasında Mali Tablo ve Raporlara İlişkin İlke ve Kurallar Hakkında Tebliği nde yer alan önemlilik kavramı dikkate alınarak; a) bu ödemelerin, SPKn nun 15 inci maddesinin son fıkrası kapsamına girebilecek sonucu doğurmaması, b) yıl içinde yapılanlar dahil bağışların, genel kurulda ortakların bilgisine sunulması, c) SPK nın tarihli ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Seri:VIII, No:54 Özel Durumların Kamuya Açıklanmasına İlişkin Esaslar Tebliği çerçevesinde gerekli özel durum açıklamalarının yapılması ve Borsa Günlük Bülteninde ilan edilmesi, zorunludur. 11 SPK nın IV/27 Tebliği uyarınca, halka açık anonim şirketlerde temettü dağıtım zamanı da şöyledir: Temettü (kar payı) dağıtımı, halka açık anonim ortaklıklarca hesap dönemini izleyen 5 inci ayın sonuna kadar tamamlanmak zorundadır. Temettü ödemesinin tamamlanması için; a) temettüün tamamı nakden dağıtılacaksa, temettüünü tahsil etmek için ilgili kuponlarıyla temettü dağıtım adreslerine başvuran ortaklara nakden veya hesaben ödemenin yapılması, b) hisse senedi olarak dağıtılacaksa, temettüün sermayeye ilavesi nedeniyle ihraç edilecek hisse senetlerinin SPK ca kayda alınması ve kayıt sonrası işlemlerin tamamlanarak temettü karşılığı dağıtılacak hisse senetlerinin; 1) kayıtlı sermaye sistemindeki ortaklıklarda hesap dönemini izleyen 5 inci ayın sonuna kadar, hisse senedi dağıtımının yapıldığı adreslere başvuran ortaklara teslime hazır hale getirilmesi, 2) esas sermaye sistemindeki ortaklıklarda ise sermaye artırımının tescilinin hesap dönemini izleyen 5 inci ayın sonuna kadar tamamlanarak teslime hazır hale getirilmesi, c) (a) ve (b) bendlerindeki seçeneklerin birlikte kullanılması durumunda ise, anılan bendlerde belirtilen işlemlerin ayrı ayrı ancak hesap dönemini izleyen 5 inci ayın sonuna kadar yerine getirilmesi, şarttır. Hisse senetleri Borsada işlem gören ortaklıkların SPK ya, temettüün sermayeye ilave edilmesi nedeni ile ihraç edilecek hisse senetlerinin kayda alınması talebiyle yapacakları başvuruların, hesap dönemini izleyen 4 üncü ayın sonuna kadar yapılması zorunludur. Temettü dağıtımına başlanılmasından sonra temettüünü almak için temettü dağıtım adreslerine başvuran ortaklara, zaman aşımı süresi içinde başvurmaları durumunda, temettü ödemesi yapılması şarttır. Diğer yandan, SPK nın 2003/12 sayılı Haftalık Bülteninde yayımlanarak kamuya duyurulan tarih ve 13/291 sayılı SPK İlke Kararı uyarınca; A) Seri:IV, No:27 Tebliği nin 6 ncı maddesi uyarınca hesap dönemini izleyen 5 inci ayın sonuna kadar dağıtılması zorunlu asgari temettüün %20 oranındaki birinci temettü olması, bu çerçevede şirketlerin taksitle temettü dağıtabilmelerinin; sermayesinin en az %50 si (Yazarın Notu/YN: buradaki %50 oranı, taksitle kar dağıtımının ağırlaştırılmasını teminen getirilmiştir.) oranında nakit temettü dağıtacak şirketlerin bu haktan yararlanabilmesi, nakdi sermaye artırımı nedeniyle ihraç edilen payların satış süresi içinde hesap dönemi sona eren (aynı tertip içinde eski ve yeni hisse ayrımı ortaya çıkan) şirketlerde temettü hakkı bulunan ve bulunmayan paylarda olabilecek karışıklıklar nedeniyle nakit temettüün, hesap dönemini izleyen 5 inci ayın sonuna kadar bir defada ödenmesi, nakit temettü ödemelerinin en fazla iki taksitte gerçekleştirilmesi, temettüün ikinci taksidinin en geç Eylül ayı sonuna kadar ödenmesi, temettüün her bir taksidinin brüt ve net olarak ayrı hesap edilmesi esasları çerçevesinde gerçekleştirilmesine, B) Kurul kararının, (A) bendinde yer alan koşulları sağlayan halka açık anonim ortaklık statüsünü haiz tüm şirketler için uygulanabilir olmasına, karar verilmiştir. 12 Halka açık anonim şirketlerce düzenlenecek temettü avansı dağıtım tablosu örneği şöyledir: 13 SPK nın IV/27 Tebliğinde konuyla ilgili olarak ve ilgili yılın kar payı kuponunun üzerine anonim ortaklık tarafından (Yıl)/(Yıl İçinde Yapılan Kaçıncı Avans Ödemesi Olduğu) temettü avansı ödemesi yapılmıştır. şerhi düşülmek suretiyle ibaresi madde metninden kaldırılmış olup, bunun nedeni şöyledir: Sermaye piyasası işlemlerinin güvenli, hızlı ve etkin bir şekilde yürütülebilmesi için, sermaye piyasası araçları ve bunlara ilişkin hakların Merkezi Kayıt Kuruluşu (MKK) tarafından kayden izlenmesini teminen SPKn nun (10/A) maddesine dayanarak tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Seri:IV, No:28 Kaydileştirilen Sermaye Piyasası Araçlarına İlişkin Kayıtların Tutulmasının Usul ve Esasları Hakkında Tebliğ (IV/28Tebliği) çıkarılmıştır. IV/28 Tebliği 6

7 uyarınca menkul kıymetlerini kaydileştirmekle yükümlü kuruluşlar; anonim ortaklıklar, mevzuata göre özelleştirme kapsamına alınanlar dahil kamu iktisadi teşebbüsleri, mahalli idareler ile bunlarla ilgili özel mevzuatları uyarınca faaliyet gösteren kuruluş, idare ve işletmeleri ve yatırım fonu kurucuları olup, kaydi sermaye piyasası araçları ve bunlara ilişkin haklarla ilgili kayıtlar, MKK da bilgisayar ortamında üyeler itibarıyla tutulacaktır. MKK bir anonim şirket olarak oluşturulmuştur. Sermaye piyasası araçlarının kaydileştirilmeye başlayacağı tarihin belirlenmesi yetkisi IV/28 Tebliği uyarınca SPK ya verilmiş ve SPK konuyla ilgili esasları aşağıda belirtilen kararlarıyla belirleyerek Haftalık Bültenleri kamuya duyurmuştur. 28 Kasım 2005 tarihi itibariyle kaydi sisteme tamamen geçilmiştir. SPK nın 2005/43 sayılı Haftalık Bülteninde yayımlanan tarih ve 40 sayılı Kararına göre kaydi sisteme geçiş ile birlikte, SPK nın tarih ve 2/28 sayılı kararıyla belirlenen Seri:I, No:26 Tebliği nin ek 2 nci maddesinin uygulanmasına yönelik hisse senetleri SPK kaydında olan borsa şirketlerinin borsada işlem gören/görmeyen hisse senetlerinin Takasbank tarafından izlenmesine ilişkin esaslar MKK ca uygulanacaktır. Bu çerçevede temettü/temettü avansı dağıtımı işlemlerinde de payları borsada işlem gören şirketler açısından MKK düzenlemeleri esas alınmaktadır. 14 SPKn m.12/f.6 şöyledir: Yönetim kurulunun bu maddedeki esaslar çerçevesinde aldığı kararlar aleyhine, Türk Ticaret Kanununun 381 inci maddesinin birinci fıkrasında sayılan hallerde yönetim kurulu üyeleri, denetçiler veya hakları ihlal edilen pay sahipleri, kararın ilanından itibaren 30 gün içinde anonim ortaklık merkezinin bulunduğu yer ticaret mahkemesinde iptal davası açabilirler. Bu halde, Türk Ticaret Kanununun genel kurul kararlarının iptaline ilişkin 382, 383 ve 384 üncü maddeleri hükümleri uygulanır. Şirket, davanın açıldığını öğrendiği tarihi izleyen 3 işgünü sonuna kadar durumu Kurula bildirmekle yükümlüdür. Madde metninde yer alan mülga TTK maddeleri, meri TTK da aşağıda yer alan tablodaki gibi değişmiştir: ve 2437 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır. 16 Temettü avansının muhasebeleştirilmesinde burada ele alınan aktif hesap kullanımının yanı sıra bir diğer yaklaşım pasif düzenleyici hesap kullanmaktır. Şaban UZAY, Azzem ÖZKAN(2002) ye göre Tekdüzen hesap planında dönem karını net değeriyle gösterebilmek için pasif düzenleyici bir hesap mevcut değildir. Fakat bu amaca uygun olarak 59 hesap grubu içindeki 592 boş hesap kullanılabilir. Dolayısıyla ortaklara dağıtılan temettü avansı tutarı 592 Temettü Avansı adıyla 590- Dönem Net Karı Hesabı ndan bir indirim olarak bilançoda gösterilebilir. 17 Bakanlık Tebliğine göre, kar payı avansı tutarının hesaplanmasına ilişkin tablo şöyledir: 18 Gerek bu konuda gerekse avansların muhasebeleştirilmesi konusunda yazının ve 1.3. no lu bölümlerine bakınız tarihli ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 1 Seri No lu KVGT nin, 6 Seri No lu KVGT nin 20 nci maddesi ile değişen bölümünün, değişmeden önceki yürütmesi, Danıştay 4. Daire Başkanlığının tarih ve 2007/2364 Esas No lu kararı ile durdurulmuş olup, anılan Kararla ilgili olarak Maliye Bakanlığı tarafından Danıştay Vergi Daireleri Kurulu nezdinde itirazda bulunulmuştur ( Erişim Tarihi: ). Danıştay tarafından yürütmesi durdurulan 1 seri no lu KVGT hükmü şöyledir: Avans kar payı dağıtımı: Kurumlar vergisi mükellefleri, geçici vergi dönemleri itibarıyla doğan ticari karları üzerinden avans kar payı dağıtabileceklerdir. Mükelleflerce dağıtılabilecek avans kar payı, geçici vergi dönemleri itibarıyla hazırlanan mali tablolarında yer alan karlardan, kanunlara ve esas sözleşmeye göre ayrılmak zorunda olan yedek akçeler, vergi ve mali karşılıklar ile varsa geçmiş yıl zararlarının tamamı düşüldükten sonra kalan kısmın yarısını geçemeyecektir. Bir hesap dönemi içinde dağıtılabilecek toplam avans kar payı da bir önceki yıla ait dönem karının, kanunlara ve esas sözleşmeye göre ayrılmak zorunda olan yedek akçeler, vergi ve mali karşılıklar ile varsa geçmiş yıl zararlarının tamamı düşüldükten sonra kalan kısmının yarısını geçemeyecektir. Aynı hesap dönemi içinde birden fazla avans kar payı ödemesi yapılması durumunda, sonraki geçici vergi dönemlerinde ödenecek avans kar payı hesaplanırken önceki dönemlerde ödenen avans kar payları indirilecektir. Gelir Vergisi Kanununda belirtilen esaslara göre birden fazla takvim yılına yaygın inşaat ve onarım işlerinde dağıtılabilecek avans kar payı ise devam eden işlerin gerçekleşen maliyet ve hakedişleri arasındaki müspet farktan, kesinti suretiyle ödenen vergiler indirildikten ve varsa geçmiş yıl zararlarının tamamı ile kanunlara ve esas sözleşmeye göre ayrılmak zorunda olan yedek akçeler düşüldükten sonra kalan kısmın yarısını geçemeyecektir. Avans kar payı dağıtmak isteyen kurumların ana sözleşmelerinde avans kar payı dağıtımı ile zarar doğması veya yıllık karın dağıtılan avans kar payını karşılamaması halinde avansın geri çağrılmasına ilişkin hüküm bulunması; genel kurul kararıyla da ilgili yılla sınırlı olmak üzere yönetim kuruluna yetki verilmesi zorunludur. Yönetim kuruluna avans kar payı dağıtımı için genel kurul tarafından yetki verildiği takdirde, yönetim kurulu (limited şirketlerde ortaklar kurulu) tarafından ilgili geçici vergi dönemine ilişkin beyannamenin verileceği tarihe kadar avans kar payı dağıtımı hakkında karar alınması gerekmektedir. Avans kar payı dağıtımı yapılması halinde, dağıtılan kar payları üzerinden elde edenin hukuki niteliğine göre vergi kesintisi yapılacaktır. Kesilen vergiler, avans kar payı dağıtımının yapıldığı aya ait muhtasar beyanname ile beyan edilecektir. Avans kar payı dağıtımında kurum ortakları açısından elde etme, kurumun yıllık safi kazancının kesinleşip, nakden veya hesaben dağıtıldığı tarihte gerçekleşecektir. Şu kadar ki bu süre ilgili hesap dönemine ilişkin beyannamenin verildiği hesap döneminin sonunu geçemeyecektir. Kurumlar vergisi beyannamesinde ya da birden fazla takvim yılına yaygın inşaat ve onarım işlerinin bitiminde, zarar doğması veya safi kazancın avans olarak dağıtımı yapılan kardan düşük olması halinde, avans kar payı dağıtmış olan kurumların, dağıtımını yaptıkları kar payının kazançla karşılanamayan kısmını izleyen hesap döneminde kurumlar vergisi beyannamesinin verilme süresinin sonuna kadar geriye çağırmaları gerekmektedir. Geri çağrılan avans kar payları üzerinden şirket tarafından kesinti suretiyle ödenmiş olan vergiler, bu işlemin yapıldığı vergilendirme döneminde 252 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğinin 3. Gelir ve Kurumlar Vergisi ile 7

8 ilgili Vergi Hatalarından Kaynaklanan İade İşlemleri bölümünde yapılan açıklamalara göre mahsup veya iade edilecektir. Avans kar payı dağıtılması halinde, transfer fiyatlandırması yoluyla örtülü kazanç dağıtımı hükümleri uygulanmayacaktır. Ancak, hesap dönemi itibarıyla zarar doğması veya safi kazancın avans olarak dağıtımı yapılan kardan düşük çıkması halleri dışında, avans olarak dağıtılan kar payının kazançla karşılanabilen kısmının geriye çağrılması durumunda transfer fiyatlandırması yoluyla örtülü kazanç dağıtımı hükümleri uygulanacaktır. 8