>>> SAYI SAYIDA NELER VAR? OKUL VE B LG SAYAR B LG SAYARIN E T MDEK YER VE ÖNEM. TARAYICILAR TARAYICI NED R, NASIL KULLANILIR?

Transkript

1

2 SAYI 22 TEMEL B LG LER OKUL VE B LG SAYAR B LG SAYARIN E T MDEK YER VE ÖNEM. TARAYICILAR TARAYICI NED R, NASIL KULLANILIR? WINDOWS B Ç MLEND RME EXCEL BELGELER N DÜZENLEMEN N PÜF NOKTALARI. PROJELER PERFORMANS KONTROLÜ B LG SAYARIN HIZINI NASIL ÖLÇEB L RS N Z? EXCEL DE RENKL HESAP TABLOLARI HESAP TABLONUZUN GÖRÜNÜMÜNÜ NASIL DE fit R RS N Z? HESAP TABLOLARINI HIZLI OLUfiTURMAK HESAP TABLOLARINDA HAZIR TASLAKLARDAN FAYDALANMAK. INTERNET INTERNET VE TELEV ZYON ÜNLÜ TELEV ZYON KANALLARININ INTERNET SAYFALARI. WEB SAYFASINDA TABLO OLUfiTURMAK WEB SAYFASINA NASIL TABLO Ç Z L R? GELECEKTE MÜZ K NAPSTER UYGULAMASI HAKKINDA B LG LER. MULTIMEDIA VE E LENCE MULT MEDYA KAYIT ORTAMLARI ALTERNAT F VER DEPOLAMA ORTAMLARI. 23. SAYIDA NELER VAR? TEMEL B LG LER B LG SAYARA RES M AKTARMAK. INK-JET YAZICILAR. MON TÖR ALIRKEN... WINDOWS OTOMAT K CD OKUMA. PROJELER EXCEL TABLOSUNU WORD E AKTARMAK PROGRAM KALDIRMAK. INTERNET INTERNET TE E T M S TELER. WEB SAYFASINI DÜZENLEMEK. INTERNET ÜZER NDEN ÇALIfiMAK. MULTIMEDIA VE E LENCE PC N N MULT MEDYA KULLANIMLARI PÜF NOKTASI PC SORUNLARINIZA ÇÖZÜMLER 26 Aral k ta Bayilerde Kaç rmay n! SÖZLÜK Y-Z <Y-EKSEN -ZYXEL> B LG SAYAR TER MLER N N SÖZLÜK ANLAMLARI Bilgisayar n zla ilgili her türlü sorun için Herkes çin Bilgisayar Destek Telefonu Saatleri: , Abone Servisi Herhangi bir say y kaç rd n zda, bunu abone bölümümüzden temin etmeniz ve Herkes çin Bilgisayar eksiksiz olarak biriktirmeniz mümkün. En temelden bafllayan bilgi düzeyi ileri düzeylere kadar yükselecek. Böylece Herkes çin Bilgisayar her düzeyden kullan c için eksiksiz bir baflvuru kayna olacak. Genel Yay n Yönetmeni: Gökhun Sungurtekin (Sorumlu), Yaz flleri Müdürü: Mahmut Karsl o lu, Editör: M. Berker Güngör, Grafik Tasar m: Murat Çelik, Vogel Sat fl Müdürü: Gönül Morgül, Müflteri Temsilcisi: Yeliz Koyun, Pazarlama Müdürü: Güler Okumufl, Abone Sorumlusu: Nur Geçili, Da t m: Cel Cenker, Üretim: Turgay Tekatan, Vogel Yay nc l k Ltd. fiti. Genel Müdürü: Hermann W. Paul, Genel Müdür Yard mc s : Beste Özerdem, Vogel Yay nc l k Ltd. fiti. Ad na Sahibi: Gökhun Sungurtekin, Renk Ayr m -Film Ç k fl ve Bask : As r Matbaac l k Ltd. fiti., Da t m B RYAY A.fi. Vogel Yay nc l k Piyalepafla Bul. Zincirlikuyu Cad. Ün fl Merkezi No: 231/ Kas mpafla- STANBUL Tel: (212) Faks: (212)

3 OKUL VE B LG SAYAR TEMEL B LG LER OKUL VE B LG SAYAR Okul ve bilgisayar kavramlar birbirleriyle san ld ndan çok daha yak ndan ba lant l d r. Bilgisayarlarla çal flmak her zaman ö reticidir ve bu genellikle s k c bir ö renim biçimi de say lmaz. fiuras tart fl lmaz bir gerçektir ki, bilgisayarlar kullan c ya her zaman yeni fleyler ö reten cihazlard r. Özellikle modern bilgisayarlar yüksek multimedya kapasiteleri sayesinde baflka hiçbir arac n baflaramayaca kadar çok alternatif sunabilirler. flte bu yüzden, e er do ru kullan l rlarsa, ö retim konusunda bugüne dek görülmüfl en iyi yard mc lar olabilirler. OKULLAR VE B LG SAYARLAR E itimde bilgisayarlardan faydalanmak söz konusu oldu unda, okul yönetimlerinin bafl n en çok a r tan konu yetersiz bütçelerdir. Ço u okulda bir ya da belki iki bilgisayar ancak bulunur, bunlar da genellikle mektup yazmak ya da karneleri ve not dökümlerini haz rlamak gibi yönetim ifllerinde kullan l rlar. Çok az say daki okul tam donan ml bilgisayar laboratuarlar haz rlayacak paray bulabilmektedir, ne var ki tüm sorunlar bilgisayar sat n almakla bitmez. Bilgisayarlar tek bafllar na bir ifle yaramayacakt r, bunlar kullanmay iyi bilen ve ö retmenlik yapabilecek kalitede personele de ihtiyaç vard r. Yetiflmifl insan gücü bulabilmek sadece ülkemize has bir sorun de ildir ve bu durum bilgisayarla e itimi dünyan n her köflesinde zorlaflt rmaktad r. Ancak zaman içinde bunun düzelece i umut edilebilir. Ö RENC LER VE B LG SAYARLAR Her yafltan ve s n ftan ö rencilerin bilgisayarlarla u raflmay sevdi i tart fl lmaz bir gerçektir. Tabii özellikle bilgisayar oyunlar n n ne denli yayg n oldu- unu ve sevildi ini, ayr ca Internet in gün geçtikçe daha fazla kullan c buldu unu düflünürseniz bu durum hiç de tuhaf de ildir. Özellikle bilim-kurgu filmleriyle büyüyen yeni neslin bilgisayarla çal flmaktan hofllanmas do ald r. Ve her ne kadar ço u genç her f rsat buldu unda bilgisayarda a rl kl olarak oyun oynamay tercih etse de, ö retmenleri taraf ndan do ru biçimde yönlendirildiklerinde, eski yöntemlerle çal fl lmas çok s k c gelen konular üzerinde bile e ilebilir, baflar l olabilirler. B LG SAYARIN ETK S Bir bilgisayar n etkisi tasarlanma biçiminden kaynaklan r. Ço u al fl lm fl e itim yöntemi insan duyular ndan sadece bir ya da ikisine hitap eder. Ancak bilgisayarlar ayn anda hem göze, hem de kula- a hitap edebilmekle kalmaz, ayn zamanda karfl l kl etkileflim sa layarak kiflinin dikkatini devaml üzerlerinde tutabilirler. Bu durum eski yöntemlerle üzerinde çal fl lmas oldukça zor ve s k c olan konular bile ilginç hale getirebilmektedir. * < PUCU> Bir e itim yaz l m al rken, e er mümkünse önce program n çal flt r lmas n sa lay n ve genel olarak gözden geçirin. Bu sayede önceden bir fikir edinmifl olursunuz. HERKES Ç N B LG SAYAR TEMEL B LG LER 121

4 <<< TEMEL B LG LER OKUL VE B LG SAYAR E T M YAZILIMLARI Tabii ki bir bilgisayar ancak gerekli yaz l mlar kullan l rsa istenen iflleri yapabilir. Piyasada ö renim konusunda pek çok farkl yaz l m mevcuttur, bunlar ev kullan c lar ndan büyük üniversitelere dek pek çok farkl ihtiyaca göre haz rlanm fl de iflik kapasitelerde yaz l mlard r. Ancak hemen hepsinde bulunmas gereken baz ortak özellikler mevcuttur. Bu özelliklere bir bakal m: 1) KULLANIM KOLAYLI I Ö renim programlar bir konu hakk nda bilgi sahibi olmayan kiflilere hitap ederler. Bu yüzden hem çal flt r lmalar, hem de kullan lmalar kolay olmal d r. Karmafl k bir çal flt rma prosedürü sadece ö renimi daha da güçlefltirir, ö rencinin dikkatini da t r. Bu yüzden en kolay biçimde çal flt r labilen ve kullan m kolay yaz l mlar seçilmelidir. 2) KULLANIfiLI ARAB R M Program n grafik yap s mümkün oldu- unca iyi düzenlenmifl ve görsel aç dan çekici olmal - d r. Bilgisayarlar n grafik kapasitelerinin inan lmaz boyutlara ulaflt günümüzde, Windows pencereleri bile çeflitli renklere bürünebilirken, siyah bir ekrandaki tek düze beyaz sat rlar okumaya çal flmaktan daha s k c bir fley olamaz. Ancak tabii her zaman oldu u gibi, bu konuda da afl r ya kaç lmamas gerekir. Bunun yan nda arabirimin mümkün oldu unca kullan fll olmas flartt r. Ekrandaki seçenekler ve menüler kolay anlafl l r, kolay kullan l r olmal d r. 3) UYGUN F YAT Çok genifl seçenekler sunan ve bir sürü CD-ROM üzerinde, gösteriflli bir paketle gelen yaz l mlar flüphesiz hofl olduklar kadar çekicidirler. Ne var ki bir ö renim yaz l m kullan fll oldu u kadar amaca uygun tasarlanm fl ve makul fiyatland r lm fl olmal d r. Çoklu dil deste i ya da genifl bir video film arflivi gibi ihtiyac n z olmayan, asla kullanmayaca n z seçenekler için fazladan para vermek mant kl olmayacakt r. Ayr ca ev kullan c lar ve okullar için haz rlanm fl büyük çapl yaz l mlar aras nda hem fiyat, hem de kullan m aç s ndan çok önemli farklar oldu unu da hat rlay n. 4) UYGUN ÇER K E itim için haz rlanan programlar n farkl konularda ve de iflik kullan c seviyelerine göre tasarland unutulmamal d r. Bu yüzden içerik olarak uygun olanlar seçmek gerekir. Ayr ca günümüzde hem multimedya bilgisayarlar, hem de CD-ROM gibi yüksek kapasiteli veri depolama ortamlar sayesinde e itim dahil her alanda ses ve görüntüyü etkili bir biçimde kullanmak mümkündür. Haliyle ald n z program bu aç dan da yeterince tatminkâr olmal d r. Unutmay n ki ses ve görüntünün etkin kullan m ö renimi kolaylaflt r r. E T M AMAÇLI B LG SAYARLAR Evde ya da okulda e itim amaçl olarak kullan - lacak olan bilgisayar seçerken dikkat edilmesi gereken öncelikli unsur fiyat olmal d r. Böyle bir bilgisayar n çok afl r güçlü olmas na gerek yoktur, Pentium s n f bir ifllemci rahatl kla ifl görebilir. Haf za ve sabit disk kapasitesinin de çok büyük olmas gerekmez. Ancak art k hemen her program CD-ROM üzerinde geldi inden, orta h zl bir CD sürücü flartt r. Ayr ca bir ses kart n da unutmamak gerekir, ancak bunun da afl r geliflmifl bir model olmas gerekmez. Okullar gibi birden fazla bilgisayar kullanmak gereken yerlerde, bilgisayarlar network kartlar ve kablolar yla ba lamak da gerekebilir, ancak bu daha profesyonel bir yaklafl m gerektirir. 122 HERKES Ç N B LG SAYAR TEMEL B LG LER

5 TARAYICILAR TEMEL B LG LER TARAYICILAR Bir belge ya da foto raf bilgisayara aktarmak isterseniz, o zaman bu ifl için taray c denen ayg ttan faydalanabilirsiniz. fiimdi taray c lara ve nas l çal flt klar na bir bakaca z. Elinizdeki bir foto raf bilgisayara kolayca aktarabilir ve bunun üzerinde çeflitli resim iflleme yaz l mlar yla çal flabilirsiniz. Bunun için kullanaca n z ayg ta "taray c " (Scanner) denir ve ka t gibi materyaller üzerindeki verileri say sallaflt r p bilgisayara aktarmaya yarar. Taranan materyal resim dosyas fleklinde bilgisayara aktar l r, ancak bu verilerin kalitesi hem taranan resim ya da belgeye, hem de kullan lan taray c ya göre de iflir. Farkl tür ve özelliklerde taray c lar vard r. Tarama özelli ine göre bunlar siyah-beyaz ve renkli olarak ikiye ay rabiliriz. Siyah-beyaz taray c lar ka t üzerindeki tüm renkleri grinin tonlar halinde kodlayarak bilgisayara gönderirler. Renkli olanlar ise taranan materyal üzerindeki verileri tasar mlar n n imkan verdi i ölçüde alg - lar ve buna uygun olarak kodlarlar. Günümüzde renkli taray c lar herkesin al p kullanabilece i denli ucuzlam flt r ve art k siyah-beyaz modeller hemen hiç üretilmemektedir. Ayr ca kullan lan yaz l mlar da gün geçtikçe daha marifetli bir hal almaktad r. NASIL ÇALIfiIRLAR? Taray c lar di er tüm d flsal birimlerde oldu u gibi, özel bir kablo ile bilgisayara ba lanmal ve uygun yaz l mlar yard m yla çal flmaya haz r hale getirilmelidirler. Baz modeller özel bir ara ba lant kart n n bilgisayar içine monte edilmesini gerektirebilir, ancak kiflisel bilgisayarlar için tasarlanan ço u yeni model basit bir USB ba lant s yla kolayca ba lanabilmektedir. Cihaz ba lad ktan sonra beraberinde gelen özel yaz l mlar bilgisayara kurulur ve gereken ayarlar yap l r. Modern taray c larda bu kurulum ve ayarlama iflleri genellikle çok basittir ve hemen herkes taraf ndan rahatl kla yap labilir. Tarama ifllemi yap laca zaman ise uygun program çal flt rmak ve bilgisayar n cihaza komut göndermesini sa lamak yeterlidir. YAZILIMLAR VE ÖZELL KLER Taray c ayg t tüm ifllemi tek bafl na gerçeklefltirmez, burada bir de özel yaz l ma ihtiyaç vard r. Bu yaz l mlar taray c cihazla beraber sat l rlar ve kaliteleri üretici firmalara göre büyük de ifliklik gösterir. Bu tür bir yaz l mda bulunmas beklenen en temel özellikler taranan resmin üzerinde baz temel ayarlamalar yap lmas na izin verebilmesidir. Ancak daha geliflmifl yaz l mlar ço u ayarlamay otomatik yapar ve ayr ca resim üzerinde önemli de ifliklikler yapabilmenize de imkan tan r. HERKES Ç N B LG SAYAR TEMEL B LG LER 123

6 <<< TEMEL B LG LER TARAYICILAR Taray c larla resim ve foto raflar taramak oldukça kolayd r, ancak metin a rl kl belgelerde ifller biraz de iflir. nsan gözleri ve beyni için bir ka d n üzerindeki resimlerle metinleri birbirinden ay rmak son derece kolayd r, ancak bu ifl bir bilgisayar için çok zordur. Windows iflletim sistemi içinde kullan lan yüzlerce de iflik türde yaz karakteri mevcuttur. Buna çok az rastlanan özel fontlar ve el yaz lar n da eklerseniz, bir bilgisayar n tarad her belge içindeki yaz lar tan - mas n n ne denli güç oldu unu anlars n z. Taranan belgeler içindeki metin parçalar n do rudan resim yerine metin dosyalar na dönüfltürme ifllemini her yaz l m baflaramaz. Bunu do ru biçimde yapabilen yaz l mlar OCR ibaresiyle iflaretlidirler. Ancak en kaliteli OCR yaz l m n bile yetenekleri s n rl d r, gerçekten kötü ve okunaks z bir el yaz s n ya da çok s rad fl fontlar tan mlamakta bunlar dahi yetersiz kalacakt r. Bu durumda kullan c n n baz ayarlar yapmas gerekebilir. Bir taray c n n temel yap sal özelliklerinden biri tarama çözünürlü ü, di eri de renk derinli- idir. Tarama çözünürlü ü bir santimetrekarelik alan kaç nokta halinde alg lad n gösterir ve say ne kadar yüksek olursa kalite o denli artacak, ancak tarama sürati düflecektir. Renk derinli- i ise taranan alandaki renkleri ne denli iyi ay rabildi ini gösterir. Bir üçüncü özellik ise tarama alan d r, buna göre taray c lar el ve masaüstü olarak ikiye ay rabiliriz. EL TARAYICILARI Bunlar küçük ve elde tutularak kullan lmak üzere tasarlanm fl cihazlard r. Genellikle en fazla A4 ka t boyutlar nda tarama yapabilecek büyüklükte olurlar. E er taranacak yüzey bundan daha geniflse, o zaman birden fazla geçifl yapmak gerekir. Bu durumda taray c yaz l - m taranan kesimleri birlefltirerek resmin tümünü "oluflturmak" için baz ifllemler yapar. Bu tür taray c lar n en önemli avantajlar fiyatlar n n oldukça düflük olmas ve bir tablo gibi di er ayg tlarla taranmas neredeyse imkans z olan yüzeyleri bile rahatl kla tarayabilmeleridir. Zay f yönleri ise düflük renk derinli i ve tarama çözünürlü üne sahip olmalar - d r. Ayr ca bunlar do ru kullanabilmek için bir miktar el mahareti de gerekir. MASAÜSTÜ TARAYICILAR Bu tür taray c lar en yayg n olarak kullan lan modellerdir, "Flat Bed" ad yla da bilinirler. Görünüm ve çal flma prensipleri olarak fotokopi cihazlar na benzerler, ancak ka t üzerindekileri baflka bir ka da kopyalamak yerine say sal veriler haline dönüfltürüp bilgisayara aktar rlar. Yak n zamana kadar nispeten pahal ve karmafl k olan bu ayg tlar, teknolojik geliflmelerle birlikte ucuz ve kullan m kolay bir hal alm fllard r. Çok yüksek çözünürlük ve renk derinli inde tarama yapabilirler, ayr ca tarama boyutlar A4 ve daha yukar s olabilir. En belirgin dezavantajlar bir miktar yer iflgal etmeleridir, bunun d fl nda genellikle baflka bir sorunlar yoktur. Baz taray c lar h zl çal flabilmek için form besleme mekanizmas na da sahiptir. Ayr ca dia taramak için ayarlanabilen modeller de mevcuttur. KALEM TARAYICILAR Bu tür taray c lar görünüm olarak bir kaleme benzerler ve kullan m amaçlar metinleri sat rlar halinde tarayarak bilgisayara aktarmakt r. OCR s n f metin alg lay c özel yaz l mlar vard r, kalem gibi tutularak ve sat rlar üzerinden geçirilerek kullan l rlar. Böylece bir metin editörü ile çal fl rken kalem taray c sayesinde belirli metin parçalar n üzerinde çal flt n z dosyaya aktarabilirsiniz. 124 HERKES Ç N B LG SAYAR TEMEL B LG LER

7 B Ç MLEND RME WINDOWS B Ç MLEND RME Daha önce Excel ile çal flman n baz temel kurallar n görmüfltük. fiimdi de üzerinde çal flt n z Excel belgesini nas l düzenleyece iniz konusuna de inece iz. SEÇ M Burada seçim ile kastedilen bir ya da daha fazla hücrenin seçili durumda olmas d r. E er yeni aç - lan belgede henüz hiçbir hücreyi seçmediyseniz, o zaman A1 hücresi seçili durumda olacakt r. Yapaca n z de ifliklikler seçili olan hücreleri ilgilendirdi inden, hangilerinin seçili oldu u önemlidir. B Ç MLEND RME MENÜSÜ Biçimlendirme ile ilgili tüm seçenekleri ekran n üst k sm nda bulunan araç çubu undaki "Biçim" seçene i alt nda bulabilirsiniz. Ayr ca ekranda bir de "Biçimlendirme Araç Çubu u" mevcuttur, e er bu çubuk görünmüyorsa, o zaman en üstteki seçenekler çubu unda bulunan "Görünüm" fl kk ndan bu çubu u aktif hale getirmeniz gerekir. Bunun için önce "Görünüm" fl kk na t klay n ve aç lan menüden "Araç Çubuklar " k sm na girin. Burada pek çok araç çubu u seçene i oldu unu göreceksiniz. Aç k durumda olanlar n yan nda bir çentik iflareti vard r. E er "Biçimlendirme" araç çubu u aç k de ilse üzerine t klayarak aç k hale getirin, çubuk hemen ekrandaki yerini alacakt r. Ayn flekilde ifli- nize yaramayan araç çubuklar n ekrandan kald - rabilece inizi unutmay n. Araç çubuklar standart olarak ekran n üst k sm nda yer al rlar, ancak e er isterseniz bunlar çal flma penceresi üzerinde her hangi bir noktaya tafl yabilirsiniz. Tüm yapman z gereken imleci bir araç çubu unun bafllang ç k sm nda bulunan flift dikey çizgi üzerine getirmek ve sonra da sol fare tufluna bas l tutarak çubu u ekrandaki farkl bir noktaya "sürüklemektir". Ayn flekilde çubu u eski yerine tafl man z da mümkündür. YAZI T P Araç çubu unun en sol taraf ndaki iki sat rdan yaz tipi ve büyüklü ünü de ifltirebilirsiniz. E er önceden veri girifli yapt n z hücrelerdeki yaz tipini de de ifltirmek istiyorsan z, tüm yapman z gereken bu hücreleri seçili hale getirmektir. Bun- "Biçimlendirme" araç çubu unu burada görüldü- ü gibi aktif hale getirebilirsiniz. < < HERKES Ç N B LG SAYAR WINDOWS 67

8 WINDOWS B Ç MLEND RME B RLEfiT RME VE ORTALAMA Hizalama tufllar n n hemen yan nda bulunan bu tufl sayesinde, seçili durumdaki iki ya da daha dan sonra yapt n z de ifliklikler tüm seçili hücrelerdeki metinleri etkiliyecektir. VURGULAMA Metni vurgulamak için üç farkl yaz m biçiminden birini seçebilirsiniz. Bunlar kal n, italik, alt çizili olarak adland r l r ve araç çubu unda ilgili fazla hücreyi birlefltirmek ve içlerindeki verileri ortalanm fl bir flekilde düzenlemek mümkündür. Bu seçenek daha ziyade bafll k hücrelerinin haz rlanmas nda kullan l r. Dikkat etmeniz gereken nokta iki ya da daha fazla hücrenin birleflirken en soldakinin esas al naca d r. Di er hücrelerin içinde herhangi bir veri varsa bunlar silinir. sembollerle gösterilen tufllar yard m yla seçilebilirler. Buradan yapaca n z de ifliklikler tüm seçili hücrelerdeki metinleri etkileyecektir. H ZALAMA Excel hücre içindeki metinleri sola, rakamlar * < PUCU> Excel ile çal fl rken biçimlendirme komutlar na al flabilmek için çeflitli denemeler yapmaktan kaç nmay n. Unutmay n ki biçimlendirme hücre içindeki verileri silmeyecektir ve düzeltmek istedi iniz hareketleri de araç çubu undaki "Geri Al" tufluyla ortadan kald rabilirsiniz. ise sa a yaslayarak düzenler. E er bu düzenleme biçimini de ifltirmek isterseniz, mesela tüm verileri sa a yaslamak gibi, o zaman vurgulama tufllar n n yan ndaki sat r simgeli hizalama tufllar yla bunu yapabilirsiniz. SAYISAL B Ç MLER Araç çubu unda girilen say sal de erleri çeflitli flekillerde biçimlendirmenizi sa layan birkaç farkl tufl bulunur. Bunlardan ilki para sembolüyle gösterilmifl olup, girilen de eri yerel para birimi fleklinde ifade etmenizi sa lar. Bunun yan ndaki tufl ise girilen de eri yüzde fleklinde ifade etmenize yarar, mesela %18 fleklinde bir ifade elde edebilirsiniz. Onun yan nda bulunan di er üç tufl ise girilen say y bindelik ayraçla bölmenizi ve ayrac n konumunu de ifltirmenizi sa lar. 68 HERKES Ç N B LG SAYAR WINDOWS

9 PERFORMANS KONTROLÜ PROJELER PERFORMANS KONTROLÜ Bazen bilgisayar n z ortada hiçbir sebep yokmufl gibi görünürken normalden daha yavafl çal flmaya bafllayabilir. Burada size neler oldu unu ö renmenin yollar n gösterece iz. Daha önce de belirtti imiz gibi, bir bilgisayar n performans n etkileyen pek çok unsur vard r. Bunlardan biri çeflitli parçalar n birbirleriyle ne kadar uyumlu çal flt klar d r. Mesela çok güçlü bir ifllemciniz oldu u halde, çok düflük kapasiteli bir ekran kart kullan yorsan z, o zaman özellikle grafik a rl kl uygulamalarda performans n oldukça düflmesi kaç n lmazd r. Ayn fley tüm di er parçalar için de geçerlidir, mesela herfleyiyle çok güçlü olan bir bilgisayara çok yavafl bir sabit disk takmak, tüm sistemin çal flmas n olumsuz yönde etkiler. Bir sistemdeki bu tür zay fl klar tesbit edebilmenin çeflitli yollar vard r. Performans etkileyen di er önemli unsur ise çal flt r lan yaz l mlar n kendileridir. Baz yaz l mlar bilgisayar n z n haf zas n ya da ifllemcisini di erlerinden çok daha fazla zorlayabilir. Örnek olarak yeni nesil 3D bilgisayar oyunlar n gösterebiliriz, bu tür yaz l mlar sistemdeki tüm parçalar n oldukça h zl çal flmas n gerektirebilir. fiimdi size sisteminizde neler olup bitti ini izlemenin yolunu gösterece iz. Bunun için Windows iflletim sistemi içindeki "Sistem Monitörü" adl uygulamadan faydalanmam z gerekecek. ADIM 1: Öncelikle "Bafllat" tuflu menüsünden "Programlar" seçene ine girin. Buradaki "Donat lar" seçene i alt nda "Sistem Araçlar " menüsünü bulacaks - n z. Bu menü içindeki "Sistem Monitörü" fl kk na t klayarak uygulamay çal flt r n. ADIM 2: "Sistem Monitörü" uygulamas çal flt r lacak ve çal flma penceresi ekrana gelecektir. Bu penceredeki veri ak fl n farkl flekillerde düzenleyebilirsiniz, buna takip eden maddelerde de inece iz. ADIM 3: Farkettiyseniz buradaki grafik bilgi belirli zaman aral klar nda yenilenmektedir. "Seçenekler" menüsü alt ndaki "Çizelge" fl kk na t klarsan z aç lan diyalog penceresinden bu süreyi ayarlayabilirsiniz. Süre bir saniye ve bir saat aras nda olabilir. ADIM 4: Ekranda görülen grafik sadece ifllemci çekirde inin performans n sergiliyor. Ancak üstteki "Düzen" seçene inden "Ekle" fl kk n HERKES Ç N B LG SAYAR PROJELER 67

10 <<< PRDJELER PERFORMANS KONTROLÜ * < PUCU> E er bilgisayar n zda "Sistem Monitörü" uygulamas yoksa, o zaman bunu Windows CD si içinde bulabilir ve kurabilirsiniz. seçerek, ilgili diyalog penceresinden baflka parçalar da listeye dahil edebilir ve toplam performanslar n ölçtürebilirsiniz. ADIM 5: "Ekle" diyalog penceresi kendi içinde iki farkl k s ma ayr l r. Sol taraftaki "Kategori" penceresin- de çeflitli ayg t s n flar n n bafll klar görülür. Bu bafll klardan birine t klad n zda sa taraftaki pencerenin içinde o kategoriye dahil olan ayg tlar n listesi ç kar. Eklemek istedi iniz ayg ta t klad ktan sonra "Tamam" tufluna basarak bunu ekleyebilirsiniz. Eklenen ayg tlar n çizelgeleri de çal flma penceresi içinde belirecektir. Bunlar yukar da bahsedilen flekilde ihtiyac n za göre ayarlayabilirsiniz. I < INFO> filemc VE HAFIZA Sistemde öncelikle iki önemli unsuru izlemenizi tavsiye ederiz: Çekirdek: fllemci Kullan m Bu size çeflitli yaz l mlar n ifllemciyi ne miktarda kulland n gösterecektir. Bellek Yöneticisi: Ayr lm fl Bellek Bu seçenek ise size sistemin genel olarak kulland haf za miktar n gösterecektir. E er çizelgede kullan lan haf za miktar bilgisayar n zda olandan fazla ise, o zaman bir miktar veri sabit disk üzerindeki sanal haf - za dosyalar nda tutuluyor demektir. Bu ço- unlukla normal say labilir, ancak miktar çok yüksek oldu unda sistemi yavafllatacakt r.! < D KKAT> Unutmay n ki "Sistem Monitörü" bafll bafl na bir programd r ve çal fl rken bilgisayar n performans ndan bir miktar al r. Özellikle eski ve yavafl bilgisayarlarda, grafik yenileme h z n n 1-5 saniyede ayarlanm fl olmas sistemin genel performans n oldukça düflürebilir. Bu yüzden bu uygulamay sadece gerekti i zamanlarda çal flt rman z tavsiye ederiz. 68 HERKES Ç N B LG SAYAR PROJELER

11 EXCEL DE RENKL HESAP TABLOLARI PROJELER EXCEL DE RENKL HESAP TABLOLARI Excel ile çal fl rken oluflturulan hesap tablolar n n görünümlerini vurgulay c bir biçimde düzenlemek mümkündür. fiimdi bunu nas l yapabilece imize bakaca z. ADIM 1: Önce imleci çal flma alan nda istedi iniz bir hücrenin üzerine getirin. + ADIM 3: Ekran n üst k sm ndaki araç çubu unda yer alan "Kenarl klar" adl tuflu bulun ve kenar ndaki okun üzerine t klay n, ilgili menü aç lacakt r. ADIM 2: fiimdi sol fare tufluna bas n, tufla bas l tutarak fareyi çapraz sürükleyin ve ekrandaki hücrelerden bir grubu seçin. * < PUCU> Hücrelerin s n rlar n belirlerken daha fazla seçenek kullanmak istiyorsan z, o zaman "Biçim" seçene inden "Hücreler" fl kk - n seçin. Aç lan diyalog penceresinin "Kenarl k" bölümünden daha detayl ayarlar yapabileceksiniz. HERKES Ç N B LG SAYAR PROJELER 69

12 <<< PROJELER EXCEL DE RENKL HESAP TABLOLARI ADIM 4: Bu menüden istedi iniz bir kenarl k modelini seçin ve üzerine sol fare tufluyla t klay n. Art k hücre çerçevelerinde bu kullan lacakt r. ADIM 6: Aç lan penceredeki renklerden birine sol tuflla t klayarak seçin, bu renk hücre zemini için kullan lacakt r. ADIM 5: fiimdi de "Kenarl klar" tuflunun yan ndaki "Dolgu Rengi" tuflunu bulun ve onun yan ndaki oka t klayarak ilgili menüyü aç n. ADIM 7: Bu flekilde haz rlad n z tablonun içine verilerinizi girebilirsiniz. Afla da benzer bir tablo örne i görüyorsunuz. * < PUCU> E er isterseniz hücreleri tek tek seçerek farkl bir kenarl kla çevrelerini vurgulayabilirsiniz. 70 HERKES Ç N B LG SAYAR PROJELER

13 HESAP TABLOLARINI HIZLI OLUfiTURMAK PROJELER HESAP TABLOLARINI HIZLI OLUfiTURMAK Excel ile çal fl rken haz rlad n z hesap tablosunun güzel ve düzenli görünmesini istiyorsan z, burada anlatacaklar m z uygulaman z yeterli olacakt r. Hesap tablonuzu düzenlemek için araç çubu undaki seçenekleri her zaman kullanabilirsiniz, ancak bu biraz zaman alan bir çal flma olacakt r. Oysa Excel ile bunu daha h zl biçimde halletmenin yolu da vard r. Önceden haz rlanm fl taslaklar tek bir komutla ihtiyac n za uygun bir biçimde kullanabilirsiniz. Bunu nas l yapaca n z afla da ad m ad m anlat yoruz: ADIM 1: Bir önceki bölümde beraberce haz rlad m z hesap tablosuna bir bakal m, bunu daha hofl bir biçimde düzenleyebiliriz. Önce "Biçim" seçene inden "Otomatik Biçim" fl kk n seçin. ADIM 3: Diyalog penceresinin sol taraf nda haz r hesap tablosu taslaklar - n n bir listesi bulunur. Sa tarafta ise seçilen tasla a göre tablonun nas l olaca n görmenizi sa layan bir önizleme penceresi mevcuttur. * < PUCU> Excel in otomatik biçimlendirme ifllevinden faydalanmak için, öncelikle üzerinde ifllem yap lacak tabloyu do ru olarak seçmeniz gerekti ini unutmay n. ADIM 2: Excel görüldü ü gibi derhal ilgili diyalog kutusunu ekrana getirecektir. HERKES Ç N B LG SAYAR PROJELER 71

14 <<< PROJELER HESAP TABLOLARINI HIZLI OLUfiTURMAK ADIM 4: Otomatik biçimlendirme fonksiyonu tablonun hücrelerini farkl biçimlerde flekillendirebilir. Bu da hücre içindeki verilerin farkl flekillerde düzenlenmesine sebep olabilir. Bu yüzden en iyisi çeflitli taslaklar deneyerek karar vermektir. fiimdi bir tasla seçin ve "Tamam" tufluna t klay n. ADIM 6: E er sonuç hoflunuza gitmezse tüm yapman z gereken "Geri Al" tufluna basarak herfleyi eski haline getirmek ve yeni bir taslak denemektir. ADIM 5: fiimdi ekranda tablonuzun tasla a uygun olarak düzenlenmifl halini görüyorsunuz. E er bafllang çta tabloyu seçili hale getirdiyseniz, o zaman renkler ters görünecektir, bofl bir hücreye t klayarak bunu düzeltin ve tabloyu gerçek haliyle görün. ADIM 7: stedi iniz sonucu elde etti inizi düflünüyorsan z çal flman z tamamlanm fl demektir. Dosyay yeni haliyle kaydetmeyi unutmay n. * < PUCU> E er haz rlad n z tabloyu siyah-beyaz bir yaz c da bast racaksan z, o zaman renk seçimine dikkat etmeniz gerekecektir. Ekranda hoflunuza giden sonuçlar ka t üzerinde memnun edici görünmeyebilir. 72 HERKES Ç N B LG SAYAR PROJELER

15 INTERNET VE TELEV ZYON INTERNET INTERNET VE TELEV ZYON Hemen herkes zaman n n bir k sm n televizyon karfl s nda geçirir. Burada ünlü televizyon kanallar n n Internet sitelerine yer veriyoruz. HBO dünya çap nda yay n yapan bir kablolu televizyon kurulufludur. E er bu kanal n yay nlar hakk nda detayl bilgi sahibi olmak istiyorsan z o zaman adresine gitmenizi öneririz. Burada hem kuruluflun detayl yay n programlar n, hem de yay nlad klar dizi ve filmler hakk ndaki detayl bilgileri bulabilirsiniz. Bu kanal özellikle yay nlad South Park çizgi dizisiyle tan nmaktad r, ancak tabii ki tek programlar bu de ildir. E er bu kanal ve yay nlad klar ilginç diziler hakk nda daha detayl bilgi istiyorsan z, adresine bir u ray n. Bu arada program rehberinin kullan m n n da oldukça kolay oldu unu eklemeyi unutmayal m. Eurosport ad n duymayan herhalde yoktur. Dünyaca ünlü olan bu kanal her tür spor olay n ekranlara getirmesiyle ünlüdür. Bu yüzden ne tür spordan hofllan rsan z hofllan n, burada size uygun birfleyler var demektir. Kanal n yay n program ve gelecek spor karfl laflmalar takvimi gibi bilgileri bulmak için adresine gitmeniz yeterlidir. Dünya olaylar n yak ndan takip ediyorsan z CNN ad n da yak ndan tan yorsunuz demektir. Bu kanal n Internet sitesi adresinde bulunuyor, ancak burada sadece politik içerikli haberler yok. Aksine sa l ktan seyahata çok genifl bir yelpazedeki haberleri buradan ö renebilirsiniz. Tabii bunun yan nda kanal n günlük yay n program da burada bulunabilir. flte tam çocuklar n bay laca türden bir kanal, hemen tüm ünlü çizgi film kahramanlar n n k sa birer video klibini burada bulabilirsiniz. Ayr ca bu kahramanlar n yer ald küçük bilgisayar oyunlar n da burada bulabilirsiniz. E er küçüklere nefleli vakit geçirtmek istiyorsan z adresine u ramay ihmal etmeyin. Sky TV hemen her konuda izleyicilerine taze haberler sunmakla ün yapm fl bir ngiliz televizyon kanal d r. Burada ekonomiden politikaya her alandaki haberleri bulabilirsiniz, adresine u ray n yeter. Ayr ca bu sitede do rudan Internet üzerinden yay n yapan bir radyo olan Sky Radio kanal n da dinleme imkan bulabilirsiniz. HERKES Ç N B LG SAYAR INTERNET 127

16 <<< INTERNET INTERNET VE TELEV ZYON Gençlik ve E lence Kanal Daha çok gençlere hitap eden televizyon ve radyo kanallar üzerine yay n yapan numberone n web sitesi de ayn mant koruyor. Haber, müzik, spor, otomobil, flehir rehberi, komik, chat, message board gibi bölümlerin yer ald sitede bu konularda en güncel haberlere ve müzik konusunda detayl bilgilere ulaflmak mümkün. Televizyondan Daha Fazlas Girifl sayfas ndan tüm günlük ve haftal k program ak fl na ulaflabilece iniz Kanal D nin web sitesinde ayr ca sol tarafta yer alan menüden kad n, magazin, bilim teknik, radyolar, yazarlar, dosyalar, mutfak, astroloji, vize-gümrük, çarfl -net ve faydal bitkiler gibi de iflik konularda bilgilere ulaflmak da mümkün olabiliyor. Bizimcity Art k Flash Türkiye nin en renkli televizyon kanallar ndan biri olan ATV nin web sayfas da oldukça renkli ve fl k bir biçimde tasarlanm fl. Siteden televizyonda yay nlanan haber program, magazin, çocuk, yerli, yabanc dizi, belgesel ve yar flma programlar ile ilgili genifl bilgilere ulafl labilirken Bizimcity nin online versiyonunu da izleyebiliyorsunuz. zledi in Kadar Öde Yay n kalitesini art ran dijital teknolojiyi Türkiye ye ilk defa getiren Digiturk ün web sitesinde ürünler, kampanyalar, haberler ve teknoloji ile ilgili merak etti iniz konular n yan s ra online tv rehberi de yer al yor. Seyircilere yüzlerce kanal ulaflt ran firman n uydu üzerinden e itim seçene inden de yararlanmak mümkün oluyor. En Etkileflimli Kanal Türkiye de ki uydu üzerinden dijital yay n yapan kanallardan biri olan Stardigital n web sayfas ndan kanallar ve programlar, sat fl noktalar, üyelik gibi konular n yan s ra interaktif tv yay nc l hakk nda da sunulan hizmetler tan t l - yor. Bu flekilde televizyon izlemenin yan nda TV üzerinden oyunlar oynan p, yemek tariflerine de ulafl labiliyor. Birleflik Haber Kanal En son MSNBC ile birleflerek internet te yay nc l k s n rlar n geniflleten Türkiye nin önde gelen haber kanallar ndan biri olan NTV nin web sitesinde, en güncel haberlerden, dünya, ekonomi, sa l k, yaflam, teknoloji, kültür, sanat, spor ve yol haberlerine kadar her fleyi bulmak mümkün. Ayr ca tüm içeri e ngilizce de ulafl labiliyor. 128 HERKES Ç N B LG SAYAR INTERNET

17 WEB SAYFASINDA TABLO OLUfiTURMAK INTERNET WEB SAYFASINDA TABLO OLUfiTURMAK Bu sayfalardaki serileri izlediyseniz bir Web sayfas tasar m hakk nda bir hayli fley ö renmifl olman z gerekir. fiimdi de bir Web sayfas içine tablolar n nas l yerlefltirildi ini görece iz. Bu bölümde bir Web sayfas içine tablolar yerlefltirmek için kullan lmas gereken komutlar örneklerle görece iz. Her zaman oldu u gibi tüm ihtiyac n z olan Not Defteri program, ifle bu uygulamay çal flt rmakla bafllayal m. Biz burada Table komutuna ek olarak BORDER parametresini kulland k, bu tablo s n r n n geniflli ini belirler ve burada varilen de er 1 olarak belirlenmifltir. Ancak bu parametreye bundan daha yüksek de erler de verebilmek mümkündür. Siz burada farkl de erler kullanarak denemeler yap n ve sonuçlar gözlemleyin. E er komutlar n ne ifle yarad hakk nda flüpheniz varsa, Not Defteri ve Browser resimlerini karfl laflt rmal olarak incelemenizi tavsiye ederiz, bu iflinizi kolaylaflt racakt r. BORDER komutu tablonun s n r geniflli ini belirler. BAS T B R TABLO HTML kodlama dilini kullanarak Web sayfas içine basit bir tablo çizmek zor bir ifl de ildir. Önce afla daki resimde görülen kodlamay Not Defteri yard m yla bilgisayar n zda aynen yaz n. Bundan sonra bu belgeyi 01.htm ad yla uygun bir klasörün içine kaydedin. Not Defterini kapat n ve Internet Explorer uygulamas n kullanarak 01.htm belgesini aç n. Sonuç yan ndaki resimde görüldü- ü gibi olmal d r. fiimdi buradaki her komutun ne ifle yarad na bakal m. Çizilen her tablo <TABLE> komutuyla bafllamal ve </TABLE> komutuyla bitmelidir. Tabloyu oluflturan her parametre sat r ise <TR> ve </TR> komutlar aras na yaz l r. Tablonun içindeki hücrelerin içinde görüntülenecek olan veriler <TD> ve </TD> komutlar aras na yaz lmal d r. Bu komutlar n herbirinin kendine has ek parametreleri mevcuttur. Her sat r <TR> ile bafllamal ve </TR> ile bitmelidir. Her hücre <TD> ile bafllamal ve </TD> ile bitmelidir. Her tablo <TABLE> ile bafllamal ve </TABLE> ile bitmelidir. HERKES Ç N B LG SAYAR INTERNET 129

18 <<< INTERNET WEB SAYFASINDA TABLO OLUfiTURMAK Burada BGCOLOR komutu ilk sat r n arka plan renginin mavi olmas n sa l yor. RENKL TABLOLAR fiimdi de tablomuza bir miktar renk eklemeyi deneyelim. Bunun için bir önceki kodlamadan faydalanaca z, ama hepsini yeni bafltan yazmam za gerek yok. Not Defteri uygulamas n kullanarak 01.htm belgesini aç n. Daha sonra bunu "Farkl Kaydet" seçene i yard m yla 02.htm ad alt nda tekrar kaydedin, böylelikle ayn dosyadan farkl adlarda iki tane elde etmifl olduk. fiimdi bu ikinci belge üzerinde baz de ifliklikler yapaca z. fiimdi afla da verilen kodlamay inceleyin, elinizdeki kodlamada olmayan de ifliklikleri hemen farkedeceksiniz. Öncelikle tablo ismi farkl d r. Bunun d fl nda TR ve TD komutlar na BGCOLOR parametresi eklenmifltir. Siz de bu de ifliklikleri kendi kodlaman z üzerinde gerçeklefltirin. Sonucu kaydedin ve belgeyi Browser ile açarak ortaya ç - kan görünümü inceleyin, yandaki resimdeki gibi görünmesi gereklidir. Burada BGCOLOR komutu ilk hücrenin arka plan renginin k rm z olmas n sa l yor. Bu yeni kodlamada BGCOLOR komutunu kulland k, ayr ca yan na ngilizce renk isimleri olan, BLUE, RED, YELLOW gibi baz parametreler de ekledik. BGCOLOR komutu TR, TD veya TABLE komutlar yla beraber kullan l r. Tek bafl na kullan l rsa tüm arka plan rengini belirler, yani tüm hücreler o renkte olur. Bu komut TR ile beraber kullan ld nda sadece o sat r içindeki hücrelerin arka plan rengini belirler. Her sat rdaki hücreler için farkl bir renk kullanmak mümkündür. E er BGCOLOR komutu TD ile beraber kullan - l rsa, o zaman sadece tek bir hücrenin arka plan rengini belirler. Her hücre için ayr bir renk kullanmak mümkündür. Buradaki örnekleri dikkatle inceleyin ve parametreleri uygun biçimde de ifltirerek denemeler yap n. M N SÖZLÜK Kullan lan ana komutlar: <TABLE>...</TABLE> : Bu komutlar tüm tabloyu tan mlar. <TR>...</TR>: Bu komutlar sadece tek bir sat r tan mlar. <TD>...</TD>: Bu komutlar her sat rdaki bir hücreyi tan mlar. Kullan lan ekler: Burada BGCOLOR komutu ikinci hücrenin arka plan renginin sar olmas n sa l yor. BORDER: Tablo s n r n n geniflli ini belirler. BGCOLOR: Arka plan rengini belirler. WIDTH: Geniflli i belirler. HEIGHT: Yüksekli i belirler. ALIGN: Tabloyu ya da tablo içeri ini hizalar. 130 HERKES Ç N B LG SAYAR INTERNET

19 GELECEKTE MÜZ K INTERNET GELECEKTE MÜZ K Bilgisayar ve MP3 kelimelerini duyan herkes mutlaka biryerlerde Napster ad ndan bahsedildi ini de duymufltur. Öncelikle Napster nedir, nas l çal fl r ondan biraz bahsedelim. Napster Internet üzerindeki bilgisayarlarda MP3 format ndaki müzik dosyalar n bulabilmeniz ve bilgisayar n za kaydedebilmenize yard mc olmak üzere haz rlanm fl bir arama program d r. Arad n z parçan n ya da bestecisinin ad n girmneiz yeterlidir, Napster k sa sürede bunlar bulur ve yüklemeye bafllaman z sa lar. Ne var ki, burada küçük bir sorun mevcuttur, Napster sayesinde bulabilece iniz parçalar n büyük bir k sm yasalar aç s ndan "korsan kopya" olarak kabul edilmektedir. Bu yüzden bu yaz l m kullanmak belirli bir risk alt na girmek demektir, bunu da belirtelim. Ancak Napster sadece yaz l m korsanlar taraf ndan kullan lmamaktad r. Bu yaz l mla çok say da "yasal" say lan parçaya da Internet üzerinden eriflmek mümkündür. Günümüzde Napster yaklafl k 20 milyon kifli taraf ndan kullan lmaktad r. Ancak plak flirketleri taraf ndan aç lan davalar yüzünden bu gruba flimdilik yeni kullan c lar n kat l m kabul edilmemektedir. Napster kaydedilmekte olan parçalar hakk nda detayl bilgi verir. < < Her ne kadar önceki bölümlerde MP3 hakk nda detayl aç klamalar yapt ysak da, yine de bu müzik dosyas biçiminin özelliklerini tekrar hat rlatmakta fayda var. MP3 format normalde büyük yer kaplayan müzik parçalar n n neredeyse onda bir oran nda s k flt r lmas na imkan tan r. Yani bir müzik CD si üzerine neredeyse 10 CD lik müzik kaydetmek mümkündür. Bu yüzden bu format çok yayg nlaflm flt r. Internet sitelerinden bilgisayar oyunlar na dek her yerde MP3 format na rastlamak mümkündür. HERKES Ç N B LG SAYAR INTERNET 131

20 <<< INTERNET GELECEKTE MÜZ K NASIL ÇALIfiIR? Napster öncelikle bilgisayara kurulmas gereken bir programd r. Kurulum yap ld ktan sonra ise t pk ICQ gibi ana Web sitesine ba lanarak kay t olmak ve bir kullan c hesab oluflturmak gerekir. Kullan c hesab n n oluflturulmas ndan sonra ba lant sürati gibi ayarlar n yap lmas ifli vard r. En son ise sabit diskinizde MP3 dosyalar n depolayaca n z ve bunlar paylafl ma aç k halde tutaca n z klasörü belirlemek gerekir. Internet üzerinde Napster ile dosya ararken, ayn zamanda di er kullan c larla sohbet edebilme imkan da bulunur. Bu tür Web sitelerinde ücretsiz müzik dosyalar bulabilirsiniz. < < Tüm korsan yaz l m engelleme çabalar na karfl l k, Napster yak n gelecekte de geliflmeye ve belki de birgün en yasal yöntemlerden biri haline gelmeye aday gibi görünüyor, çünkü Internet s n rlama tan m yor. Belki birkaç y l içinde tüm dünya Napster ya da benzeri bir uygulama ile müzik dosyalar n paylafl yor olabilir. NEREDEN BULUNUR? Napster oldukça popüler bir uygulama oldu undan, Web adresi d fl ndaki baz yerlerden de bu yaz l m bulabilmek mümkündür. Hatta bu uygulaman n baz farkl dillerdeki versiyonlar da mevcuttur. Bu türden tek yaz l m Napster de ildir, MP3 Album Finder ya da Scout Exchange gibi benzer flekilde çal flan birkaç uygulama daha mevcuttur. I < INFO> Her ne kadar flu aralar Napster yeni kullan c kabul etmiyorsa da, bu durum onun sonunun geldi ine iflaret etmez. Yap lan çal flmalar bu uygulaman n özellefltirilmesi ve kullan c lar n ayl k bir ücret ödeyerek sunulan hizmetten faydalanmas yönünde. Böylece telif sorunu halledilerek buran n çal flmas yasal hale getirilebilir. Yasay Çi nemeden Nas l MP3 Dinleyebilirsiniz? Ço u amatör ya da yar amatör müzik grubu bestelerini Internet üzerinden ücretsiz olarak da tmaktad r. Ayr ca telif haklar kapsam na ç km fl olan birçok parçay da Internet üzerinden gönül rahatl yla indirebilirsiniz. Baz durumlarda plak flirketleri kendi Web sitelerinden müflteri çekebilmek amac yla MP3 format ndaki dosyalar paylafl ma sunabilmektedirler, bunlar da rahatl kla al p dinleyebilirsiniz. 132 HERKES Ç N B LG SAYAR INTERNET

21 MULT MEDYA KAYIT ORTAMLARI MULTIMEDIA VE E LENCE MULT MEDYA KAYIT ORTAMLARI Geliflen teknoloji sayesinde multimedya ayg tlar gün geçtikçe daha küçük ve marifetli bir hale gelmektedir. Dijital kameralardan avuç içi bilgisayarlara dek hemen her cihaz modelden modele güçlenmekte, daha küçük ama daha becerikli bir hal almaktad r. Ancak tüm bu ayg tlar n ortak bir sorunu vard r, verileri kaydedebilecekleri ve gerekti inde üzerinden okuyabilecekleri güvenilir bir veri depolama ortam gereklidir. Floppy disketler bu ifl için hem yetersiz hem de dayan ks zd rlar. Peki alternatifler nelerdir? MEMORY STICK Tafl nabilir kay t ortamlar içinde gelece i en parlak gibi görünen Memory Syick ad verilen küçük haf za modülleridir. lk defa Sony taraf ndan gelifltirilen bu modüller hemen her tür tafl nabilir cihazda kullan lmaktad r. Bu modüllerin ortalama boyutlar yaklafl k olarak bir ciklet paketini geçmez, buna ra men kapasiteleri 8 ile 128 MB aras nda de iflebilmektedir. Bilgisayarlar ve bu modüller aras nda veri transfrini sa layabilmek için ise pek çok farkl yap da adaptör vard r. Bunlardan baz lar USB giriflini, baz lar da disket sürücüyü kullan rlar. MINIDISK Minidisk yine Sony taraf ndan gelifltirilmifl olan bir baflka veri saklama ortam d r. Bu asl nda kasetlerin yerini almas için tasarlanm fl, ancak avantajlar yüzünden el kameralar gibi birçok di er alanda da kullan lmaya bafllanm fl olan bir ortamd r. Görünüm ve çal flma olarak eski model disketlere benzer, ancak hem çal flma sürati, hem de 100 MB civar ndaki veri kapasitesi yüzünden performans çok daha ileridedir. I < INFO> SMARTMEDIA Dijital kameralar için gelifltirilmifl en eski kay t ortamlar ndan biridir. Olympus gibi baz firmalar bunlar ürünlerinde kul- Floppy disketler iki sebepten dolay tafl nabilir ayg tlarda kullan lmaya uygun de ildirler. Öncelikle veri saklama kapasiteleri çok düflüktür, ikinci olarak da lanm flt r. Çeflitli arabirimler yard m yla bilgisayara ba lanabilmeleri de mümkündür. güvenilirlikleri pek yüksek de ildir. Bunlar n üzerine yaz lan veriler kolayl kla kaybedilebilmektedir. Günümüzde çok yayg n olarak kullan ld klar söylenemez. HERKES Ç N B LG SAYAR MULT MEDYA VE E LENCE 43

22 <<< MULTIMEDIA VE E LENCE MULT MEDYA KAYIT ORTAMLARI COMPACTFLASH Bu son zamanlarda oldukça yayg nlaflan bir kay t ortam d r. Canon ve Kodak gibi baz firmalar taraf ndan dijital kameralarda kullan lan haf za kartlar na çok benzerler. Piyasada iki de iflik modeli mevcuttur ve bunlar n kapasiteleri farkl d r. Bu kartlar n bilgisayarda okunmas na imkan tan yan baz adaptörler de vard r, bunlar genellikle USB portunu kullanarak ba lan rlar. Type 1 modeli kartlar n haf za kapasiteleri 8 ila 128 MB aras nda de iflebilmektedir. Type 2 modeli kartlar ise çok daha yüksek kapasitelere ç kabilmektedir. Mesela IBM taraf ndan gelifltirilen MicroDrive 340 MB civar nda veri depolama kapasitesine sahiptir. 44 HERKES Ç N B LG SAYAR MULT MEDYA VE E LENCE

23 Y-Z HARFLER SÖZLÜK Y-Z: Y-EKSEN ki ya da üç boyutlu bir koordinat sisteminde yüksekli i temsil eden dikey parametreye verilen isimdir. Y2K Genellikle 2000 y l ve beraberinde getirdi i bilgisayar problemlerini tan mlamak için kullan lan bir terimdir. Eski sistemlerde bilgisayarlar tarihi hesaplarken sadece y l n son iki rakam na göre çal flacak flekilde programlanm fllard. Bu durumda ço u sistem 2000 y l n tan mlayamad ve bunu 1900 olarak hesaplad. Her ne kadar ev kullan c lar için bu çok büyük bir sorun oluflturmad ysa da, büyük kurulufllar bu sebepten bir hayli zarara u rad lar. Yeni üretilen tüm bilgisayarlar y l son iki rakama göre de il, dört rakama birden bakarak hesaplayacak flekilde tasarlanmaktad rlar. YAHOO ngilizce "Yet Another Hierarchical Organized Oracle" kelimelerinin k saltmas d r. adresinde yer alan bir World Wide Web dizinidir. Alta Vista arama motoru dahil pek çok site ve uygulamay bünyesinde bar nd - r r. YMODEM Xmodem den daha h zl çal - flan, ancak Zmodem kadar geliflmemifl olan bir dosya transfer protokolüne verilen isimdir. YARDIM flletim sistemi ya da üzerinde kurulu bulunan herhangi bir yaz l m kullan rken genellikle F1 tuflu ile aktive edile- bilen bu programlar konu ile ilgili ihtiyac n z olan bilgileri size sunacaklard r. Kullan m s ras nda tak ld n z durumlarda sorununuzu bu flekilde çözebilirsiniz. YAPIfiKAN TUfiLAR Bilgisayar n kullan m s ras nda ço u zaman birden fazla tufl kombinasyonunu kullanman z gerekebilir. Herhangi bir kullan c için bu sorun olmazken hareket yetene i k s tl engelli kullan c lar için problemler ortaya ç kabilir. flte bunu gidermek için Windows un sisteme dahil etti i engelliler için yard m bölümü alt nda bulunan yap flkan tufllar iki tufla birden ayn anda bas lmas gereken durumlarda kullan c ya, bir tufla önce bas l p di- erine sonradan basabilme gibi avantajlar sunabilir. YAZI T PLER flletim sisteminin kendisinin ihtiyaç duymas n n yan s - ra yaz yazarken de kulland n z farkl farkl karakterlere verilen add r. Çok de iflik biçimlerde olabilen bu karakterleri kullanarak her tür program alt nda el yaz s ndan ciddi yaz biçimlerine kadar birçok farkl türde yaz lar oluflturulabilir. YAZICI Bilgisayarda u raflt n z her hangi bir ifllem sonras sonucu alabilece iniz ana iki yöntem bulunur. Biri do rudan monitörden izlemek di eri de yaz c dan bast rmakt r. Yaz c bilgisayardaki istedi iniz her görüntüyü, resmi ya da flemay ka da bast rmaya yarayan bir araçt r. Renkli ve siyah beyaz gibi iki ana türün yan nda teknoloji olarak da lazer ve mürekkep püskürtmeli olarak ikiye ayr l rlar. YEN DEN BAfiLATMA Windows iflletim sistemi yaz l m ya da donan mlara ait tüm tan mlamalar ilk aç l fl s ras nda yapmaktad r. Bu özelli inden dolay her yeni yaz l m ve donan m sürücüsü kurulumun ard ndan yeniden bafllat lmas gerekebilir. USB HERKES Ç N B LG SAYAR SÖZLÜK 42

24 <<< SÖZLÜK Y-Z HARFLER gibi baz yeni nesil donan mlar için bu gereklilik yavafl yavafl ortadan kalkmaktad r. YEDEKLEME Bilgisayarlar zaman zaman çeflitli nedenlerden dolay sorunlar ç kar p çökebilirler ve akabinde veri kayb na neden olabilirler. Çal flmalar n z s ras nda bu tür önemli verilerini kaybetmeyi önlemek için olar n kopyas n ç karman z iyi bir yöntemdir. flte bilgisayarda buna yedekleme ad verilir. Z FORCE Özellikle ATM ve benzeri sistemlerde kullan lan dokunmaya duyarl ekranlar n, dokunma sonucunda oluflan bas nca olan hassasiyetlerini belirtmeye yarayan bir terimdir. nen üçüncü parametreyi ifade eden tan md r. Burada x-ekseni genifllik ve y-ekseni de yüksekli i tan mlamakta kullan - lan di er parametrelerdir. Z 80 Kiflisel bilgisayarlar n ilk ortaya ç kmaya bafllad dönemlerde Zilog flirketi taraf ndan tasarlanm fl ve oldukça ra bet görmüfl olan eski bir ifllemci modelidir. Bu ifllemci 8-bitliktive yaklafl k 2 MHz saat h z nda çal flabiliyordu. A rl kl olarak CP/M iflletim sistemi kullan lan bilgisayarlarda bulunuyordu. ZIP PKZIP, ZipIt, Gzip ya da benzeri bir veri s k flt rma yaz l m n kullanarak veri dosyalar n n s k flt r lmas ve arflivlenmesi ifllemine verilen isimdir. ZIP DISK Iomega flirketi taraf ndan gelifltirilmifl olan 3,5 inç çap ndaki tafl nabilir veri depolama kartufluna verilen isimdir. Bu kartufllar 25 ila 100 MB aras nda veri depolama kapasitesine sahiptirler. Genellikle verilerin yedeklenmesi ve bilgisayarlar aras nda tafl nmas iflinde kullan l rlar. ZIP SÜRÜCÜ Iomega flirketi taraf ndan 3,5 inçlik Zip veri depolama kartufllar n çal flt rmak için tasarlanm fl olan özel bir sürücü ayg ta verilen isimdir. Bu ayg tlar küçük, hafif ve tafl nabilir olmalar sayesinde özellikle ifl dünyas nda oldukça yayg nlaflm fllard r. ZIP DOSYASI PKZIP ya da buna uyumlu bir veri s k flt rma yaz l m taraf ndan oluflturulmufl olan veri dosyalar na verilen genel isimdir. Bu arfliv dosyalar sabit disk üzerinde ".zip" ekli olarak depolan rlar. Bunlar yeniden açmak ve içlerindeki s k flt r lm fl verilere ulaflmak için PKUNZIP ya da Unzip uygulamas n kullanmak gereklidir. ZMODEM Verileri 512 byte büyüklü- ünde paketlere bölerek bilgisayarlar aras nda ileten bir iletiflim protokolüne Z-EKSEN Üç boyutlu bir koordinat sisteminde derinlik olarak biliverilen isimdir. Oldukça h zl çal fl r, bunun sebebi de her veri pakedini gönderdikten sonra onaylama almak için beklememesidir. E er iletiflim esnas nda bir veri pakedinin al nmad na dair bir sinyal al rsa pakedi tekrar gönderir. Ayr ca iletiflim kesilmelerinden en az biçimde etkilenecek flekilde haz rlanm flt r. Zmodem protokolü kendinden önceki Xmodem ve Ymodem versiyonlar ndan her aç dan çok daha geliflmifltir. ZOO Baflta UNIX ve DOS olmak üzere ço u iflletim sisteminde rahatl kla çal flabilen bir veri s k flt rma program d r. Internet ve di er kaynaklardan Freeware olarak ücretsiz sa lanabilir. ZYDECO XML tabanl programlama ve görüntüleme için kullan lan, Java kökenli bir uygulamaya verilen isimdir. ZYXEL Amerika Birleflik Devletleri kökenli bir elektronik flirketidir. A rl kl olarak modem ve bu türden cihazlar üretirler. 43 HERKES Ç N B LG SAYAR SÖZLÜK