T.C. MARMARA ÜNİVERSİTESİ BANKACILIK VE SİGORTACILIK ENSTİTÜSÜ. BANKACILIK ve SİGORTACILIK ENSTİTÜSÜ TEZ ve BİTİRME PROJESİ YAZIM KILAVUZU

Transkript

1 T.C. MARMARA ÜNİVERSİTESİ BANKACILIK VE SİGORTACILIK ENSTİTÜSÜ BANKACILIK ve SİGORTACILIK ENSTİTÜSÜ TEZ ve BİTİRME PROJESİ YAZIM KILAVUZU İSTANBUL, 2008

2 İÇİNDEKİLER 1. BÖLÜM BİLİM ve BİLİMİN GELİŞİMİ 1.1 Tanım 1.2 Bilimin Özellikleri 1.3 Bilimsel Yöntemin Unsurları Teori Varsayım Hipotez 1.4 Bilimsel Çalışmalarda Etik 1.5 Bilimsel Etiğe Aykırı Davranışlar 1.6 Yüksek Lisans ve Doktora Aşamasındaki Etik Dışı Davranışlar 2.BÖLÜM BİLİMSEL ARAŞTIRMA AŞAMALARI 2.1 Araştırma Konusunun Belirlenmesi 2.2 Araştırma Konusunun Sınırlandırılması Genel Olarak Konunun Sınırlarını Belirleme Aşamaları 2.3 Araştırma Hipotezinin Oluşturulması 2.4 Araştırma Metodunun Belirlenmesi 2.5 Taslak Planının Hazırlanması 2.5.1Taslak Planının Katkıları Taslak Planının Özellikleri 2.6 Geçici Bibliyografya Hazırlanması 2.7 Tez Önerisinin Hazırlanması i

3 3. BÖLÜM TEZİN YAZILMASI 3.1 Teknik Kurallar Tezin Yazım Malzemesi Tezin Çoğaltılması 3.2 Biçimsel Kurallar Yazı Karakteri Yazı Boyutu Sayfa Yapısı Dış Kapak, İç Kapak ve Tezin Sırt Bölümü Satır Aralıkları ve Satırbaşı Sayfa Numaraları 3.3 Araştırma Kısımları Özetler (Türkçe/İngilizce) İçindekiler Tablolar ve Şekiller Kısaltmalar Metin Bölümü Ekler Bölümü Kaynakça Bölümlerin Numaralandırılması 3.4 Kaynak Gösterimi Doğrudan Aktarma Değiştirerek Aktarma 3.5 Kaynak Gösterme Dipnotlu Kaynak Gösterimi Elektronik kaynakların gösterilmesi Açıklama dipnotlarının gösterilmesi Dipnot yazımında uyulması gereken kurallar Özel dipnot örnekleri 3.6 Kaynakçının Hazırlanması ii

4 3.6.1 Özel Kaynakça leri 3.7 Ekler Bölümün Hazırlanması 3.8 Tez Teslimi EKLER KAYNAKLAR iii

5 BANKACILIK VE SİGORTACILIK ENSTİTÜSÜ TEZ YAZIM KILAVUZU 1. BÖLÜM BİLİM ve BİLİMİN GELİŞİMİ 1.1 Tanım Bilim gerçeği anlama etkinliğidir. Evrenin ya da olayların bir bölümünü konu olarak seçen, deneysel yöntemlere ve gerçekliğe dayanarak kurallar, yasalar çıkarmaya çalışan düzenli bilgiye bilim denir. Başka bir tanıma göre bilim; aralarında mantıksal ve olgusal ilişkilerin bulunduğu, gözlenebilir bir konusu olan ve bu çerçevede çıkarımlar yapmayı sağlayan sistemli bilgi bütünüdür. Bazı düşünür ve bilim adamlarının tanımları ise şöyledir; o Albert Einstein: Her türlü düzenden yoksun duyu verileri ile düzenli düşünceler arasında uygunluk sağlama çabasıdır. o Bertrand Russel: Bilim, gözlem ve akıl yoluyla olguları ve bu olguları birbirine bağlayan yasaları bulma çabası, çalışmasıdır. o Mantıksal Pozitivistler: Bilim denetimli gözlem ve gözlem sonuçlarına dayalı mantıksal düşünme yolundan giderek olguları açıklama gücü taşıyan hipotezler bulma ve doğrulama metodudur. o Karl Popper: Bugünün bilimi dünün bilimi üzerine inşa edilir. Dünün bilimi ise dünden önceki bilim üzerinde yükselmiştir. En eski bilimsel kuramlar, bilim öncesi mitlere dayanmaktadır. Dolayısıyla bilim yoktan var olmamıştır. Her zaman 1

6 geçmiş bilgi hareket noktasıdır. Geçmiş bilgiden miras alınan beklentiler ve onun üzerine yeni bulgular inşa edilmesi söz konusudur. 1.2 Bilimin Özellikleri Bilim özellikleri şunlarıdır: o Olgusaldır: Gözlenebilir olgu ve olaylar nesnel bilimin konusudur. o Mantıksaldır: Bilimsel düşünüş ve bilimsel araştırma için esas olan mantık kurallarıdır. o Nesneldir. o Genelleyicidir: Bilim, tek olgulardan ziyade olgu gruplarıyla uğraşır. o Seçicidir: Bir olgunun bilime veri niteliği kazanabilmesi için, ya inceleme konusu bir soruna ilişkin olması ya da hipotez veya kuramın sınanmasında kayıt değeri taşıması gerekir. o Metodiktir: Bilimde yöntem çok önemlidir. o Eleştiricidir. o Gözlem konusu bütün olguların, zaman ve uzay içinde yer aldığını o Gözlem konusu bütün olguların, zaman ve uzay içinde yer aldığını kabul etmektedir. o Temel inançlara dayanır. Bunlar: o Kendi dışımızda bir olgular dünyasının varlığı, o Bu dünyanın bizler için anlaşılır olduğu, o Bu dünyayı bilme ve anlamanın değerli bir uğraş olduğudur. 2

7 o Var olan her şeyin bir miktarla var olduğu ilkesine (nicelliğe ve ölçülebilirliğe verilen öneme) bağlıdır. 1.3 Bilimsel Yöntemin Unsurları Teori Bilimsel bir çalışmanın en önemli adımı teorinin kurulmasıdır. Teori; mantıki bakımdan birbiriyle ilgili olup, birbirine ters düşmeyen ve kendilerinden sınanabilecek hipotezler çıkarılabilecek olan kavramlar, ifadeler ve fikirler sistemidir. Başka bir deyişle teori, bilgi edinme sürecinin herhangi bir araştırmada ortaya atılan geçerliliği ve güvenirliliği bilimsel olarak tespit edilmiş, iç tutarlılığı olan bir genel bilgi ve açıklama düzenidir Varsayım Varsayım bir araştırmanın başında, doğruluğu sınanmaya elverişli olmayan kanıtlanmasına gerek görülmeyen, doğru olarak kabul edilmesi gereken, denenmeyen bir yargı olarak ifade edilmektedir Hipotez Hipotez, araştırılan sorunla ilgili olarak öne sürülen; doğruluğu ve yanlışlığı henüz test edilmemiş, fakat doğru çıkacağına önceden güven duyulan bir önerme, ifade veya çözümlemedir. Hipotezsiz bir çalışma dağınık ve düzensiz olur. Böyle bir çalışmanın başarı şansı ise çok düşüktür. Hipotez yerine, araştırmanın tezi veya tez cümlesi ifadeleri de kullanılabilir. Denilebilir ki, hipotez araştırmayı sonuca götüren çok önemli bir yol göstericidir. 1.4 Bilimsel Çalışmalarda Etik Bilimsel araştırma sürecinde ortaya çıkan değer sorunlarının çözümünde bilim toplumunun vicdanının temsilcisi olan ilkeler bütününe Bilim Etiği denir. Bilim 3

8 insana bir takım sorumluluklar yükler. Bu sorumlulukların en büyüğü ve en önemlisi bilimsel ise etik kurallarına uygun davranmak, doğruluk ile dürüstlükten ayrılmamaktır. Araştırmacının kendinden önce yapılmış olan çalışmalardan yararlanması ne kadar doğalsa, doğrudan ya da dolaylı, her alıntıda alıntı yapılan kaynağın göstermesi de o kadar zorunludur. Bir başka eserden herhangi bir düşünce ya da bilgi alınırsa, alıntı yapılan kaynağın gösterilmesi zorunludur. Alıntının kaynağı gösterilirken, doğrudan aktarmalarda alıntının yapılsa eserin sayfa numarası mutlaka yazılmalıdır. Dolaylı aktarmalarda özetleme yapıldığından ya da yararlanılan düşünce bazen bir bölümde bazen de bir çalışmanın bütününde anlatılıyorsa da, sayfa numarası ve kaynak yine de verilmelidir. Alıntının kaynağının gösterilmemesine ya da başkasının eserinin kendi eseri olarak gösterilmesine intihal (aşırma) denir ve suçtur. Ayrıca bilimsel etiğe aykırıdır. 1.5 Bilimsel Etiğe Aykırı Davranışlar Bilimsel araştırma yaparken araştırmacılar bilim etiğine aykırı bazı davranışlar sergilemektedirler. Üniversitelerarası Kurul Etik Komisyonu tarafından uygulama ile elde edilmiş tecrübeler ve bilim kurallarının tanımlarından yararlanılarak hazırlanmış bilim etiğine aykırı davranışlar aşağıda belirtilmiştir: a) Aşırma (İntihal-Plagiarism): Başkalarının fikirlerini, metotlarını, verilerini, uygulamalarını, yazılarını, yapıtlarını ve şekillerini sahiplerine bilimsel kurallara uygun biçimde atıf yapmadan kısmen veya tamamen kendisine aitmiş gibi sunmak. Yabancı dilden kitap makale vb. tercüme ederek kendi yazmış gibi kullanmak. b) Sahtecilik (Uydurma-Fabrication): Sunulan veya yayınlanan belgeyi gerçeğe aykırı olarak düzenlemek veya bir belgeyi değiştirmek veya gerçeğe aykırı belgeyi bilerek kullanmak. Araştırmaya dayanmayan veriler üretmek, bunları rapor etmek veya yayımlamak; yapılmamış bir araştırmayı yapılmış gibi göstermek. 4

9 c) Çarpıtma (Falsification): Araştırma kayıtları ve elde edilen verileri tahrif etmek, araştırmada kullanılmayan yöntem, cihaz ve materyalleri kullanılmış gibi göstermek, araştırma hipotezine uygun olmayan verileri görmezden gelmek, ilgili teori veya varsayımlara uydurmak için veriler ve/veya sonuçlarla oynamak. d) Duplikasyon (Duplication): Bir araştırmanın aynı sonuçlarını birden fazla dergiye yayın için göndermek veya yayınlamak. (Yayının farklı bir dilde olması da yayın tekrarı kabul edilebilir.) e) Dilimleme (Slicing): Bir araştırmanın sonuçlarını araştırmanın bütünlüğünü bozacak şekilde ve uygun olmayan biçimde parçalara ayırarak çok sayıda yayın yapmak. f) Haksız Yazarlık: Aktif katkısı olmayan kişileri arasına dahil etmek, aktif katkısı bulunduğu halde bu kişileri yazarlar arasına katmamak, yazar sıralamasını geçersiz ve uygun olmayan bir biçimde değiştirmek. (Yazarlık Hakkı, çalışmanın tasarımında; veri toplanması, analizi veya değerlendirilmesinde; yazımında katkı vermiş olmayı gerektirir. Başkalarının çalışmasına sadece yazım aşamasında katkıda bulunmak yazarlık hakkı doğurmaz.) g) Diğer Etik İhlal Türleri: Yayınlarında bilimsel kurallara uymadan makul ölçüleri aşan alıntılar yapmak, o Yüksek lisans ve doktora çalışmalarından çıkan yayınlarda öğrencinin veya danışmanının ismini yazmamak, o Destek alınarak yürütülen araştırmaların yayınlarında destek veren kişi, kurum veya kuruluşlar ile onların araştırmadaki katkılarını açık bir biçimde belirtmemek, o İnsan ve hayvanlar üzerinde yapılan araştırmalarda etik kurallara uymamak, 5

10 o Yayınlarında yazar haklarına saygı göstermemek, o Doçentlik başvurusunda jüri üyelerini yanıltıcı, yanlış ya da eksik beyanda bulunmak. 1.6 Yüksek Lisans ve Doktora Aşamasında Etik Dışı Davranışlar Yüksek lisans ve doktora aşamasında tez hazırlayan öğrencilerin sıkça başvurdukları etik dışı davranışların bazıları şunlardır: o İnternet'ten erişilen bilgilerin çıktısının alınarak olduğu gibi ödev olarak verilmesi o Birkaç kaynaktaki bilgilerin fotokopilerinin alınarak montaj yapılıp tez olarak verilmesi o Bilgisayarda tez yazan kişilerin ve firmaların çalışmalarını ve ya daha önceki yıllarda yazılan tez ya da bitirme ödevlerinin kendi çalışması gibi sunulması o Başka üniversitede hazırlanmış olan bitirme tez ya da ödevlerinin, kendi çalışması gibi sunulması, o Para karşılığı ödev ya da tez hazırlayan kişi ya da internet sitelerine tez hazırlattırılması. 6

11 2.BÖLÜM BİLİMSEL ARAŞTIRMA AŞAMALARI 2.1 Araştırma Konusunun Belirlenmesi Araştırma konu seçimiyle başlar. Konu seçiminde aceleci davranmak ileride çok çeşitli güçlüklere neden olmaktadır. Bu yüzden konu seçiminde, gözden uzak tutulmaması gereken bazı kıstaslar vardır. Bunlara uyulursa araştırmanın daha sağlıklı yürütülmesi ve de etkin bir sonuca ulaşılması mümkün olur. Konu seçimi tek aşamalı bir işlem değildir; konunun tam olarak belirlenmesi ve geliştirilmesi tüm araştırma boyunca devam edecek bir süreç oluşturur ve araştırmacı tarafından etkin bir şekilde yönetilmesi gerekmektedir. Konunun kararlaştırılmasından önce olabildiğince fazla kaynağa başvurmak ve olası konular hakkında belirli bir düşünme süreci geçirmek gerekir, bu kaynaklar şu şekilde sıralanır; Genel başvuru kaynaklarını inceleme, Daha önce yapılmış çalışmaları incelemek Kütüphaneler, İnternet. Konu seçiminde göz önünde bulundurulması gereken noktalar: o İlgi: Araştırmacının, çalışmayı düşündüğü konuya karşı yakın bir ilgisi ve merakı olmalıdır. İlgi yetersizliği veya yoksunluğu, çalışmanın ilerleyen aşamalarında araştırmacıda isteksizlik ve bıkkınlık gibi olumsuz duygulara neden olabilir. o Orijinallik: Araştırma bilinenlerin tekrarlanmasından çok, orijinal bir özelliğe sahip olmalıdır. Başarılı bir araştırma bir yenilik veya çözüm üretmeli ve bilimsel bir katkı yaratmalıdır. 7

12 o Önem: Konu, araştırmaya değecek önemde olmalıdır. Sübjektif bir kavram olan önem derecesi, o daldaki uzman kişilerin görüşlerine başvurularak belirlenebilir. Çünkü araştırmacıya göre önemli olduğu düşünülen bir konu, başkaları tarafından önemli sayılmayabilir. Sentez yapılan, tartışmalı bir görüşe çözüm bulmayı amaçlayan, bilgiyi geliştiren, kişiye ve topluma yarar sağlamaya yönelik araştırmalar, önemli sayılabilir. o Bilimsel Yeterlilik: Araştırmacı, seçtiği konuyu inceleyebilecek eğitime, öğretim durumuna ve bilimsel yeterliliği sahip biri olmalıdır. Seçilen konunun niteliğine göre araştırma; gözlem, deney, anket, görüşme, matematiksel ve istatistiksel analiz, yabancı dil ve arşiv incelemesi gerektirebilir. o Birincil ve İkincil Kaynaklar: Bazı araştırmacılar, birincil kaynaklarla çalışmayı tercih ederlerken bazıları ikincil kaynak kullanarak araştırmalarını yürütebilmektedirler. Bu seçilen konuya ve araştırma yapılan alanla ilgilidir. Bazıları ise yayınlamış kaynaklarla çalışmaya daha fazla ilgi duyarlar. Bunlar, kaynak olarak başkaları tarafından yapılan çalışmalara, söylenmiş veya yayımlanmış düşünce, görüş ve incelemelere dayanırlar. o Kaynak Yeterliliği: Araştırma güvenilir ve yeterli sayıda kaynakla sürdürülmelidir. Bir görüş veya düşünceyi kanıtlamak üzere yapılan çalışmalar hemen hemen tümüyle yayınlanmış bilgi ve belgelere, diğer bir deyişle kütüphane kaynaklarına dayanmaktadır. Deney, anket, mülakat ve gözlem gibi yöntemlerle kaynakların doğrudan derlenmesi de kütüphane kaynaklarına olan ihtiyacı ortadan kaldırmamaktadır. Çünkü bu gibi birinci el çalışmalarda da araştırmacı, kendisine yol gösterecek başka araştırmalardan yararlanma ihtiyacı duymaktadır. o Zaman: Her araştırma projesinin bir zaman süresi içinde bitirilmesi gerekir. Bu süre, öğrenci araştırmalarında çoğu kez araştırmacıya önceden bildirilmektedir. o Araştırmanın belli bir süre içinde tamamlanması zorunluluğu, seçilecek konunun ve onun incelenecek yönünün belirlenmesinde etkili olmaktadır. 8

13 2.2 Araştırma Konusunun Sınırlandırılması Genel Olarak Konu seçiminde titiz davranmak temel ilkedir. Düşünülen konu çoğunlukla geniş bir araştırma alanına ilişkin olabilir. Bazen de bunun tam tersine konu oldukça dar bir alanına ilişkin olabilir. Başarılı bir araştırma projesi için konunun sınırlarının çok iyi çizilmiş olması gerekir. Başka bir deyişle konu, içinden çıkılmayacak kadar geniş ya da araştırmayı anlamsız kılacak kadar dar olmamalıdır Konunun Sınırlarını Belirleme Aşamaları: o Kapsamın Daraltılması: Başlangıçta geniş bir konu alıp sonradan inceleme alanın sınırlarını daraltmak daha sağlıklı olmaktadır. Çok dar bir alanda başlatılan çalışmanın ise, sınırları genişletilerek daha sağlam bir bilimsel temele oturtulması sağlanabilir. o Zaman: Araştırma alanının ne ölçüde geniş tutulacağı, konunun özelliklerine bağlı olduğu kadar, araştırmacının zamanına da bağlıdır. o İlk Okuma: Konuyu sınırlandırmada ilk okumadan elde edilen bilgiler araştırmacıya yardımcı olabilir. o Tezin Oluşması: Konun sınırlandırılmasında ilk okuma, yapılan gözlemler ve konu hakkındaki düşünme süreci, araştırmacıda incelenen soruna karşı bir çözümün oluşmasına ışık tutabilir. o Anahtar Kelimeler ve Konuyu Sınırlandırma: Anahtar kelimeleri kullanarak basılı kaynaklar veya internet üzerinden yapılan ilk araştırmanın sonuçları konuyu sınırlandırma hakkında ipucu verebilir. Örneğin, ilk araştırmanın sonucunda aşırı sayıda kaynak bulunmuşsa bu, konunun kapsamının çok geniş tutulduğuna, dolayısıyla kapsamı daraltmaya ihtiyaç bulunduğuna bir işaret sayılabilir. 9

14 2.3 Araştırma Hipotezinin Oluşturulması Her araştırmacının bir hipotezi olmalıdır. Tez, araştırılmak üzere belirlenen soruna verilen bir ön yanıt veya ona karşı öne sürülen bir ilk çözüm niteliğindedir. İlk okuma sırasında edinilen bilgiler, yapılan gözlemler ve geçirilen düşünme süreci, araştırma tezinin oluşturulmasına yardımcı olmaktadır. Çalışmanın ilk aşamalarında oluşturulan tez, kesin değildir. Bir tür geçici çözüm niteliğindendir. Araştırma derinleştirildikçe edinilen yeni bilgilerin ışığında tezin değiştirilmesi veya araştırmanın sonuçlarına uyacak biçimde geliştirilmesi mümkündür. Araştırma konusunu sınırlandırmak için çaba harcayan araştırmacı, öncelikle araştırmasının amacını ortaya koyan bir öz cümlesi saptamalıdır. Bu öz cümlesi basit, açık seçik ve soru şeklinde olmalıdır. Araştırmacının neyi araştıracağını, hangi fikri savunacağını öz olarak ifade etmelidir. Tez cümlesi, araştırmacının araştırmasında doğruluğunu savunacağı, doğruluğunu test edeceği ya da sebep sonuç ilişkilerinden hareketle ortaya koyacağı bir gerçeği ifade etmektedir. Hipotez, araştırmaya belli bir bakış açısı kazandırır ve çalışmanın yönünü belirler. Bir araştırmada hangi malzemenin araştırma ile ilgili olduğu, araştırma sürecinde ne tür bilgilere gerek duyulduğu ve nelere yakından dikkat edileceği, o araştırmanın hipotezine bağlıdır. Hipotez doğruluğu sınanmamış bir öneridir. Ancak hiçbir zaman da rasgele bir görüş değildir; tersine birtakım ön çalışmalara, deneyim, gözlem ve akıl yürütme faaliyetlerine göre oluşturulmakta ve çalışmamın sonuncunda bu önermenin doğru çıkacağına dair bir güven bulunmaktadır. 2.4 Araştırma Metodunun Belirlenmesi Bilimsel çalışmalarda yöntemin büyük önemi vardır. Eğer araştırmanın yarısı doğru konu seçmek ise, diğer yarısı da uygun yöntemler kullanmaktır. Bir araştırmanın bilimselliği, büyük ölçüde onun dayandığı metoda bağlıdır. 10

15 Bir araştırmada konunun özelliklerine ve araştırmacının ilgisine göre kütüphane araştırması, anket, gözlem, mülakat, istatistik bilgiler, deney, vs. gibi yöntemlerden biri veya birkaçı kullanılabilmektedir. Araştırmacı uygulayacağı yöntemi baştan belirlemeli ve bunu araştırmanın başında okuyucuya açıkça anlatmalıdır. Anket, yerinde gözlem, mülakat, deney, istatistik veriler, mektup, hatıra, el yazmaları, vs gibi yöntemler birincil kaynakları oluşturmaktadır. Kütüphane araştırmaları ise daha çok ikincil kaynaklarla ilgilidir. İlk el kaynaklarla çalışma, bilgilerin doğrudan araştırmacı tarafından derlenmesini ve bunların yorumlanmasını gerektirmektedir. Yöntem aşamasında ayrıca tutulacak notların ve ulaşılan kaynakların nasıl kaydedileceğine de karar vermek gerekmektedir.bu konuda değişik uygulamalar bulunmaktadır; o Klasik kart yöntemi. Bu yöntemde kaynaklardan elde edilen bilgiler standart kartlara işlenmekte ve kaynakların kaydedildiği kartlara bibliyografya kartları, alınan notların üzerine yazıldığı kartlara da not alma kartları adı verilmektedir. o Kart yöntemi yerine kaynaklar ve bilgiler araştırma için özel olarak tutulan bir bloknot veya defter üzerine kaydedilmektedir. o Bir diğer yöntem de, kaynak ve notları bilgisayarda bu amaçla açılan özel bir dosyaya kaydetmektir. 2.5 Taslak Planın Hazırlanması Taslak Planın Katkıları Sistemli bir araştırma, çalışmanın bir taslak plan hazırlanarak sürdürülmesini gerektirir. İlk okumadan edinilen bilgiler ve oluşturulan tez, taslak plan hazırlanmasını kolaylaştıracaktır. 11

16 Taslak plan konuyla ilgili bilgi, fikir ve görüşleri tez cümlesi etrafında bir düzene sokmaya ve geliştirmeye yardımcı olur. Ancak, taslak planın işlevi sadece bundan ibaret değildir. Taslak plan bilgilerin düzenlenmesi yanında; o Aynı zamanda bilinenler arasında yeni ilişkilerin kurulmasına, o Yeni fikirlerin oluşturulmasına ve değişik yorumlama biçimlerinin keşfedilmesine katkı sağlar, o Taslak plan konuyla doğrudan ilgili kaynakları, daha az ilgili olanlardan ayırt etmeye ve başka ne tür kaynaklara ihtiyaç olduğunu göstermeye de yarar sağlamaktadır Taslak Planın Özellikleri o Taslak Plan değişebilir. Araştırmanın başında sahip olunan bilgiler sınırlı olduğundan, yeni kaynaklar okunup araştırma derinleştikçe taslak plan da buna bağlı olarak değişebilir. o Araştırma kaç ana bölümden oluşacağı saptanır. o Tüm alt başlıkların belirlenmesine gerek yoktur. Önemli alt başlıklara yer verilebilir. o Ana bölüm sayısı, çalışmanın hazırlandığı alan ve konunun özelliğine göre somutlaştırılır. o Bölüm sayısı arttıkça bölümler arasında sağlıklı bağlantılar kurmak konusunda yardımcı olur. 12

17 başlıklar: Sosyal Bilim dallarında yapılan kısa bir araştırmaların taslak planında ana I. Giriş II. Metodoloji III. Bulgular IV. Bulgulara İlişkin Açıklama ve Değerlendirmeler V. Sonuç ve Tartışma VI. Kaynakça olarak ele alınabilir. 2.6 Geçici Bibliyografya Hazırlanması Araştırmacı konuyu seçip sınırlarını belirlerken, aynı zamanda yoğun biçimde kaynak aramasına girişmekte ve bulduğu kaynakları da kaydederek bir liste ya da bibliyografya oluşturmaktadır. Başlangıçta oluşturulan bibliyografya zorunlu olarak geçicidir. Çünkü, araştırmanın durumuna göre kaynak taraması bütün çalışma boyunca sürecektir. Geçici bibliyografyanın hazırlayabilmek için araştırmacının ilk yapabileceği şey ilgili kitap ve makalelerin topluca bulunabileceği kaynaklara başvurmaktır. Geleneksel yöntemde bunların içinde kütüphane katalogları ile makale indeksleri ve bibliyografyalar önemli bir yer tutmaktadır. Araştırmacı böylece, basılı kaynaklar ve internet üzerinden yaptığı aramalar sonucunda belirlenmiş olan malzemenin belirli bir sisteme göre kayda geçirmekte ve bu işlemin sonucunda da geçici bibliyografya ortaya çıkmaktadır. Araştırma sürecinde bu kaynakların bazıları yararsız bulunarak elenebilir ya da yeni kaynaklar eklenebilir. 13

18 2.7 Önerinin Hazırlanması Tez yazma aşamasına gelmiş öğrenciden tezini yazmaya başlamadan önce Tez Önerisi yazması istenmektedir. Öneri, öğrencinin neyi, nasıl ve hangi imkânlardan yararlanarak hazırlayacağını ve çalışma planını anlattığını gösteren ve öğrenciye yarar sağlayan bir çalışmadır. Doktora Yeterlik Sınavı nı başarıyla tamamlamış bir öğrenci, altı ay içinde Tez Önerisini Tez İzleme Jürisi karşısında sözlü olarak savunmalıdır. Jürinin karşısına çıkmadan önce her bir jüri üyesine tez önerisi ile ilgili olarak hazırladığı raporu jüri gününden 15 gün önce teslim etmelidir. Yüksek Lisans ders aşamasını tamamlamış bir öğrencinin tez konusunu en geç üçüncü kayıt yenileme tarihinin sonuna kadar bildirmesi zorunludur. 14

19 3. BÖLÜM TEZİN YAZILMASI Bu bölümde özellikle tez yazımı ile ilgili Marmara Üniversitesi Bankacılık ve Sigortacılık Enstitüsü nün yüksek lisans, doktora öğrencilerinin tez ve tezsiz yüksek lisans öğrencilerinin dönem projesi yazılırken uyması gereken kurallara yer verilmiştir. 4.1 Teknik Kurallar Tezi yazarken dikkat edilmesi ve uyulması gereken bazı teknik kurallar vardır, bunlar aşağıda anlatılmıştır Tez Yazım Malzemesi Tez A4 boyutunda birinci hamur kâğıda ve kağıdın yalnızca bir yüzüne yazılmalıdır. Tezlerin yazımı bilgisayar ortamında olmalıdır. Tezlerin hiçbir bölümü elle ya da daktilo ile yazılmamalıdır. Bütün düzeltmeler de bilgisayar ortamında yapılmalıdır. Bilgisayar ortamında yapılması mümkün olmayan şekil, grafik ve tabloların teknik resim kuralına göre çizilmesi gerekmektedir Tezin Çoğaltılması a) Yüksek Lisans: Tez savunmasına girecek olan öğrenci 1 adet spiral ciltli tezini Enstitüye teslim eder. Enstitü Yönetim Kurulu nun onayından sonra öğrenci Yönetim Kurulunca oluşturulmuş jüri üyelerine de gönderilmek üzere toplam 3 adet spiral ciltli olarak tezini hazırlamalıdır. b) Doktora: Tez savunmasına girecek olan öğrenci 1 adet spiral ciltli tezini Enstitüye teslim eder. Enstitü Yönetim Kurulu nun onayından sonra öğrenci Yönetim Kurulunca oluşturulmuş jüri üyelerine de gönderilmek üzere toplam 5 adet spiral ciltli olarak tezini hazırlamalıdır. c) Tezsiz Yüksek Lisans: Tezsiz Yüksek Lisans öğrencisi Dönem Projesi adı altındaki çalışmasını tamamlandığında danışmana 1 adet spiral ciltli bir şekilde 15

20 çalışmasını teslim etmelidir. Danışmanın onayından sonra Enstitüye de 1 adet spiral veya karton ciltli olarak çalışmasını teslim etmelidir. 4.2 Biçimsel Kurallar Tez, her şeyden önce düzgün anlaşılır bir Türkçe ile yazılmalıdır. İmla kuralları (dilbilgisi ve yazım) özenle uygulanmalı, tez yazılırken bir imla kılavuzu el altında bulundurularak, tereddüt halinde başvurulmalıdır. Bu temel kural dışında diğer biçimsel kurallar yazı karakteri, yazının boyutu, sayfa düzeni, satır aralıkları ve satırbaşı, iç ve dış kapak düzenleme, numaralandırma ve bölümler tezin diğer biçimsel içeriğini oluşturmaktadır Yazı Karakteri Tezin bütün bölümleri aynı yazı karakteriyle yazılmalıdır. Yazı karakteri olarak Times New Roman kullanılması zorunludur. Bunun dışında seçilecek yazı karakterleri kabul edilmeyecektir Yazı Boyutu Yazı boyutu 12 punto büyüklüğünde olmalıdır. Yazı rengi ise siyah dır. Bölüm başlıkları 14 punto, tümü büyük ve koyu olmalı, paragraf başıyla aynı hizada; Alt bölüm başlıkları ise 12 punto ve yalnızca ilk harfleri büyük ve koyu olarak paragraf başıyla aynı hizada yazılmalıdır. Eğer 3. derece Alt Bölüm Başlıkları var ise bunlar da yine 12 punto ve ilk harfleri büyük, italik, koyu ve paragraf başıyla aynı hizada yazılmalıdır Sayfa Yapısı Tezin kapak bölümleri hariç tüm bölümlerinin kenar boşluğu şu şekilde olmalıdır: Üst:3,5 cm, Alt: 3 cm, Sol: 2,5 cm, Sağ: 2,5 cm, üstbilgi:1,5 cm ve altbilgi: 1,5 cm olmalıdır. Cilt payı 1cm olarak bırakılmalıdır. Dipnotlar da metin sınırları içerisinde kalmalıdır. 16

21 4.2.4 Dış Kapak, İç Kapak ve Tezin Sırt Bölümü o Dış Kapak: Tezin ilk bölümünde dış kapak vardır. Dış kapakta, enstitünün adı, anabilim dalı, tezin ismi, tezi yazan öğrencinin adı soyadı, yüksek lisans/doktora tezi ya da bitirme projesi bilgisi, yer ve yıl ile ilgili bilgiler bulunmalıdır. o İç Kapak: İç kapak sayfasında dış kapaktaki bilgilere ek olarak öğrencinin danışmanının ismi yer alır. Danışmanın ismi tezi hazırlayan öğrencinin isim ve soyadından sonra ara verilerek yazılmaktadır. o Tezin Sırt Bölümü: Tezin sırt kısmında tezle ilgili bilgiler verilmektedir. Burada tezi yazanın adı soyadı, tezin ismi, yer ve hazırlanan yıl bulunmalıdır. Tezin kalınlığına göre uygun ölçülerde yazı boyu ayarlanmalıdır. Dış kapak, İç kapak ve tezin sırt bölümü Times New Roman yazı karakterinde ortalanarak yazılmalıdır. Üniversitesi, Enstitüsü ismi, anabilim dalı üst satırdan itibaren alt alta gelecek şekilde büyük harflerle yazılmalıdır. Tezin ismi sayfaya ortalanacak şekilde koyu ve büyük harflerle yazılmalı sonra bir boşluk bırakılarak küçük harflerle (ilk harfler büyük) tezin türü yazılır. Boşluk bırakılarak büyük harflerle ad ve soyadı yazılıp, en alt satırda yer ve yıl belirtilmelidir. Ekler bölümünde dış kapak, iç kapak ve tezin sırt bölümüne ilişkin örnek gösterilmiştir Satır Aralıkları ve Satırbaşı Metin kısmı 1,5 satır ara ile iki yana yaslanmış olarak düzenlenmelidir. Paragraf ayarı olarak Girinti Sağ-Sol (0cm), Önce (0nk) Sonra (12nk) Satır Aralığı (1,5 cm), Satırbaşı için de; Özel (İlk Satır) Değer (1,5 cm) verilmelidir. Tablo Listesi, Şekil Listesi, Kısaltmalar, Simgeler ara verilmeksizin yazılmalıdır. 17

22 4.2.6 Sayfa Numaraları Kapak bölümleri ve kapaktan sonra konuları boş sayfa dışında tüm sayfalarına sıra ile bir numara verilmelidir. Sayfa numarası ortalanarak sayfanın alt bölümüne konmalıdır. Özet, İngilizce özet, içindekiler, tablo listesi, şekil listesi ve kısaltmalar sayfalarından oluşan tezin başlangıç kısmında küçük harf Romen rakamları (i,ii, iii, iv, v.); giriş bölümü, diğer bölümler, sonuç ve/veya tartışma, kaynaklar, ekler ve özgeçmiş sayfalarından oluşan metin kısmında ise normal rakamlar (1,2, ) kullanılmalıdır. Giriş bölümünün ilk sayfası numaralandırılamaz. Diğer sayfalarda 2 den başlayarak numaralandırma yapılmalıdır (bk. ek). Numaraların yazı karakteri Times New Roman, yazı boyutu 11 punto ile yazılmalıdır. Sayfa numarasının önünde ya da arkasında herhangi bir çizgi, nokta olmamalıdır Araştırmanın Kısımları Bir tezde aşağıdaki bölümler bulunmalıdır: Dış kapak İç kapak Özet ve Anahtar Kelimeler İngilizce Özet ve Anahtar Kelimeler İçindekiler Tablo Listesi Şekiller Listesi Kısaltmalar Simgeler Metin Bölümü (Giriş-Ana Bölümler-Sonuç) Ekler Kaynakça 18

23 4.3.1 Özetler (Türkçe/İngilizce) Tezi tanıtabilmek ve bilgi verilmek için yazılan bir bölümdür. Özet problem, amaç, yöntem, bulgular, yargı ve önerilere yer verilmelidir. Özetler kısa tutulmalı, 250 kelimeyi geçmemeli ve sayfada iki yana yaslı olarak yer almalıdır. Özet ve yabancı dilde özet ayrı ayrı sayfalarda yazılmalıdır. Anahtar sözcüklerin bilim dalının bilgi veri tabanlarınca kullanılan anahtar sözcüklerden seçilmesi yararlı olur İçindekiler Bilimsel araştırmalarda, çalışmanın tümü hakkında bir fikir edinmek isteyenler, öncelikle içindekiler bölümünü incelerler. Bu nedenle içindekiler sayfasında tüm bölüm ve alt bölümlerin başlıkları, çalışmanın metin bölümündeki başlıkların ifadelerinde değişiklik ve kısaltma yapmadan aynen alınır ve ayrıca her bölümün hangi sayfadan başladığı da belirtilir. İÇİNDEKİLER başlığı üsten iki tek satır boşluk verilerek sayfaya ortalanarak yazılmalıdır. Tek satır aşağıdan sağa dayalı ve koyu olarak Sayfa No. yazılır. Tek satır aşağıdan sola dayalı, büyük harflerle, koyu olarak TABLO LİSTESİ, ŞEKİL LİSTESİ, KISALTMALAR sıralanarak boşluk verilmeden yazılmalıdır. Sayfa numaraları karşısına alt alta gelecek şekilde sıralanmalı ve tek satır verilerek metin bölüm başlıklarının yazımına geçilmelidir. Metin ana bölüm başlıkları büyük harflerle, koyu olarak ve diğer bölüm başlıkları, ilk harfleri büyük olacak şekilde yazılacaktır. Ana bölüm başlıklarından sonra tek satır boşluk verilmelidir. Birinci derece başlık 1 cm, ikinci derece başlık 2 cm, üçüncü derece başlık 3 cm içeriden başlanmalıdır Tablolar ve Şekiller Araştırmacının elde ettiği sayısal verilerin aralarındaki ilişkilerin ortaya konulmasını sağlamak amacıyla, belirli bir sistematiğe göre dizilmesi sonucunda ortaya çıkmaktadır. 19

24 Tablolar; Numara ve başlık: Numaralar, Tablo sözcüğü ile birlikte kullanılmalı ve tablo sözcüğünden sonra gelmeli: Tablo 1, Tablo 1.1 gibi. Başlıklar, tablonun içeriğini tam olarak yansıtmalıdır. Tablo başlıkları, tablo üzerine tablo numarasının altına ve ortalanarak yazılmalıdır. Tablo başlıklarında ilk harfler büyük yazılmalı ve koyu harfler kullanılmalıdır. Tablodaki tüm kenarlar aynı koyuluk ve kalınlıkta çizilmelidir. İçerik: Tablo içinde kalan bilgiler (sütun, başlık ve veriler) tablonun içeriğini oluşturur. Sütun başlıkları ve tablo verileri ortalanarak yazılmalıdır. Yazının boyutu tablonun büyüklüğüne göre ayarlanmalıdır. Tablo verilerindeki kısaltmalar, dipnot kısmında açıklanmalı ve tablodaki satırlar yine tablonun büyüklüğüne göre ayarlanmalıdır. Tablo dipnotları: Dipnotlar, tablonun hemen altına yazılmalıdır. Küçük harf ve boyutta tablonun altına sola dayalı olarak sırasıyla kaynak, daha sonra da açıklayıcı dipnot olarak yazılır. Birden fazla açıklama dipnotu varsa yıldız (*) işareti kullanılmalıdır. Ve kaynak dipnotlarında birden fazla kaynak olduğunda araya noktalı virgül konularak yazılmalıdır. Eğer tablo sayısı çok fazlaysa tezin ekler bölümüne konulabilir. Tezin başlangıç bölümünde bulunan TABLO LİSTESİ başlığının üsten tek satır ara verilerek, sayfa ortasına, koyu ve büyük harfler kullanılarak yazılarak başlanır. Tek satır boşluk verilerek ve sayfanın sağına dayalı olarak Sayfa No. yazılır. Tablo isimleri numaraları ile birlikte tek satır aşağıdan sola dayalı olarak sıra ile yazılmalıdır. Hemen karşısına yer aldığı sayfa numarası verilmelidir. Şekiller; Her araştırmada, araştırmanın niteliğine göre çok farklı şekillerden yararlanmak gerekir. Bu şekillerden en sık rastlanılanlar grafikler, haritalar, planlar, modeller, fotoğraflardır. Şekillerde de baştan sona sıra ile numara verilmelidir. Şekil numaraları ve şekille ilgili açıklamalar tablolardan farklı olarak yazılmalıdır. 20

25 Şekilde de tablolarda da olduğu gibi ilk harfler büyük ve koyu olarak yazılır. Ancak şekil ile ilgili açıklamalar tablolardan farklı olarak şeklin altına yazılmalıdır. ŞEKİL LİSTESİ, sayfası üsten tek satır boşluk verilerek, büyük harflerle, koyu ve ortalanarak yazılmalıdır. Tek satır boşluk verilerek, sayfanın sağına dayalı olarak Sayfa No. yazılır ve şekil isimleri numaraları ile birlikte tek satır aşağıdan sola dayalı olarak sıra ile yazılmalıdır. Hemen karşısına da şeklin bulunduğu sayfa numarası yazılmalıdır Kısaltmalar Tezde çok sayıda kısaltma kullanılmışsa, okuyanlara kolaylık sağlamak amacıyla kısaltmalar ve kısaltmaların hangi kurum, kuruluş ya da ifadelerin kısaltılmış şekilleri oldukları liste halinde verilmelidir. Ancak, araştırmacı metin içinde kısaltma yaparken, kısaltılan ifadeyi ilk defa tam olarak yazıp, kısaltmayı parantez içinde göstermeyi ihmal etmemelidir. Kısaltmalarla ilgili olarak İmla Kılavuzu nda şu bilgiler verilmiştir: 1. Özel adların kısaltması, adın ilk harfiyle ve yazımına uyularak, büyük harfle gösterilir: TBMM (Türkiye Büyük Millet Meclisi), AOÇ (Atatürk Orman Çiftliği), ÇEK (Çocuk Esirgeme Kurumu) 2. Kimi kurumlar, kendi adlarının kısaltmalarında, bütün sözcüklerinin baş harflerini kullanmaz: MTA (Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü), TRT (Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumu), TCK (Türkiye Cumhuriyeti Karayolları) Bu tür kısaltmalar o kurumların amblemi olmaktadır. 3. Kısaltmalarını, adlarındaki sözcüklerin birkaç harfi ile gösteren kurumlar da vardır: Dz.Kuv.K. (Deniz Kuvvetleri Komutanlığı), Ed.F. (Edebiyat Fakültesi), Gen.Kur. (Genel Kurmay) 4. Kimi özel adlar, ilki büyük olmak üzere, baştan iki ya da üç harfiyle gösterilmektedir. Fr. (Fransızca), Ar. (Arapça), Ank. (Ankara), İng. (İngilizce), Alm. (Almanca) 21

26 5. Tür adları, genellikle baştan üç harfi ile kısaltılır: Cad. (Cadde), doğ. (doğumu), ölm. (ölümü), mat. (matematik), biy. (biyoloji) 6. Kısaltmalardan sonra genellikle nokta konur. Kurum adlarında, yazış kolaylığı sağlamak için, harfler arasındaki ve sondaki noktalar kaldırılmaktadır: AET (Avrupa Ekonomik Topluluğu), ODTÜ (Orta Doğu Teknik Üniversitesi) 7. Sonunda nokta bulunmayan kısaltmalara getirilen ekler, kesme işareti ile ayrılır: AET ye, ODTÜ de, TBMM de Sonunda nokta bulunan kısaltmalarda kesme işareti kullanılması gerekmez; çünkü nokta, kısaltmayı ekten ayırmaktadır: mad.leri, biy.den, İng.den, Fr.da Kısaltmalara gelen ekler, kısaltmaların ünlü ve ünsüzlerine uyularak okunur ve yazılır: Fr.da, Alm.da, İng.de 8. Elementlerin ve ölçülerin kısaltılması, milletler arasında kullanıldığı gibi olmaktadır: C (Karbon), Ca (Kalsiyum); m (Metre). Ön bölümde bulunan KISALTMALAR sayfası ise tek satır boşluk verilerek, büyük harflerle, koyu olarak yazılır. Tek satır boşluk verilerek sayfanın soluna dayalı olarak kısaltmalar alfabetik olarak sıralanmalıdır Metin Bölümü Bilimsel araştırmanın esas kısmı metin kısmıdır. Araştırmanın sayfalarının numaralanmasına da bu kısımdan başlanır. Bilimsel araştırmanın metin kısmı da, çalışmanın özelliğine göre, bölümlere ayrılır. Ancak, bir araştırmanın metin kısmı, daima "giriş" bölümü ile başlar ve "sonuç" bölümü ile biter. a) Giriş Bölümü: Araştırmacı giriş bölümünde, araştırmasının kaç bölümden oluştuğunu belirttiği gibi, ayrıca her bölümü tek tek tanıtarak, bölümlerin başlıklarını ve hangi başlık altında, hangi konulan inceleyeceğini, neleri açıklamayı hedeflediğini belirtmelidir. GİRİŞ kelimesinin koyu ve büyük harf ve boyutta (Times New Roman/14/Koyu) sola dayalı olarak yazılır. 22

27 Girişten sonra yer alan bölüm ve altbölümlerde tez konusu ayrıntılı olarak ele alınmalıdır. Bu bölümlerin sayısında bir üst sınır yoktur tezin konusuna bağlı olarak değişmektedir. b) Ana Bölümler: Araştırmanın ana bölümünü oluşturan metin kısmının, giriş ve sonuç arasında kalan kısmı, araştırmanın anlaşılmasını kolaylaştırmak amacıyla bölümlere ve alt bölümlere ayrılır. Öte yandan ayrılan bölüm ve alt bölümlere, söz konusu bölüm ya da alt bolümün içeriğini sağlıklı şekilde vurgulayan başlıklar verilir. Times New Roman ile 12 punto ile yazılmalıdır. Başlıklar koyu olmalıdır. Ana bölüm başlıkları büyük harfle ve ortalanarak ve Times New Roman, 14 punto ve koyu olmalıdır. c) Sonuç: Sonuç bölümü aşırı derecede uzun ya da çok kısa olmamalı ancak, araştırmacı bu bölümde hangi konuyu hangi teorik çerçeve ya da bilimsel yöntemlerden yararlanarak incelediğini ve ne gibi sonuçlara vardığını, açık bir şekilde ortaya koymalıdır. Bu bölüm de numaralandırılmalıdır. Ve ana bölüm başlıkları ile ilgili belirtilmiş yazım kuralları ile yazılmalıdır. (Ana başlık 14 punto, Times New Roman ve Koyu; metin kısmı 12 punto, Times New Roman ve sola dayalı olarak yazılmalıdır.) Ekler Bölümü Bazı bilimsel çalışmalarda çok sayıda resimler, çizelgeler, kanun maddeleri, araştırma konusunda tanınmış yazarlardan alıntılar, Önemli belgeler yapılan anketlerin formları vb.leri vardır. Tüm bu bilgi ve belgelere metin içinde yer vermek, metni okuyanların dikkatini dağıtabilecektir. Bu gibi bilgiler genellikle dipnotlarda verilir. Ancak, bu bilgiler bir sayfayı aşıyor ya da birkaç sayfa büyüklüğünde ise, çalışma ile ilgili bu bilgi ya da dokümanlar metnin sonunda yer verilen "Ekler" bölümüne atılır. Ekler bölümünde yer alan resim, çizelge, anket formları vb. dokümanlar Ek l, Ek 2 ya da Ek 1.1, Ek 1.2 vb. gibi rakamlarla numaralandırılır ve ayrıca numaranın devamına ekteki bilgilerin neyi ifade ettiğini belirten, başlık yazılır Kaynakça "Yararlanılan Eserler" ya da "Bibliyografya" da denilen kaynakça bölümünde bilimsel araştırma yapılırken yararlanılan tüm kaynaklar,yazar soyadına göre alfabetik 23

28 sırayla alt alta yazılır. Araştırmacı yararlandığı ve dipnotlarda yer alan tüm eserlere kaynakçada yer vermelidir. Ayrıca araştırmacı, bir kaynaktan çalışması sırasında yararlanmış, ancak o kaynaktan herhangi bir alıntı yaparak dipnotta gösterme olanağı bulamamış olsa bile, o kaynağı gene de kaynakçaya almalıdır Bölümlerin Numaralandırılması Bölümlerin numaralandırılmasında ondalık sistem ya da rakam harf sistemi kullanılır böylece bölümlerin orantılı olarak dağılması sağlanmaktadır. Ondalık Sistem 1. BİRİNCİ BÖLÜM 1.1. Birinci Derece Alt Bölüm İkinci Derece Üçüncü Derece Üçüncü Derece İkinci Derece 1.2 Birinci Derece Alt Bölüm 4.4 Kaynak Gösterimi Araştırmacının, başka araştırmalardaki düşünce ya da bulgulardan kendi çalışmasında yararlanmasına "aktarma" (iktibas), aktarılan bilgi ya da bulgulara ise "alıntı" denir. Araştırmacı araştırdığı ve çalıştığı alanda daha önce yapılmış olan tüm çalışmaları değerlendirerek kendinden önce yapılmış olan araştırmalardan kendi çalışmasını kuvvetlendirmek için yararlanmaktadır. Araştırmacılar, yararlandıkları kaynaklardaki bilgi, bulgu ya da görüşleri olduğu gibi aktarabilecekleri gibi, aynı bilgi, bulgu ya da görüşleri, kendi üsluplarıyla çalışmalarına alabilirler; bu aktarmalardan birincisine doğrudan aktarma, ikincisine ise dolaylı aktarma denmektedir. 24

29 4.4.1Doğrudan Aktarma Doğrudan aktarmada, bir başka kaynaktaki bir metin, hiçbir değişiklik yapılmadan, olduğu gibi alınmaktadır. Yapılan bu tür alıntılarda, esas kaynaktaki metnin cümlelerinde hiçbir değişiklik yapılmadığı gibi cümlelerdeki kelimeler ve noktalama işaretleri de olduğu gibi korunmaktadır. Doğrudan Aktarma Yapılması Gereken Durumlar: Doğrudan aktarma yapılması gereken durumları şöyle sıralayabiliriz: Yasa, tüzük ve yönetmelik maddeleri Formüller Atasözleri ve vecizeler Şiirler Bilimsel kanun ya da hipotezler İyi ifade edilmiş ve, içeriği yanında üslubunun da özelliği nedeniyle aynen alınmaya değer olan metinler Doğrudan Aktarmada Yazım Esasları: Doğrudan aktarmalarda alıntının uzun ya da kısa olması, metne yerleştirilmesinde farklı uygulamayı gerektirir. Bunun yanında esas metinden çıkarma ya da eklemeler yapılması durumunda yapılan çıkarma ya da eklemelerin de alıntıda görülmesi gerekmektedir. Doğrudan aktarmalarda alıntının metne yerleştirilmesinde alıntının üç satırdan daha uzun ya da kısa olmasına göre, farklı yol izlenir. Bunlar; o Eğer alıntı üç satır ya da daha kısa ise, tırnak işareti içine alınan alıntı, metnin içinde yazılır. Alıntının bulunduğu satırlarda ise, metnin diğer satırlarının yazıldığı aralıklar (normal aralık) korunur. Alıntı koyu, italik ve tırnak içine alınarak yazılmalıdır. Alıntıya dipnot numarası verilir. : 25

30 Özgüven, 19. yüzyılın ortalarına doğru Klasik Okula karşı ikinci bir büyük tepki yaşanmıştır. Öyle ki tepki artık sosyal değil, milli bir karakter de kazanmıştır. 1 1 Ali Özgüven, İktisadi Düşünceler-Doktrinler ve Teoriler, İstanbul: Filiz Kitabevi, s.123 o Eğer alıntı üç satırdan daha uzun ise, alıntının hemen fark edilmesi için ayrı bir paragraf şeklinde, metnin dışında ve ana metinden daha sık aralıkla (genellikle bir aralık) yazılır ve tırnak içine alınmaz. Aktarma, satır başından içeride başlayarak ve satır sonundan içeriden bitecek biçimde yazılmalıdır. : Özgüven in ifade ettiği gibi: Rönesans, entelektüel bir devrimdir ve daha çok İtalyan düşünürlerinin eseridir: Petrarque ( ), Boccace ( ), Leonard de Vinci ( ). Daha sonraları, Rönesans Batı Avrupa ya hızla yayılır. 2 2 Ali Özgüven, İktisadi Düşünceler-Doktrinler ve Teoriler, İstanbul: Filiz Kitabevi, s.123 Araştırmacı, bir başka kaynaktan alıntı yaparken, alıntı metninde gereksinim duyduğu bilgi dışındaki bazı bilgileri almak istemez ya da araştırma metninde akıcılık sağlayabilmek amacıyla doğrudan alıntıları mümkün olduğunca kısaltmak ister. Alıntı metninden çıkartılan bölüm bazen sadece cümle içindeki bir ya da bir kaç kelime, bazen de bir tek cümle olabilir. Bu durumda çıkarmanın yapıldığı yere üç nokta ( ) konur. Eğer metinden yapılan çıkarma, cümle sonuna rastlarsa, bu defa üç değil dört nokta (.) konur. Bazen doğrudan alıntı, birkaç paragraftır. Ancak araştırmacı aradaki paragraflardan birini ya da birkaçını çıkarmakta yarar görür. Böyle bir durumda çıkartılan paragraf ya da paragrafları göstermek için, paragrafların çıkarıldığı yere, bir satır boyunca aralıklı olarak üç nokta ( ) ya da tam satır nokta (..) sıralanır. Alıntı yapılan kaynak kendi içinde tutarlı bir bütündür. Ancak böyle bir kaynaktan bir cümle ya da paragraf aktarıldığında, daha önce anlatılmış bir kavram, 26

31 alıntıda yeteri kadar açık olmayabilir. Bu durumda, alıntıda yeteri kadar anlaşılamayan kelime ya da deyimlerin anlaşılmasını sağlamak, bazen de cümle düşüklüklerini ortadan kaldırmak için, alıntı metnine eklemeler yapılırsa ana metne bu şekilde yapılan eklemeler, köşeli ayraç içine alınmalıdır. Alıntı yapılan cümle sonundaki noktalı virgül, iki nokta, soru ve ünlem işaretleri, tırnak işareti dışına konmalıdır. Ancak soru ve ünlem işaretleri alıntı yapılan metnin bir parçası ise, tırnak işareti içine alınmalıdır Değiştirerek Aktarma Araştırmacının, yararlandığı kaynaktaki bilgileri, kendi üslubu ve kendi cümleleriyle ifade ederek, araştırmasına almasına Dolaylı Aktarma denmektedir: Araştırmacı bir metni dolaylı aktarırken üç farklı uygulamaya gidebilir. o Aktarılan metindeki tüm bilgilerin araştırmacı tarafından kendi üslubu ile yeniden yazılması, o Araştırmacının alıntı yaptığı metni, kendi üslubu ile özetlemesi, o Araştırmacının alıntı yaptığı metindeki bilgilerin bir kısmını dolaylı aktarırken, bir kısmını doğrudan aktarmasıdır. Dolaylı aktarmalarda özel kavramlar ve deyimler dışındaki kelimeler farklı olmalı, esas metindeki cümle yapısı da tamamen değişmelidir. Alıntı yaptıkları metnin cümle yapısını değiştirmeden, çok küçük bir iki değişiklik yaparak (kelime değişikliği, fiilin zamanının değişikliği, kelime ilavesi, noktalama işaretlerinde değişiklik vb.) aktarma koşullarını yerine getirildiği düşüncesi dolaylı aktarma sayılmaz. Dolaylı aktarmada araştırmacı, belli konuda başka kaynaklardaki bilgiler yanında konu ile ilgili kendi yorumlarını da metne katabilir. Alıntı yapılan metindeki ana görüş muhafaza ediliyorsa, alıntıyı dolaylı aktarma olarak nitelemek gerekir. 27

32 Araştırmacı çoğu kez alıntı yaparken, alıntı yaptığı metindeki bazı rakamları, bazı yer isimlerini, karışık hesaplamaları özetleyerek, metni daha akıcı ya da daha kolay anlaşılır hale getirebilir. Metnin Bir Kısmının Dolaylı, Bir Kısmının Doğrudan Aktarılması: Bazen araştırmacı, dolaylı aktarma şeklinde yaptığı alıntının bir kısmını da doğrudan aktarma şeklinde muhafaza etmeyi tercih edebilir. Bu yöntemin izlenmesinde, alıntı yapılan metinde içeriği yanında üslubunun da aynen korunmasında yarar olan ifadeler vardır ya da aktarılan metindeki bazı görüşlerin ön plana çıkarılması amaçlanır. Bu durumda metnin bir kısmı doğrudan, bir kısmı da dolaylı olarak aktarabilir. 4.5 Kaynak Gösterme Bilimsel araştırmalarda, yararlanılan eserlerden yapılmış olan alıntıların kaynağının gösterilmesi aşağıdaki nedenlerle son derece önemli ve zorunludur: o Ahlaki ve yasal zorunluluklar nedeniyle o Araştırmanın bilimsel değerinin göstergesi olması nedeniyle o Araştırmacının savunduğu görüşlerin doğruluğunu ve güvenilirliğini desteklemesi nedeniyle o Araştırmacının yararlandığı kaynaklara hâkim olup olmadığının ve ayrıca söz konusu kaynaklara ne kadar sadık kaldığının belirlenmesi açısından o Aynı konuda araştırma yapacak araştırmacılara yararlanabilecekleri kaynaklar konusunda yol gösterici olması nedeniyle Araştırmacıların aktardıkları bilgilerin kaynağını verirken, daima o alandaki temel eserlere, bilimselliği tartışma götürmez şekilde tanınmış yazarlara gönderme yapmaları gerekir. Bu şekildeki atıflar, araştırmanın bilimsel değerini yükselttiği gibi, o çalışmalardan yararlanacaklara da yol gösterici olacaktır. Kaynak Gösterilmesinde Aşırıya Kaçılmaması: Doğrudan ya da dolaylı, her aktarmanın kaynağının belirtilmesi gereğine karşın, kaynak göstermede aşırıya 28

33 kaçırmaması gerekir. Özel durumlar hariç, aktarılan her cümlenin kaynağının gösterilmesi çabası içine girilmemeli ve zorunluluk olmadığı sürece, her cümlede birden fazla kaynak gösterilmemesine dikkat edilmelidir. Yanlış Kaynak Verilmemesi: Yararlanılan bir bilginin kaynağı gösterilirken, birinci derecede yararlanılan kaynak öncelikle verildikten sonra, o alandaki diğer kaynaklar verilmelidir. Aktarmada büyük ölçüde yararlanılan esas kaynak ya da kaynaklardan söz edilmeden diğer kaynakların belirtilmesinden kaçınılmalıdır Dipnotlu Kaynak Gösterimi Dipnot, sayfanın altına yazılan not anlamına gelmektedir. Microsoft Office programındaki Word belgesinde yazılan araştırmalarda dipnot gösterme yöntemi şöyledir: Ekle menüsünden, başvuru seçeneği, sonra da dipnot seçilir. Bu menüden sayfa numaralarının hangi işaretleme (rakam) ve dipnotların nerede (Sayfa altı) seçenekleri işaretlenerek dipnot gösterilebilir. Ayrıca bu menü kısa yol olarak belge üstündeki kısa yolların arasına yerleştirilebilir ve dipnot gösterileceğinde sadece bu seçenek işaretlenmek suretiyle dipnot gösterilebilir. 29

34 Dipnot göstermede 1. aşama: 30

35 Dipnot Göstermede 2. aşama: Dipnotların Numaralandırması: Bir bilimsel araştırmada, yapılan her alıntının kaynağını dipnotlarda göstermek sayfa altındaki kaynak dipnotlarının hangi alıntıya ait olduğunun anlaşılmasını sağlamaktadır. Bunun için alıntılara ve dolayısıyla alıntıların kaynağım gösteren dipnotlarına numaralar verilir. Dipnotları, 1 den başlayarak numaralandırılmalıdır. Dipnot Numaralarının Metin İçindeki ve Dipnotlarının Sayfa İçindeki Yerleri: Dipnot numarasının metinde konulması gereken yer, alıntının hemen sonudur. Eğer alıntı bir paragrafsa dipnot numarası paragrafın son kelimesinin üzerine, alıntı bir kavram ya da isimse, bu defa kavram ya da ismin hemen üzerine yazılır. 31

36 Elektronik Kaynakların Gösterilmesi İnternet'ten sağlanan tam metin elektronik makale ve elektronik kitap olmak üzere, çeşitli elektronik bilgilerden yararlanıldığında söz konusu kaynakla ilgili bilgilerinde tıpkı basılı eser gibi verilmesi, ayrıca söz konusu kaynağın indirildiği web sitesi adresinin ve bilgiye erişilen tarihin belirtilmesi gerekmektedir. Kullanımı: Yazarın Adı Soyadı, "Belgenin Başlığı, Tüm Yapıtın Başlığı veya Mesaj Hattının Başlığı, Belge Tarihi ve Yayın Bilgileri, Internet Adresi (Dosyaya Erişim Tarihi), Sayfa veya Paragraf. Mustafa DURAN, Teşvik Politikaları ve Doğrudan Sermaye Yatırımları, 2003, ( ), s.22. E Mail: Elektronik posta yoluyla bazı bilgiler alan ve bunu kaynakçada göstermek isteyen araştırmacının, hangi tarihte olduğunu belirtmesi ve ayrıca haberleşen tarafların da E Mail adreslerini belirtmesi gerekir. : Ercan Eren'in (eren@yildiz.edu.tr), "Yıldız Üniversitesi iktisadi idari Bilimler Fakültesi'ne Akademik Yılında Kaydolan Öğrencilerin Ailelerinin Oturduğu Kentlere Göre Dağıtımları" konusunda yazara (zdinlet@uludag.edu.tr) elektronik posta ile 20 Şubat 2003 tarihinde gönderdiği belge Açıklama Dipnotlarının Gösterilmesi Araştırmacı, yararlandığı kaynaklar dışında kimi durumlarda bilgi ve/veya görüşlerle ilgili olarak belirtilmek istenen ek açıklama notları da verilmek isteyebilir. Kaynak dipnotları dışındaki tüm bu notlar Açıklama Notları dır. Açıklama notlarının kaynak dipnotları ile karışmaması gerekmektedir. Bu notlar gösterilirken yıldız (*) işareti kullanılır. Açıklama dipnotları sayfa altına yerleştirilirken kaynak dipnotlarından önce yer almalıdır. Açıklama notu kullanılmasında ölçülü olmak önemlidir. Bilgiyi açıklama notu şeklinde değil, metin içinde sunmak daha önemli ve yararlı olabilmektedir. 32

37 Dipnot nda Uyulması Gereken Kurallar: 1. Bir Kitabın İlk Kez Dipnotunda Gösterilmesi: Kullanımı: Yazar Adı Soyadı, Kitap Adı, Yayım Yeri, Yayınevi, Yayım Tarihi, Sayfa Numarası. : Vural Fuat Savaş, İktisadın Tarihi, Ankara, Siyasal Kitapevi Yayını, 2000, s Bir Makalenin İlk Kez Dipnotunda Gösterilmesi: Kullanımı: Yazar Adı ve Soyadı, "Makalenin Başlığı", Derginin Adı, Derginin Cilt Numarası, Dergi Numarası (Derginin Yayım Tarihi-Ay ve Yıl Olarak), Sayfa Numarası. : Ömer Akat, "Çokuluslu İşletmeler ve Faaliyet Sebepleri", Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt XV. Sayı 1. (1994), s Dipnotundaki Bir Kitap ya da Makaleye İkinci, Üçüncü ve Daha Fazla Başvuru: 1) Birinci Yöntem Vural Fuat Savaş, İktisadın Tarihi, Ankara, Siyasal Kitapevi Yayını, 2000, s İkinci başvuruda: Savaş, a.g.e., s.120 Bazı yazarlar a.g.e. kısaltmasını kullanmamaktadır. o Ancak, bir yazarın birden fazla eseri kaynak olarak gösteriliyorsa, bu defa, yazar soyadından sonra yazarın yararlanılan eserinin başlığının ya da bibliyografyada belirtilecek kısaltmanın yazılması gerekmektedir 33

38 : Savaş, İktisadın Tarihi, s.125 o Eğer birden fazla eseri olan yazarın eserlerinden biri makale ise, bu defa makalenin başlığı değil derginin adı veya bibliyografyada belirtilen kısaltma yazılmalıdır. o Aynı soyadı taşıyan birden fazla yazar bulunuyorsa bu gibi durumlarda ikinci başvurularda, soyada ilave olarak ilk adların da yazılması gerekir. o Eğer yayını yapan bir kurum ise, yazarın soyadının yerine bu defa yayını yapan kurum yazılmaktadır. 2) İkinci Yöntem: a.g.e., a.g.m., a.g.k. gibi Türkçe Kısaltmaların Kullanılması: Bazı eserlerde a.g.e. [adı geçen eserin kısaltılmışı], a.g.m. [kaynak eser makale ise "adı geçen makale"nin kısaltılmışı], y.a.g.e. ["yukarıda adı geçen eser"in kısaltılmışı] kullanılmaktadır. Eğer araya bir başka kaynak girmişse bu defa yazarın soyadı (aynı yazarın birden fazla eseri varsa, eserin başlığı da ilave edilerek) yazıldıktan sonra, a.g.e., a.g.m., vb. kısaltmalar kullanılmaktadır.. Vural Fuat Savaş, a.g.e., s.125, veya sadece soyadı ve sayfa numarası 34