ANA METAL SANAYİİ Hazırlayan Leyla DOLUN Kıdemli Uzman

Transkript

1 ANA METAL SANAYİİ Hazırlayan Leyla DOLUN Kıdemli Uzman

2 422

3 1. SEKTÖRÜN TANIMI Ana metal sanayii ISIC Revize 3 sınıflandırmasına göre, imalat sanayii alt ayrımında 27 no lu gruplandırma içinde yer almaktadır. Bu grup altında üçlü düzeyde 3 alt sektör, dörtlü düzeyde ise 4 alt sektör bulunmakta olup bu sektörler aşağıdaki gibidir: 271 Demir-çelik ana sanayii 2710 Demir-çelik ana sanayii 272 Demir-çelik dışındaki ana metal sanayii 2720 Demir-çelik dışındaki ana metal sanayii 273 Metal döküm sanayii 2731 Demir ve çeliğin dökümü 2732 Demir dışındaki metallerin dökümü Ana metal sanayii NACE REV sınıflandırmasına göre ise; üçlü düzeyde 5 alt sektör, dörtlü düzeyde ise 16 alt sektörden oluşmakta olup bu sektörler aşağıdaki gibidir: 27 Ana metal sanayii 271 Ana demir ve çelik ürünleri ile demir alaşımları imalatı 2710 Ana demir ve çelik ürünleri ile demir alaşımları imalatı 272 Boru imalatı 2721 Dökme demirden boru imalatı 2722 Çelik boru imalatı 273 Demir ve çeliğin diğer ilk işlemleri 2731 Soğuk çekme 2732 Dar şeritlerin soğuk haddelenmesi 2733 Soğuk şekillendirme ve katlama 2734 Tel çekme 274 Demir-çelik dışındaki ana metal sanayi 2741 Değerli metal üretimi 2742 Alüminyum üretimi 2743 Kurşun, çinko ve kalay üretimi 2744 Bakır üretimi 423

4 2745 Demir dışındaki diğer metallerin üretimi 275 Metal döküm sanayi 2751 Demir döküm 2752 Çelik döküm 2753 Hafif metallerin dökümü 2754 Demir dışındaki diğer metallerin dökümü 2. SEKTÖRDEKİ FİRMA SAYISI 2001 Genel Sanayi ve İşyerleri Sayımı (devlet sektörünün tamamı ile özel sektörde 10 ve daha fazla işçi çalıştıran işyerlerini kapsayan) sonuçlarına göre, Türkiye genelinde gıda ürünleri ve içecek imalatı sektöründe faaliyet gösteren firma sayısı 412 adet olup imalat sanayii genelindeki firma sayısının 3,6 sını oluşturmaktadır. Sektörde çalışan firmaların 23,8 i İstanbul, 16,7 si Kocaeli, 9,7 si İzmir, 8,7 si Ankara, 6,6 sı Bursa ve 5,8 i Zonguldak şehirlerinde bulunmaktadır yılı itibariyle sektördeki firmalara ait kurulu çevirici güç kapasitesi Bg-Hp (beygir gücü) olup bu kapasitenin önemli bir bölümü, büyük entegre tesislerin bulunduğu Zonguldak ve Hatay bölgesindedir. Sektör genelindeki kurulu çevirici güç kapasitesi, ülke geneli imalat sanayii kurulu çevirici güç kapasitesinin 22,7 sini teşkil etmektedir. Sektör genelinde çalışanların sayısı incelendiğinde ise kişi olan sektör ortalama çalışan sayısının, Türkiye geneli imalat sanayiinde çalışan sayısının 5,2 lik bir bölümünü oluşturduğu görülür. Sektör genelinde çalışanlar sayısının 21,8 i Zonguldak bölgesindedir. Bu bölgeyi, 13,4 pay ile Kocaeli ve 12,2 ile İstanbul bölgesi takip etmektedir yılı itibariyle sektör tarafından yaratılan katma değer 2,3 milyar YTL olup ülke geneli imalat sanayiinde yaratılan katma değerin 5,6 sını oluşturmaktadır. Yaratılan katma değerin büyüklüğü bakımından ise sırasıyla 26,9 ile Zonguldak, 19,5 ile İstanbul ve 17,5 ile Kocaeli bölgeleri gelmektedir. Hatay yüksek güç kapasitesine rağmen toplam katma değerin ancak 5 ni yaratabilmektedir. 424

5 Tablo 1: Ana metal sanayii Sektöründe Faaliyet Gösteren Firma Sayısı Düzey 2 Bölgesi Firma Sayısı Yıllık Ortalama Çalışan Sayısı Kurulu Çevirici Güç Kapasitesi Katma Değer Adet Kişi Bg-Hp YTL İstanbul 98 23, , , ,9 Tekirdağ 3 0, , , ,8 Balıkesir 3 0,7 0 0,0 0 0,0 0 0,0 İzmir 40 9, , , ,1 Aydın 20 4, , , ,2 Manisa 5 1, , , ,6 Bursa 27 6, , , ,1 Kocaeli 69 16, , , ,8 Ankara 36 8, , , ,8 Konya 23 5, , , ,0 Antalya 1 0, , , ,6 Adana 10 2, , , ,3 Hatay 15 3, , , ,4 Kırıkkale 4 1, , , ,4 Kayseri 8 1, , , ,0 Zonguldak 24 5, , , ,8 Kastamonu 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Samsun 12 2, , , ,1 Trabzon 4 1, , , ,1 Erzurum 1 0,2 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Ağrı 1 0,2 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Malatya 3 0, , , ,9 Van 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Gaziantep 4 1,0 82 0, , ,0 Şanlıurfa 1 0,2 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Mardin 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 TÜRKİYE , , , ,0 Not: Özel sektöre ait tesis sayısı 2 ve altında ise işyeri sayısının dışındaki istatistikler, Kanun gereği gizli olarak değerlendirilerek, sektör toplamı içinde verilmektedir. 425

6 3. ÜRETİM VE KAPASİTE KULLANIM ORANI 3.1. Üretim Endeksindeki Gelişmeler Ana metal sanayii sektörü genel imalat sanayii sektöründeki trende paralel şekilde 1999 yılında bir önceki yıla göre 1,8 lik ve 2001 yılında 5 lik bir daralma yaşamış ancak genel imalat sanayiine göre daralma çok daha az olmuştur yılından itibaren ise 2005 ve 2006 yıllarında sektörde üretim artışı imalat sanayii geneline göre daha fazla olarak gerçekleşmiştir yılında genel imalat sanayii üretim endeksi 136,2 iken ana metal sanayii üretim endeksi 151,8 dir. Tablo 2: Üretim Endeksi (Üretim değeri ağırlıklı, yıllık ortalama) Yıllar İmalat Sanayii Endeks Endeks Endeks Endeks Endeks ,0-100,0-100,0-100,0-100, ,1 0,1 100,5 0,5 100,1 0,1 104,2 4,2 99,7-0, ,9-4,2 98,7-1,8 99,9-0,2 98,6-5,4 79,9-19, ,1 6,5 102,4 3,7 103,4 3,5 94,2-4,5 101,0 26, ,4-9,5 97,3-5,0 99,7-3,6 82,6-12,3 88,5-12, ,5 10,9 107,1 10,1 108,8 9,1 91,2 10,4 110,2 24, ,0 9,3 119,8 11,9 121,8 11,9 95,4 4,6 132,6 20, ,7 10,4 133,7 11,6 135,4 11,2 104,3 9,3 161,8 22, ,6 4,8 138,2 3,4 143,3 5,8 80,4-22,9 167,2 3, * 136,2 5,1 151,8 9,8 156,1 9,0 100,1 24,5 180,6 8,0 (*): 2006 değerleri üçüncü çeyrek itibariyledir. Endeks GRAFİK 1 : ÜRETİM ENDEKSİNDEKİ GELİŞMELER (Yıllık Ortalama) (1997=100) 200,0 180,0 160,0 140,0 120,0 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 0, İmalat Sanayii Sektör üretim endeksindeki değişimi, aylar itibarıyle bir önceki aya göre inceleyecek olursak, bir dalgalanma içinde olduğunu görürüz. 272 demir çelik dışı alt sektöründe Ocak 2005-Şubat 2006 dönemi boyunca üretim endeksinin 100 ün 426

7 altında seyrettiğini Mart 2006 dan itibaren bir toparlanma görülse de Temmuz 2006 da bir düşüş yaşandığı gözlenmektedir. Diğer alt sektörler ise, imalat sektörü geneline göre daha iyi bir performans göstermektedir. Yıllar Tablo 3: Üretim Endeksi (Üretim değeri ağırlıklı, bir önceki aya göre değişme) İmalat Sanayii Endeks Endeks Endeks Endeks Endeks 2005/1 116,6-138,3-143,7-82,4-158,6-2005/2 112,1-3,9 127,1-8,1 131,0-8,8 74,1-10,1 165,6 4,4 2005/3 130,1 16,0 139,8 10,0 142,8 8,9 88,6 19,7 189,2 14,3 2005/4 129,3-0,6 137,5-1,6 141,5-0,9 83,1-6,2 176,7-6,6 2005/5 133,6 3,4 143,6 4,5 148,3 4,8 87,5 5,3 175,5-0,7 2005/6 134,1 0,3 136,3-5,1 140,5-5,3 83,6-4,4 168,9-3,8 2005/7 128,8-3,9 139,1 2,1 145,0 3,2 80,4-3,9 157,5-6,7 2005/8 130,2 1,1 141,2 1,5 149,0 2,8 74,3-7,5 145,0-7,9 2005/9 142,6 9,5 141,6 0,3 147,5-1,0 76,8 3,3 171,3 18,1 2005/10 131,3-7,9 131,2-7,3 135,2-8,4 78,0 1,6 170,2-0,6 2005/11 129,2-1,6 132,0 0,6 139,2 3,0 61,6-21,0 152,7-10,3 2005/12 137,0 6,0 150,5 14,0 155,7 11,9 94,2 52,8 175,0 14,6 2006/1 107,4-21,6 124,5-17,2 126,9-18,5 90,1-4,3 152,2-13,0 2006/2 118,5 10,3 133,4 7,1 136,5 7,6 84,3-6,5 176,9 16,3 2006/3 143,0 20,7 154,8 16,0 158,0 15,8 107,3 27,4 192,6 8,8 2006/4 139,0-2,8 152,3-1,6 155,6-1,6 109,7 2,2 181,6-5,7 2006/5 146,2 5,2 167,5 9,9 173,7 11,7 102,3-6,7 191,4 5,4 2006/6 148,8 1,8 158,4-5,4 162,1-6,7 109,8 7,3 191,0-0,2 2006/7 141,1-5,2 158,0-0,2 163,7 1,0 94,8-13,6 187,6-1,8 Endeks GRAFİK 2: ÜRETİM ENDEKDİNDEKİ GELİŞMELER (Aylık) 250,0 200,0 150,0 100,0 50,0 0,0 Ocak-2005 Şubat-2005 Mart-2005 Nisan-2005 Mayıs-2005 Haziran-2005 Temmuz-2005 Ağustos-2005 Eylül-2005 Ekim-2005 Kasım-2005 Aralık-2005 Ocak-2006 Şubat-2006 İmalat Sanayii Mart-2006 Nisan-2006 Mayıs-2006 Haziran-2006 Temmuz

8 Tablo 4: Üretim Endeksi (Üretim değeri ağırlıklı, bir önceki yılın aynı dönemine göre değişme) Yıllık Temmuz Yedi Aylık Ortalama İmalat Sanayii 0,1 6,5 10,9 9,3 10,4 4,8-2,6 9,5 2,8 6,7 27 0,5 3,7 10,1 11,9 11,6 3,4 1,7 13,6 4,2 9, ,1 3,5 9,1 11,9 11,2 5,8 4,8 12,9 6,3 8, ,2-4,5 10,4 4,6 9,3-22,9-24,8 18,0-20,6 20, ,3 26,4 24,5 20,3 22,0 3,3-6,4 19,1 6,2 6, Kapasite Kullanım Oranındaki (KKO) Gelişmeler Ana metal sanayii kapasite kullanım oranı, 1991 yılından itibaren genel imalat sektörüne göre daha yüksektir. Ancak 272 kodlu demir çelik dışı sanayii kapasite kullanım oranı ise yıllar içinde dalgalanma göstermekte ve son yıllarda imalat sanayii sektörüne göre daha düşük seviyelerde gerçekleşmektedir.2006 yılına geldiğimizde imalat sanayi kapasite kullanım oranı 80,6 iken, ana metal 83,5, demir çelik 84,8, demir çelik dışı sanayii 73,4 ve döküm sanayii 86,5 olarak gerçekleşmiştir. Tablo 5: Kapasite Kullanım Oranı (Üretim değeri ağırlıklı, Yıllık Ortalama,) Yıllar İmalat Sanayii ,8 69,4 69,2 68,8 76, ,8 64,4 63,4 68,1 66, ,2 71,5 67,7 81,7 109, ,0 79,4 80,9 76,6 62, ,4 82,2 83,2 81,4 67, ,6 85,1 86,9 80,4 72, ,9 81,2 84,0 72,3 58, ,6 77,6 77,1 79,2 76, ,0 82,9 83,4 83,0 73, ,4 83,1 82,0 89,8 82, ,5 79,4 78,5 86,1 73, ,4 76,7 78,1 75,4 55, ,9 78,9 81,1 71,7 64, ,9 73,3 76,8 61,1 57, ,4 75,4 77,7 66,1 66, ,4 80,7 85,3 61,2 69, ,3 84,4 86,8 71,0 79, ,3 82,2 82,9 75,7 86, * 80,6 83,5 84,8 73,4 86,5 (*): 2006 değerleri üçüncü çeyrek itibariyledir. 428

9 GRAFİK 3: KAPASİTE KULLANIM ORANI (Üretim Değeri Ağırlıklı, Yıllık Ortalama, ) İmalat Sanayii Tablo 6: Aylık Kapasite Kullanım Oranı (Üretim değeri ağırlıklı, ) Aylar İmalat Sanayii Ocak ,6 83,6 84,3 76,2 88,1 Şubat ,1 80,6 81,8 68,2 87,7 Mart ,5 85,6 86,4 77,7 90,6 Nisan ,8 82,6 82,9 77,6 89,9 Mayıs ,3 83,5 84,1 76,8 89,4 Haziran ,4 81,8 82,4 76,1 84,6 Temmuz ,6 82,2 83,0 75,2 84,5 Ağustos ,8 80,9 82,4 75,3 70,9 Eylül ,7 81,2 81,4 77,4 85,6 Ekim ,3 81,3 81,6 75,9 86,4 Kasım ,9 81,4 82,2 71,2 88,2 Aralık ,7 82,2 82,1 80,5 87,3 Ocak ,4 78,9 78,7 79,9 81,1 Şubat ,2 79,5 81,7 60,1 86,5 Mart ,7 83,4 83,6 78,1 90,8 Nisan ,3 84,3 85,1 76,7 89,3 Mayıs ,6 84,7 86,7 71,6 83,6 Haziran ,1 84,4 85,0 77,3 90,0 Temmuz ,2 85,8 87,7 70,8 89,4 429

10 100.0 GRAFİK 4: AYLIK KAPASİTE KULLANIM ORANLARI (Üretim Değeri ağırlıklı, ) Ocak-2005 Şubat-2005 Mart-2005 Nisan-2005 Mayıs-2005 Haziran-2005 Temmuz-2005 Ağustos-2005 Eylül-2005 Ekim-2005 Kasım-2005 Aralık-2005 Ocak-2006 Şubat-2006 Mart-2006 Nisan-2006 Mayıs-2006 Haziran-2006 Temmuz-2006 İmalat Sanayii Üretim Değerindeki Gelişmeler 1 Sektörde 1998 ve 2001 ekonomik krizleri ve 1999 depreminin etkisi ile daralma yaşanırken, ekonomik krizden çıkılması ve 1999 depremi sonrası artan inşaat ve yüksek büyüme oranlarının yakalanması ile döneminde ciddi bir üretim artışı gözlenmektedir. Gerek yurtiçi talebin gerek yurt dışındaki alt yapı yatırımlarının artışı bu üretim artışında ana etken olmuştur. Özellikle 2004 yılı; gerek sektörde çalışan işyeri sayısının artışı, gerek bir önceki yıla göre 69,8 lik bir üretim artışı ile dikkati çekmektedir. Yıllar İşyeri Sayısı Tablo 7: Üretim değeri (Cari fiyatlarla) Milyon İşyeri Milyon İşyeri Milyon İşyeri Milyon YTL Sayısı YTL Sayısı YTL Sayısı YTL * (*): 2006 değerleri ikinci çeyrek itibariyledir. 1 Burada verilen üretim değerlerinin sektör genelinin toplam üretim değeri değil, ankete yanıt veren firmaların toplam üretim değeri olduğu ve üretim değerindeki değişmelerin (artma ya da azalma anlamında) sektörün performansının yanısıra, zaman içinde ankete katılan firma sayısındaki değişmeden de kaynaklanabileceğini belirtmek gereklidir. Bu bölüm, sektörün toplam üretim büyüklüğü hakkında bir fikir verilmesi amacıyla hazırlanmıştır. 430

11 Yıllar Tablo 8: Üretim değerindeki değişme (USD ve yüzde değişim) Milyon USD Milyon USD Milyon USD Milyon USD , , ,1-16, , , , ,1-12, , , , ,1 12, , , , ,6-16, , , , ,8 25, , , , ,6 40, , , , ,0 71, , , , ,2 6, , , * , (*): 2006 değerleri ikinci çeyrek itibariyledir. 4. DIŞ TİCARET DURUMU Sektörde 1998 ekonomik krizinin etkisi üretimde olduğu gibi, dış ticaret hacminde de görülmektedir. Dış ticaret hacmi bir önceki yıla göre 1998 de 9,7 ve 1999 da 16,6 azalış göstermiştir. Özellikle 2003 ve 2004 yıllarında ekonomik büyüme ile beraber dış ticaret hacmi imalat sanayiinin üzerinde bir artış göstermiştir yılında ise dış ticaret hacminin artışı gerilemiştir (273 döküm sanayi alt sektörü ile ilgili dış ticaret verileri bulunmamaktadır). Yıllar Tablo 9: Ana Metal Sanayii Sektörü Dış Ticaret Hacmi Bin USD Bin USD Bin USD , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , * (*): 2006 değerleri Ocak-Temmuz dönemi itibariyledir. 431

12 4.1. İhracattaki Gelişmeler Ana metal sanayii sektörü ihracatı döneminde, 1997 yılı hariç bir azalma göstermektedir yılından sonra ihracat artışa geçmiş, özellikle 2001 yılında bir önceki yıla göre 30 ve 2004 te 75,5 artış göstermiştir yılında ise artış hız kesmiştir. 271 demir çelik alt sektöründe benzer gelişmeler vardır yılında ihracat artışı 81 i bulmuş ancak 2005 te 3,8 lik bir azalma olmuştur. 272 demir çelik dışı sanayii alt sektöründe ise dalgalanmalar vardır dönemi artış görülürken, 1999 yılında 12,6 lık, 2002 yılında 3,1 lik düşüş daha sonra 2004 yılında 41,3 e varan artışlar gözlenmiştir. Tablo 10: Ana Metal Sanayii Sektörü İhracatı Yıllar Bin USD Bin USD Bin USD , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , * (*): 2006 değerleri Ocak-Temmuz dönemi itibariyledir. Bin USD GRAFİK 5: YILLARA GÖRE İHRACAT

13 Ana metal sanayii sektörü gerek toplam ihracatımız gerekse imalat sanayii ihracatımız içinde dönemi boyunca ortalama 10 lar civarında bir paya sahiptir. Alt sektörler itibarıyla 271 demir çelik sanayii bu payda daha önemli yer tutarken, 272 demir çelik dışı sanayilerin payı yaklaşık 1,5 lar civarındadır. Bu durum aşağıdaki tabloda gösterilmektedir. Tablo 11: Ana Metal Sanayii Sektörü İhracatının Toplam İhracat ve İmalat Sanayii İhracatı İçindeki Payı () Yıllar ,47 11,76 9,11 10,24 1,35 1, ,62 10,88 8,29 9,39 1,32 1, ,89 11,14 8,56 9,64 1,33 1, ,15 9,13 6,76 7,58 1,38 1, ,76 8,61 6,53 7,25 1,23 1, ,09 8,81 6,71 7,31 1,38 1, ,32 10,13 7,98 8,67 1,35 1, ,98 9,61 7,85 8,40 1,13 1, ,22 8,75 7,07 7,53 1,15 1, ,79 11,44 9,58 10,15 1,21 1, ,36 10,00 7,92 8,46 1,44 1, * 10,63 11,31 8,00 8,50 2,64 2,80 (*): 2006 değerleri Ocak-Temmuz dönemi itibariyledir. (1) : Toplam ihracat içindeki yüzde pay (2) : İmalat sanayi ihracatı içindeki yüzde pay 433

14 4.2. İthalattaki Gelişmeler Sektörün ithalatı yılları boyunca 1997 yılı hariç ve en belirgin olarak 1999 yılında 23,9 luk oranla düşüş eğilimindedir yılından itibaren ise ithalat artışı özellikle 2003 te 55,1 lik oranla en yüksek artışı göstermiş, 2005 te ise 22,9 oranında artmıştır. 271 demir çelik alt sektöründe de benzer bir eğilim vardır. Ancak farklı olarak 2001 yılında ithalat 25,6 oranında bir azalma göstermiş, daha sonra 2004 yılında 62,2 lik bir artışla ana sektörün ötesinde bir artış göstermiştir. 272 demir çelik dışı sanayiiler alt sektöründe ise 1998 ve 1999 hariç her yıl ithalata artış gözlenmektedir. Yıllar Tablo 12: Ana Metal Sanayii Sektörü İthalatı Bin USD Bin USD Bin USD , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , * (*): 2006 değerleri Ocak-Temmuz dönemi itibariyledir. Bin USD GRAFİK 6: YILLARA GÖRE İTHALAT Sektörün ithalatı da, ihracatı ile aynı görünümü sergilemektedir, ana sektör toplam ithalatımızın içinde ortalama 10 civarında bir paya sahiptir. 434

15 Tablo 13: Ana Metal Sanayii Sektörü İthalatının Toplam İthalat ve İmalat Sanayii İthalatı İçindeki Payı () Yıllar ,04 10,05 5,91 7,39 2,13 2, ,41 7,94 4,52 5,60 1,89 2, ,82 8,32 4,81 5,86 2,02 2, ,84 8,05 4,86 5,71 1,98 2, ,88 7,04 3,85 4,61 2,03 2, ,48 8,00 4,44 5,48 2,04 2, ,72 11,05 4,36 5,52 4,37 5, ,13 11,38 4,26 5,31 4,87 6, ,53 13,11 4,73 5,89 5,80 7, ,36 13,78 5,46 6,62 5,90 7, ,66 14,45 5,76 7,14 5,90 7, * 11,60 14,70 5,39 6,83 6,21 7,87 (*): 2006 değerleri Ocak-Temmuz dönemi itibariyledir. (1) : Toplam ithalat içindeki yüzde pay (2) : İmalat sanayi ithalatı içindeki yüzde pay 435

16 4.3. İhracatın İthalatı Karşılama Oranı Ana metal sanayii sektöründe yıllar içinde ihracatın ithalatı karşılama oranı düşmüştür yılında 86 oranına ulaşmış iken 2001 yılında 81 olmuş, 2006 yılında ise 56 olarak gerçekleşmiştir. 271 demir çelik sanayiinde ise 2001 yılında ihracatımız ithalatın 139 nu karşılayarak pik yapmış, 2005 yılına gelindiğinde oran 90 a düşmüştür. 272 demir çelik dışı sektörlerde ise bu oran dönemi boyunca en yüksek 1998 yılında 41 olabilmiş, 2006 yılında ancak 26 olarak gerçekleşmiştir. Tablo 14: Yıllar İtibariyle İhracat/İthalat Oranı Yıllar X-M (Bin USD) X / M () X-M (Bin USD) X / M () X-M (Bin USD) X / M () * (*): 2006 değerleri Ocak-Temmuz dönemi itibariyledir GRAFİK 7: İHRACATIN İTHALATI KARŞILAMA ORANI (X / M)

17 4.4. Sektörün Dış Ticaretteki Rekabet Gücü Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlükler olarak adlandırılan RCA kavramı, sektörlerin dış ticaretteki rekabet gücünü tespit etmek amacıyla hesaplanan RCA değerlerini kapsamaktadır. RCA skorlarına göre ortalama skor değeri 50 ve üzerinde olan sektörler (RCA>50) Rekabet Gücü Yüksek, RCA skorları 50 den büyük, 50 den küçük olan sektörler (50>RCA>-50) Rekabet Gücü Sınırda, RCA skorları 50 den küçük sektörler (-50>RCA) ise Rekabet Gücü Düşük sektörler olarak belirlenmiştir. Dış ticaret istatistikleri kullanılarak hesaplanan rekabet gücü endeksi (RCA) rakamları incelendiğinde, 27 no lu ana metal sanayii sektörüne ait RCA değerlerinin döneminde dalgalanma gösterdiği ve artı değerlerde olmakla beraber düşük olduğu döneminde ise eksi değerlerde seyrettiği gözlenmektedir. 271 ana demir ve çelik ürünleri alt sektöründe RCA değerleri pozitif olup 1996, 1997, 1999, 2001, 2002 ve 2004 yıllarında 50 nin üstüne çıkmış, ancak 2006 da 31,9 olmuştur. 272 demir çelik dışı sanayii alt sektöründe 2006 dönemi boyunca sürekli eksi değerler gözlenmekte, özellikle döneminde ( )50'in de altında seyrederek, 2003 yılında ( )162 ye kadar inmiştir. Sektör 22 ana sektör içinde rekabet gücü açısından 9 uncu sıradadır. Tablo 15: Ana Metal Sanayii Sektörü RCA Değerleri RCA Ort. Yıllar ,4 43,4-45, ,6 60,8-35, ,1 57,7-41, ,5 33,1-35, ,8 53,0-50, ,1 41,2-39, ,6 60,5-117, ,6 61,0-145, ,8 40,2-162, ,2 56,2-158, ,0 31,9-141, * -8,7 39,4-85,7 Skoru 9,7 48,2-88,3 Değer Sınırda Sınırda Düşük Eğilim Azalıyor Azalıyor Azalıyor RCA Eğilim Azalıyor Azalıyor Artıyor (*): 2006 değerleri Ocak-Temmuz dönemi itibariyledir. 437

18 Skor GRAFİK 8: REKABET GÜCÜ ENDEKSİ 100,0 50,0 0,0-50,0-100,0-150,0-200, VERİMLİLİK DURUMU 5.1. Üretimde Çalışanlar Endeksi 27 no.lu ana metal sanayii sektöründe çalışanlar endeksi yıllar itibarıyla özellikle 2002 yılına kadar azalmış, daha sonra artış göstermiştir. 273 döküm sanayii alt sektöründe ise üretimde çalışanlar endeksinde imalat sanayii geneline kıyasla son yıllarda çok daha fazla artış görülmektedir. 272 no.lu demir çelik dışı sanayii sektöründe ise tersine bir durum söz konusudur ve yıllar itibarıyla bir azalma gözlenmektedir. Tablo 16: Üretimde Çalışanlar Endeksi (1997=100) Yıl İmalat Sanayii ,0 100,0 100,0 100,0 100, ,2 99,4 99,3 95,9 105, ,2 95,9 97,9 91,3 89, ,1 92,2 93,0 85,4 97, ,7 81,9 81,9 79,7 85, ,2 77,5 76,1 75,9 89, ,7 84,7 85,0 76,7 95, ,4 89,3 89,5 74,9 111, ,8 90,7 90,2 71,5 124, * 84,3 93,4 92,5 72,9 131,9 (*): 2006 değerleri üçüncü çeyrek dönem itibariyledir. 438

19 Endeks GRAFİK 9: ÜRETİMDE ÇALIŞANLAR ENDEKSİ (1997=100) 140,0 120,0 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 0, İmalat Sanayii Üretimde Çalışılan Saat Endeksi Üretimde çalışılan saat endeksi, ana metal sanayi sektöründe yılları arası düşerken, 2004 ten itibaren artışa geçmiştir. 271 demir çelik sanayi alt sektöründe aynı trend gözlenmektedir. 272 demir çelik dışı sanayiinde ise yıllar itibarıyla düşüş gözlenmektedir. 273 döküm sanayinde ise dalgalanma vardır, ancak 2005 yılında 120,6 ve 2006 da 126,7 ile gerek ana sektör gerek imalat sanayii ortalamasının üstündedir. Tablo 17: Üretimde Çalışılan Saat Endeksi (1997=100) Yıl İmalat Sanayii ,0 100,0 100,0 100,0 100, ,5 97,5 97,2 95,6 102, ,2 92,0 93,4 91,7 82, ,1 88,8 89,4 82,6 94, ,0 78,3 78,1 77,1 81, ,7 76,6 74,5 77,3 89, ,3 86,6 87,8 74,7 97, ,6 93,0 94,3 74,0 114, ,7 95,1 96,7 72,2 120, * 82,7 97,2 98,9 72,0 126,7 (*): 2006 değerleri üçüncü çeyrek dönem itibariyledir. 439

20 Endeks GRAFİK 10: ÜRETİMDE ÇALIŞILAN SAAT ENDEKSİ (1997=100) 140,0 120,0 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 0, İmalat Sanayii Üretimde Çalışan Kişi Başına Kısmi Verimlilik Endeksi Ana metal sanayii sektörünün üretimde çalışanlar verimlilik endeksi dönemi boyunca sürekli artış eğilimindedir. 271 demir çelik alt sektöründe bu artış ana sektörden fazladır. Diğer alt sektörlerde dalgalanma vardır ve imalat sanayii ortalamasından düşüktür. Tablo 18: Üretimde Çalışanlar Verimlilik (Kişi Başına Üretim) Endeksi (1997=100) Yıl İmalat Sanayii ,0 100,0 100,0 100,0 100, ,0 101,1 100,7 108,5 94, ,2 103,0 102,1 108,0 89, ,5 111,0 111,2 110,5 103, ,1 117,1 119,8 103,9 103, ,6 138,0 142,7 120,2 123, ,8 141,4 143,4 124,6 138, ,8 149,6 151,3 139,2 144, ,9 152,4 158,9 112,5 134, * 161,6 162,5 168,9 137,2 136,9 (*): 2006 değerleri üçüncü çeyrek dönem itibariyledir. 440

21 Endeks GRAFİK 11: ÜRETİMDE ÇALIŞAN KİŞİ BAŞINA KISMİ VERİMLİLİK ENDEKSİ (1997=100) 180,0 160,0 140,0 120,0 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 0, İmalat Sanayii Üretimde Çalışılan Saat Başına Kısmi Verimlilik Endeksi Aşağıda yer alan tablo ve grafiklerden de görüleceği üzere ana metal sanayii sektöründe çalışılan saat başına verimlilik yıllar itibarıyla imalat sanayii geneline göre daha az olsa da artmıştır. Bu artış özellikle 271 demir çelik sanayii sektöründe çalışanlar endeksindeki düşüşe karşın daha belirgin bir artış göstermiş, tam tersi bir durum ise 272 döküm sanayi alt sektöründe gözlemlenmiş ve çalışanlar endeksi artışına karşın verimlilik endeksi düşmüştür. Tablo 19: Üretimde Çalışılan Saat Başına Kısmi Verimlilik Endeksi (1997=100) Yıl İmalat Sanayii ,0 100,0 100,0 100,0 100, ,7 103,1 103,0 108,9 97, ,5 107,4 107,1 107,5 96, ,7 115,3 115,7 114,1 106, ,9 122,4 125,3 107,5 108, ,9 139,6 145,8 118,1 123, ,1 138,3 138,7 127,7 136, ,1 143,7 143,6 141,1 140, ,8 145,5 148,3 111,3 138, * 164,5 156,0 157,8 138,9 142,4 (*): 2006 değerleri üçüncü çeyrek dönem itibariyledir. 441

22 Endeks GRAFİK 12: ÜRETİMDE ÇALIŞILAN SAAT BAŞINA KISMİ VERİMLİLİK ENDEKSİ 180,0 160,0 140,0 120,0 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 0, İmalat Sanayii FİYATLARDAKİ GELİŞMELER Ana Metal Sanayii sektöründeki fiyat değişimleri göstermektedir ki, döneminde, sektör genelindeki fiyat artışları, hem imalat sanayiindeki hem de genel Toptan Eşya Fiyat Endeksi ndeki (TEFE) artışlara paralel bir gelişim göstermiştir. Nitekim, Ocak 1995 de 156,3 olan sektör TEFE değeri (1994=100), Aralık 2004 te 8.493,7 olmuştur. Başka bir ifadeyle döneminde ana metal sanayii sektöründeki fiyatlar 53,3 kat artmıştır. Oysa ki, aynı dönemde, genel TEFE değeri 55,6 kat artarken, imalat sanayii endeks değerindeki artış 54,7 katı bulmuştur. Alt sektörler itibariyle TEFE deki gelişmeler analiz edildiğinde, döneminde en yüksek fiyat artışının 273 kodlu metal döküm sanayi imalatı sektöründe olduğu görülür. İncelenen dönemde, bu sektördeki fiyat artışı 67,6 kat olup bu oran, hem sektör genelindeki hem de imalat sanayii ve genel TEFE deki fiyat artışlarından daha yüksek bir fiyat artışını temsil etmektedir. Aynı dönemde 271 kodlu demir-çelik ana sanayii sektöründeki fiyat artışları 60,2 kat, 272 kodlu demir-çelik dışındaki ana metal sanayii sektöründeki fiyat artışları da 28,2 kat olmuştur. 442

23 Tablo 20: TEFE deki (1994=100) () Yıl Genel TEFE İmalat Sanayii ,0 91,2 92,3 95,6 79,3 89, ,3 47,1 27,2 22,4 34,3 62, ,9 76,7 74,6 73,1 84,6 68, ,7 29,4 34,6 32,0 36,8 51, ,6 96,1 94,6 100,0 87,8 67, ,8 29,7 39,6 47,1 13,7 28, ,9 12,6 13,5 15,4 5,3 9, ,8 14,8 32,6 35,9 19,6 22,3 GRAFİK 13: FİYAT ENDEKSİNDEKİ GELİŞMELER (1994=100) 120,0 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 0, Genel TEFE İmalat Sanayii Sektörün üretici fiyat endeksleri değerleri ile ilgili tablolar ve grafiklerde sektörün ISIC kodları yerine aynı alt sektörleri temsil eden NACE kodları yer almaktadır. Üretici fiyat endeksleri ana metal sektöründe dalgalanma göstermekte, aylar itibarıyla artışa baktığımızda en yüksek artışı Haziran 2006 döneminde ve en fazla düşüşü Ağustos 2006 döneminde gösterdiği gözlenmektedir. 271 demir çelik sanayii üretici fiyatları da aynı trendi göstermiştir. Demir çelik dışı sanayii alt sektöründe en yüksek artış Mayıs 2006 dönemindedir, en fazla düşüş diğerleri gibi Ağustos 2006 da gerçekleşmiştir. Döküm sanayi sektöründe fiyatlar, genellikle çok yüksek olmamakla beraber artış eğilimindedir. 443

24 Tablo 21: Aylar İtibariyle ÜFE Değeri (2003=100) Aylar Genel ÜFE İmalat Sanayii Ocak ,6 117,5 140,9 139,7 155,3 139,0 Şubat ,8 117,7 138,2 135,9 153,2 137,9 Mart ,3 119,5 137,3 133,5 154,9 137,5 Nisan ,7 121,8 141,5 138,3 161,5 138,5 Mayıs ,0 121,3 138,2 134,0 158,3 139,1 Haziran ,4 121,8 135,5 129,0 162,5 137,6 Temmuz ,5 121,4 134,3 127,5 161,7 138,9 Ağustos ,7 123,2 136,1 129,8 169,1 136,0 Eylül ,7 125,1 136,4 130,0 170,4 135,9 Ekim ,5 125,6 137,2 129,6 178,8 135,8 Kasım ,4 123,2 137,4 128,0 186,8 134,3 Aralık ,3 122,5 139,1 127,4 198,3 135,8 Ocak ,7 123,7 139,2 126,2 202,1 135,8 Şubat ,0 123,8 138,3 122,9 210,0 134,2 Mart ,3 124,4 142,3 128,5 212,1 135,3 Nisan ,8 126,8 156,4 141,1 244,4 137,7 Mayıs ,3 130,6 177,1 153,4 312,4 145,3 Haziran ,6 137,7 200,7 182,6 334,1 152,3 Temmuz ,8 139,7 203,0 183,4 342,0 154,0 Ağustos ,7 138,8 193,5 174,0 318,6 156,9 Not: TÜİK, Aralık 2004 tarihine kadar olan dönemde açıklamakta olduğu 1994=100 bazlı, ISIC Revize 3 sektör sınıflandırmasına göre Toptan Eşya Fiyat Endeksi ni (TEFE), Ocak 2005 tarihinden itibaren 2003=100 bazlı olarak, Nace Revize 1.1 sektör sınıflandırmasına göre Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE) adı altında açıklamaktadır. 444

25 Endeks GRAFİK 14: AYLAR İTİBARİYLE ÜFE DEĞERİ (2003=100) 400,0 350,0 300,0 250,0 200,0 150,0 100,0 50,0 0,0 Ocak-2005 Şubat-2005 Mart-2005 Nisan-2005 Mayıs-2005 Haziran-2005 Temmuz-2005 Ağustos-2005 Eylül-2005 Ekim-2005 Kasım-2005 Aralık-2005 Ocak-2006 Şubat-2006 Mart-2006 Nisan-2006 Mayıs-2006 Haziran-2006 Temmuz-2006 Ağustos-2006 Genel ÜFE İmalat Sanayii Tablo 22: Aylık ÜFE i (2003=100) Aylar Genel ÜFE İmalat Sanayii Ocak Şubat ,1 0,1-2,0-2,8-1,3-0,8 Mart ,3 1,5-0,6-1,7 1,1-0,3 Nisan ,2 2,0 3,1 3,6 4,2 0,7 Mayıs ,2-0,4-2,3-3,1-2,0 0,4 Haziran ,5 0,4-2,0-3,7 2,7-1,1 Temmuz ,7-0,4-0,9-1,2-0,5 1,0 Ağustos ,0 1,5 1,3 1,8 4,5-2,1 Eylül ,8 1,5 0,3 0,1 0,8-0,1 Ekim ,7 0,4 0,6-0,3 4,9-0,1 Kasım ,9-1,9 0,1-1,2 4,5-1,1 Aralık ,0-0,6 1,2-0,5 6,2 1,1 Ocak ,0 1,0 0,1-0,9 1,9 0,0 Şubat ,3 0,1-0,7-2,6 3,9-1,1 Mart ,2 0,5 2,9 4,6 1,0 0,8 Nisan ,9 2,0 9,9 9,8 15,2 1,8 Mayıs ,8 3,0 13,2 8,8 27,8 5,5 Haziran ,0 5,4 13,3 19,0 6,9 4,8 Temmuz ,9 1,5 1,2 0,4 2,4 1,1 Ağustos ,7-0,7-4,7-5,1-6,8 1,9 445

26 7. GENEL DEĞERLENDİRME VE SONUÇ Ana metal sanayi sektörü genelde sanayii tesislerinin toplandığı İstanbul, Kocaeli, İzmir, Ankara, Bursa gibi büyük bölgelerde entegre demir çelik tesislerinin bulunduğu Zonguldak ve Hatay bölgelerimizde yoğunlaşmıştır. Sektör genel imalat sanayii sektöründeki dalgalanmaya paralel şekilde üretim endeksinde düşüşler ve yükselişler yaşamış ve 2006 yılında bir önceki yıla göre 5,1 lik artış gösteren imalat sanayi üretim endeksine göre 9,8 lik üretim endeksi artışı ile daha iyi bir performans göstermiştir. Bu değişim 272 demir dışı sanayii alt sektöründe bir önceki yılın (-) 22,9 oranındaki daralışından sonra her ne kadar imalat sanayii ortalamasının altında da olsa, 2006 yılında 24,5 luk artışla daha da belirgindir. Kapasite kullanım oranı açısından sektörü incelediğimizde, ana metal sektöründe yıllar itibarıyla genel bir artış gözlemekteyiz. Ancak 1995, 1999, 2001 yıllarında düşüşler yaşandığı, daha sonraki yıllarda ise imalat sanayi ortalamasının üstünde, 2006 yılında 83,5 olarak gerçekleştiğini görmekteyiz yılında, 271 demir çelik sanayii alt sektöründe kapasite kullanım oranı 84,8 iken 272 demir çelik dışı sanayi sektöründe 80,6 olan imalat sanayi kapasite kullanım oranı ortalamasının altında 73,4 olarak gerçekleşmiş, 273 döküm alt sektöründe bu oran 86,5 olmuştur. Sektörün üretim değeri dönemi içinde azalırken 2002 yılından itibaren sektörde çalışan işyeri sayısının da artışı ile beraber özellikle 2004 yılında 69,8 gibi ciddi artış göstermiş ancak daha sonra bu artış hızı kesilmiştir. Ana metal sanayi sektörünce yaratılan üretimin 79 luk bölümü demir çelik sanayi tarafından yaratılmaktadır. Dış ticaret hacmi açısından ana metal sanayii sektörü ekonomideki genel dalgalanmayla beraber hareket etmektedir dönemi içinde dış ticaret hacminde (-) 2 ile (+) 29,8 oranlarında düşüş ve artışlar yaşanmış, ancak 2003 te 40,8 ve 2004 yılında 60 lık artışlarla imalat sanayii dış ticaret hacmi artışının çok daha üstünde bir artış gerçekleşmiştir. 271 demir çelik sanayii alt sektöründe 2004 yılındaki dış ticaret hacmi artışı 71,7 ile ana sektörden de fazla olmuştur. Ana sektör ve demir çelik sanayii dış ticaret hacmi artışında, ihracat ve ithalatın katkıları yaklaşık aynı oranlarda iken, 272 demir çelik dışı sanayi sektöründe ana etken ithalat artışıdır. İhracatın ithalatı karşılama oranı 271 demir çelik alt sektöründe 2006 yılı itibarıyla 90 ile en iyi durumda iken, ana sektörde bu oran 56 ve 272 demir çelik dışı sanayii alt sektöründe ise 26 ile çok düşük seviyede kalmaktadır. Ana metal sanayii sektörü dış ticaret açısından rekabet gücü sıralamasına göre diğer 22 ana sektör içinde 9 uncu sıradadır. Üretimde çalışanların verimlilik endeksi dönemi boyunca artmış ve imalat sanayii ortalamalarına göre 2006 yılında 271 demir çelik alt sektöründe daha yüksek olarak gerçekleşmiştir. 272 ve 273 no lu alt sektörlerde ise üretimde çalışanlar verimlilik endeksi ana sektöre göre daha düşük düzeyde gerçekleşmiştir. 446

27 Toptan Eşya Fiyat Endeksine (TEFE) bakıldığında dalgalanmalar görülmekle birlikte, döneminde ana metal sanayii sektöründe fiyatların hem genel TEFE hem de imalat sanayiine paralel bir şekilde gelişim gösterdiğini görmekteyiz. Sonuç olarak ana metal sanayi ekonominin genel durumuna paralel hareket eden, özellikle inşaat, otomotiv sektörü ve alt yapı yatırımlarına önemli girdi sağlayan bir sektördür. İncelenen dönem içinde ekonomik kriz ve depremin olumsuz etkileri ile ekonomik canlanmanın olumlu etkileri bariz şekilde görülmektedir. Sektörde çalışan işyeri sayısı ekonomik canlanma ile artmıştır. Özellikle 271 demir çelik sanayii alt sektörü son yıllardaki talep artışı ve verimlilik artışlarına bağlı üretim artışlarıyla olumlu yönde gitmektedir. 272 demir çelik dışı sanayi ve 273 döküm sanayi alt sektörlerinde sorunların varlığı göze çarpmakta ve ithalata yöneliş gözlenmektedir. Sektörde oluşan fiyatlar, genel fiyat seviyesine göre daha yüksektir. 447

28 448