Ekonomi Bülteni. 24 Aralık 2012, Sayı: 49. Yurt Dışı Gelişmeler. Yurt İçi Gelişmeler. Finansal Göstergeler. Makro Ekonomi ve Strateji

Transkript

1 Ekonomi Bülteni, Sayı: 49 Yurt Dışı Gelişmeler Yurt İçi Gelişmeler Finansal Göstergeler Makro Ekonomi ve Strateji Likidite Krizini Çözen AB Ekonomik Kriz Konusunda Ne Yapacak? Euro Bölgesi, Japonya dan ders almalı Ekonomik Araştırma ve Strateji Dr. Saruhan Özel Ercan Ergüzel Doğukan Ulusoy Ali Can Duran 1

2 Yurt Dışı Gelişmeler ABD de Mali Uçurum görüşmelerinde henüz bir sonuç yok. ABD de Mali Uçurum konusundaki görüşmelerde geçtiğimiz hafta Başkan Obama ve Cumhuriyetçi lider John Boehner arasında orta yol bulunması yönünde pozitif adımlar atılmasına rağmen anlaşmaya varılamadı. Hafta içinde gelen olumlu haberlerle piyasalarda risk iştahı artarken Noel tatili öncesinde henüz somut bir anlaşmaya henüz varılamamış olması nedeniyle piyasalar tekrar temkinli bir havaya büründü. John Boehner in yıllık geliri 1 milyon $ ın üzerinde olanlara Bush döneminden gelen vergi indirimlerinin kaldırılmasını öngören B Planı adı verilen anlaşma paketi temsilciler meclisinde yeterince destek görmeyeceği gerekçesiyle oylamaya sunulmadı. Demokratlar tarafında Başkan Obama ise Cumhuriyetçilerle anlaşmaya varmak için çalışacağını dile getirdi. ABD 3.çeyrekte %3.1 büyüdü. ABD de 3.kez açıklanarak nihai değerini alan yıllıklandırılmış büyüme oranı % 2.7 den %3.1 e revize edildi. Verinin yukarı yönlü revize edilmesinin arkasındaki sebep olarak sağlık harcamalarının tahmin edilenden daha yüksek olması ve ihracatın da yaşanan büyümenin yukarı yönlü revize edilmesi etkili oldu. Öte yandan 3.çeyrek büyümesinde stoklar ve savunma harcamaları gibi etkileri tek seferlik olacak artışların görülmesi nedeniyle ABD ekonomisinin son çeyrekte göreceli olarak daha düşük bir büyüme hızı yakalaması bekleniyor. Bunun yanında yaşanan Sandy kasırgasının da %.75 lik negatif bir katkı yapacağı yönündeki analizler ve tüketici güveni ve büyümenin en büyük kalemini oluşturan tüketim harcamalarının da ekonomik aktivitenin ivme kaybedeceği beklentisini kuvvetlendiriyor. ABD konut sektöründen olumlu sinyaller gelmeye devam ediyor. ABD deki krizin temel sebeplerinden olan konut piyasasında toparlanmanın sürecinin hızlandığına dair önemli sinyaller gelmeye devam ediyor. Kasım ayında yeni konut inşaat başlangıçları 888 bin adetten 861 bin adete gerilemesine rağmen bir önceki yıla göre %22, 21 yılının Kasım ayına göre de %58 lık bir artışı işaret ediyor. Ayrıca yeni konut inşaat ruhsatları da son 4 yılın en yüksek değerine ulaşarak 899 bin adet ile önümüzdeki dönemde yeni konut başlangıçlarının da yükselmeye devam edeceğinin sinyallerini verdi. İkinci el konut pazarında da satışlar Kasım ayında bir önceki aya göre %5.9 artış gösterdi (mevsimsellikten arındırılmış) ve yıllık satış adeti 5.4 milyona yükselmiş oldu. Ayrıca sektörün önümüzdeki dönem performansı için önemli bir indikatör olan satışa hazır konut stoku ise 2.3 milyon adete gerileyerek stok eritme hızının aynı ivme ile devam etmesi durumunda mevcut stokların 5 aydan kısa bir sürede tükeneceğini işaret etti. ABD de haftalık işsizlik maaşı başvuruları 4 bin adetin altında kalmaya devam ediyor. ABD de haftalık işsizlik maaşı başvuruları 1-15 Aralık haftasında 17 bin adet artış göstererek 361 bine yükselmesine rağmen oynaklığı azaltan 4 haftalık ortalama Sandy kasırgasının etkisini içeren haftanın ortalamadan çıkması ile bin adetten bin adete geriledi ve 3 senedir devam eden gelen düşüş trendine paralel hareket etmiş oldu. Euro Bölgesi nde tüketici güveni toparlanamıyor. Euro Bölgesi tüketici güven endeksi Aralık ayı öncü verilerinde ile sınırlı bir artış göstermesine son 42 ayın en düşük seviyelerinde seyrediyor. İleriye dönük tüketici beklentilerini ölçen GfK tüketici beklenti endeksi ise Euro Bölgesi nin en büyük ekonomisi Almanya da 213 ün ilk ayı için 5.8 den 5.6 ya gerileyerek bir süredir AB deki sorunlardan etkilenmeyen Alman ekonomisinde de tüketici güvenin gerilemeye başladığını ortaya koydu. Yunanistan tarafında olumlu gelişmeler. Yunanistan kurtarma fonundan gelecek yardım ile piyasadaki özel sektör borcunun bir kısmını geri alacağını açıklamasının ardından uzun süredir beklediği 34 milyar luk yardım paketini de aldı. Ayrıca uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu S&P, Yunanistan ın kredi notunu 6 basamak birden artırarak B- seviyesine yükseltti ve görünümünü de durağan olarak belirledi. Kuruluş ülkenin notunu tercihli temerrüt seviyesi olan SD den yatırım yapılabilir seviyenin 3 kademe altına tekrar yükseltmesine gerekçe olarak Euro Bölgesi nin ülkeyi bölgede tutmak için gösterilen çabayı ve tahvil geri alım programına başlamasını gösterdi. Japonya nın yeni başbakanı Shinzo Abe. Geçtiğimiz hafta sonunda Japonya da yapılan genel seçim sonrasında beklendiği gibi Shinzo Abe yeni başbakan olarak seçildi. Japonya Merkez Bankasının daha agresif bir şekilde parasal genişlemeye gitmesini istemesiyle tanınan Shinzo Abe koalisyon ortağı ile beraber parlamentodaki koltuklarda 3 te iki gibi ezici bir çoğunluk elde etti. Abe nin seçimleri kazanmasının ardından BoJ parasal genişleme programını 118 milyar $ daha genişleterek 1.2 trilyon $ a çıkarmış oldu. Bunun yanında Shinzo Abe nin desteği ile ülkedeki deflasyonla mücadelenin bir parçası olarak BoJ un %1 olan enflasyon hedefini %2 ye yükseltmesi bekleniyor. 2

3 Yurt İçi Gelişmeler TCMB Faiz Kararı, Aralık 212 MB, 15 ay sonra ilk defa haftalık repo faiz oranını (politika faizi) 25 baz puan aşağı çekti. Son üç ayda üst banttan 25 puan daralttığı faiz koridorunu ise bu ay sabit bıraktı. Böylece faiz koridoru (borç alma ve borç verme faiz aralığı) %5-9 arasında sabit kalırken, politika faizi %5.75 ten %5.5 e düşürülmüş oldu. Son birkaç aydır olduğu gibi bu ayda da Zorunlu Karşılıklarda (ZK) değişikliğe gidildi. Daha önceki aylarda TL yükümlüklerinin döviz olarak tutulabilecek kısmını (%6) ve döviz olarak tutulabilecek kısmın rezerv opsiyonu katsayılarını (ROK u) arttıran MB, bu ay bu tarafta bir değişikliğe gitmedi. Kısa vadeli (1 yıldan uzun vadeli mevduat ve 3 yıldan uzun vadeli diğer yükümlülükler hariç) YP (yabancı para) yükümlülükler için karşılık oranları ise.5 puan arttırıldı. Böylece daha önce ROK lar aracılığı ile TL likiditesi vermeden piyasadan döviz çeken MB, bu hamlesiyle YP ZK ları artırarak tekrar TL likiditesi vermeden piyasadan 85 milyon $ lik YP likiditesini çekmiş olacak. YP ZK ların artırılmasına ek olarak TL yükümlülüklerinin Altın olarak tutulabilecek kısmının (%3) ROK u bütün dilimler için.1 puan olarak artırıldı. Bu kararın da piyasadan 85 milyon $ lık döviz likiditesi çekmesi bekleniyor. Karar metni incelendiğinde ise büyüme ve cari açık tarafında bir önceki ayla aynı ifadeler kullanılarak ekonomideki dengelenme sürecinin devam ettiğinin altı çizildi. Metinde büyüme için ek olarak, Merkez Bankasının ilk yarının sonundan itibaren uyguladığı gevşetici politikaların ve artan risk iştahının güven endeksleri ile kredi büyümesi tarafına olumlu yansıdığı; ve görülen artışların iç talebe önümüzdeki dönem daha fazla katkı yapacağına değinildi. Kararda ayrıca, sermaye girişlerinin hızlanması nedeniyle, finansal istikrara yönelik riskleri dengelemek açısından politika faizinde yapılan indirim ile beraber, ZK larda da ölçülü adımların atıldığını ve önümüzdeki dönemde gerekli görülmesi halinde faiz koridorunda ölçülü ayarlamalar yapılacağı belirtildi. Bütçe Dengesi, Kasım 212 Kasım ayı bütçe verileri bir süredir görülenin aksine bir tabloyu işaret etti. Kasım ayında 5.4 milyar TL fazla veren bütçe geçen yılın aynı döneminde 2.1 milyar TL lik fazla vermişti. İlgili ayda %57 artış ile 8.9 milyar TL faiz dışı açık verilmesiyle 12 aylık Faiz Dışı Fazla 15.4 milyar TL den 18.6 milyar TL ye yükseldi milyar TL olan 12 aylık bütçe açığı ise 29.9 milyar TL ye geriledi. Kasım ayında üç ay sonra ilk defa bütçe gelirleri, giderlere kıyasla daha hızlı arttı. Bütçe gelirleri geçtiğimiz yıla göre % 15 oranında artarak 33.4 milyar TL ye yükselirken, Giderler ise %4 lük bir artış gösterdi ve 27.9 milyar TL ye çıktı. Gelirler incelendiğinde %84 lük pay ile en büyük kalemi oluşturan Vergi Gelirleri ilgili dönemde %14 oranında artarak 29.5 milyar TL olarak gerçekleşti. Vergi artışlarında sırasıyla %21, %17 ve %14 artış gösteren İthalde Alınan KDV, Gelir Vergileri ve Özel Tüketim Vergileri etkili olurken, Katma Değer Vergilerinde (KDV) ise %6 lık bir düşüş gerçekleşti. Ekim ayında KDV bir önceki yıla kıyasla % 43, Özel Tüketim Vergileri ise %32 oranında bir artış göstermişti % -5.2% -5-3 Bütçe Dengesi % -.6% -1.6% -1.8% Milyar $ % % GSYİH % % -2.2% Kas- 12 % -2% -4% -6% -8% -1% Faiz dışı tarafında yaşanan artışta ise gider artışlarında yaşanan yavaşlama gelir artışlarından daha belirgin oldu. Giderlerin %35 ini oluşturan SGK açıkları, Hanehalkına yapılan transferler, görev zararları gibi kalemlerin yer aldığı cari transferler kalemindeki artışın sınırlı olması giderlerin yavaşlamasında etkili oldu. Ağustos ayından bu yana, bir önceki yıla göre sırasıyla %27, %18 ve %3 artan Cari Transferler Kasım ayında %1.3 oranında geriledi. Personel giderleri Kasım ayında da %17 oranında artarak yılın bitmesine 1 ay kala 212 için hedeflenen bütçenin % 99 una ulaşmış oldu. Son üç ayda bir önceki yıla kıyasla ortalama %16 artış gösteren faiz giderleri ise Kasım ayında %1.4 oranında azalarak gider tarafından olumlu katkı yapan bir başka kalem oldu. 3

4 H. Senedi Piyasaları Para Piyasaları Haftalık ve Aylık Getiri DenizBank Ekonomi Bülteni Finansal Göstergeler Emtia End. 5 Günlük Değ (%, $ Bazında) 1. Emtia End. 1 Aylık Değ (%, $ Bazında) -.5 Altın -2.7 Altın -4.6 TL-Basket -1.2 TL-Basket -1.3 EURO/$.4 EURO/$ 3. MSCI TR.6 MSCI TR 8.9 MSCI EM.9 MSCI EM 7.3 ABD-S&P 1.7 ABD-S&P Altın fiyatlarında aylık düşüş %5 e ulaştı. USD Libor 1 ay, 3 ay ve 12 ay (%) Aylık USD Libor.4 3 Aylık USD Libor 1 Aylık USD Libor Ocak 1 Eylül 1 Mayıs 11 Ocak 12 Eylül USD JPY EUR 3 Aylık Libor Faizi (%) Ocak 1 Eylül 1 Mayıs 11 Ocak 12 Eylül Libor faizleri (FED in parasal gevşeme programını genişletmesine karşın) yatay seyrediyor. Endonezya-JCI Kore-Kospi Hindistan-Sensex Çin-Shangai Tr-Imkb1 Mac-Bux Rus-Micex Cz-Prague Pol-WIG Br-Bovespa Meks-Bolsa MSCI Emerging Jp-Nikkei225 Ger-Dax Fr-Cac4 UK-FTSE 1 EU-DJ Stoxx 5 ABD-DJ Indus ABD-S&P G-7 Ortalama MSCI Global Hisse Senedi Endeksleri Değişim (%) Aylık Değ (%) 5 Günlük Değ (%) Hisse Senedi Endeksleri (Ocak 21=1) MSCI IMKB Endeksi MSCI GOÜ Endeksi Ocak 1 Eylül 1 Mayıs 11 Ocak 12 Eylül 12 IMKB diğer GOÜ hisse senedi endekslerine kıyasla daha limitli yükseldi. Not: Tüm veriler raporun çıktığı Cuma günü saat 12: itibarı ile güncellenmiştir. 4

5 Emtia Piyasaları Döviz Piyasaları Değer Kaybediyor Değerleniyor Tahvil Piyasaları DenizBank Ekonomi Bülteni Finansal Göstergeler Gösterge Tahvil Faiz Oranı Politika Faiz Oranları (%) 4 3 GOÜ CDS'leri ve Ratingler (5 Yıl; S&P, LT FX) TR, BB Poland, A- Rus, BBB Bra, BBB 8 6 MB Haftalık Repo Faizi 2 4 Gecelik Borç Alma ve 2 Borç Verme Faiz Koridoru MB Ağırlıklı Ortalama Fonlama Faizi Şubat 11 Ağustos 11 Şubat 12 Ağustos 12 1 Aralık 1 Aralık 11 Aralık 12 Gösterge tahvil getirisi %6 ya sıçradı. BRL MXN CZK PLN HUF ZAR KRW TRY JPY GBP EURO USD'ye Karşı Değişim (%, Pozitif Değerler= $'a karşı değerleniyor) Aylık Değ (%) 5 Günlük Değ (%) Kasım 1 Mart 11 Temmuz 11 Kasım 11 Mart 12 Temmuz 12 Kasım TL GOÜ Para Birimleri ($'a Karşı) GOÜ Ortalaması Temel Endişe: Cari Açık Temel Endişe: Enflasyon GOÜ para birimlerindeki değerlenmeye karşın, TL yatay seyrini koruyor Emtia Endekslerinde Değişim (%) Tarım Tem. Maden Değ. Maden Enerji Aylık Değ (%) Top. Endeks Günlük Değ (%) Endişe (VIX) Endeksi Endişe (VIX) endeksi Mali Uçurum görüşmelerinin sonuçlanmamasına karşın makul seviyelerde. Not: Tüm veriler raporun çıktığı Cuma günü saat 12: itibarı ile güncellenmiştir. 5

6 Makro Ekonomi & Strateji Likidite Krizini Çözen AB Ekonomik Kriz Konusunda Ne Yapacak? 212 nin sonuna yaklaştığımız bugünlerde bu yılın şüphesiz en önemli siyasi ve ekonomik gelişmesi Avrupa Merkez Bankası nın (ECB) kapasitesinin üzerine çıkarak AB yi dağılmaktan kurtarma operasyonuna girişmiş olmasıydı. ECB önce 212 nin başlarında bankalara 1 trilyon nun üzerinde bir likidite enjeksiyonu (LTRO) sağladı. Bunun yeterli olmadığını görünce yaz aylarında sorunlu ülkelerin kısa vadeli tahvil alımlarını limitsiz yapabileceğinin taahhüdünü verdi (OMT). Tüm bu hamlelerle birlikte geçmişe oranla AB nin kontrolsüz dağılması gibi uç riskler büyük oranda ortadan kalktı. Ama bu Avrupa da işlerin tam anlamıyla düzeldiği gibi yorumlanmamalı. Sebastian Mallaby FT nin önemli yazarlarından. Mallaby nin yazıları genelde provakatif, radikal ve problemleri farklı açılardan değerlendiren bir tarza sahip. Aşağıdaki yazısında Avrupa yı 199 ların başında ekonomik krize yakalanmış ve sonrasında bir türlü toparlanamayan Japonya (199 da 4 bin olan Nikkei Hisse Senedi Endeksi bugün 1 bin) ile karşılaştırıyor. Gereken adımlar atılmazsa Avrupa nın Japonya benzeri çok uzun yıllara yayılan zayıf büyüme ve resesyon döngüsü ile mücadele edeceğini ifade ediyor. Euro Bölgesi, Japonya dan ders almalı Bundan neredeyse 2 sene önce Londra dan Japonya ya taşındım. Taşınmamın iki sene öncesinde Tokyo borsası çökmüş; gayrimenkul piyasası serbest düşüşe geçmiş; gayrimenkul teminatlı kredi veren bankalar gayrimenkul fiyatlarının çökmesiyle önemli problemlerle karşı karşıyaydı. Bu negatif tabloya rağmen ülkede ekonomiye ilişkin tüm problemler yokmuş gibi davranıldı. O günlerde kimse problemlerin uzayıp Japonya nın son 2 senede 5 resesyon yaşayacağını hayal dahi edemezdi. Japonya örneğinden yola çıkılarak sorulması gereken soru bugün Avrupa nın da aynı sürecin içinde olup olmadığı. Tıpkı 199 ların başında Tokyo ya olduğu gibi, Euro Bölgesi politika yapıcıları da siyasetin izin verdiği ölçüde ellerinden gelen her şeyi yaptıklarına inanıyorlar ve finansal piyasaların sakinleşmesiyle rehavete kapılıp reformları yavaşlatıyorlar. Ve yine Japonya da olduğu gibi, bütçe ve para politikaları krizden çabuk çıkılmasını sağlayacak büyüme hızlarına ulaşılmasını engellerken, orta vadede sürdürülebilir düzeyde bir büyüme hızını yakalamak için yapısal reformlar yetersiz kalıyor. Uzun vadede de otoriteler yüksek borç ve yaşlanan nüfus dezavantajların yaratacağı sorun sarmalını hafife alıyorlar. Avrupa da yaşanan finansal krizin ilk etkisi Japonya dakinden daha şiddetliydi. Japonya, 199 ların başındaki ekonomik krizini takip eden 4 yıllık dönemde toplam %5 oranında büyürken, Euro Bölgesi Lehman krizi sonrasındaki 4 yıllık dönemde %1.5 oranında küçüldü. Kriz sonrası 4 yıllık dönemde, hisse senedi piyasalarındaki çöküş kabaca benzer olmasına rağmen (yandaki grafik), Japonya da konut fiyatları İspanya ve İrlanda ya kıyasla daha az gerilemişti. Krizlerin ilk evreleri incelendiğinde Avrupa nın daha kuvvetli politika tepkileri verdiği görülüyor. Ekim 28 den itibaren Avrupa Merkez Bankası (ECB) politika faizini 7 ayda 325 baz puan indirirken; Japon Merkez Bankası (BoJ) ancak 2 ayda bu miktarda bir faiz indirimi gerçekleştirmişti. Para politikasının yanında bütçe politikalarında da Avrupa daha agresif bir tutum sergiledi. Euro Bölgesinde toplam bütçe açığı krizin ilk yılında 4.3 puan (%4.3) büyürken Japonya da tersine bütçe açığı biraz daralmıştı. 6

7 Makro Ekonomi & Strateji Fakat bu olumlu çabalara karşın krizin üzerinden 4 yıl geçtikten sonra Avrupa nın Japonya dan daha iyi noktada olduğunu söylemek mümkün değil. Japonya da otoriteler ekonomiye daha fazla destek verebilecek durumdayken Avrupa daha fazla faiz indiremeyecek konumda olduğu gibi ek parasal gevşeme konusunda da isteksiz. Bütçe açığını azaltacak tasarruf tedbirlerinin uygulanıp ortak tahvil çıkartmaya yanaşılmaması da Avrupa nın Japonya ya göre ekonomiye çok daha az destek veren bir bütçe politikası uygulamasına neden oluyor. Yapısal reformlara gelince, Reel sektör tarafında, Avrupa daki parçalı bulutlu reform performansı Japonya nın perakende sektörünün regülasyonunda çok yavaş yaptığı reform sürecini andırıyor. Örneğin, İtalya işgücü piyasasını tam anlamıyla verimli hale getiremedi, enerji piyasasını yeniden yapılandıramadı, ve devlet destekli sektörlerini tam anlamıyla serbestleştirip dış rekabete açamadı. Finans sektöründe ise Japonya nın yaptığı en büyük hata kamu kaynaklarıyla bankalarına sermaye aktarmak için 8 yıl beklemesi ve bunun reel sektörde başarılı yatırımlar yapacak şirketlere kredi aktarım sürecini de uzatmasıydı. Euro Bölgesi, o kadar beklemeden, krizden 4 yıl sonra çözüme yönelik adımlar atıp problemin Japonya daki kadar büyümesini istemiyor. Buna karşın, Avrupa da da henüz Banka Birliği gibi önemli yapısal reformlar hayata geçmeden ve denetim mekanizmasının nasıl işleyeceği görülmeden bankaların tam anlamıyla sağlıklı bir yapıya kavuşamayacak. Büyük bir finansal kriz ardından para ve bütçe politikasında tüm imkanların zorlanmış olması; yapısal reformlar tarafında ise kötü bir performans Peki, işler bu noktadan daha kötüye gidebilir mi? Cevabım evet. Japonya krize düşük kamu borç yüküyle girmişken, sorunlu Avrupa ülkeleri krize ya İrlanda ve İspanya örneklerinde olduğu biraz daha kötü bir durumda ya da Portekiz, İtalya ve Yunanistan örneklerinde olduğu gibi çok daha kötü bir durumda yakalandılar. Japonya nın nüfus dezavantajları herkesin malumu (örneğin yaşlı yetişkinler için yapılan bez satışları, bebek bezi satışlarını geçmiş durumda!) ama sorunlu Avrupa ülkeleri için de de resim çok iç açıcı değil (yandaki grafik). 21 yılında Stratejik ve Uluslararası Araştırmalar Merkezinden Richard Jackson, ülkelerin demografik özellikleri ve vatandaşlarına sağladıkları sosyal yardımları baz alan mali sürdürülebilirlik endeksi ni yarattı. Bu endekse göre İtalya, İspanya, Fransa ve hatta Hollanda sıralamada Japonya nın çok altında yer alıyorlar. Bazı analistler Japonya nın kamu borcunun kriz yaratmadan bugünkü devasa boyutlara ulaşabildiğine ve bu seviyelerde borcunu taşıyabildiğine dikkat çekiyor. Buna bakıp Euro Bölgesi nde de kamu borcunun ciddi bedeller ödenmeden bu büyük boyutlara ulaşıp taşınabileceği söylenebilir mi? Gerçekten de Martin Wolf a göre bilançoların küçüldüğü dönemlerin ardından uzunca bir süre şirketler ve hanehalkı borçlarını azaltmaya yöneliyor ve bu da kamunun daha rahat ve daha düşük faizlerle borçlanarak yüksek borç stoklarını taşıyabilmelerine imkan sağlıyor. Ama bu mekanizma göründüğü kadar da rahatlatıcı değil. Bilançolar, yeniden büyümeye başladığında özel sektörün kredi talebi yeniden artmaya başlayacak ve kamunun borçlanma maliyetleri üzerinde yukarı yönlü bir baskı oluşturacak. Kamu borçlarının ortalama vadesinin sadece 6 yıl olduğu sorunlu Avrupa ülkeleri piyasaların oluşturduğu bu baskıyı ilk hissedecek kesim olacak. Bunun alternatifi ise bilançoların uzun süre büyüyememesi. Japonya bu ikinci yolu seçti ve tam 2 yılını heba etti. Avrupa böyle bir duruma düşmekten kaçınmalı. 7

8 Makro Ekonomi & Strateji Bütün bunlara rağmen Japonya ve Euro Bölgesi karşılaştırmasından çıkarılacak en korkutucu sonuçların sosyal ve politik konularda olduğunu düşünüyorum. Japonya, Avrupa ya kıyasla çok daha homojen bir toplum ve daha dengeli bir siyasete sahip. Geçtiğimiz günlerde sonuçlanan seçimlerde ekonomideki kayıp yıllara neden olan finansal balonun mimarı Liberal Demokrat parti büyük bir çoğunlukla tekrar seçildi. Japonya daki bu istikrarın ardında son 3 yıldır %5.4 ün üzerine çıkmayan çok düşük işsizlik oranı var. İspanya ve Yunanistan daki %25 lik, Fransa ve İtalya daki %11 lik yüksek işsizlik oranları ile bu ülkelerdeki siyasi yönetimin Japonya gibi uç ideolojilere kaymadan devam edebilmesi çok zor. 8