G E N E L M Ü D Ü R L Ü Ð Ü

Transkript

1 ANADOLU AJANSI G E N E L M Ü D Ü R L Ü Ð Ü MUHABÝRÝN E L K Ý T A B I

2 Muhabirin El Kitabý Anadolu Ajansý Yayýný - 7 Nisan

3

4 AA Muhabirin El Kitabý Yayýn Sahibi Anadolu Ajansý adýna Dr. Hilmi Bengi Yönetim Kurulu Baþkaný ve Genel Müdür Tahsin AKTI Genel Müdür Yardýmcýsý ve Yönetim Kurulu Baþkan Yardýmcýsý Ahmet TEK Genel Müdür Yardýmcýsý

5

6 AA Muhabirin El Kitabý Editör Dr. Muzaffer Þahin Haber Yayýn Daire Baþkaný Yayýn Kurulu Ceyhun Ergüven : Dýþ Haberler Müdürü Ender Ülgen : Dýþ Yayýnlar Müdürü Serdar Doðan : Ýç Haberler Müdürü Ömer Diþbudak : Parlamento Haberleri Müdürü Mehmet Ali Balo : Ekonomi Haberleri Müdürü Soner Sayýmlar : Spor Haberleri Müdürü Ömer Kaya : Özel Bülten Müdürü Hüseyin Tunçay : Yurt Haberleri Müdürü Abdurrahman Antakyalý : Fotoðraf Haberleri Müdürü Ömer Faruk Çalýþkan : Görüntülü Haberler Müdürü Safa Tekeli, Timur Türkan : Ýl Bülteni Yayýncýsý Grafik - Tasarým : Hamdi Bedir

7

8 Önsöz Prof. Dr. Mehmet AYDIN Devlet Bakaný Bilindiði gibi gazeteciliðin temeli ve en iþlevsel kolu muhabirliktir. Haber, büyük bir dikkat ve sorumluluk içinde muhabirler tarafýndan toplanýr, kurumsal yazým formatýnda kaleme alýnýr ve hedef kitle olan okuyucunun hizmetine sunulur. Ayný þekilde foto muhabirliði ve kameramanlýk da muhabirliðin ana destek unsuru olup görsel açýlýmý ile haberi zenginleþtiren katkýlarý saðlar. Kamuoyunun artýk neredeyse ekmek gibi, su gibi temel ihtiyacý olan bilgiyi haber formatý ile sunan kurumlarýn hem muhabirleri bazýnda hem yöneticiler ve kurumsal bazda sorumluluklarý vardýr. Bu sorumluluðu hakkýyla yerine getirme çabasýnda olan kurumlarýn baþýnda da Anadolu Ajansý gelmektedir. Bu eserin Anadolu Ajansýnýn temelini oluþturan bütün muhabir, foto muhabiri ve kameramanlarýn görevlerini yerine getirirken gösterdikleri çabalarýna yardýmcý olmasýný temenni ediyorum. Büyük önder Mustafa Kemal Atatürk tarafýndan kurulan ülkemizin en köklü iletiþim kuruluþu Anadolu Ajansýnda çalýþan bütün arkadaþlarýma mesleki yaþamlarýnda baþarý ve mutluluklar diliyorum.

9

10 Sunuþ Dr. Hilmi BENGÝ Yönetim Kurulu Baþkaný Genel Müdür Türkiye'nin en köklü haber kuruluþu Anadolu Ajansý, çalýþmalarýný yürütürken "sorumlu habercilik" ilkesini hep göz önünde bulundurmuþtur. Bu durum AA yý saygýn ve güvenilir bir kurum yapmýþtýr. AA rumuzu doðruluðun ve güvenin simgesi" olmuþtur. AA haberlerinin bir belge, bir kanýt gibi görülmesi, Anadolu Ajansý geçtiyse doðrudur inancýnýn oluþmasý çok önemlidir. Ýletiþim teknolojisindeki geliþme ile hýzýn öne çýktýðý bir süreçte güvenilirlik ve saygýnlýðýn üst düzeyde tutulabilmesi daha da önemlidir. Kurucumuz Büyük Önder Gazi Mustafa Kemal Atatürk, kuruluþ genelgesinde Anadolu Ajansýnýn kamuoyunun doðru haber ile aydýnlatýlmasý için kurulduðunu belirtmektedir. Atatürk ün bu direktifini 88 yýldýr görev bildik. Anadolu Ajansýnýn her geçtiði habere duyulan güven bizim sorumluluðumuzu daha da artýrýyor. O yüzden daha duyarlý ve dikkatli olmalýyýz. Sorumlu bir anlayýþla daha çok çalýþmalýyýz. Biliyoruz ki haber neredeyse Anadolu Ajansý oradadýr. Habere ihtiyaç duyan herkes, birçok haberin kaynaðýnýn AA olduðunu bilir. Çünkü Anadolu Ajansý hep haberin içindedir. haber sözcüðü ile Ajans sözcüðü özdeþleþmiþtir. Ajansa her gün binlerce istihbarat gelir. Bunlar, doðrulatýlabiliyor ve haber deðeri taþýyorsa araþtýrýlýr, haber haline getirilir ve yayýmlanýr. AA mahreciyle geçilen her haber, titiz bir çalýþmanýn ürünüdür, öyle olmalýdýr. Ýstihbarattan haber toplamaya, araþtýrmaya, haber yazmaya ve yayýmlamaya kadar geçen süreç elbette bir bilgi ve birikim gerektirir. Tabii ki uymamýz gereken ilkeler ve kurallar da vardýr.

11 Çalýþanlarýmýzýn kendi bilgi ve becerilerini geliþtirmelerine katký saðlamak amacýyla Beþ yýl önce Muhabirin El Kitabý ný hazýrlamýþtýk. Habercilik hizmetimiz için bir kýlavuz, bir rehber niteliðindeki bu kitap, güncelleþtirilerek yeniden düzenlendi. Muhabir arkadaþlarýmýzýn daha iyi hizmet verebilmelerini saðlamak amacýyla hazýrlanan bu kitap, yukarýda da belirttiðim gibi bir yol gösterme kitabýdýr. Kitapta yer alan haber örnekleri, adý üstünde sadece birer örnektir, ortalama standardý yansýtmaktadýr. Haberlerin yazýmý, konusuna, içeriðine ve zamanlamasýna göre farklýlýk gösterebilir. Burada mesleki birikim ve beceri ortaya çýkar. Kitapta muhabir arkadaþlarýmýzýn ihtiyaç duyacaðý bazý bilgilere de yer verilmiþtir. Bunlarýn özellikle mesleðe yeni baþlayanlar için yararlý olacaðýný düþünüyorum. Muhabirin El Kitabý, bundan böyle Anadolu Ajansýnýn internet sayfasýnda her an baþvuru kaynaðý olarak yer alacaktýr. Haber, fotoðraf, görüntü, teknik ve idari konulardaki yenilikler anýnda bu sayfaya yansýtýlacak, El Kitabý sürekli yenilenecektir. Türk Dil Kurumunun son yayýmladýðý yazým kýlavuzu ile sözlüðünü içeren bir CD de bu kitap ekinde verilmektedir. TDK nin CD sinde belirtilen yol izlenerek güncelleme yapýlabilir. Ayrýca AA nýn internet sayfasýndaki TDK yazým kurallarý ile TDK nin internet sitesindeki sözlük ve yazým kýlavuzundan da yararlanýlabilir. Muhabirin El Kitabý, birim müdürlerinin hazýrladýðý metinlerden hareketle Haber Yayýn Daire Baþkaný Dr. Muzaffer Þahin tarafýndan düzenlendi ve yayýma hazýr hale getirildi. Genel Müdür Yardýmcýlarýmýz Tahsin Aktý ve Ahmet Tek tarafýndan da gözden geçirildikten sonra yayým aþamasýna gelen kitabýn tasarýmýný arkadaþýmýz Hamdi Bedir yaptý. Ortak bir çalýþmanýn ürünü olan bu el kitabýnýn hazýrlanmasýnda emeði geçen bütün arkadaþlarýma teþekkür ediyor, yararlý olmasýný diliyorum.

12 Ýçindekiler ÖNSÖZ... 7 SUNUÞ... 9 I. BÖLÜM TARÝHÇE GÜNÜMÜZDE AA ULUSLARARASI ÝÞBÝRLÝÐÝ KALÝTE POLÝTÝKASI YÖNETÝM ÞEMASI BASIN MESLEK ÝLKELERÝ II. BÖLÜM MUHABÝR HABER HABER TOPLAMAK HABER KAYNAKLARI PROTOKOL LÝSTESÝ YÜRÜTME VE YARGIDA ÖNEMLÝ KURUMLAR VE GÖREVLERÝ YARGIDA BAZI KAVRAMLAR HABER YAZARKEN ÖRNEKLERLE HABER YAZIMI SICAK GELÝÞMELERDE ÝLK FLAÞ BAÞLIK ÝLK PARAGRAF HABER METNÝ ÝLK HABERDEN SONRA GELÝÞMELERÝN ÝZLENMESÝ TRAFÝK KAZASI POLÝS-ADLÝYE AFET-YANGIN KÜLTÜR SANAT MAGAZÝN RÖPORTAJ BASIN TOPLANTISI BUNLARA DÝKKAT DÜZELTME, DERLEME VE ÝPTAL III. BÖLÜM HABERDE UZMANLIK ALANLARI PARLAMENTO DÝPLOMASÝ-DIÞ DIÞ YAYINLAR EKONOMÝ SPOR ÝL BÜLTENÝ ÖZEL BÜLTEN IV. BÖLÜM HABERÝN GÖRSEL DESTEKLERÝ FOTOÐRAF GÖRÜNTÜ (Tv) V. BÖLÜM ANADOLU AJANSI TELEFON, E-POSTA VE ADRESLER YURT ÝÇÝ BÖLGE VE BÜRO MÜDÜRLÜKLERÝ YURT DIÞI TEMSÝLCÝLÝKLERÝ Muhabirin El Kitabý / 11

13

14 1.bölüm TARÝHÇE GÜNÜMÜZDE AA ULUSLARARASI ÝÞBÝRLÝÐÝ KALÝTE POLÝTÝKASI YÖNETÝM ÞEMASI BASIN MESLEK ÝLKELERÝ

15 14 / Anadolu Ajansý

16 1. bölüm Tarihçe Anadolu Ajansý, hem yurda hem de dünyaya Milli Mücadele'nin gerçeklerini anlatmak, aktarmak amacýyla Ankara da 6 Nisan 1920 de kuruldu. Ýstanbul'un 16 Mart 1920'de iþgali üzerine Ankara ya doðru yola çýkan Yunus Nadi (Abalýoðlu) ile Halide Edip (Adývar) in bulunduðu iki kafile, 31 Martta Geyve'de buluþtu. Akhisar (þimdi Pamukova) istasyonunda verilen mola sýrasýnda bu iki aydýn, Ankara'ya gider gitmez bir ajans teþkilatý kurulmasýný görüþtüler. Yunus Nadi ve Halide Edip, ajansýn adýný konuþurlarken; Türk, Ankara, Anadolu seçenekleri arasýndan Anadolu Ajansý nda karar kýldýlar. Kafile Ankara ya ulaþtýðýnda; Yunus Nadi'nin ifadesiyle ''4 veya 5 Nisan akþamý'' Mustafa Kemal Paþa'nýn karargahý ''Ziraat Mektebi''nde (þimdi Devlet Meteoroloji Ýþleri Genel Müdürlüðü), Anadolu Ajansýnýn kurulmasý gündeme getirildi ve 6 Nisan da AA kuruldu. Tarihi Genelge Mustafa Kemal, Milli Mücadele ateþini tutuþturduðu bütün yurda; askeri ve sivil makamlara gönderdiði genelgeyle Anadolu Ajansýnýn kuruluþunu duyurdu. Mustafa Kemal Paþa nýn, giriþilen mücadelenin iç ve dýþ kamuoyuna duyurulmasýnýn önemine de iþaret ettiði bu Tarihi Genelge nin telgrafla ulaþtýrýldýðý sivil merkezlerden biri de Sivas Kadýnlar Cemiyeti idi. Günümüz Türkçesiyle bu telgraf þöyle: Muhabirin El Kitabý / 15

17 Anadolu ve Rumeli Müdafaai Hukuk Derneði Temsilciler Kurulu adýna MUSTAFA KEMAL Anadolu Ajansýnýn Kurulduðu ( ) Sivas Kadýnlar Derneðine gönderilen genelge telgrafý 13 Ankara: Tarihsiz. Alýndýðý yer: Yozgat: 9 Sivas Kadýnlar Derneðine Ýslamýn canevi olan Osmanlý Saltanatý merkezinin düþman iþgaline geçmesi, bütün ülke ve ulusumuzun en büyük tehlikeyle karþýlaþmasý sonucu olarak bütün Rumeli ve Anadolu nun giriþtiði ulusal ve kutsal savaþým sýrasýnda, Müslüman kiþilerin iç ve dýþ en doðru havadis ile aydýnlanmalarýnýn zorunlu bir gereksinme olduðu önemle göz önüne alýnmýþ, bunun sonucu, burada en yetkili kiþilerden oluþan bir özel kurul yönetiminde, (Anadolu Ajansý) adý altýnda bir kurum kurulmuþtur. Anadolu Ajansýnýn en hýzlý araçlarla vereceði havadis ve bilgi aslýnda, Temsilciler Kurulumuzun belgeli ve asýl kaynaklarýnýn sonucu olacaðý için, bu ajans bildirimlerinin oraca ve özellikle Müdafaai Hukuk örgütümüzce dahi seçilecek caddelere ve toplanýlacak yerlere asýlmasý, daðýtýmý, dahasý bucak ve köylere dek ulaþtýrýlmasý yolunda, olabildiðince çok yayýnlanabilmesi için ivedili düzenlemeler yapýlmasý, sonucundan da bilgi verilmesi önemle rica olunur (20) Temsilciler Kurulu adýna MUSTAFA KEMAL 16 Mustafa Kemal Paþa'nýn genelgesi dikkatle okununca görülmektedir ki istenen yalnýzca havadis deðildir; en doðru havadis üzerinde durulmaktadýr. Mustafa Kemal Paþa'nýn, Anadolu Ajansýnýn en hýzlý araçlarla vereceði havadis derken altýný çizdiði konu, haber ajanslarýnýn uymasý gereken evrensel ilkelerin de baþýnda gelmektedir: Bunlar, haber ajanslarýnýn doðru, tam ve objektif haberleri, hýz la iletme zorunluluðudur. Mustafa Kemal, Ajans ýn, en yetkili kiþilerden oluþan bir özel kurul yönetiminde kurulduðunu da kaydetmektedir. Ýlk Yayýn Anadolu Ajansý, ilk yayýnýný 12 Nisan 1920 tarihinde yaptý. AA'nýn Anadolu Halkýna Çaðrý niteliði taþýyan ilk yayýný þöyleydi: Devlet merkezimizin düþman iþgali altýna geçmesi üzerine, Anadolu ve Rumeli'nin Müdafaai Hukuk azim ve kararlýlýðý içinde yiðitçe harekete geçtiði þu sýralarda, din ve vatan kardeþlerimizin en doðru haber ve bilgiler alabilmelerini saðlamak için kurulan Anadolu Ajansý, bugünden itibaren göreve baþlýyor. Bugün alýnan haber ve bilgilerin oralarda da mümkün olduðu kadar fazla kimse tarafýndan okunup bilinmesi gereðini / Anadolu Ajansý

18 arz ve açýklamaya yer yoktur. Bu amaçla oralarda dahi özel örgütler meydana getirerek her gün vereceðimiz bilgilerin telgrafhane kapýlarýnda siyah levhalar üzerine yazýlmasý ve yeterli araç olan yerlerde basýlmasý, yayýmlanmasý ve daðýtýlmasý, nahiyelere ve hatta köylere kadar gönderilmesi hususlarýnýn yerine getirilmesini, hepinizin vatan ve millet sevgisinden ve yardýmlarýndan rica ederiz. Bu baþlangýçtan sonra, bugünkü son bilgiler aþaðýdadýr bölüm Yayýnda daha sonra dünyanýn çeþitli bölgelerindeki son siyasi geliþmeler hakkýnda kýsa bilgi sunulmaktaydý. Þirketleþme AA'nýn kurulmasýndan iki ay sonra, 7 Haziran 1920'de Matbuat ve Ýstihbarat Müdüriyeti Umumiyesi Yasasý çýkarýldý. 4 maddelik bu yasanýn 4'üncü maddesinde; Ajans Müdürü, bu genel müdürlük için öngörülen kadro cetvelinde gösterildi. 25 Aralýk 1920 tarihli yasada ise Matbuat Müdüriyeti Umumiyesi, Dýþiþleri Bakanlýðýna baðlandý. Anadolu Ajansýnýn hükümetin elinden çýkarak yavaþ yavaþ bir þirkete intikali 1924 yýlý bütçe yasasý görüþmelerinde gündeme geldi. 1 Mart 1925'te de Anadolu Ajansý Türk Anonim Þirketi kuruldu. Anadolu Ajansý, böylece genç Cumhuriyet in ilk özerk kuruluþu olma özelliðini de kazandý. Günümüzde AA Anadolu Ajansý, doðru, hýzlý ve tarafsýz habercilik ilkesini, ilk günkü heyecanla sürdürürken, teknolojik geliþmeleri de yakýndan izlemektedir. Büyük Millet Meclisi açýlmadan çalýþmalarýna baþlamasýyla genç Türk devletinin ilk ulusal kurumu olma özelliðini taþýyan Anadolu Ajansý, iþgal altýndaki bir ülkede, ulusal kurtuluþ mücadelesine omuz vererek, basit bir þapirograf makinesiyle baþlattýðý yayýnýný, bugün ayný heyecanla en ileri bilgisayar teknolojisiyle sürdürmektedir. Teleks kullanmaya 1940'lý yýllarda baþlayan, 1960'lý ve 1970'li yýllarda haber aðýný giderek geniþleten Anadolu Ajansý, 1986 yýlýnda bilgisayar çaðýna ilk adýmý attý. Günümüzde AA'nýn tüm yurt ve yurt dýþý temsilciliklerini kapsayan bilgisayar aðý, en yeni teknolojiyle hizmet sunmaktadýr. Habercilikte son yýllarda kaydedilen büyük geliþmeleri göz önünde bulunduran Anadolu Ajansý, 30 yýlý aþkýn süreyle hizmet verdiði Sýhhiye Hanýmeli Sokak'taki binasýndan, 1998 yýlýnýn þubat ayýnda Tandoðan'daki yeni hizmet binasýna taþýndý. Anadolu Ajansý, veri yayýncýlýðý adý verilen VBI sistemini de 1997 de devreye sokan Ajans, 2004 yýlýndan bu yana tamamen yerli olarak geliþtirilen Muhabirin El Kitabý / 17

19 18 yeni yazýlýmýný ve uydu teknolojisini kullanýyor. Yurt içi ve yurt dýþýnda ulaþmadýðý nokta kalmayan AA nýn doðrudan uydu hattý, hizmet sunumundaki teknik altyapýsýný daha hýzlý ve daha kaliteli hale getirdi. Yazýlý ve görsel basýnýn yaný sýra geliþen iletiþim teknolojisini dikkate alan AA, GSM þirketleri, internet kuruluþlarý, reklam ajanslarý ve borsa þirketlerine de hizmet vermeye baþladý. Anadolu Ajansý, yurtta ve yurt dýþýnda görev yapan bini aþkýn muhabiri ile genel bülten ve il bülteni olarak günlük bin beþyüzü aþkýn haber yayýmlamaktadýr. Fotoðraf hizmetinde dünya çapýnda en ileri teknolojiyi kullanan dört büyük ajanstan biri olan AA, bilgisayar sistemi ve uydu hattýyla her gün yüzlerce kaliteli fotoðrafý abonelerine ulaþtýrmaktadýr, ayný zamanda fotoðraf arþivi de abonelerin kullanýmýna açýktýr. Televizyonlar için hizmet veren görüntülü haberlerle AA logosunu Tv lerde daha sýk görme imkaný buluyoruz. Ýnternet üzerinden, uydu teknolojisi ve üç canlý yayýn aracý ile abonelere hizmet verilmektedir. Uluslararasý Ýþbirliði AP, Reuters, AFP, DPA gibi uluslararasý ajanslarýn yaný sýra yaklaþýk 100 ülkenin ulusal haber ajansýyla iþbirliði yapan Anadolu Ajansýna, bu kaynaklardan her gün binlerce haber akmaktadýr. Bu haberleri medyanýn hizmetine sunan Anadolu Ajansý, söz konusu yabancý ajanslara da Türkiye'deki geliþmeleri aktarmaktadýr. Anadolu Ajansý ayrýca Avrupa Ajanslar Birliði nin üyelerinden biridir. Akdeniz'i çevreleyen ülkeler haber ajanslarýnýn Akdeniz Haber Ajanslarý Birliði çatýsý altýnda birleþmesine de öncülük eden Anadolu Ajansý, daha sonra genç, kardeþ Türk cumhuriyetlerinin haber ajanslarýyla iþbirliði yaparak, Türkiye'nin sesini Orta Asya'ya ulaþtýrmak ve bu ülkelerdeki geliþmeleri, Batý medyasýna taþýmak amacýyla Türkçe Konuþan Ülkeler Haber Ajanslarý Birliði nin kurulmasýný saðlamýþtýr. Balkan Haber Ajanslarý Birliði, Ekonomik Ýþbirliði Örgütü Üyesi Ülkeler Haber Ajanslarý Birliði ve Karadeniz Ülkeleri Haber Ajanslarý Birliði nin kurucularý arasýnda olan AA, Asya-Pasifik Haber Ajanslarý Birliði'nin de üyesidir. Anadolu Ajansý, bir ilki gerçekleþtirerek Dünya Haber Ajanslarý Zirvesi ne ev sahipliði de yaptý Nisan 2003 te Ýstanbul da toplanan 58 haber ajansýndan 113 delegenin katýldýðý bu ilk zirvenin Sonuç Bildirgesi nde, haber ajanslarýnýn doðru, yansýz, yorumsuz haber akýþýný saðlamalarýnýn önündeki tüm yasal, teknik ve psikolojik engellerin kaldýrýlmasý istendi. Anadolu Ajansý, hem Anadolu insanýna hem de dünyaya Milli Mücadele'nin gerçeklerini anlatmak, aktarmak amacýyla 6 Nisan 1920 de ateþ altýnda baþladýðý haber yolculuðu nu, objektif ve hýzlý habercilik anlayýþýyla Türkiye Cumhuriyeti var oldukça sonsuza dek sürdürecektir. / Anadolu Ajansý

20 Kalite Politikasý 1. bölüm Anadolu Ajansý, 2002 yýlýnda Türk Standardlarý Enstitüsünden ISO Kalite Belgesi aldý. TSE den kalite belgesi alan ilk iletiþim kuruluþu olan AA nýn kamuoyuna ve abonelerine olan sorumluluðu böylelikle daha da arttý. AA çalýþanlarý, bu sorumluluk bilinciyle en kaliteli hizmeti, en iyi þekilde sunmak için tüm çabasýný göstermektedir. KALÝTE POLÝTÝKAMIZ, ANADOLU AJANSINDA ÇALIÞMAKTAN MUTLULUK DUYAN, KONUSUNDA BÝLGÝLÝ PERSONELLE HER TÜRLÜ HABERCÝLÝK HÝZMETÝNÝ, DOÐRU, TARAFSIZ VE HIZLI BÝÇÝMDE ABONELERE SUNMAK; ÇALIÞMALARIN, GÜNÜMÜZÜN HIZLA DEÐÝÞEN ÞARTLARINA VE GELÝÞEN TEKNOLOJÝYE PARALEL OLARAK, KALÝTE YÖNETÝM SÝSTEMÝNE UYGUN, VERÝMLÝ VE ETKÝN YÜRÜTÜLMESÝNÝ SAÐLAMAK; HÝZMET ALANLARIN VE ÇALIÞANLARIN MEMNUNÝYETÝNÝ ARTIRMAK; SÜREKLÝ ÝYÝLEÞTÝRMEYÝ GERÇEKLEÞTÝRMEKTÝR. Yönetim Þemasý YÖNETÝM KURULU GENEL MÜDÜR DANIÞMANLAR GENEL MÜDÜR YARDIMCILARI MALÝ VE ÝDARÝ ÝÞLER DAÝRE BAÞKANLIÐI HABER YAYIN DAÝRE BAÞKANLIÐI ÝLETÝÞÝM DAÝRE BAÞKANLIÐI Muhasebe Müdürlüðü Abone ve Pazarlama Müdürlüðü Personel Þefliði Ambar ve Arþiv Þefliði Ýdari Ýþler Þefliði Ulaþtýrma Þefliði Özel Koruma ve Güvenlik Þefliði Ýç Haberler Müdürlüðü Parlamento Haberleri Müdürlüðü Dýþ Haberler Müdürlüðü Dýþ Yayýnlar Müdürlüðü Ekonomi Haberleri Müdürlüðü Yurt Haberleri Müdürlüðü Spor Haberleri Müdürlüðü Özel Bülten Müdürlüðü Fotoðraf Haberleri Müdürlüðü Görüntülü Haber Müdürlüðü Haber Deðerlendirme Müdürlüðü Haber Yayýn Müdürlüðü Teknik Müdürlük Muhabirin El Kitabý / 19

21 20 Basýn Meslek Ýlkeleri Anadolu Ajansý muhabirleri, "Basýn Meslek Ýlkeleri"nin gazetecilik yaþamlarýnýn ayrýlmaz bir parçasý olduðu bilinciyle hareket ederler. AA'da yeni çalýþmaya baþlayan muhabirler de bu ilkelerin, mesleklerine, haberlerine ve kendilerine olan saygýyý artýracaðýný göz önünde bulundurmalýdýrlar. Anadolu Ajansýnýn da Yüksek Kurul üyesi olduðu Basýn Konseyince ilan edilen "Basýn Meslek Ýlkeleri" þöyle: Kanun koyucunun veya öteki kurum ve kiþilerin, iletiþim özgürlüðünü kýsýtlamalarýna, her zaman ve her yerde karþý çýkacaðýmýza kendi özgür irademizle söz vererek; Ýletiþim Özgürlüðünü, Halkýn Gerçekleri Öðrenme Hakký'nýn bir aracý sayarak; Gazetecilikte temel iþlevin, gerçekleri bulup bozmadan, abartmadan kamuoyuna yansýtmak olduðunu göz önünde tutarak; Basýn Konseyinin kendi çalýþmalarý üzerinde hiçbir dýþ müdahaleye izin vermeme kararlýlýðýný vurgulayarak; Yukarýdaki bölümü de içeren Basýn Meslek Ýlkeleri'ne uymayý, sözünü ettiðimiz temel inançlarýmýzýn bir gereði saydýðýmýzý, kamuoyu önünde açýklarýz. 1- Yayýnlarda hiç kimse; ýrký, cinsiyeti, yaþý, saðlýðý, bedensel özrü, sosyal düzeyi ve dini inançlarý nedeniyle kýnanamaz, aþaðýlanamaz. 2- Düþünce, vicdan ve ifade özgürlüðünü sýnýrlayýcý; genel ahlak anlayýþýný, din duygularýný, aile kurumunun temel dayanaklarýný sarsýcý ya da incitici yayýn yapýlamaz. 3- Kamusal bir görev olan gazetecilik, ahlaka aykýrý özel amaç ve çýkarlara alet edilemez. 4- Kiþileri ve kuruluþlarý, eleþtiri sýnýrlarýnýn ötesinde küçük düþüren, aþaðýlayan veya iftira niteliði taþýyan ifadelere yer verilemez. 5- Kiþilerin özel yaþamý, kamu çýkarlarýnýn gerektirdiði durumlar dýþýnda, yayýn konusu olamaz. 6- Soruþturulmasý gazetecilik olanaklarý içinde bulunan haberler, soruþturulmaksýzýn veya doðruluðuna emin olmaksýzýn yayýnlanamaz. 7- Saklý kalmasý kaydýyla verilen bilgiler, kamu yararý ciddi bir biçimde gerektirmedikçe yayýnlanamaz. 8- Bir basýn organýnýn daðýtým süreci tamamlanmadan o basýn organýnýn özel çabalarla gerçekleþtirdiði ürün, bir baþka basýn organý tarafýndan kendi ürünüymüþ gibi kamuoyuna sunulamaz. Ajanslardan alýnan özel ürünlerin kaynaðýnýn belirtilmesine özen gösterilir. 9- Suçlu olduðu yargý kararýyla belirlenmedikçe hiç kimse "suçlu" ilan edilemez. / Anadolu Ajansý

22 10- Yasalarýn suç saydýðý eylemler, gerçek olduðuna inandýrýcý makul nedenler bulunmadýkça kimseye atfedilemez. 11- Gazeteci, kaynaklarýnýn gizliliðini korur. Kaynaðýn kamuoyunu kiþisel, siyasal ekonomik vb. nedenlerle yanýltmayý amaçladýðý haller bunun dýþýndadýr. 12- Gazeteci görevini, taþýdýðý sýfatýn saygýnlýðýna gölge düþürebilecek yöntem ve tutumlarla yapmaktan sakýnýr. 13- Þiddet ve zorbalýðý özendirici, insani deðerleri incitici yayýn yapmaktan kaçýnýlýr. 14- Ýlan ve reklam niteliðindeki yayýnlarýn bu nitelikleri, tereddüde yer býrakmayacak þekilde belirtilir. 15- Yayýn tarihi için konulan zaman kaydýna saygý gösterilir. 16- Basýn organlarý, yanlýþ yayýnlardan kaynaklanan cevap ve tekzip hakkýna saygý duyarlar. 1. bölüm Muhabirin El Kitabý / 21

23

24 2.bölüm MUHABÝR HABER HABER TOPLAMAK HABER KAYNAKLARI PROTOKOL LÝSTESÝ YÜRÜTME VE YARGIDA ÖNEMLÝ KURUMLAR VE GÖREVLERÝ YARGIDA BAZI KAVRAMLAR HABER YAZARKEN ÖRNEKLERLE HABER YAZIMI SICAK GELÝÞMELERDE ÝLK FLAÞ BAÞLIK ÝLK PARAGRAF HABER METNÝ ÝLK HABERDEN SONRA GELÝÞMELERÝN ÝZLENMESÝ TRAFÝK KAZASI POLÝS-ADLÝYE AFET-YANGIN KÜLTÜR SANAT MAGAZÝN RÖPORTAJ BASIN TOPLANTISI BUNLARA DÝKKAT DÜZELTME, DERLEME VE ÝPTAL

25 24 / Anadolu Ajansý

26 Muhabir 2. bölüm Muhabir haber için gereken unsurlarý toplayan, gerektiðinde fotoðraf ve görüntü çeken, bunlarý uygun formlara getirip ileten kiþidir. -Muhabir sürekli olarak kendisini yetiþtirip, donanýmlarýný güçlendirmelidir. - Muhabir, yazdýðý haberin unsurlarýný mutlaka kendisi öðrenmelidir. - Muhabir, yazdýðý bir haberin nasýl yayýmlandýðýný izlemeli, özeleþtiriyi de göz önünde tutarak deðerlendirmelidir. -Haberi atlamak pahasýna da olsa muhabir kendisinin birinci elden bilgilenmediði hiçbir konuyu haberleþtirmemeli, ancak duyumlarýný haberleþtirmek için sonuna kadar çabalamalýdýr. -''Uzmanlýk alaným'' sözü, günümüzde muhabirin diðer tüm alanlardan kendisini yalýtmasý gibi bir ilgisizliði de beraberinde getirmiþtir. Muhabir her alandan haber yapma yarýþý için deðil ama kendi bilgi donanýmýný geniþletmek için baktýðý alanlar dýþýnda kalanlarý da gazeteci gözüyle izlemelidir. -Muhabir, haber kaynaklarý ile yalnýzca telefonla ya da yalnýzca gerek duyduðunda deðil; hatýr sormak, özel gün kutlamalarý, kurumuna davet gibi insani iliþkiler çerçevesinde de diyalog kurabilmelidir. Bu tutum, en azýndan haber kaynaðýnda kendisini ''ihtiyaç halinde kullanýlan'' araç olarak görüldüðü kaygýsý oluþturmaz. Ancak, samimiyet hiçbir zaman, muhabiri dikkate almamaya kadar gidecek düzey düþüklüðüne sürüklenmemelidir. -Muhabir, kelime daðarcýðý ve anlatým becerisini geliþtirmek, dolayýsýyla haber diline hakim olabilmek için mutlaka edebiyatýn deðiþik dallarýna ait eserleri günde birkaç sayfa bile olsa okumayý alýþkanlýk haline getirmelidir. -Meslekte zamanla ortaya çýkabilecek "körleþme" ve ilgi eksikliðini azaltmak için muhabirin, kendi ilgi alanýnda olmasa bile resepsiyon, davet, toplantý gibi etkinliklere fýrsat buldukça katýlmasý, yeni yüzler tanýmasý, deðiþik konularda bilgilenmesi, sosyal çevreyi geniþletmesi açýsýndan yararlý olacaktýr. -Muhabir, temizlik, giyim kuþam, alýþkanlýklarýndan, baþkalarýyla iliþkilerine kadar kýsaca tüm kiþiliðiyle ''takdir'' edilebilir olmalýdýr. -Muhabir, görevli olarak bulunduðu yerde hal ve hareketlerine özen göstermeli, haber kaynaðýný rahatsýz edici davranýþlardan kaçýnmalýdýr. Bir görüþme veya röportaj anýnda karþýsýndaki kiþinin dikkatini daðýtýcý hareketler yapmamalýdýr. Söz gelimi kaynak kiþi konuþurken muhabir ilgisiz davranmamalý, dikkat çekici biçimde kayýt aygýtý veya kalemle oynamamalý, görüþülen kiþinin sözü bitmeden mikrofon veya kayýt aygýtýný almaya çalýþmamalý, genel olarak bulunulan ortamý ve öteki kiþileri rahatsýz edici davranýþlardan uzak durmalýdýr. Çevresindekilere karþý kaba davranýþlardan ve küfür gibi algýlanabilecek tavýr ve sözcüklerden kesinlikle kaçýnmalýdýr. Muhabirin El Kitabý / 25

27 26 Haber Haber duyarlýlýðý ya da habere duyarlýlýk... Birbirine koþut bu iki kavram, gazeteciliðin özelliklerinin baþýnda gelir. Biz muhabirler, aslýnda neyin peþinde olduðumuzu çok iyi biliyoruz: Haber. Peki, bu sürekli peþinde koþtuðumuz, kovaladýðýmýz þey ne? Haber, öncelikle yeni ortaya çýkan bir olayýn, geliþmenin, uzman ellerden kamuoyuna yansýtýlmasýdýr. Haberin bu özelliði süregelen bir olayýn, olgunun ortaya çýkan yeni bir unsuru da olabilir. Kamuoyuna doðru ve gerçek biçimde yansýtýlmasý gereken haber, toplumsal bir iþleve sahiptir. Bu özelliðinden ötürü haberin doðru, gerçek bilgiye dayanmasý ve objektif bir bakýþ açýsýyla yazýlmasý önemlidir. Biz muhabirler, bunlarý kavrayarak yazdýðýmýz haberin, geneli ilgilendirmesini ya da geneli ilgilendirecek bir özel durumun öne çýkarýlmasýný, toplumda merak uyandýrmasýný da göz önünde bulundururuz. En önemlisi, yazacaðýmýz haberin, günün tarihinde iz býrakacak, özel bir bilgi içerdiðini de unutmamalýyýz. Anadolu Ajansýnýn birinci elden habere ulaþan elemanlarý olan sizler, toplumu (bulunduðunuz yöreyi) ilgilendirecek, merak uyandýracak, doðru ve gerçek bilgiye dayanan, tarafsýz bakýþ açýsýyla yazdýðýnýz haberleri, hýzla haber merkezimize ulaþtýrabilmelisiniz. Haber, öncelikle anlaþýlýr olmalýdýr. Haber metni, ilk paragraftan itibaren okuyaný etkilemeli ve bu ilk paragraf haberin içeriðini yansýtmalýdýr. Bunun saðlanabilmesinin tek yolu da haberlerde artýk son derece iyi bilinmesi gereken 5 N, 1 K : Ne, Nerede, Ne Zaman, Neden, Nasýl, Kim kuralýna uymaktan geçer. Bu kurala uyulan haberlerin, temel unsurlar gözetilerek, mümkün olduðunca kýsa ve öz yazýlmasý gerektiði de göz önünde bulundurulmalýdýr. Haberlere çok uzun baþlýklar atýlmamalý, ancak baþlýðýn haberin okunmasýný saðlamasýna ve içeriðini yansýtmasýna dikkat edilmelidir. Ýkinci paragrafa özne ile baþlandýðýnda haberin daha kolay yazýldýðý görülecektir. Habere zamanla girilmemeli ve paragraflarýn da tarihle baþlamamasýna özen gösterilmelidir. Haberin dili de anlaþýlýrlýk bakýmýndan büyük önem taþýmaktadýr. Bu yüzden Türkçenin doðru kullanýlmasý, Türkçenin kurallarýna uyulmasý, haberin anlaþýlýrlýðýna katký saðlayacaktýr. (Bakýnýz: Türk Dil Kurumunun Güncel Türkçe Sözlük ve Yazým Kýlavuzu.) Kýsaltmalarýn, haberde ilk geçtiði yerde bir kez açýk yazýlmasý da önemlidir. (Bakýnýz TDK Yazým Kýlavuzu Kurallar bölümü.) HABER TOPLAMAK Muhabirler, bulunduklarý yerde Ajansýn adeta gözü kulaðýdýrlar. Sizin yörenizde kanýksadýðýnýz, sýradan gördüðünüz bir olay, çok güzel bir anlatýmla ülke kamuoyunun dikkatini çekebilecek habere dönüþebilir. / Anadolu Ajansý

28 Söz gelimi "bir köyde çoban çalýþtýrmak için sýnav yapýlacaðý" yönünde, bölgesinden merkeze geçilen beþ altý satýrlýk, yalnýzca o yöreyi ilgilendiren bir haber; "sýnavda neler sorulacaðý, ne gibi nitelikler arandýðý, kaç baþvuru yapýldýðý, ne kadar ücret ödeneceði" gibi esprili unsurlar eklendikten sonra yayýna verilince "Çoban Seçme Sýnavý" baþlýðý altýnda, bir hafta boyunca gündemde kalabilmiþtir. Çevrenizdeki tarým, eðitim, erozyon, çevre kirliliði, tarihi, arkeolojik kazý, hayvan türleri vb. herhangi bir konudaki bilimsel araþtýrma; baþlatýlmasý, aþamalarý ve sonuçlarý bakýmýndan haber konusu yapýlabilir. Çok sayýda uygarlýðýn izlerini taþýyan Türkiye'de yerel muhabirlik yapmak, bambaþka bir ayrýcalýktýr aslýnda. Bölgenizdeki kazýlar, arkeolojik çalýþmalar, her zaman haber kaynaðýnýzdýr. "Zeugma ve Hasankeyf" örneklerinin hem Türk hem de dünya kamuoyunu ne denli ilgilendirdiði gözlerden uzak tutulmamalýdýr. Gazeteci neyi, nerede, ne zaman ve nasýl bulabileceðini bilmeli; bilgiyi alabileceði kaynaðý, eldeki verileri en iyi þekilde deðerlendirebilmelidir. Gazeteci iyi bir gözlemci olmalýdýr. Çevresindeki olaylarý ve yaþanan geliþmeleri yakýndan izlemesi gerekir. Bütün bunlar zor ama zevkli bir uðraþtýr. Bazen yaþanan geliþme ya da olay, yerinde izlenerek ayrýntýlara ulaþýlabilir. Haber olabilecek olay ve geliþmeler, bir baþkasý, yani haber kaynaðý tarafýndan ulaþtýrýlýr. Haber kaynaðý bir kiþi olabileceði gibi bir geliþme, duyum, araþtýrma, belge, söyleþideki ayrýntý, bir haber ya da ilan olabilir. Gazeteci, bunlarýn ayrýntýlarýna inerek, haberi geliþtirmek zorundadýr. Ayrýca, bölgede düzenlenecek bir toplantý, festival ya da baþka etkinlikler, programý belli olmasý durumunda, on beþ yirmi gün önceden duyuru niteliðinde bir haber yapýlabilir. Ancak bu haberin birkaç gün öncesinde yinelenmesi, bir gün önce de gündem maddesi olarak merkeze geçilmesi gerekir. Bu tür duyurusu verilen haberlerin aþamalarý da aksatýlmadan izlenmelidir. Görev yapýlan yerde ya da çevrede duyulan olaylar ve geliþmeler, araþtýrýlmasý gereken konulardýr. 2. bölüm Önemli olaylar ve geliþmelerden bazýlarý þöyle sýralanabilir: -Can kaybýna yol açan ya da büyük hasara neden olan doðal afetler. -Ölümlü ya da çok sayýda yaralýnýn bulunduðu; ilginç ya da kamuoyunda tanýnan birinin içinde bulunduðu trafik ve benzeri kazalar. -Ölümle sonuçlansýn ya da sonuçlanmasýn uçak, tren ve denizdeki kazalar ve bunlara yönelik kaçýrma giriþimleri ya da benzeri geliþmeler. -Büyük miktarlý kaçakçýlýk veya benzeri olaylar. -Öðrenci olaylarý, spor karþýlaþmalarý ve sonrasýndaki panik ve benzeri geliþmeler, aþiret kavgalarý, kan davasý, toplu sýnýr geçme giriþimleri, silahlý çatýþmalar. -Terör olaylarý. -Orman yangýnlarý, büyük yangýnlar. -Cinayetler. -Toplumsal güvenliðe yönelik olaylar ve ilginç ayrýntýlarý. Muhabirin El Kitabý / 27

29 28 -Gösteri ve benzeri toplumsal olaylar. -Ulusal ve uluslararasý kamuoyunu ilgilendiren olaylar ve benzerleri. -Toplum saðlýðýný tehdit eden olaylar. -Doðal güzelliklere ve deðerlere zarar veren olumsuzluklarý önlemeye, çevre deðerlerini korumaya yönelik çalýþmalar. HABER KAYNAKLARI Günümüzde haberler deðiþik kiþi, kurum ve kuruluþlardan çeþitli yollarla edinilmektedir. Gazetecinin araþtýrmacý yönü ve çaðdaþ geliþmeler, haber kaynaklarýna her gün yenilerinin eklenmesini saðlamaktadýr. Araþtýran, kendisini geliþtiren, geliþme ve oluþumlarý izleyen gazeteci, kiþisel birikimi ve deðiþik bakýþ açýsýyla kendi haber kaynaklarýný yine kendisi geliþtirecektir. Haber kaynaklarýndaki kiþilerle kurulacak dostluk, iletiþim ve saygýnlýk da ayrý bir önem taþýmaktadýr. Çaðdaþ gazetecilikle haberler, çeþitli kurum, kuruluþlardan çeþitli yollara baþvurularak toplanmaktadýr. Ýnsanoðlunun deðiþen ilgisi ve meraký dolayýsýyla haber olabilecek konular kendi aralarýnda da deðiþime uðramakta, þekil almaktadýrlar. Haber konularýnýn çeþitlenmesiyle daha önce haber kaynaðý olarak düþünülmeyen kurum ve kuruluþlar ve örgütlere de baþvurulmaktadýr. Söz gelimi uzay çalýþmalarý, çevre, hava ve deniz kirliliði vs. gibi. Muhabirler, kendi aralarýnda uzmanlaþmaktadýrlar. Bu yönden, izledikleri haber bakýmýndan haber kaynaklarý çok çeþitli ve daðýnýk deðildir. Yalnýz haber kaynaklarý yönünden gazetecilerin uzmanlýklarýna göre olasý haber kaynaklarýný baþkent ve kente göre deðerlendirmek de gerekebilir. Bu deðerlendirme yaygýn ve yerel düzeydeki haber kaynaklarýnýn neler olduðunu bize gösterebilmektedir. Baþkent için ilk akla gelen haber kaynaklarýný þöyle sýralanabilir: - Cumhurbaþkanlýðý, - Parlamento, - Baþbakanlýk ve bakanlýklar, - Siyasal partiler ve sendikalar, - Polis ve jandarma örgütü, - Silahlý Kuvvetler, - Ýktisat, ticaret ve sanayi odalarý, - Sanat ve eðlence yerleri, - Eðitim kurumlarý, - Özel sektör. Özellikle az sayýda haber çýkarabilmekten yakýnan ve bölgesinde kaydadeðer geliþme ya da konu bulamamanýn sýkýntýsýný çektiðini dile getiren muhabir arkadaþlarýmýz için sürekli iliþkide bulunulabilecek haber kaynaklarý konusunda bir çizelge þöyle olabilir: / Anadolu Ajansý

30 Valilik ve Kaymakamlýk 2. bölüm -Encümen toplantýlarý, yýllýk yatýrýmlar, Sosyal Yardýmlaþma ve Dayanýþma Vakfý çalýþmalarý, Özel Ýdare Müdürlüðü yatýrýmlarý ve çalýþmalarý, vali ve kaymakamlarýn temas ve incelemeleri, -Bakan, siyasi parti liderleri ve üst düzey yöneticilerin bölgeye ziyaretleri, Belediye -Yýllýk yatýrýmlar, su, kanalizasyon, ekmek fabrikasý, çöp toplama, saðlýk, toplu taþýmacýlýk, park, bahçe, oyun ve spor alanlarý konularýndaki çalýþmalar. Bütçeleri, personel hareketleri, gelir ve giderleri, Ýller Bankasý kesintileri, devam eden ya da tamamlanmayan yatýrýmlar, uzun vadeli projeler, -Su tahsilatý, kaçak kullaným, birikmiþ alacaklarýn toplamý. Yatýrýmcý Kurumlar ve Ýlgi Alanlarý -DSÝ, Bayýndýrlýk, Karayollarý, TEDAÞ gibi kurumlarýn yýllýk yatýrýmlarý, faaliyetleri, susuz, yolsuz ve elektriksiz köyler. -Kaçak elektrik kullanýmý, cezalar, abone sayýsý. Adliye, Polis, Jandarma -Ýlginç davalar ve karar duruþmalarý, Adliyedeki durum, sýkýntýlar deðerlendirilebilir. -Emniyet ve jandarmanýn tüm birimlerinden (terörle mücadele, mali, narkotik, cinayet, gasp, hýrsýzlýk, pasaport þubesi gibi) haber yapýlabilir. Trafik denetleme çalýþmalarý, operasyonlar, gözaltýlar, trafik kazalarý, cinayet, uyuþturucu, tarihi eser kaçakçýlýðý, sahte para basma ve piyasaya sürme olaylarý... -Jandarmanýn ayný yöndeki çalýþmalarý. Saðlýk Müdürlüðü -Saðlýk taramalarý, aþý kampanyalarý, il genelinde personel durumu, doktor, araç gereç eksikleri, hastane ve saðlýk ocaðý konularý takip edilebilir. Eksiklikler nedeniyle hizmet verilmeyen birimler haberleþtirilebilir. -Salgýn ve ilginç hastalýklar dikkatle izlenmelidir. Hastaneler -Hastanelerden haberler, doktor, araç gereç sýkýntýsý, baþarýlý týbbi operasyonlar, ilk kez yapýlan ameliyatlar, hatalý uygulamalar sonucu sakatlýklar ve ölümler. Muhabirin El Kitabý / 29

31 30 Defterdarlýk -Vergi rekortmenleri, mükellef sayýsý, tahakkuk ve tahsilat oranlarý, Orman Bölge Müdürlüðü -Yýlda kesilen aðaç miktarý, aðaçlarýn cinsi, -Yangýnlarda tahrip olan orman alaný miktarý, yangýnlara karþý önlemler, aðaçlandýrma çalýþmalarý, orman köylülerine yönelik uygulamalar, orman iþletmesine ait itfaiye, varsa helikopter ve uçak durumu. Meteoroloji -Yaðýþlý, karlý, fýrtýnalý günlerde hava durumu, yaþanan afetler, verdiði zararlar ve bunlara karþý alýnan önlemler. Kültür ve Turizm Müdürlüðü -Günlük, haftalýk, ve aylýk etkinlikler, panel, konferans ve konserler, resim þiir yarýþmalarý. -Restorasyonlar, kazýlar, araþtýrma çalýþmalarý. -Turistik, tarihi ve kültürel mekanlardan özel haberler. Ören yerlerinin durumlarý, ziyaret eden yabancý ve yerli turist sayýlarý. -Tarihi cami, kilise ve benzeri yerlerden fotoðraflý haberler. Tarým Müdürlüðü -Müdürlüðün faaliyetleri, tohum gübre daðýtýmý, destekleme primi ödemeleri gibi kaynak daðýtýmlarýnýn durumu, -Çiftçilerin sorunlarý, çiftçi ve köylüye yönelik eðitim çalýþmalarý, hayvancýlýk faaliyetleri, hastalýklar, karantina, aþýlama çalýþmalarý ve önlemler, bahçecilik, baðcýlýk, seracýlýk çalýþmalarý, -Tarým alanýnda yeni baþlatýlan uygulamalar. Milli Eðitim -Milli Eðitim Müdürlüðünün etkinlikleri, personel ve öðretmen durumlarý, bina ve derslikler, projeler. Gümrük -Gümrük müdürlüklerinin faaliyetleri, uygulamaya konulan kararlarýn etkileri, -Ýthalat ihracat miktarlarý, giriþ-çýkýþ iþlemleri, önceki dönemlerle karþýlaþtýrýlmasý, mal bazýnda deðerlendirmeler, firmalarýn durumlarý, yeni pazar arayýþlarý, yaþanan sýkýntýlar ve çözümü için yapýlanlar, -Gümrük alanlarýnda düzenlemeler, yatýrýmlar, projeler. Diðer Ýl Müdürlükleri ve faaliyetleri / Anadolu Ajansý

32 Protokol Listesi 2. bölüm Baþkent için ç Cumhurbaþkaný ç TBMM Baþkaný ç Baþbakan ç Genelkurmay Baþkaný ç Anamuhalefet Partisi Genel Baþkaný ç Eski cumhurbaþkanlarý ç Anayasa Mahkemesi Baþkaný ç Yargýtay Birinci Baþkaný ç Danýþtay Baþkaný ç Bakanlar Kurulu üyeleri ç Kuvvet komutanlarý ç Orgeneraller ve oramiraller ç YÖK Baþkaný ç TBMM baþkanvekilleri ç TBMM de grubu bulunan siyasi partilerin genel baþkanlarý ç TBMM katip üyeleri ve idari amirler ç TBMM'de temsil edilen siyasi partilerin genel baþkanlarý ç TBMM'deki siyasi partilerin grup baþkanlarý ve baþkan vekilleri ç TBMM'de grubu bulunan siyasi partilerin genel baþkan yardýmcýlarý ç TBMM'de grubu bulunan siyasi partilerin genel sekreterleri ç TBMM üyeleri ç Sayýþtay Baþkaný ç Yargýtay Cumhuriyet Baþsavcýsý ç Danýþtay Baþsavcýsý ç Anayasa Mahkemesi Baþkan Vekili ç Uyuþmazlýk Mahkemesi Baþkaný ç Anayasa Mahkemesi üyeleri ç Yargýtay Birinci Baþkan vekilleri ç Danýþtay Baþkan vekilleri ç Hakimler ve Savcýlar Yüksek Kurulu Baþkan Vekili ç Yargýtay Cumhuriyet Baþsavcý Vekili ç Yüksek Seçim Kurulu Baþkaný ç Yüksek Hakem Kurulu Baþkaný ç Cumhurbaþkaný Genel Sekreteri ç Baþbakanlýk Müsteþarý ç Devlet Denetleme Kurulu Baþkaný ç Ankara Valisi ç Yükseköðretim Kurulu Üyeleri Muhabirin El Kitabý / 31

33 32 / Anadolu Ajansý ç Ankara'daki üniversitelerin rektörleri ç Ankara Garnizon Komutaný ç Ankara Belediye Baþkaný ç Korgeneraller ve koramiraller ç Bakanlýk müsteþarlarý ç Baþbakanlýða ve bakanlýklara baðlý müsteþarlar ç Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurulu Baþkaný ç Radyo Televizyon Yüksek Kurulu Baþkaný ç Türkiye Bilimler Akademisi Baþkaný ç Merkez Bankasý Baþkaný ç Rekabet Kurulu Baþkaný ç Baþbakanlýk Özelleþtirme Ýdaresi Baþkaný ç Sermaye Piyasasý Kurulu Baþkaný ç TBMM Genel Sekreteri ç Diyanet Ýþleri Baþkaný ç Cumhurbaþkanlýðý Genel Sekreter Yardýmcýlarý ç Yüksek Denetleme Kurulu Baþkaný ç Tümgeneraller ve tümamiraller ç Baþbakanlýk ve baþbakan müsteþar yardýmcýlarý ç Yargýtay daire baþkanlarý ve üyeler ç Danýþtay daire baþkanlarý ve üyeler ç Sayýþtay daire baþkanlarý ve üyeler ç Devlet Personel Baþkaný ç Türkiye Atom Enerjisi Kurumu Baþkaný ç TÜBÝTAK Baþkaný ç Ankara'daki üniversitelerin rektör yardýmcýlarý ç Yüksek Seçim Kurulu üyeleri ç Merkezde görevli Türk büyükelçileri ç Merkezde görevli valiler ç Devlet Denetleme Kurulu üyeleri ç Tuðgeneraller ve tuðamiraller ç Yüksek Denetleme Kurulu üyeleri ç YÖK Genel Sekreteri ç Türkiye Ýstatistik Kurum Baþkaný ç Basýn Yayýn ve Enformasyon Genel Müdürü ç Anadolu Ajansý Genel Müdürü ç TRT Genel Müdürü ç Devlet Meteoroloji Ýþleri Genel Müdürü ç Vakýflar Genel Müdürü ç Tapu ve Kadastro Genel Müdürü ç Türkiye Orta Doðu Amme Ýdaresi Enstitüsü Genel Müdürü ç Baþbakanlýk ve bakanlýklar genel müdürleri ç Ankara'daki fakültelerin dekanlarý ve yardýmcýlarý ç Ankara'daki kamu kurumu niteliðindeki meslek kuruluþlarý baþkanlarý ç Sivil ve askeri dernek kurulu baþkanlarý.

34 Ýl ve Ýlçeler Ýçin 2. bölüm ç Vali ç TBMM üyeleri ç Ýl ya da ilçenin en büyük komutaný, general ve amiraller, garnizon komutaný ç Belediye baþkaný, büyükþehirlerin genel törenleri dýþýnda özellikle ilçelerde yapýlan törenlerde, büyükþehir belediye baþkanýndan sonra ilçe belediye baþkaný ç Cumhuriyet Baþsavcýsý, Adli Yargý Adalet Komisyonu Baþkaný, Devlet Güvenlik Mahkemesi Baþkaný, Bölge Ýdare Mahkemesi Baþkaný ç Üniversite Rektörleri, Baro Baþkaný ç Rektör yardýmcýlarý, fakülte dekanlarý, enstitü ve yüksekokul müdürleri ç Genel ve katma bütçeli kuruluþlarýn genel müdürleri ç Garnizon komutanýnca tespit edilecek silahlý kuvvetler mensuplarý ç Vali yardýmcýlarý, il emniyet müdürleri, büyükþehir belediye sýnýrlarý içindeki ilçe kaymakamlarý ile ilçe belediye baþkanlarý ç Hakimler, savcý yardýmcýlarý, noter odasý baþkaný ile iktidar partisi, anamuhalefet partisi ve TBMM'de grubu bulunan diðer partilerin (alfabetik sýraya göre) il baþkanlarý ç Dekan yardýmcýlarý, enstitü ve yüksekokul müdür yardýmcýlarý ile üniversitelerce belirlenecek diðer öðretim üyeleri ç Bakanlýk müfettiþleri, hesap uzmanlarý, Sayýþtay denetçileri ç Bakanlar Kurulu kararýndaki imza sýrasýna göre bakanlýklarýn il teþkilatýndaki amir, baþkan ve müdürleri, il milli eðitim müdürlüðüne belirlenecek orta öðretim ve temel eðitim okul müdürleri ile öðretmenler ç Genel müdürlük ve bölge müfettiþleri ç Resmi bankalarýn müdürleri, KÝT ve TRT üst yöneticileri ç TBMM'de grubu bulunmayan siyasi partilerin il baþkanlarý (alfabetik sýraya göre) ç Ýl genel meclisi ve belediye meclis üyeleri ç O yerdeki mesleki kuruluþlar ve en fazla üyeye sahip basýn kuruluþunun temsilcileri ç Özel banka müdürleri ç Kamu yararýna çalýþan dernek baþkanlarý Muhabirin El Kitabý / 33

35 YÜRÜTME VE YARGIDA ÖNEMLÝ KURUMLAR VE GÖREVLERÝ Cumhurbaþkaný Bakanlar Kurulu Milli Güvenlik Kurulu Anayasa Mahkemesi Yargýtay Danýþtay Askeri Yargýtay Uyuþmazlýk Mahkemesi : Devletin baþýdýr. Türkiye Cumhuriyeti'ni ve Türk milletinin birliðini temsil eder. Anayasa'nýn uygulanmasýný, devlet organlarýnýn düzenli ve uyumlu çalýþmasýný gözetir. TBMM'yi gerektiðinde toplantýya çaðýrmak, kanunlarý yayýmlamak, yayýmlanmasýný uygun görmediði kanunlarý tekrar görüþülmek üzere TBMM'ye geri göndermek, anayasa deðiþikliklerine iliþkin kanunlarý gerekli gördüðünde halkoyuna sunmak, kanunlarýn, kanun hükmündeki kararnamelerin, TBMM iç tüzüðünün anayasaya aykýrý olduklarý gerekçesiyle Anayasa Mahkemesi'ne iptal davasý açmak, TBMM seçimlerinin yenilenmesine karar vermek, Baþbakaný atamak ve istifasýný kabul etmek, Baþbakanýn teklifi üzerine Bakanlarý atamak ve görevlerine son vermek, gerekli gördüðü hallerde Bakanlar Kurulu'na baþkanlýk etmek, Milli Güvenlik Kurulu'na baþkanlýk etmek, baþkanlýðýnda toplanan Bakanlar Kurulu kararýyla sýkýyönetim ve olaðanüstü hal ilan etmek yetkilerine sahiptir. Baþkomutanlýk, TBMM'nin manevi varlýðýndan ayrýlamaz ve Cumhurbaþkaný tarafýndan temsil olunur. Savaþta baþkomutanlýk görevlerini Cumhurbaþkanlýðý namýna, Silahlý Kuvvetler'in komutaný olan Genelkurmay Baþkaný yerine getirir. : Baþbakan ve Bakanlardan oluþur. Baþbakan, Cumhurbaþkanýnca TBMM üyeleri arasýndan atanýr. Bakanlar, TBMM üyeleri veya milletvekili seçilme yeterliliðine sahip olanlar arasýndan Baþbakanca seçilir ve Cumhurbaþkanýnca atanýr. : Cumhurbaþkaný'nýn baþkanlýðýnda Baþbakan, Genelkurmay Baþkaný, Baþbakan Yardýmcýlarý, Adalet, Milli Savunma, Ýçiþleri, Dýþiþleri Bakanlarý, Kuvvet Komutanlarý ve Jandarma Genel Komutaný'ndan oluþur. MGK, devletin milli güvenlik siyasetinin tayini, tespiti ve uygulanmasýyla ilgili alýnan tavsiye kararlarý ve gerekli koordinasyonun saðlanmasý konusundaki görüþlerini Bakanlar Kuruluna bildirir. : 11 asýl 4 yedek üyeden oluþur. Kanunlarýn, Kanun Hükmünde Kararnamelerin, TBMM Ýçtüzüðü'nün Anayasa'ya þekil ve esas bakýmlarýndan uygunluðunu denetler. Anayasa deðiþikliklerini ise sadece þekil bakýmýndan inceler ve denetler. Anayasa Mahkemesi, ayrýca Cumhurbaþkaný, Bakanlar Kurulu üyeleri, yüksek yargý organlarýnýn baþkan ve üyelerini, baþsavcýlarýný, cumhuriyet baþsavcývekilini, Hakimler ve Savcýlar Yüksek Kurulu ve Sayýþtay Baþkan ve üyelerini, görevleriyle ilgili suçlardan dolayý Yüce Divan sýfatýyla yargýlar. : Adliye mahkemelerince verilen ve kanunun baþka adli bir yargý mercine býrakmadýðý karar ve hükümlerin temyiz incelemesini yapar. Kanunla gösterilen belli davalara da ilk ve son derece mahkemesi olarak bakar. : Ýdari mahkemelerce verilen ve kanunun baþka bir idari yargý merciine býrakmadýðý karar ve hükümlerin son inceleme mercidir. Ýlk derece olarak Bakanlar Kurulu kararý, tüzük, yönetmelik, bazý genelgelerin iptali istemiyle açýlan davalara ilk derece olarak bakar. : Askeri mahkemelerce verilen karar ve hükümlerin son inceleme yeridir. : Adli, idari, askeri yargý mercileri arasýndaki görev ve hüküm uyuþmazlýklarýnda son kararý veren mahkemedir. 34 / Anadolu Ajansý

36 Hakimler ve Savcýlar : Adalet Bakaný'nýn baþkanlýðýnda 7 asýl üyeden oluþur. Adli ve idari yargý Yüksek Kurulu hakim ve savcýlarýný mesleðe kabul etme, atama ve nakletme, geçici yetki verme, yükselme ve birinci sýnýfa ayýrma, kadro daðýtma ve meslekte kalmalarý uygun görülmeyenler hakkýnda karar verme, disiplin cezasý verme, görevden uzaklaþtýrma iþlemlerini yapar, ayrýca Yargýtay ve Danýþtay'a üye de seçer. Verdiði kararlar kesindir. 2. bölüm Sayýþtay : Merkezi yönetim bütçesi kapsamýndaki kamu idareleri ile sosyal güvenlik kurumlarýnýn bütün gelir ve giderleriyle mallarýný TBMM adýna denetler. Mahalli idarelerin hesap ve iþlemlerinin denetimi ve kesin hükme baðlanmasý da Sayýþtay tarafýndan yapýlýr. Yargýtay Cumhuriyet : Siyasi partiler hakkýnda kapatma davasý açma yetkisi vardýr. Ayrýca Yüce Baþsavcýsý Divan'da iddia makamýnda yer alýr. Danýþtay Baþsavcýsý Yükseköðretim Kurulu : Ýdari iþlemlere karþý açýlan davalarda ''düþünce'' bildirir. Ayrýca, kesinleþmiþ kararlarda açýkça yasa hükümlerine aykýrýlýk varsa ilgili daireye ''kanun yararýna'' bozma istemiyle baþvuru hakkýna sahiptir. Baþsavcý, adýna bu görevleri Danýþtay savcýlarý yerine getirir. : Yükseköðretim kurumlarýnýn öðretimini planlamak, düzenlemek, yönetmek, denetlemek, yükseköðretim kurumlarýndaki eðitim, öðretim ve bilimsel araþtýrma faaliyetlerini yönlendirmek, bu kurumlarýn kanunda belirtilen amaç ve ilkeler doðrultusunda kurulmasýný, geliþtirilmesini ve üniversitelere tahsis edilen kaynaklarýn etkili bir biçimde kullanýlmasýný saðlamak ve öðretim elemanlarýnýn yetiþtirilmesi için planlama yapmakla görevlidir. Radyo ve Televizyon : Radyo ve televizyon faaliyetlerini düzenlemek ve denetlemekle görevlidir. Üst Kurulu TBMM Genel Kurulu'nca seçilen 9 üyeden oluþur. Yüksek Seçim Kurulu : Seçimlerin tarafsýz ve baðýmsýz olarak yargý denetiminde yapýlmasýný saðlar. Yargýtay ve Danýþtay'dan seçilen 7 asýl ve 4 yedek üyeden oluþur. Verdiði kararlar kesindir. Devlet Denetleme : Cumhurbaþkanýnýn isteði üzerine; tüm kamu kuruluþ ve kurumlarýnda, Kurulu tüm kamu kuruluþ ve kurumlarý tarafýndan en az sermayelerinin yarýsýndan çoðuna katýlmak suretiyle oluþturulan her türlü kuruluþta, kamu kurumu niteliðinde olan meslek kuruluþlarýnda, her düzeydeki iþçi ve iþveren meslek teþekküllerinde, kamuya yararlý derneklerde, vakýflarda, her türlü inceleme, araþtýrma ve denetlemeler yapmakla görevlidir. Silahlý Kuvvetler ve yargý organlarý Devlet Denetleme Kurulunun görev alaný dýþýndadýr. Muhabirin El Kitabý / 35

37 YARGIDA BAZI KAVRAMLAR Temyiz: Adli ve idari yargý mahkemelerince verilen kararlarýn, son inceleme merci olan Yargýtay veya Danýþtay'a götürülmesidir. Onama Bozma Yürütmenin (yürürlüðün) durdurulmasý : Adli ve idari yargý mahkemelerince verilen kararlarýn Yargýtay veya Danýþtay'ca usul ve yasaya uygun bulunmasý. : Adli ve idari yargý mahkemelerince verilen kararlarýn, Yargýtay veya Danýþtay tarafýndan usulden veya esastan yeniden incelenmesi istemidir. : Dava konusu iþlem veya mevzuatýn iptali istemiyle açýlan davalarda, dava esastan sonuçlanýncaya kadar açýkça hukuka aykýrýlýk varsa, telafisi güç durumlarýn ortaya çýkmasýný önlemek için verilen bir ara karardýr. Dava esastan sonuçlandýðýnda bu karar da ortadan kalkar. Ýtiraz: Yürütmenin durdurulmasý veya ihtiyati tedbir kararlarýna karþý bir üst mahkemeye yapýlan baþvuru. Beraat Þüpheli Sanýk Hükümlü Tutuklama Tahliye : Bir kiþinin hakkýnda açýlan davada suçsuz bulunmasý. : Hakkýnda soruþturma baþlatýlmýþ veya iddianame düzenlenmiþ, ancak hakkýndaki iddianame henüz ilgili mahkemece kabul edilmemiþ olan kiþi. : Ýddianamenin kabul edilmesinden itibaren hakkýnda hüküm kurulup ve kesinleþinceye kadar geçen sürede kiþinin hukuki durumu. : Hakkýnda verilen ceza kesinleþmiþ olan. : Bir kiþinin hakkýndaki suçlamayla ilgili soruþturma veya yargýlama aþamasýnda cezaevine konulmasý. : Tutuklu veya hükümlünün serbest býrakýlmasý. Görevsizlik kararý : Adli veya idari yargý tarafýndan yürütülen bir soruþturma veya açýlan bir davada, ilgili mercinin soruþturma veya iþleme bakmakla görevli olmadýðýna karar verip, görevli mahkemeye göndermesidir. Yetkisizlik kararý : Adli veya idari yargý tarafýndan yürütülen bir soruþturma veya açýlan davada, ilgili mercinin soruþturmaya veya iþleme bakma yetkisinin bulunmamasýdýr. 36 / Anadolu Ajansý

38 Haber Yazarken HABER ÝÇÝN TEMEL KURALLAR 2. bölüm ç Haberler doðru olmalý, tarafsýz bakýþ açýsýyla yazýlmalý ve hýzlý iletilmelidir. ç Haber, okuyan, dinleyen ya da izleyende kuþkuya yer býrakmayacak þekilde oluþturulmalýdýr. ç Ýki tarafý bulunan olay ya da geliþmede, taraflarýn görüþlerine yer verilmeli; tek yanlý bakýþ açýsýndan kaçýnýlmalýdýr. ç Haber, herkesin anlayabileceði yalýn ve basit bir dille aktarýlmalý, tekrara baþvurulmamalýdýr. ç Haberde kullanýlan tanýmlarýn, kýsaltmalarýn, sözcüklerin doðru yazýlmasýna ve yerinde kullanýlmasýna dikkat edilmelidir. ç Haber, yazýmý tamamlandýktan sonra, sanki doðrudan yayýna veriliyormuþçasýna özenle bir kez daha okunmalýdýr. ç Haberde Türkçe sözcüklerin kullanýlmasýna özen gösterilmelidir. (Bakýnýz TDK'nýn Güncel Türkçe Sözlük ve Yazým Kýlavuzu.) ç Haberin baþlýðý ile giriþ bölümü arasýnda uyum olmasýna özen gösterilmelidir. ç Haberdeki cümlelerin anlam bütünlüðüne dikkat edilmeli, farklý konular ya da olaylar, "belirtilerek, kaydederek, bildirirken, kaydederken" gibi baðlaçlarla ayný cümlede anlatýlmaya çalýþýlmamalýdýr. Örneklerle Haber Yazýmý SICAK GELÝÞMELERDE ÝLK FLAÞ Afet, uçak kazasý, çok ölümlü trafik kazalarý, tanýnmýþ bir kiþinin ölümü, terör saldýrýlarý, ülke gündemini ilgilendiren önemli konular, öncelikle abonelere flaþ ve/veya AA haber sisteminde 1. kategoride kýsaca duyurulur. Böyle bir durumda verilecek ilk flaþ haber, tek satýr, bir ya da iki kýsa cümleyi geçmeyecek büyüklükte olmalý ve eldeki bilgi ýþýðýnda olayýn özünü kýsaca yansýtmalýdýr. Örnek Trabzon'un Maçka ilçesi yakýnlarýnda bir uçak düþtü. - tarih - (AA) Isparta yakýnlarýnda bir yolcu uçaðý düþtü. -tarih- (AA) Bu kýsa flaþ haberin ardýndan, gelen bilgi ýþýðýnda kýsa kýsa ve ardý ardýna haberler sürdürülebilir. Muhabirin El Kitabý / 37

39 38 Bazen her yeni bilgi flaþ haberi özelliði taþýyabilir, bir olaydan yalnýzca bir kez flaþ verilir diye bir sýnýrlama getirilemez. Peþ peþe birkaç flaþ haber verilebilecek olaylar ya da konular geliþebilir. Bu uçak kazasý olayýnda, ilk flaþ haberin ardýndan gelen bilgiyle aþaðýdaki ilk haber hazýrlanabilir. Örnek -TRABZON'DA YOLCU UÇAÐI DÜÞTÜ TRABZON (A.A) - tarih - Trabzon'un Maçka ilçesine baðlý Esiroðlu beldesi yakýnlarýnda bir yolcu uçaðý düþtü. Uçakta Ýspanyol Barýþ Gücü askerlerinin bulunduðu bildirildi. Ukrayna'ya ait olduðu belirtilen uçaðýn, Ýspanya'nýn Zaragoza kentine gitmek üzere Kýrgýzistan'ýn Biþkek kentinden havalandýðý öðrenildi. (PA-RAF-LAR) Kýsa haberlerden sonra gelecek bilgiler de yine hýzla haberleþtirilerek, kýsa sürede merkeze geçilmelidir. Bu tür flaþ ve haberler merkezde 1. kategori ile acil olarak yayýna verilir. Yeni bilgiler ýþýðýnda ayný haberi devam ettiriyoruz. Örnek -TRABZON'DA YOLCU UÇAÐI DÜÞTÜ -UÇAK ÝKÝ PARÇAYA AYRILDI, BÖLGEDEKÝ YOÐUN SÝS ARAMA ÇALIÞMALARINI ETKÝLÝYOR (FOTOÐRAFLI) MAÇKA (A.A) - tarih - Trabzon'un Maçka ilçesi yakýnlarýnda düþen yolcu uçaðý iki ana parçaya ayrýldý. Bölgedeki yoðun sis arama kurtarma çalýþmalarýný etkiliyor. Kýrgýzistan'ýn Biþkek kentinden havalanarak, Ýspanya'nýn Zaragoza kentine giderken, Esiroðlu beldesine baðlý Konaklar köyü mevkisinde düþen, Ýspanyol Barýþ Gücü askerlerini taþýyan Ukrayna'ya ait yolcu uçaðý iki parçaya ayrýldý. Yerleþim alaný dýþýna düþen uçaðýn parçalarý yaklaþýk 1 kilometrelik alana yayýldý. Bölgede, itfaiye ekipleri söndürme çalýþmalarýný yürütüyorlar. Jandarma ekipleri de olayla ilgili incelemelerde bulunuyor. Yoðun sisin etkili olduðu bölgede görüþ mesafesinin 10 metrenin altýnda olduðu gözleniyor. (PA-RAF-LAR) Uçak kazasýna yönelik resmi açýklamalar ve uzmanlarýn deðerlendirmeleri ile haberlerin devamýný getirmek gerekir. -TRABZON'DA YOLCU UÇAÐI DÜÞTÜ -VALÝ YILDIRIM: ÝLK BELÝRLEMELERE GÖRE KAZADAN KURTULAN YOK -DÜÞÜÞ NEDENÝNÝN BELÝRLENMESÝ ÝÇÝN UÇAÐIN KARAKUTULARI ARANIYOR TRABZON (A.A) - tarih - Trabzon Valisi Aslan Yýldýrým, ilk belirlemelere göre Ukrayna uçaðýndan kurtulan olmadýðýný bildirdi. / Anadolu Ajansý

40 Vali Yýldýrým, AA muhabirine yaptýðý açýklamada, Kýrgýzistan'ýn Biþkek kentinden havalanarak Ýspanya'nýn Zaragoza kentine giden, Ýspanyol Barýþ Gücü askerlerini taþýyan Ukrayna'ya ait uçaðýn saat 04.15'te Trabzon Havaalaný radarý tarafýndan tespit edildiðini belirtti. Uçaðýn pilotunun yakýt ikmali yapacaðý konusunda Trabzon Havaalaný yetkililerine bilgi verdiðini anlatan Vali Yýldýrým, "uçak yakýt ikmali için kule ile irtibata geçti. Ýniþ için iki kere alçaldý, ancak inemedi. Daha sonra uçakla irtibat kesildi'' dedi. Uçakla irtibat kesilmesi üzerine gerekli çalýþmalarýn baþlatýldýðýný belirten Yýldýrým, Esiroðlu beldesinden, uçaðýn düþtüðünün görüldüðü ihbarýnda bulunulduðunu söyledi. Yýldýrým, bunun üzerine çalýþmalarýn bu bölgede yoðunlaþtýrýldýðýný ve uçaðýn düþtüðünün belirlendiðini anlattý. Yýldýrým, uçaðýn düþüþ nedeninin tespiti için karakutunun bulunmasý gerektiðine iþaret ederek, karakutu konusunda çalýþmalar yapmak üzere Sivil Havacýlýk Genel Müdürlüðünden eleman gönderildiðini bildirdi. Yýldýrým, uçaðýn düþüþ nedeniyle ilgili en saðlýklý bilginin, karakutunun deþifresinden sonra verilebileceðini söyledi. Vali Yýldýrým, uçak, Ýspanyol Barýþ Gücü askerlerini taþýdýðý için ilgili devletin askeri makamlarýnýn Türk askeri makamlarýyla irtibata geçerek Trabzon'a gelebileceklerini de kaydetti. Öte yandan, uçak ile kule arasýndaki telsiz görüþmelerinin incelenmek üzere muhafaza altýna alýndýðý bildirildi. (PA-RAF-LAR) 2. bölüm Bu haberleri her geliþme ve açýklama ýþýðýnda sürdürmek mümkündür. Örneklerden görüldüðü gibi, aniden geliþen olay, kaza gibi konularda habercilik yapmak için uyanýk ve her an hazýr olmak gerekiyor. Olay yerine ulaþma çabasý, haber, fotoðraf ve görüntüyü iletme çabasý çok hýzlý ve seri bir biçimde gerçekleþtirilmelidir. Maçka daki askeri uçaðýn düþmesi (2003) ve Isparta daki yolcu uçaðýnýn düþmesi (2007) çok önemli örnek olaylardýr. Bu iki uçak kazasýna yönelik sürecin izlenmesi, AA muhabirleri açýsýndan gazetecilikte tam puan verilebilecek baþarý örneklerdir. Bir flaþ yayýna verildikten sonra suskunluða girilmemelidir ve belirli süreler içinde haber geniþletilmelidir. Belirli kýsa sürelerde haberlerin verilmesi, Ajansýn bu konuyla ilgili çalýþmalarýnýn sürekli izlenmesi anlamýna gelmektedir. Abonelerin, flaþtan sonra gelecek kýsa ve daha sonra ayrýntýlý haberleri bekledikleri asla unutulmamalýdýr. BAÞLIK Baþlýk, "kýsa" ve "dikkat çekici" olmalý ve haberin özelliðine göre birden çok baþlýk kullanýlacaksa bunlarýn tek cümleden oluþmasýna dikkat edilmeli, ancak çok uzun baþlýklardan kaçýnýlmalýdýr. Baþlýklarýmýzý düzene koyarken, üste mümkün olduðunca kýsa bir üst baþlýk atýlmalýdýr. Bu üst baþlýk, haberi ilk okuyana bir fikir vermelidir. "Üst baþlýk ne kadar kýsa olmalýdýr" sorusuna teknik bir cevap verilebilir. Haberlere ekrandan bakmak istediðinizde önce bir haber listesi görürüz. Aboneler de bilgisayarlar ekranýnda önce bu listeyi görür ve oradan haber seçerler. Üst baþlýðýn kýsalýðýnýn ölçüsü bu listeye tam olarak sýðmasýyla orantýlýdýr. Þu anki ölçülere göre boþluklar dahil üst baþlýðýn büyüklüðü en Muhabirin El Kitabý / 39

41 çok karakter olabilir. Bu kýsa üst baþlýðý üretmekte zorlanýyorsanýz ve haberiniz gecikecekse bekletmeksizin iletebilirsiniz. Üst baþlýktan sonra kullanýlacak baþlýk, haberin giriþ bölümünden kopyalanarak atýlmamalýdýr. Üst baþlýktan sonraki baþlýklarýn da kýsa ve öz olmasýna dikkat edilmelidir. Baþlýðýn ayný zamanda haberin vitrini olduðu, bir baþka deyiþle ''haberin albenisini baþlýklarýn oluþturduðu'' da unutulmamalýdýr. Baþlýklar ne kadar ilgi çekici olursa haberin kullanýlma þansý artar. Ancak bunu yaparken sansasyondan, abartýlý ifadelerden ve yorumdan kaçýnmak gerekir. Baþlýkta yorumdan kaçýnýlmalý, ara baþlýklarýn da birer baþlýk olduðu unutulmamalýdýr.. Haber baþlýðýnda; -BAÞBAKAN ERDOÐAN, MUÐLA'DA diye yazýldýðýnda, Muðla'dan önce virgül olmamalý. Ayrýca BAÞBAKAN MUÐLA DA diye baþlýk attýktan sonra, ikinci baþlýkta adý yeniden yazýlmadan, haberin giriþinde yer alacak sözüne ya da konuya yer verilmeli. ç Baþlýkta çok gerekmedikçe noktalama iþareti kullanýlmamalý. ç Baþlýkta özel ad dýþýnda da bazý sözcükler tek týrnakla ayrýlabiliyor; yapýlmamalý. Örnek -ÝSTANBUL'DA ÝZÝNSÝZ GÖSTERÝ -6 KÝÞÝ YARALANDI -30 ÖÐRENCÝ GÖZALTINA ALINDI ÝSTANBUL (A.A) - tarih - Örnek -MADALYASINI SAKATLADIÐI RAKÝBÝNE VERDÝ -BEYÞEHÝRLÝ LÝSE ÖÐRENCÝSÝ GÜREÞÇÝ, SAKATLADIÐI RAKÝBÝNÝN SAF DIÞI KALMASINA ÜZÜLEREK, KAZANDIÐI MADALYAYI KENDÝSÝNE ARMAÐAN ETTÝ BEYÞEHÝR (A.A) - tarih Örnek -DONMUÞ GÖLDE KAYAK -YÜZÜNCÜ YIL ÜNÝVERSÝTESÝ KAYAK TAKIMI, AÞIRI SOÐUK YÜZÜNDEN DONAN ERÇEK GÖLÜ'NDE ANTRENMAN YAPIYOR VAN (A.A) - tarih - 40 / Anadolu Ajansý

42 Baþlýktan hemen sonra haberin fotoðraf, görüntü veya grafiði varsa bu belirtilmelidir 2. bölüm Örnek -ÝSTANBUL'DA ÝZÝNSÝZ GÖSTERÝ -6 KÝÞÝ YARALANDI -30 ÖÐRENCÝ GÖZALTINA ALINDI (FOTOÐRAFLI-GÖRÜNTÜLÜ) ÝSTANBUL (A.A) - tarih - ÝLK PARAGRAF Haberin ilk paragrafý, yani giriþ bölümü, bir özet þeklinde yazýlmalýdýr. Giriþte gereksiz taným, sözcük ve cümlelere yer vermemeye ve tekrarlardan kaçýnmaya özen gösterilmelidir. Yalýn bir dille herkesin anlayabileceði þekilde kaleme alýnmalýdýr. Örnek "Ýstanbul'daki izinsiz gösteride 6 kiþi yaralandý, polise direnen 30 kiþi gözaltýna alýndý." Örnek BEYÞEHÝR (A.A) - tarih - Konya'da lise öðrencisi güreþçi, il birinciliðinde kazandýðý üçüncülük madalyasýný, sakatlayarak karþýlaþmada saf dýþý býraktýðý rakibine armaðan etti. Örnek VAN (A.A) - tarih - Üniversiteler Arasý Kayak Þampiyonasý'na hazýrlanan Van Yüzüncü Yýl Üniversitesi (YYÜ) kayak takýmý, aþýrý soðuk yüzünden tamamen donan Erçek Gölü'nde antrenman yapýyor. HABER METNÝ Birinci örneði dikkate alarak haber metnini birlikte hazýrlayalým. Burada "gösteri yapýlmasý", "polise direnme" ve "gözaltýna alýnma" olmak üzere birbirini izleyen üç geliþme anlatýlmaktadýr. Bu haberin yazýmý sürdürüldüðünde; "Beyazýt Meydaný'nda öðle saatlerinde toplanan öðrenci grubu, yükseköðretim harçlarýna yapýlan zammý protesto etti. Bir süre slogan atan gruptakiler, daha sonra Aksaray yönüne yürümek istedi. Polisin engellemesi üzerine, protestocularla güvenlik güçleri arasýnda tartýþma çýktý. Daha sonra gruptaki bazý kiþilerin, taþ ve sopalarla polise saldýrdýklarý görüldü. Güvenlik güçleri de cop ve göz yaþartýcý gaz kullandý. Yaklaþýk bir saat süren gösteri sýrasýnda, protestocular ve polislerden yaralananlar oldu. Devlet Hastanesine kaldýrýlan altý yaralýnýn saðlýk durumunun iyi olduðu bildirildi. Muhabirin El Kitabý / 41

43 Güvenlik güçleri, otuz kiþiyi "Toplantý ve Gösteri Yürüyüþleri Yasasý'na aykýrý davranmak ve polise direnmek"ten gözaltýna aldý. (PA-RAF-LAR) Haber metni en önemliden önemsize doðru sýralanýrken (ters piramit kuralý), bazý olaylarda kronolojik akýþ (zamana göre geliþim) yeðlenebilir. Ayrýca bir yaþam öyküsü veya kültür, sanat, magazin haberlerinde öyküsel dil, geniþ zamanlý anlatým da kullanýlabilir. Haber metninin üslubunu belirleyecek olan içeriktir, denilebilir. Haber metni yazýlýrken giriþten sonra geliþmeler ve ayrýntýlar, ardýndan da bir sonuçla konuyu baðlamak gerekir. ÝLK HABER YAZILDIKTAN SONRA GELÝÞMELERÝN ÝZLENMESÝ Gazeteci, haberleþtirdiði olay ya da geliþmenin aþamalarýný ve sonuçlarýný da izlemelidir. Haber, ayný zamanda yeni geliþmeler zincirinin bir halkasýdýr. ÝSTANBUL'DA ÝZÝNSÝZ GÖSTERÝ baþlýklý örnek haberin devamýnýn izlenmesinde þu noktalar dikkate alýnabilir: ç "Gözaltýna alýnan otuz öðrenci" ile ilgili haberin devamýnda; polis merkezi, Cumhuriyet Savcýlýðý ve yargýlama aþamalarý, ç Hastaneye kaldýrýlan altý kiþi"nin saðlýk durumuyla ilgili geliþmeler, ç Bu geliþmelerin yaný sýra protestoya gerekçe gösterilen "yükseköðretim harçlarýnýn artýrýlmasý" da bir baþka haber konusudur. Harç miktarýndaki artýþ konusunda yetkili kurum ve kiþilerden alýnacak bilgiyle farklý haberlere ulaþýlabilir, ç Gösteriye katýlanlarýn kimliði, gösteriyi kimin düzenlediði, öðrencilerin konuya yaklaþýmý, ayrý bir haber konusu olabilir, ç Öðrenci olaylarý gibi geçmiþte yaþanan bazý geliþmeler de haberin farklý bir boyutunu ortaya çýkarabilir. TRAFÝK KAZASI Trafik kazasý haberlerinde kazaya karýþan araçlarýn plakalarý, sürücüleri, kazanýn þekli, ölen ya da yaralananlarýn sayýlarý ve adlarý doðru aktarýlmalýdýr. Büyük bir kaza veya önemli bir kiþinin karýþtýðý kaza söz konusuysa tüm unsurlar tamamlanmadan, ilk haber zaman geçirilmeksizin merkeze geçilmelidir. Trafik kazasý haberinin ilginç bir öyküsü varsa bunun da iþlenmesi saðlanmalýdýr. Örnek -TRAFÝK KAZASI: 2 ÖLÜ, 5 YARALI DÝYARBAKIR (A.A) - tarih Diyarbakýr daki trafik kazasýnda iki kiþi öldü, beþ kiþi yaralandý. 42 / Anadolu Ajansý

44 Edinilen bilgiye göre, Diyarbakýr-Þanlýurfa kara yolunun 40. kilometresinde, Haluk Dalkýlýç'ýn kullandýðý 91 YY 555 plakalý otomobil takla attý. Kazada, sürücü Haluk Dalkýlýç (43) ile Süfeyla Dalkýlýç (34) olay yerinde öldü; yaralanan Süleyman, Ahmet, Fatma, Emine ile Yasin Ertuðrul, Dicle Üniversitesi Týp Fakültesi Hastanesinde tedavi altýna alýndý. (PA-RAF-LAR) 2. bölüm Trafik kazasý haberlerinde de sürekli ayný kalýbý kullanmamak gerekiyor. "...'daki trafik kazasýnda bir kiþi öldü, bir kiþi yaralandý." kalýbý yerine, haberin giriþine kazanýn nasýl olduðunu anlatmanýn daha doðru olacaðý görülüyor. Yine bu gibi haberlerde, metin içinde sayý tek haneliyse yazýyla gösterilmesi daha uygun. Söz gelimi "Ankara'da otobüsle kamyonun çarpýþmasý sonucu bir kiþi öldü, bir kiþi yaralandý" gibi. Ancak, haberi tek kalýp biçiminde de yazmamalý. Deðiþik anlatým biçemleri denenmeli. Bu haberin baþlýðýný sayý ile yazmakta sakýnca bulunmuyor. Trafik kazalarýnda sýkça yapýlan yanlýþlar ise þöyle göze çarpýyor: "Adana daki trafik kazasýnda iki kiþi öldü, beþ kiþi de yaralandý." ifadesinde, "dahi" anlamýna gelen "de" eki kullanýlmamalý. Trafik kazasý haberlerinde, kesinlik kazanmadýkça, kazanýn oluþ þekli konusunda "aniden", "hatalý sollama", "aþýrý hýz ve dikkatsizlik", "sürücünün alkollü ya da uyuyor olmasý" gibi nitelemelerden kaçýnýlmalýdýr. Kaza nedenlerini; kazaya karýþan kiþi, bir yaralý ya da yetkilinin ifade etmesi durumunda; "belirtildi, bildirildi, öðrenildi" sözcükleri kullanýlarak aktarýlmalýdýr. Özellikle "Ýki kiþi ölürken, yaralanan üç kiþi (...) Devlet Hastanesinde tedavi altýna alýndý" ya da Ýki kiþi ölürken, sürücü gözaltýna alýndý" gibi cümle kalýplarýndan kaçýnýlmalýdýr. Bunun yerine, "Ýki kiþi öldü; yaralanan üç kiþi (...) Devlet Hastanesinde tedavi altýna alýndý" ve "Ýki kiþi öldü. Sürücü gözaltýna alýndý" diye yazýlmalýdýr. Yine sýkça rastlanýlan "... yaralýlar,... Hastanesine kaldýrýlarak tedavi altýna alýndý" ya da "... Hastanesine kaldýrýlan yaralýlar, tedavi altýna alýndý" gibi kalýplarý da haberden uzak tutmak gerekir. Bunun yerine, "yaralýlar,... Hastanesine kaldýrýldý" ya da "... Hastanesinde tedavi altýna alýndý" ifadeleri yeterlidir. Trafik kazasýnýn yeri bildirilirken,... kara yolu üzerinde yerine "... kara yolunda" yazmak gerekir. Yine trafik kazalarýnda sýkça rastlanýlan yanlýþlarýn baþýnda...plakalý araç, yaya olarak karþýdan karþýya geçmeye çalýþan... ya çarparak ölümüne neden oldu. kalýbý gelmektedir. Bunun yerine, anlatýmýmýz þöyle olmalýdýr:... plakalý araç, yolun karþýsýna geçmeye çalýþan... ya çarparak ölümüne neden oldu. Trafik kazalarý haberlerinde araç sürücüleri belirtilirken, yönetimindeki ile ayný anlama gelen idaresindeki sözcüklerini tek cümle içinde kullanmak yerine;... nin kullandýðý,... nin yönetimindeki ya da sürücülüðünü... nin yaptýðý ibareleri, sizi haberde ayný sözcüklere sýkça baþvurmaktan kurtaracaktýr. Muhabirin El Kitabý / 43

45 Trafik kazasý haberi ile tren kazasý ya da kýrsal kesimde "tarlada traktör devrilmesi" gibi kazalar, birbirine karýþtýrýlmamalýdýr. Tren kazasý, bir trenin raydan çýkmasý veya baþka trenle çarpýþmasý sonucu olan kazalardýr. Bir trenin hemzemin geçitte bir araca çarpmasý ise "Hemzemin Geçitte Kaza" baþlýðýyla verilmelidir. Ayrýca, trafik kazasýna karýþan taþýtlar araba deðil, araç olarak ifade edilmelidir. POLÝS-ADLÝYE Örnek -BURSA'DA EROÝN OPERASYONU -BÝR KAMYONDA 8 KÝLOGRAM EROÝN ELE GEÇÝRÝLDÝ -4 KÝÞÝ TUTUKLANDI BURSA (A.A) - tarih - Van'dan Ýzmir'e ev eþyasý taþýyan kamyonda 8 kilo 280 gram eroin ele geçirildi. Olayla ilgili dört kiþi tutuklandý. Bursa Emniyet Müdürlüðünden yapýlan açýklamaya göre, bir ihbarý deðerlendiren Narkotik Þubesi ekipleri, Van Emniyet Müdürlüðü ekiplerinin de katkýlarýyla Keskin Kurt yönetimindeki 65 EE 034 plakalý kamyonu, Ankara-Bursa kara yolundaki bir akaryakýt istasyonunda durdurdu. Araçtaki aramada, ev eþyasý arasýna gizlenmiþ 8 kilo 280 gram eroin ele geçirildi. Sürücü Keskin Kurt'un ifadesi doðrultusunda Adnan Kurt, Murat Kurt ve Cengiz Üçüþ gözaltýna alýndý. Bu kiþiler, mahkemece ''uyuþturucu madde satmak'' suçlamasýyla tutuklandý. (PA-RAF-LAR) Örnek - ADANA'DA CÝNAYET (FOTOÐRAFLI) ADANA (A.A) - tarih - Adana'da bir kadýn, kocasýnýn kardeþi tarafýndan tabancayla vurularak öldürüldü. AA muhabirinin, Emniyet Müdürlüðü yetkililerinden aldýðý bilgiye göre, Yurt Mahallesi Karafat Caddesi'nde, Celal M. (49), daha önce genelevde çalýþan ve aðabeyi Mehmet M. ile evlenen Emel M'yi pazara gitmek için evinden çýktýðý sýrada tabancayla vurarak öldürdü. Celal M, emniyetteki ilk ifadesinde, borçlarýný ödemek için para istediði Emel M'nin kendisini ayaðýndan vurdurttuðunu iddia etti. Celal M, aralarýnda doðan husumet sonucu cinayeti iþlediðini söyledi. Yetkililer, Celal M'nin gözaltýna alýndýðý olayla ilgili soruþturmanýn sürdürüldüðünü bildirdiler. (PA-RAF-LAR) 44 / Anadolu Ajansý

46 Örnek - ANNENÝN CÝNAYET DAVASI - ÝKÝ ÇOCUÐUNU ÖLDÜRDÜÐÜ ÝDDÝASIYLA HAKKINDA ÝKÝ KEZ MÜEBBET HAPÝS ÝSTEMÝYLE DAVA AÇILAN SAÝME UÐUR'UN YARGILANMASINA BAÞLANDI 2. bölüm ÝSTANBUL (A.A) - tarih - Kartal'da, iki yaþýndaki kýzý ve dört yaþýndaki oðlunu boðarak öldürdüðü iddiasýyla hakkýnda iki kez müebbet hapis istemiyle dava açýlan Saime Uður'un yargýlanmasýna baþlandý. Kartal 1. Aðýr Ceza Mahkemesindeki duruþmaya, tutuklu sanýk Saime Uður ile eþi Selahattin Uður katýldý. Duruþmada sanýk Saime Uður, Mahkeme Baþkaný Nevzat Aygün'ün, Çocuklarýný sen mi öldürdün? sorusunu yanýtsýz býraktý. Baþkan Aygün'ün soruyu tekrarlamasýna üzerine sanýk Uður, Cinnet getirdim herhalde. Tam hatýrlayamýyorum demekle yetindi. Sanýk Uður'un tavrýna tepki gösteren Mahkeme Baþkaný Aygün ün, Þu anda iyi görünüyorsun. Ýfade verebilirsin sözlerine karþýlýk Saime Uður suskunluðunu sürdürdü. Tanýk olarak dinlenen Selahattin Uður ise eþinin ruh saðlýðýyla ilgili herhangi bir problemi olmadýðýný kaydederek, Eþim, çocuklarýna tokat dahi atmayan bir anneydi. Hangi anne evlatlarýna kýyabilir? Ben eþimin cinnet getirdiðine inanýyorum diye konuþtu. Mahkeme heyeti, akli dengesinin yerinde olup olmadýðýnýn belirlenmesi için sanýðýn Adli Týp Kurumuna sevkine karar vererek, duruþmayý erteledi. Kartal Cumhuriyet Savcýsý Ali Kemal Doðan'ýn hazýrladýðý iddianamede, öz çocuklarýný boðarak öldürdüðü ileri sürülen Saime Uður'un iki kez müebbet hapisle cezalandýrýlmasý isteniyor. (PA-RAF-LAR) Polis-Adliye haberleri, hukuk bilgisi olmayan bir kiþinin de rahatça anlayabileceði þekilde yazýlmalýdýr. Bursa da Eroin Operasyonu baþlýklý haber, Emniyet Müdürlüðünün bir açýklamasý ve olayýn failleri tutuklandýktan sonra yapýlmýþtýr. Bu nedenle haberde kiþilerin adlarý açýk olarak yer almýþtýr. Bu haberlerde izlenecek yöntem genelde þöyle olmalýdýr: Suç iþlediði belirtilen bir kiþi, hakkýnda savcýlýkça iddianame hazýrlanýncaya kadar "zanlý"dýr, þüpheli dir. Ancak iddianame tamamlanýp mahkemeye sunulduktan sonra bu kiþiden "sanýk" olarak söz edilebilir. Bu aþamaya kadar adlar, resmi bir açýklama yapýlmadýkça açýk olarak verilmemelidir. Güvenlik güçleri, olaya karýþtýðýndan þüphelenilen kiþileri "gözaltýna" alýr. Savcý, "tutuklama" istemiyle mahkemeye sevk eder. Tutuklama kararý mahkeme tarafýndan alýnýr. Suçlu olduðu belirtilen bir kiþi, tutuklanana kadar yalnýzca soyadý, adý ya da her ikisi kapalý olarak ve baþ harfleriyle verilmeli; haberde yakýnlarý ve ailesinin de adý geçmiþse olayla ilgisi bulunmasa bile söz konusu kiþinin soyadýnýn açýk yazýlmamasýna dikkat edilmelidir. Bu gibi durumlarda yapýlacak noktalama iþaretlerinde de araya virgül konulacaksa: (... S.D., A.E., D.B. gözaltýna alýndý.) gibi deðil, (... S.D, A.E, D.B. gözaltýna alýndý) yöntemi izlenmelidir. Muhabirin El Kitabý / 45

47 18 yaþýndan küçüklerin adlarý yalnýzca gözaltýna almada deðil tutuklama dahil, kesinlikle saklý kalmalý ve kapalý olarak verilmelidir. M.A. gibi. Gözlem altýna alýndý deðil "gözaltýna alýndý cümlesi tercih edilmeli. Alýcý kýlýðý, müþteri kýlýðý. Alýcý kýlýðýna giren polis ya da Müþteri kýlýðýna giren jandarma gibi tanýmlamalar; belirli bir alýcý kýlýðý! ya da müþteri kýlýðý! söz konusu olamayacaðýndan yanlýþtýr. Bunun yerine; Alýcý gibi davranan... diye yazmak yeterlidir. Haklarýnda düzenlenen evraklarla. Sanýklar, haklarýnda düzenlenen evraklarla adliyeye gönderildiler. yerine; Sanýklar, adliyeye gönderildiler yeterli olacaktýr. Üstelik evrak çoðul bir sözcük olduðundan, lar eki de fazladýr. "Evrak" sözü yerine "belge" sözü kullanýlýrsa çoðul eki kullanýlsa da (belgeler) yanlýþlýk yapýlmamýþ olur. Sanýk yakalanýr ya da ele geçirilir. Býçak, bomba, çalýnan eþya, eroin yakalandý deðil, ele geçirildi diye yazýlmalýdýr. Özellikle terör örgütlerine yönelik operasyonlarla ilgili haberlerde, üst baþlýkta "Terör Örgütü Operasyonu" deðil, "Terör Örgütüne Yönelik Operasyon" kullanýlmalýdýr. Bu haberlerde "Hizbullah terör örgütü ya da PKK terör örgütü" ibareleri, "terör örgütü" baþa gelecek þekilde, "terör örgütü Hizbullah, terör örgütü PKK" olarak yazýlmalýdýr. "Yasa dýþý terör örgütü" gibi bir ibarenin ne kadar yanlýþ olduðu da açýkça görülmektedir. Terör haberlerinin yaný sýra fotoðraf ve görüntülerde de örgütün propagandasý olabilecek her tür malzemeden kaçýnmak gerekir. Unutmayýnýz ki terör örgütlerinin amacý halka yönelik korku yaratma ve sindirme çabasýdýr. Bunlara hiçbir þekilde alet olunmamalýdýr. Bir terör olayýnda salt olayý yansýtmak yeterlidir. Abartýya baþvurmadan olayý duyurmak terör örgütlerinin propaganda amacýný önler. Herhangi bir yargý ifade etmemek gerekir. Terör örgütlerinin istediði sonuçlarý doðuracak tutumlardan kaçýnmalýdýr. Bir terör olayý ile ilgili fotoðraf ve görüntüler insan ve toplum psikolojisini tahrip edecek, devleti aciz durumda gösterecek içerikte olmamalýdýr. Asayiþ haberlerinde; "bir dizi önlem", "bir dizi operasyon" yerine, "önlemler alýndý", "operasyonlar düzenlendi" ifadeleri kullanýlabilir. Mahkeme haberlerinde, "... Mahkemesinde görülen duruþmaya" ifadesi yerine, "... Mahkemesindeki duruþmaya" demek yeterli olacaktýr. Çünkü, mahkemede "görülen" "dava"dýr ve "duruþma", davanýn bir aþamasýdýr. Yine bu tür haberlerde sýkça görülen bir baþka yanlýþ, "tutuklu sanýklardan üçü duruþmada hazýr bulunduruldu, gýyabi tutuklu sanýk ise duruþmaya gelmedi" ifadesidir. Bunun yerine, "tutuklu sanýklardan üçü duruþmada hazýr bulunduruldu, gýyabi tutuklu sanýðýn ise henüz yakalanamadýðý bildirildi" denilmelidir. Bu gibi haberlerde; "...altý yýl hapis cezasýyla cezalandýrýldý" yerine,... altý yýl hapisle cezalandýrýldý ya da...altý yýl hapis cezasý verildi yeterlidir. Ayrýca, duruþma ileri bir tarihe ertelendi gibi yanlýþ kullanýma da sýkça rastlanmaktadýr. Bunun yerine, "duruþma ertelendi." ya da duruþma baþka bir tarihe býrakýldý denilebilir. Dikkat edilmesi gereken bir baþka konu da ertelemenin dava deðil duruþma için söz konusu olduðudur. 46 / Anadolu Ajansý

48 Karar duruþmalarýna iliþkin haberlerde, birden fazla sanýða verilen cezalarýn toplanarak yazýlmasýndan kaçýnýlmalýdýr. Bu haberlerde, her sanýk için verilen ceza ayrý ayrý belirtilmelidir. Ancak, ayný sürede cezaya çarptýrýlanlar birleþtirilerek verilebilir: "Sekiz sanýk da bir yýl altýþar ay ceza aldý." Ancak bir sanýða farklý suçlardan birden fazla ceza verilmiþse bu cezalar, suçlarý ve ceza süreleri belirtildikten sonra toplanabilir. Mahkeme kararý sonrasýnda yazýlan haberlerde önemli bir noktaya deðinmek gerekiyor. Mahmeke kararlarý kesin sonuç deðildir, bu karar aþamasýnýn bir temyiz, itiraz süreci vardýr. Mahkeme kararý açýklandýktan sonra varsa taraflarýn temyiz talepleri ve itiraz gerekçeleri mümkünse ayný habere eklenmelidir. 2. bölüm AFET VE YANGIN Deprem, sel, çýð, heyelan gibi afetler, yol açtýðý tahribat ve toplumu ilgilendirmesi bakýmýndan "flaþ" olarak verilmesi gereken haberlerin baþýnda gelir. Flaþ haberlerin veriliþine iliþkin olarak yukarýda açýklanan süreci, deprem haberleri için bir kez daha hatýrlatmakta yarar var. Þiddetli bir bir deprem haberi bekletilmeksizin iletilmelidir. Örnek Bingöl de deprem meydana geldi. Deprem, çok sayýda ilde de hissedildi Tarih (A.A). Bu haber, muhabir tarafýndan en hýzlý þekilde merkeze geçilmelidir. Her bölgede, bu tür afetlere karþý haber akýþýný saðlamaya yönelik "acil eylem planý" hazýrlanmalýdýr. Bu planlar her yýl gözden geçirilmelidir. Bölgedeki muhabirin de böyle bir olayda afetzede olabileceði göz önünde bulundurularak, haber akýþýnýn aksamamasý için bu planlama büyük önem taþýmaktadýr. Flaþ verildikten sonra çevre bölgelerden destek gelinceye kadar ilk bilginin zaman geçirilmeden merkeze ulaþtýrýlmasý için haberleþme, ulaþým sýkýntýlarý ve paniðin ortaya çýkaracaðý olumsuzluklarýn en aza indirilebilmesi açýsýndan her muhabirin böyle bir anda nerede görev yapacaðýný önceden bilmesinde yarar vardýr. Flaþ verildikten sonra hem merkezdeki hem de yöredeki muhabirler, yukarýda belirtildiði üzere, Acil Eylem Planý na göre hareket ederler. Flaþýn ardýndan bölgedeki ve merkezdeki görevliler, geliþmeleri yansýtan bir haberin en kýsa sürede yayýna konulmasýný saðlamalýdýrlar. Saðlýklý bilgi akýþý saðlanýncaya kadar, gecikmeye meydan verilmeden ihtiyatlý davranýlmasý ve haberlerde "ulaþan ilk bilgiye göre", "ilk belirlemelere göre" ifadelerine mutlaka yer verilmesi gerekir. Yukarýda flaþý verilen afet haberleri, aþaðýdaki gibi devam ettirilmelidir. Muhabirin El Kitabý / 47

49 Örnek -BÝNGÖL'DE DEPREM BÝNGÖL (A.A) - tarih Bingöl de 6.4 büyüklüðünde deprem meydana geldi. AA muhabirinin, Boðaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesinden aldýðý bilgiye göre, saat 03.27'de merkez üssü Bingöl olan 6.4 büyüklüðünde deprem kaydedildi. Deprem, bölge illerinin yaný sýra Doðu Karadeniz yöresindeki bazý illerde de hissedildi. Depremde, can kaybý ya da yaralanma olup olmadýðý ve maddi hasar tespitiyle ilgili çalýþmalar devam ediyor. Bingöl'de, aralarýnda Çeltiksuyu Yatýlý Bölge Ýlköðretim Okulunun da bulunduðu bazý binalarýn yýkýldýðý gelen ilk bilgiler arasýnda bulunuyor. (PA-RAF-LAR) Örnek -BÝNGÖL DE DEPREM -VALÝ COÞ: "ÇELTÝKSUYU YATILI BÖLGE ÝLKÖÐRETÝM OKULUNUN DA ARALARINDA BULUNDUÐU ÇOK SAYIDA BÝNA ÇÖKTÜ BÝNGÖL (A.A) - tarih - Bingöl Valisi Hüseyin Avni Coþ, depremde çok sayýda binanýn çöktüðünü, bunlar arasýnda Çeltiksuyu Yatýlý Bölge Ýlköðretim Okulunun da bulunduðunu söyledi. Coþ, enkaz altýnda kalan öðrencileri kurtarmak için ekiplerin bölgeye hareket ettiðini bildirdi. Coþ, AA muhabirine yaptýðý açýklamada, saat 03.27'de meydana gelen depremin ardýndan büyük panik yaþandýðýný, kent merkezine elektrik verilemediðini ve telefon þebekesinde de sorun bulunduðunu belirtti. Devlet Hastanesi binalarýnýn bir kýsmýnda da hasar olduðunu anlatan Coþ, hastalarýn binasý saðlam olan baþka servislere nakledildiðini söyledi. Vali Coþ, kent merkezine 12 kilometre uzaklýktaki Çeltiksuyu Yatýlý Ýlköðretim Bölge Okulunun çöktüðünü, enkaz altýnda kalan öðrencileri kurtarmak için ekiplerin yola çýktýðýný bildirdi. Coþ, depremde ölen ve yaralananlarýn sayýsýnýn henüz tam olarak netlik kazanmadýðýný kaydetti. Bingöl'ün Sancak beldesi Belediye Baþkaný Fahrettin Çapan da Çimenli Mahallesi'nde 5-6 vatandaþýn öldüðü bilgisinin kendilerine ulaþtýðýný, Yeþiloba ve Karapýnar mahallelerinde ise birçok evin yýkýldýðýný duyurdu. (PA-RAF-LAR) Deprem haberlerinde, karýþtýrýlan unsurlarýn baþýnda büyüklük ve þiddet gelmektedir. Bu konuda Boðaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araþtýrma Enstitüsünün verilerine göre deprem büyüklüklerinin gruplandýrýlmasý þöyledir: çok hafif þiddetli hafif þiddetli orta þiddetli þiddetlice þiddetli (hasara yol açan) çok þiddetli 48 / Anadolu Ajansý

50 Haberlerde bu gruplandýrma her zaman göz önünde bulundurulmalý; geliþigüzel "orta þiddetli, þiddetlice deprem" ifadeleri kullanýlmamalýdýr. Söz gelimi, "4.8 büyüklüðündeki" bir deprem haberinde, " büyüklüðünde, orta þiddette deprem meydana geldi" denilmelidir. 2. bölüm Örnek -DARENDE'DE ÞÝDDETLÝ YAÐIÞ -SAÐANAK YAÐIÞ NEDENÝYLE BÝR BELDE VE ÜÇ KÖY SEL BASKININA UÐRADI -50 EV ÝLE AHIRLAR SU ALTINDA KALDI (FOTOÐRAFLI) DARENDE (A.A) - tarih - Malatya'nýn Darende ilçesine baðlý bir belde ve üç köy, aþýrý yaðýþ nedeniyle sel baskýnýna uðradý. Darende Kaymakamý Salih Yüce, AA muhabirine yaptýðý açýklamada, ilçeye baðlý Yenice beldesi ile Armutlu, Ayovasý ve Karatarla köylerinde aþýrý yaðýþ yüzünden sel baskýnlarý yaþandýðýný söyledi. Kaymakam Yüce, þu bilgiyi verdi: "Köylerimizde incelemelerde bulunduk. Can kaybýmýz yok. Maddi hasar var. Hasar tespitine yarýn baþlayacaðýz. Görevlilerimiz Yenice beldesinde yaptýklarý ölçümlerde su yüksekliðinin zaman zaman altý metreye ulaþtýðýný belirlediler. Sel baskýný sýrasýnda ulaþým kesilmiþti. Ayrýca elektrik ve telefon hatlarý hasar görmüþtü. Þu anda yollar tekrar açýldý. Elektrik ve telefon hatlarý onarýldý." Darende Arama Kurtarma Timleri (DAKUT) Baþkaný Celalettin Ateþ de AA muhabirine yaptýðý açýklamada, sel baskýný üzerine harekete geçtiklerini belirterek, vatandaþlara gýda ve ihtiyaç maddesi yardýmýnda bulunduklarýný bildirdi. Ateþ, þunlarý söyledi: "Yenice beldesinde çok sayýda kayýsý aðacýnýn yerinden söküldüðünü gördük. Belde ile köylerde dere yataðýna yakýn yaklaþýk 50 ev su altýnda kaldý. Ahýrlarýn da zarar görmesi nedeniyle çok sayýda küçükbaþ ve kümes hayvaný telef oldu." (PA-RAF-LAR) Bu gibi haberlerde "saðanak yaðmur" ibaresi kesinlikle kullanýlmamalý. Çünkü saðanak, baþlý baþýna bir yaðýþ þeklidir. Yine bu tür haberlerde sýkça görülen þiddetli fýrtýna ibaresinde þiddetli sözcüðü kullanýlmamalý; fýrtýna nýn içinde barýndýrdýðý güçten ötürü þiddetli gereksiz, fýrtýna yeterlidir. Afet ya da kaza haberlerinde, "... hayvan öldü" yerine, "... hayvan telef oldu" ibaresi kullanýlmasý doðru olacaktýr. Orman yangýnýn sürdüðü vurgulanmak isteniyorsa "...müdahaleye karþýn, yangýn yayýlarak sürüyor" denilebilir. Orman yangýnlarý ile ilgili haberlerde kendiliðinden oluþmayan olaylarda meydana gelen kullanýlmamalý. Çýkan yangýnda cümlesi tercih edilmeli. Örnek -MARMARÝS'TE ORMAN YANGINI MARMARÝS (A.A) - tarih - Marmaris'in Turunç ve Kumlubük mevkileri arasýndaki ormanlýk alanda henüz belirlenemeyen nedenle yangýn çýktý. Muhabirin El Kitabý / 49

51 Muðla Orman Bölge Müdürlüðünde görevli 250 kiþilik ekip, 3 helikopter, 15 arazöz ve 2 dozerle yangýna müdahale ediyor. (PA-RAF-LAR) -MARMARÝS'TEKÝ ORMAN YANGINI KONTROL ALTINA ALINDI MARMARÝS (A.A) - tarih - Marmaris'in Turunç ve Kumlubük mevkileri arasýndaki ormanlýk alanda çýkan yangýn kontrol altýna alýndý. Marmaris Kaymakamý Cemalettin Özdemir, AA muhabirine yaptýðý açýklamada, yangýnýn kontrol altýna alýndýðýný, soðutma çalýþmalarýna baþlandýðýný söyledi. Bir tarlada anýz yakýlmasýnýn yangýna yol açtýðýnýn belirlendiðini bildiren Özdemir, tarla sahibinin kim olduðunun araþtýrýldýðýný kaydetti. Kaymakam Özdemir, Muðla Orman Bölge Müdürlüðünde görevli 250 kiþilik ekibin, üç helikopter, 15 arazöz ve iki dozerle müdahale ettiði yangýnda, 3 hektarlýk alanýn tahrip olduðunu belirtti. (PA-RAF-LAR) -BODRUM VE MARMARÝS'TE ORMAN YANGINI -ORMAN YANGINLARI RÜZGARIN DA ETKÝSÝYLE BÜYÜYOR MUÐLA (A.A) - tarih - Muðla'nýn Bodrum ve Marmaris ilçelerinde baþlayan orman yangýnlarý, rüzgarýn da etkisiyle büyüyerek devam ediyor. Bodrum'un Göltürkbükü beldesi Gölköy mevkisinde baþlayan yangýn, yaklaþýk 3 hektarlýk kýzýlçam ormanlýk alanýnda etkisini sürdürüyor. Yangýna Týnaztepe'de oluþturulan Jandarma Yangýn Söndürme Bölüðü, orman yangýný eðitimi alan 33 iþçi ile 18 ekip ve üç helikopterle müdahale ediliyor. Marmaris'e baðlý Orhaniye'de Martý Marina yakýnlarýnda, çýkýþ nedeni henüz belirlenemeyen yangýný söndürme çalýþmalarýna da 1 helikopter ile 60 orman iþçisi ve Aksaz Deniz Üssü'nden 100 asker katýlýyor. Muðla Orman Bölge Müdürlüðü yetkilileri, iki yangýnda da rüzgarýn þiddetli oluþu nedeniyle yayýlma tehlikesi bulunduðunu, Antalya ve Denizli'den takviye ekip istendiðini bildirdiler. (PA-RAF-LAR) Orman yangýnýna iliþkin örnek haberlerde de görüldüðü gibi bu olaylarýn geliþmeleri iyi izlenmelidir. Çünkü ormanda çýkan yangýn, kontrol altýna alýnsa bile yeniden baþlama eðilimi yüksektir. O yüzden bu durumlarda yetkililerle sürekli temas halinde olmak gereklidir. Orman yangýný çýktýðýnda öncelikle kýsa ön haber verilmelidir. Daha sonra geliþmeler izlenmeli, gerekiyorsa birkaç haber yazdýrýlmalýdýr. Bu gibi haberlerde, "yangýnda... orman alaný yandý" ibaresine sýkça rastlanmaktadýr. Bunun yerine, "yangýnda,... orman alaný zarar gördü" "... yok oldu" gibi ifadeler kullanýlabilir. Orman yangýný haberinde, zarar gören ya da yangýnýn etkisini sürdürdüðü alan birim deðerlerinin karýþtýrýlmamasý konusunda dikkatli olunmalýdýr. Bu birim deðerler yaklaþýk þöyledir: 1 HEKTAR = 10 DÖNÜM = 10 DEKAR = metrekare. 1 DÖNÜM = 1 DEKAR = 1000 metrekare. 50 / Anadolu Ajansý

52 KÜLTÜR-SANAT-MAGAZÝN 2. bölüm "Kültür-Sanat-Magazin" haberleri, muhabirin dil ve anlatým zenginliðini en üst düzeyde kullanabileceði alanlarýn baþýnda gelir. Konu ya da kaynaða göre deðiþmekle birlikte devrik cümlelere yer verilebilen, alýntýlardan yararlanýlabilen kültür-sanat haberlerinin kurgusunda da genel habercilik ilkeleri gözetilmelidir. Bu alanda haber üretecek "muhabirin ilgisi" ve "sanat terimleriyle ilgili bilgisi" büyük önem taþýr. "Prömiyer", "bienal" gibi terimlerin bilinmesi gerekir. Yeri geldiðinde terimlerin anlamýnýn haberde açýklanmasý okur açýsýndan kolaylýk saðlayacaktýr. Haberde, karþýlýðý yazan tarafýndan bilinmeyen kavram ve terimler kullanýlmamalý; bilinmeyenlere küçük bir araþtýrmayla ulaþýlabileceði unutulmamalýdýr. Bir sergi haberinde sanat eserleri kadar sanatçýnýn kendisi de haber olabilir; onun sanata bakýþý, deðerlendiriþi, ünlü bir sanatçýnýn gündemdeki konuya iliþkin fikirleri, rutin bir haberin dýþýnda özel bir çalýþmaya konu edilebilir. Bulunulan bölgede ilk kez gerçekleþtirilen bir etkinlik, konser, bir sergi, yeni oluþturulan ya da yenilenen bir müze, kapanan bir sinema, bir çiftçinin tarla sürerken fark ettiði tarihi bir obje, yöreye özgü gelenekler, el sanatlarý ve zanaatkarlýk, yok olmaya yüz tutmuþ deðerler vs. bu alanda üretilecek haberlere konu edilebilir. Buradan yola çýkýlarak yapýlacak küçük bir araþtýrma bile gazeteciyi sonsuz zenginlikte bir dünya ile yüz yüze getirecektir. Ancak unutulmamalýdýr ki magazin haberciliðinde konu seçilirken "sýradanlýk" deðil, "sýradýþýlýk"tan hareket edilmelidir. Kültür-sanat ve magazin haberlerinde "güleryüzlü bir ciddiyet" yeðlenmelidir; "laubalilik" ile "içtenlik" farký hep akýlda tutulmalýdýr. Bölgesel düzeyde perþembe günleri yayýna verilen haftalýk "Kültür- Sanat" derlemesi, haberin dýþýnda bir "ajanda" özelliði taþýmalýdýr. Kültür - sanat kurumlarýnýn telefon ve e-posta adreslerinin haftalýk rehberde yer almasýnýn yayýn kuruluþlarý ve okurlar açýsýndan bir ayrýntý olacaðý unutulmamalýdýr. Örnek - BAÞKENTTE KÜLTÜR-SANAT - ADT, ÇEHOV'UN "VÝÞNE BAHÇESÝ"NÝ AMERÝKALI YÖNETMEN MARTIN'ÝN REJÝSÝYLE 1 NÝSANDA ÝZLEYÝCÝYLE BULUÞTURACAK - ADOB BU HAFTA 6 YAPITLA SANATSEVERLERÝ SELAMLAYACAK - ROBIN WILLIAMS'IN HASTALARI ÝYÝLEÞTÝREN PALYAÇOYU CANLANDIRDIÐI "PATCH ADAMS" SÝNEMALARDA... - A.A SANAT GALERÝSÝ SAFAÝ'NÝN YAPITLARINA EVSAHÝPLÝÐÝ YAPIYOR ANKARA (A.A) - tarih - Baþkent Ankara sanatla dolu yeni bir haftaya daha baþlýyor. Muhabirin El Kitabý / 51

53 Ankara Devlet Tiyatrosu (ADT), Çehov'un ölümsüz yapýtý "Viþne Bahçesi"ni izleyiciyle buluþturuyor. ABD'li konuk yönetmen Christopher Martin reji imzalý yapýtýn ýþýk düzeni ve müzikleri de Martin'e ait... ADT, bu yapýtýn yaný sýra bu hafta deðiþik sahnelerinde altý oyunla perde açacak. Ankara Devlet Opera ve Balesi (ADOB) ise yedi yapýtla sanatseverlerin karþýsýna çýkacak. Oscarlý filmlerle renklenen Baþkent sinemalarý izleyiciye deðiþik alternatifler sunarken, Robin Williams'ýn hastalarý iyileþtiren bir palyaçoyu beyazperdeye taþýdýðý "Patch Adams" adlý film, bugünden itibaren hafta boyunca gösterime sunulacak. Baþkentte 8-14 Nisanda gerçekleþtirilecek kültür ve sanat etkinliklerinden bazýlarý þöyle: BÜYÜK TÝYATRO: Brecht'in oyunu "Mutlu Son", hafta boyunca izlenebilir. Yücel Erten'in yönettiði müzikal komedi, Chicago'yu ele geçirmek isteyen mafya üyeleriyle din bezirganlarýnýn öyküsü... Yapýtta, mafya babasý "Çatýrtý" Bill Cracker'ý ünlü tiyatro oyuncusu Çetin Tekindor sahneye taþýyor. KÜÇÜK TÝYATRO: Nazým Hikmet'in kaleme aldýðý "Yusuf ile Menofis", yarýndan baþlayarak sergilenecek. Erhan Gökgücü'nün yönettiði oyunun dekorunu Suar Þeylan, kostümlerini Sevtaç Demirer, ýþýk düzenini Burhanettin Yazar hazýrladý. ÞÝNASÝ SAHNESÝ: Sanatçý Ayten Gökçer'in ilk yönetmenlik denemesi olan "Balerin", yarýn ve 10 Nisanda görülebilir. -TÝYATRO- -OPERA-BALE- OPERA SALONU: Strauss'un ünlü "Çingene Baron" opereti, yarýn görülebilir. Modern Dans Topluluðu'nun Turgay Erdener'in müzikleriyle süslenen "Afife" adlý gösterisi 9 Nisanda sunulacak. Çaykovski'nin bale yapýtý "Fýndýkkýran", 10 Nisanda izlenebilir. Sezonun en iddialý yapýtýný Andre Prokovsky sahneye koydu. OPERET SAHNESÝ: Tevfik Akbaþlý'nýn "Sevgili Barýþ" müzikali, 10 Nisanda minik izleyiciler için bir kez daha sunulacak. -SÝNEMA- METROPOL: Salon I'de, Bruce Willis'in yeni filmi "Kuþatma-Siege" görülebilir. Edward Zwick'in yönettiði filmde, Willis'e Denzel Washington ve Annette Bening eþlik ediyor. Salon II'de, yedi dalda Oscar ödülünü kucaklayan "Aþýk Shakespeare- Shakespeare In Love", sinemaseverlerle birlikteliðini sürdürüyor. MEGAPOL: Mavi Salon'da, Oscar'da bir "ilk"e imza atan "Hayat Güzeldir" gösteriliyor. Ýtalyan sanatçý Roberto Beningi'nin aldýðý "En Ýyi Erkek Oyuncu" ödülüyle ilk kez yabancý bir oyuncuya altýn heykelciði kazandýran film, "En Ýyi Yabancý Film" ve "En Ýyi Dramatik Müzik" ödüllerini de kucakladý. BÜYÜLÜ FENER: Þener Þen Salonu'nda, Oscarlý aktör Robin Williams'ýn filmi "Patch Adams", gösterime girecek. Atýf Yýlmaz Salonu'nda ise "Bir Böceðin Yaþamý" ve "Aþýk Shakespeare" var. ON: "Aþkýn Büyüsü", "Gününü Göreceksin", "Propaganda" ve "Omuz Omuza", 52 / Anadolu Ajansý

54 hafta boyunca gösterimde kalacak. 2. bölüm -SERGÝ- ANADOLU AJANSI SANAT GALERÝSÝ: Safai'nin geçen hafta açýlan "Üstaþkýnlýk Övgülemeleri" baþlýklý sergisi bu hafta boyunca da açýk kalacak. ANATOLIA: Türk resminin usta isimlerinden Hasan Pekmezci'nin sergisi devam ediyor. ANKARA SANAT: Mardinli çoban ressam Abdullah Aksu'nun resimleri, 10 Nisandan itibaren baþkentlilerle buluþacak. ÇANKAYA BELEDÝYESÝ ÇAÐDAÞ SANATLAR MERKEZÝ: Sanata destek veren iki kuruluþ, bu kez "asýl iþleri" olan parayý sanatla birleþtirerek Çankaya Çaðdaþ Sanatlar Merkezi'nde Ankaralýlarý selamlayacak. Osmanlý Bankasý ile Merkez Bankasýnýn düzenlediði ve Osmanlý'dan günümüze deðin kaðýt paralarý bir araya getiren "Nakden Tarih" baþlýklý sergi, ay sonuna kadar sanatseverlerle olacak. (PA-RAF-LAR) Röportaj Çok yönlü, çok boyutlu bir yazý niteliði taþýyan "röportaj", bir doðruyu, bir gerçeði; araþtýrma, inceleme ya da soruþturma yöntemiyle yansýtýr. Gazeteciliðin önemli dallarýndan röportajda, bilgi ya da haber açýk, yalýn, çarpýcý bir dille okura iletilir. Bu tür, üzerinde durulan, ele alýnan konu ya da sorunun deðiþik boyutlarýyla irdelenmesini de saðlar. Bu yazý türünde yalnýzca izlenim ve gözlemle yetinilmemeli, konuya iliþkin önceki çalýþmalar da araþtýrýlmalýdýr. Röportaj, tek bir konuda tek bir yazý olabildiði gibi, ayný konuda dizi yazý da olabilir. Dizi röportajlar bir konu ya da kiþiyi deðiþik yönleriyle yansýtmalýdýr. Baþarýsý, konu ve kiþi seçimi kadar anlatým içeriði ve anlatýmýn zenginliðine baðlý olan röportajda o konuda yazýlmýþ bir þiire, bestelenmiþ bir þarkýya bile yer verilebilir. Röportaj çerçevesinde, gerektiðinde fotoðrafýn desteðine (tanýklýðýna) baþvurmaktan kaçýnmamak gerekir. Röportajla ilgili çeþitli sýnýflandýrýlmalar yapýlsa da içeriði genellikle seçilen konu belirler. Bu açýdan röportaj konusuyla ilgili ön çalýþma gereklidir. Böylece konu ya da kiþinin röportajý yapaný yanlýþ yönlendirmesi de önlenmiþ olur. Röportajda soru deðil, "doðru soru" önem taþýr. Röportaj yapýlýrken dikkat edilmesi gereken noktalar ise þöyle sýralanabilir: ç ç ç ç Röportaj verecek kiþiyle ilgili bilgi edinilmelidir. Önceden bir arþiv çalýþmasý yapmak iþinizi kolaylaþtýrýr. Sorular iyi düzenlenmeli, yanýtlardan yeni sorulara gidilebilmelidir. Yanýtlarýn sorunun gerçek yanýtý olup olmadýðýna dikkat edilmelidir. Muhabirin El Kitabý / 53

55 Örnek -ASIRLIK BÝR "CUMHURÝYET ÇINARI" -BALKAN SAVAÞLARI'NIN BÝLÝNEN TEK, ÇANAKKALE SAVAÞLARI'NIN HAYATTAKÝ ÜÇ TANIÐINDAN BÝRÝ OLAN 105 YAÞINDAKÝ GAZÝ HÜSEYÝN KAÇMAZ, CUMHURÝYET'ÝN 70. YILINDA BÝR BAÞKA HEYECAN DUYUYOR -ANNESÝNÝN "BENÝ YA ÞEHÝT YA DA GAZÝ ANASI YAP OÐUL" DÝYEREK ASKERE UÐURLADIÐI HÜSEYÝN DEDE, ATATÜRK ÝLE KARÞILAÞTIÐI ANI UNUTAMIYOR -GAZÝ KAÇMAZ: "ATATÜRK OLMASAYDI BU ÜLKE KURTULAMAZDI" - "ÝSTÝKLAL SAVAÞI'NDA DOÐULUSU, BATILISI HEP BERABER ÇARPIÞTIK. BUGÜNKÜ TERÖR ERMENÝLERÝN ÝÞÝ" (FOTOÐRAFLI) KDZ. EREÐLÝ (A.A) - tarih - "Cumhuriyet'in ilk günleri gibi bir yüz" ya da yüzyýla tanýklýk eden bir 'Cumhuriyet çýnarý'... Türk'ün týrnaklarla kazýrcasýna zorluklarla ulaþtýðý bir Cumhuriyet... O döneme kadar olan savaþlar, mücadeleler, zorluklar, kaygýlar ve sonuçta ulaþýlan sevinç, zafer ve gururun ipuçlarýný veren bir yüz... Balkan, Çanakkale Ýstiklal savaþlarý gazisi 105 yaþýndaki Kuvayýmilliyeci Hüseyin Kaçmaz, nasýl tanýmlanabilir ki yaþýndadýr genç Hüseyin... Kendi anlatýmýyla yaþýtlarý arasýnda "cýva" gibi bir delikanlýdýr. "1304"te doðduðu Kdz. Ereðli'ye baðlý Kestaneci köyüne askerlik için çaðrý pusulasý gelir. Baba Kaçmaz, 50 altýn lira bedel ödeyip, oðlunu askere göndermek istemez. Ancak annesi bu duruma, "Ben oðlumu þehit ya da gazi olsun dualarýyla büyüttüm" der ve þiddetle karþý çýkar. Aile meclisinde karar verilmiþtir... Hüseyin, hazýrlýklarýný tamamlar, sýra vedalaþmaya gelir. Anne, oðlunu "hüzün" ve "sevincin" bir aradalýðýyla kucaklar, kendisini çok sevdiðini söyler ve þu nasihatlerde bulunur: "Sabaha kadar uyumadým. Sana hep dua ettim. Harama uçkur çözme, haram lokma yeme; düþmanýn karþýsýnda korkma. Beni ya þehit ya da gazi anasý yap oðul." Ve deðiþik aralýklarla cephelerde yaþanacak on bir yýl baþlar böylece. -ATA ÝLE KARÞILAÞMANIN HEYECANI- Kdz. Ereðli'de oðullarýyla oturan Gazi Hüseyin Kaçmaz, anýlarýný anlatýrken, sanki o günleri yeniden yaþýyor. Balkan Savaþlarý'ndaki üzüntüsü, Çanakkale ve Ýstiklal savaþlarýnda yerini gurur ve sevince býrakýyor. Hemen her sözün arasýndan Alay Komutaný Cemal Paþa'ya güvenini ve saygýsýný belirten Hüseyin Dede'nin Atatürk'e hayranlýðý bir baþka... Türk milletinin Atatürk olmadan kurtulamayacaðýný vurgulayan Gazi Kaçmaz'ýn unutamadýklarýndan biri de Atatürk ile karþýlaþtýðý an. Ýki kez gördüðünü belirtiyor Ata'yý. Anlatýrken heyecaný daha da artýyor Gazi Dede'nin. Onun, Türk vatanýný kurtarmasýnýn yanýnda "adalet"i de getirdiðine iþaret ediyor sýk sýk. Fevzi Çakmak, Ýsmet Paþa ve kendi deyimiyle Kara Kazým Paþa, 105 yaþýndaki Gazi'nin en çok saygý ve hayranlýk duyduðu öteki "vatanperverler." 54 / Anadolu Ajansý

56 -"BEN ATATÜRK'ÜN ASKERÝYÝM, YÜRÜRÜM"- 2. bölüm Balkan Savaþlarý'nýn bilinen tek, Çanakkale Savaþlarý'nýn hayatta kalan üç tanýðýndan biri olan Hüseyin Kaçmaz'a, Doðu'da yaþanan terör hatýrlatýldýðýnda, Ýstiklal Savaþý'nda doðulusu, batýlýsýyla birlik ve beraberlik içinde düþmana karþý çarpýþtýklarýný anlatýyor ve "bu hadisenin baþý Ermeniler'dir. Terör Ermenilerin iþi" diyor. Londra'da yapýlan Anzak törenlerine katýlan ilk Türk gazisi olan Hüseyin Dede, 1991 yýlýnda, 76 yýl önce çarpýþtýðý Ýngiliz, Avustralya ve Yeni Zelandalý gazilerle tanýþmýþ. Burada, II. Dünya Savaþý'nda esir düþmüþ bir Ýngiliz hemþireye de Devrek'ten götürdüðü bastonu armaðan etmiþ Gazi Kaçmaz. Toplu yapýlacak tören geçiþinde, öteki gaziler gibi tekerlekli sandalyeye binmeyi kabul etmeyen Hüseyin Dede, "Ben Atatürk'ün askeriyim, yürürüm" diyerek buna karþý çýkmýþ. Geçiþ sýrasýnda bastonuyla izleyenleri selamlayan Hüseyin Kaçmaz, ayakta alkýþlanmýþ. Bugün bir savaþ çýksa cepheye en önde gidebileceðini, bastonunu havaya doðru sallayarak söyleyen Hüseyin Kaçmaz, Cumhuriyet'in 70. Yýlý'nda bir baþka heyecan duyuyor, ancak bir üzüntüsü var: Baþkent Ankara'da yapýlacak 70. Yýl törenlerine ayaðýndaki rahatsýzlýktan ötürü katýlamamanýn üzüntüsü bu. Bahçede yürüyüþ yaharken düþen Hüseyin Dede, bunun dýþýnda bir rahatsýzlýðý olmadýðýný belirtiyor. -UZUN YAÞAMIN SIRRI- Üç çocuk, on beþ torun sahibi Hüseyin Dede, bu kadar uzun yaþamasýnýn sýrrý olarak da süte ve yoðurda olan düþkünlüðünün yaný sýra temizliðe verdiði öneme dikkati çekiyor. "Ben çocuklarýma iyi baktým, onlar da bana iyi bakýyor" diyerek, halindeki hoþnutluðu dile getiren, yaþamý boyunca içki ve sigara içmediðinin altýný çizen Gazi Kaçmaz'ýn herkesten bir isteði var: "Ýmkaný olan çocuklarýný mutlaka üniversitede okutsun." Cumhuriyet Türkiye'sinin her bireyi olarak, Cumhuriyetin 70. Yýlý'ný ulusça, gurur, sevinç ve heyecanla kutluyoruz. Bu duygularý daha da derinden hisseden; uzaktan Karadeniz'i gören evinde yaþamýný sürdüren 105 yaþýndaki Gazi Dede de öyle... O, bu Cumhuriyet Bayramý'nda da oðullarýnýn aldýðý, ancak boyutlarýný küçük bulduðu için deðiþtirttiði, uðruna savaþtýðý, al renkli, kocaman "ay ve yýldýz" ile donatacak, denize bakan mütevazý evini... (PA-RAF-LAR) RÖPORTAJ ÝÇÝN HATIRLATMALAR ç ç ç ç ç ç ç ç Röportaja gitmeden önce randevu alýn, bilgilendirin ve görüþmeye zamanýnda gidin. Konunuza hakim olun ve bilgilerinizi gözden geçirin. Röportajý siz yönlendirin. Görüþtüðünüz kiþinin sizi yanýltmasýna izin vermeyin. Görüþeceðiniz kiþi ve gideceðiniz kurumla ilgili bilgiye sahip bulunun. Sorularý önceden hazýrlayýn. Görüþmenin bir ana konusu, bir iki de yan konusu olsun. Ancak konuyu da daðýtmayýn. Sorularý soruþturma yapar gibi deðil, bilgi almak amacýyla yöneltin. Muhabirin El Kitabý / 55

57 ç ç ç ç ç Kýsa, net ve açýk biçimde düzenleyeceðiniz sorularýnýzý, hep "evet" ya da "hayýr" cevabý verilemeyecek þekilde yöneltin. Gündemi bilin. Giyiminize özen gösterin. Görüþmeyi kaydediyor olsanýz bile not almayý ihmal etmeyin. Ancak not alma þekliniz karþýnýzdakini rahatsýz etmesin. Yanýnýzda birden fazla kaset bulundurun, teybin pilini ve kaydýný önceden kontrol edin. Kayýt aygýtýnýzýn çalýþýr durumda olduðunu deneyin. Görüþmeyi gereðinden fazla uzatmayýn, zamanýnda bitirin. Basýn Toplantýsý Bir kurum temsilcisi veya bir kiþinin kamuoyuna açýklama yapmak için gazetecileri davet ettiði bir organizasyondur. Sadece açýklama yapýlan veya açýklama sonrasý soru-cevap bölümü olan basýn toplantýlarý gerçekleþtirilebilir. Basýn toplantýlarýný izlerken, soru yöneltirken Anadolu Ajansýný temsil ettiðinizi unutmayýn. Ekip halindeyseniz (muhabir, foto muhabiri, kameraman) uyumlu bir çalýþma sergileyip yardýmlaþma içinde olun. Bazen yönelteceðiniz soru ile görüntüye girebilirsiniz, o nedenle davranýþ ve soru sorma biçiminize özen gösteriniz. Basýn toplantýsý için aþaðýdaki noktalara dikkat ediniz: ç Basýn toplantýsýna gitmeden önce hazýrlýklarýnýzý tamamlayýn. ç Kayýt aygýtý, fotoðraf makinesi, kamera ve ekipmanlarý, kalem, not kaðýdý, cep telefonu (þarjlý olarak) eksiksiz hazýrlayýn. ç Cep telefonunuzu basýn toplantýsý sýrasýnda "sessiz" konuma alýn. ç Basýn toplantýsýnýn yapýlacaðý yeri önceden kesinleþtirin ve baþlama saatinden önce orada bulunun. ç Basýn toplantýsýnýn konusuyla ilgili bilgi sahibi olun. ç Konuþmacýyý ya da konuþmacýlarý, rahat duyabileceðiniz ve görebileceðiniz yere oturun. ç Konuþma metni daðýtýlmýþsa dinlerken metni izleyin; konuþmacýnýn metin dýþýna çýkabileceðini göz önünde bulundurun. ç Kayýt aygýtýnýzýn kaydetmeyeceði ya da sürenin yeterli olmayabileceði gerekçeleriyle teyp (kayýt aygýtý) yokmuþ gibi not alýn. ç Önemli cümlelerin altýný çizin. (Bunlarýn yanýna, önemlerine göre yýldýzlar da koyabilirsiniz.) ç Soru yöneltin; ancak önceki soru ve cevaplarý dikkatle izleyin ki benzer sorulardan kaçýnýn. ç Soru yöneltmeden önce kendinizi tanýtýn ve kurumunuzu belirtin. ç Önyargýya yol açabilecek, cevabý içinde olan, yorumlu soru yöneltmeyin. ç Basýn toplantýsýný yapanla asla tartýþmaya girmeyin. ç Flaþ özelliði taþýyan bir bilgi verilmiþse toplantýnýn tamamlanmasý beklenmeden merkeze kýsaca bilgi vermenin yollarýný arayýn. 56 / Anadolu Ajansý

58 Bunlara Dikkat ç Haberlerin yazýmýnda Türk Dil Kurumunun Güncel Türkçe Sözlük ve Yazým Kýlavuzu dikkate alýnmalýdýr. Özellikle Yazým Kýlavuzu'nun ilk bölümünde yer alan "Yazým Kurallarý" sýk sýk okunmalý ve gerektiði anda baþvurmak üzere el altýnda bulundurulmalýdýr. Kýsaltmalar için de TDK Yazým Kýlavuzu'na bakýlmalýdýr. Muhabirin El Kitabý'nýn ekinde TDK yayýný olan CD (YD: yoðun disk) verilmiþtir. Bunu bilgisayarýnýza yükleyip sürekli kullanýmda tutabilir, internetten güncelleyebilirsiniz. Unutmayýnýz ki haber en baþta doðru cümleler ve yanlýþsýz Türkçe kelimelerle yazýlýrsa daha hýzlý yayýna girme þansýný yakalar. ç Haberciliðin sorumluluk gerektirdiði unutulmamalý. Yapýlan haberin ne gibi sonuçlara yol açabileceði (intiharlara, bir þirket veya kurumun itibarýný yitirmesine vb.) düþünülmeli, haksýz ithamlara yer verilmemelidir. Yapýlan haber eðer bir suçlamayý içeriyorsa mutlaka muhatabýnýn görüþüne de yer verilmelidir. ç ''Ýsim-unvan'', ''ifade-anlam'', ''ülke-mekan'', ''sayý-miktar'' bilgileri mutlaka ikinci kez gözden geçirilmeli. ç Haberin yayýna verilmiþ þekli mutlaka kontrol edilmeli, yayýncýlarýn yaptýðý düzeltmelere dikkat edilerek ayný yanlýþlara bir daha düþülmemelidir. ç Olan", olduðu, oldu, olarak sözcükleri, haberde bir cümle içinde birkaç kez kullanýlabilmektedir. 2. bölüm Bazý kullanýmlarda, Türkçenin zenginliðinden yararlanýlarak þu seçenekler deðerlendirilebilir: ç Önemli olduðu yerine önem taþýdýðý (önem arz ettiði yerine de önem taþýdýðý). ç Gerek olduðu yerine gerek duyulduðu. ç Heyecanlý olduðunu yerine heyecan duyduðunu. ç Amaçlarýnýn... olduðunu belirterek, yerine... amaçladýklarýný belirterek, diye düzenlenebilir. ç Toplanacak olan, gerçekleþtirilecek olan, sürecek olan, gelecek olan, yapýlacak olan gibi kalýplardan olan lar kullanýlmadýðýnda cümlede bir eksiklik görülmeyecektir. ç Nin eki: Kültür turizminin yapýldýðý bölgelerde... yerine kültür turizmi yapýlan bölgelerde... yazýlýrsa iki fazla ek atýlmýþ olur ve daha kolay okuma saðlanýr. Yapýlacaðýnýn bildirildiði... yerine...yapýlacaðý bildirilen, (belirtilen, duyurulan)... þeklinde yazýldýðýnda iki fazla tamlama kullanýlmamýþ olur. Muhabirin El Kitabý / 57

59 ç Üzerinde Üzerine Caddesi üzerinde,...alan üzerine yapýlan okul,...kara yolu üzerinde... yazýlmamasý gerekir. yerine...caddesi'ndeki trafik kazasýnda......metrekare alana yaptýrýlan okul... ç Süreyle...Ýki hafta süreyle gösterimde kalacak. yerine (süreyle sözcüðüne gerek yok)...ýki hafta gösterimde kalacak. ç "Halen devam ediyor" Bu yanlýþ kullaným yerine "... devam ediyor." yeterli. Toplantý uzun sürmüþ de "... halen devam ediyor"sa yerine toplantý beþ saattir devam ediyor,... sürüyor" diye yazýlabilir. ç "Birçok Pek çok" Birçok birleþik pek çok ayrý yazýlmalýdýr ve birçok kiþi deðil çok sayýda kiþi denilmelidir. (bk. TDK) ç "Ýle birlikte" "Ýle birlikte"nin yanlýþ olduðu gözlerden kaçmamalý. Özellikle "beraberindeki heyetle birlikte" þeklinde hiç yazýlmamalý. ç "Saðanak yaðmur ibaresi kesinlikle kullanýlmamalý. Çünkü saðanak, baþlý baþýna bir yaðýþ þeklidir. ç Þiddetli fýrtýna ibaresinde þiddetli sözcüðü kullanýlmamalý; fýrtýna nýn içinde barýndýrdýðý göçten ötürü gereksiz: fýrtýna yeterli. ç Ýleri bir tarih Bu yanlýþ kullaným yerine, Duruþma baþka bir tarihe býrakýldý. Ya da duruþma ertelendi denilebilir. ç Bir dizi önlem bir dizi operasyon Bir dizi önlem alýndý yerine Önlemler alýndý Bir dizi operasyon gerçekleþtirildi yerine; "Operasyonlar düzenlendi." ç Ameliyat oldu yerine ameliyat edildi. ç Taburcu oldu tahliye oldu tahrip oldu gibi söyleyiþler yerine taburcu edildi, tahliye edildi tahrip edildi kullanýlmalýdýr. ç Eski nereye yazýlmalý: Ýçiþleri eski bakaný deðil, Eski içiþleri bakaný, Eski vali... diye yazýlmalý. 58 / Anadolu Ajansý

60 ç Folklor ekibi folklör Halk oyunlarý ekibi demek daha doðru. Folklor Halk Bilimi anlamýna geldiðinden, yerinde kullanýlmasýna dikkat edilmeli. Ayrýca Folklör diye hiç yazýlmamalý. ç "Sit" sözcüðü, herhangi bir tanýmlamanýn kýsaltmasý olmadýðý için, büyük harflerle deðil, küçük harflerle yazýlmalý. Eski uygarlýklardan izler taþýyan ve koruma altýna alýnan yerler için kullanýlan "sit", Latince kökenli ve "konum", yer, yapý" anlamlarýna gelen bir sözcüktür. ç "Yýlýn ilk beþ ayý, ilk yedi ayý" gibi yanlýþ kullanýmlardan kaçýnýnýz. Yýlýn belirli dilimleri "Yýlýn ilk çeyreði (ilk üç ay), ilk altý ayý" söz konusu olduðunda bu ifadelere baþvurulmalýdýr. ç Londra merkezli yerine Merkezi Londra da bulunan yazýlmalýdýr. 2. bölüm ç Öðleyin kýlýnan cenaze namazý...'in cenazesi öðleyin kýlýnan cenaze namazýnýn ardýndan... yerine...'in cenazesi, öðle namazýndan sonra... ç Ýken... gözaltýna alýnýrken, cezaevine gönderildi. "... belirtirken,... diye konuþtu. Bu gibi yanlýþ kullanýmlardan kaçýnýlmalýdýr. ç Mürettebat 4 mürettebat yerine 4 kiþilik mürettebat denilmeli. ç Öncesi - sonrasý ardýndan...kampanya öncesinde... yerine kampanyadan önce diye yazýlmalý. ç Yaptý... yapýlan...asayiþ kontrolleri yaptý. Yapýlan kontrollerde... yerine;...asayiþ kontrolleri yaptý. Kontrollerde......bir araþtýrma yaptý. Yapýlan araþtýrmada Araþtýrmada... yeterli. ç "Ne, ne de" olumsuz bitmez "Ne Galatasaray ne de Fenerbahçe galibiyeti hak edecek futbol ortaya koyamadý..." deðil; "Ne Galatasaray ne de Fenerbahçe galibiyeti hak edecek futbol ortaya koydu." olmasý gerekir. ç "bu arada, öte yandan" çok sýk kullanýlmamalý, kullanýldýðýnda ise doðru ve yerinde olmalý. "Öte yandan" ya da "bu arada" ile baþlayan bir cümlede de, da eki kesinlikle kullanýlmamalý. "Öte yandan, Ýçiþleri Bakaný Atalay da..." deðil, "Öte yandan, Ýçiþleri Bakaný Atalay" diye cümleye baþlanmalý. Muhabirin El Kitabý / 59

61 Ancak diye baþlayan cümlede ise kullanýlmamalý. ç Ücret ve bedel Mal karþýlýðý bedel, hizmet karþýlýðý ücrettir. Bedava hoþ deðil ücretsiz denilmeli ç Tarihler "8-9 Ocak tarihleri arasýnda": Bu iki tarih arasýna baþka bir tarihin sýkýþtýrýlmasýnýn olanaksýzlýðý, artýk dikkatlerden kaçmamalý Mayýs tarihleri arasýnda... yerine, Mayýs arasýnda... yeterlidir. Baþýnda tarih olmadýðýnda, ay adlarý küçük harfle yazýlmalý. Haberde herhangi bir tarih belirtilecekse deðil, 15 Ekim 1998 þeklinde olmalýdýr. 15 Ekim 1998 yýlýnda diye yazmak da yanlýþtýr. 15 Ekim 1998 de ya da 15 Ekim 1998 tarihinde diye yazmak gerekir. ç Zaman belirtme Saat belirtiliyor ise sabah ya da sabaha karþý, akþam ya da akþamleyin diye yazmaya gerek yok. gece geç saatlerde ya da sabahýn erken saatlerinde demek pek doðru deðil. ç Sayýlar Haber metninde sayýlar kullanýlýrken unvanlarýn ve sýfatlarýn önüne eklenen sayýlar yazýyla olmalýdýr. Söz gelimi 5. ya da 5 inci Cumhurbaþkaný yerine Beþinci Cumhurbaþkaný yazýlmalýdýr. Ayrýca 1 er, 2 þer gibi ibareler, yazýyla birer, ikiþer olarak belirtilmelidir. - Birinci ya da beþinciyi, 1.'inci ya da 5.inci þeklinde yazmak doðru deðil. - Sayýlar haber içinde mümkün olduðunca yazýyla yazýlmalý. Bir ölüm haberinde, ölen kiþinin yaþý, bir asayiþ haberinde olduðu gibi parantez içinde yazýlmamalý. (Eski Adalet Partisi milletvekili yaþýnda öldü. - Türk halk müziði sanatçýsý yaþýnda vefat etti.) gibi olmalý. ç Baþvuruda bulundu, baþvuru yaptý yerine baþvurdu yeterli. ç "Yayýmlanan... mesaj, yýl dönümü, kutlama haberlerinde de bu sözcüðün kullanýlmasý gerekiyor. "Mesaj, yýl dönümü, hafta, gün" haberlerinde yayýmlanan sözcüðünün yanýnda da "nedeniyle" yerine "dolayýsýyla" sözcüðünün kullanýlmasý daha uygun düþüyor. Daha çok kaza ve benzeri haberlerde sebep yerine kullandýðýmýz "nedeniyle"yi her haberde kullanmamak için sözcük daðarcýðýmýzý çeþitlendirmenin önemi görülüyor. ç Nedeniyle Bu söz her haberde kullanýlýyor. Asayiþ, konferans, panel, ziyaret, anma, hafta, gün vb. Oysa nedeniyle çoðunlukla asayiþ haberinde kullanýlmalý. Anma haberlerinde... ölüm yýlý (yýl dönümü deðil) 60 / Anadolu Ajansý

62 dolayýsýyla... denilebilir. ziyaret dolayýsýyla yazýlabilir. Bazý yerlerde o yüzden, bundan ötürü gibi sözler de kullanýlabilir. ç Haberlerde tekrar sözcüklerden kaçýnýlmalý. "...ifade ederek,... ifade etti." "kaydederek,... kaydetti." gibi. Aslýnda sonu "...etti" ile biten anlatým kalýplarýndan uzak durmalý. Haberin daha rahat okunabilmesi için haberi daha rahat anlatýmla yazmak gerek. Sürekli "...bildirdi, belirtti, kaydetti" ile baþlayan ve biten haberler anlatýmýndan kurtulmanýn yolu "Edinilen bilgiye göre, yazýlý açýklamaya göre, yayýmlanan bildiriye göre, vb." bir anlatým anlayýþýyla habere baþlamaktan geçiyor. ç Ýkinci paragrafa özneyle baþlamak da haberi kolay ve rahat yazmanýn en iyi yolu olarak görünüyor. ç Düzenlenecek ile düzenledi arasýndaki ayrýmý da karýþtýrmamalý. Bir etkinliðin tarihi belli ise o etkinliðin düzenlemesi yapýlmýþ demektir ki "düzenlenecek" diye yazýlmamalý; "düzenlendi" denilip yapýlacaðý tarih verilmeli. Yok eðer bir etkinliðin düzenlenmesi düþünülüyor ise "düzenlenecek" kullanýlmalý ve hazýrlýklar anlatýlmalý. ç Noktalama iþaretleri için TDK'nin Yazým Kýlavuzu'nda belirtilen kurallara uyum saðlamalýyýz. TDK Yazým Kýlavuzu'nu sürekli baþvuru kaynaðý olarak kullanmalýyýz. Bu konuda TDK'nin internet sitesine baþvurmak en basit yoldur. Noktalama iþaretlerini rastgele ve yanlýþ kullanmayýnýz. 2. bölüm Muhabirin El Kitabý / 61

63 Düzeltme, Derleme ve Ýptal Düzeltmeler kaynak tarafýndan yapýlmýþsa bu açýkça belirtilmelidir, Düzeltilmesi gereken bir haberin düzeltme yazýsý aþaðýdaki kalýba göre verilmelidir: - DÜZELTME... baþlýklý haberimizin... paragrafýnda yer alan,... ibaresi (ifadesi, adý, sayýsý, unvaný, sözcüðü vb.)... (kaynaðýndan) þeklinde, (olarak) düzeltilmiþtir. Haberimizi düzelterek yeniden yayýmlýyoruz. Saygýlarýmýzla, Tarih (A.A) Belirli bir zaman diliminde geçilen ayný konu ve ayný baþlýklý haberlere iliþkin derlemelerin baþlýk kalýbý da aþaðýdaki gibi olmalýdýr: - DERLEME Gün içinde geçilen 21 inci Dünya Felsefe Kongresi baþlýklý haberlerimizi derleyerek yayýmlýyoruz. Saygýlarýmýzla, Tarih (A.A) Bir haberin iptal edilmesi gerektiðinde aþaðýdaki kalýp kullanýlmalýdýr: - ÝPTAL... baþlýklý haberimiz kaynaðýndan, (sehven-yanlýþlýklayayýmlandýðýndan) iptal edilmiþtir. Saygýlarýmýzla, Tarih (A.A) 62 / Anadolu Ajansý

64 3.bölüm HABERDE UZMANLIK ALANLARI PARLAMENTO DÝPLOMASÝ-DIÞ DIÞ YAYINLAR EKONOMÝ SPOR ÝL BÜLTENÝ ÖZEL BÜLTEN

65 64 / Anadolu Ajansý

66 3. bölüm Haberde Uzmanlýk Alanlarý Parlamento Parlamento muhabirleri, TBMM'nin yasama ve denetleme çalýþmalarý baþta olmak üzere, meclis baþkaný ve baþkanlýk divaný üyelerinin kabul ve görüþmelerini, ihtisas komisyonlarýnýn bütün çalýþmalarýný, TBMM'de grubu bulunan veya temsil edilen partilerin etkinliklerini izler. Meclisin yasama faaliyetleri: Yasama faaliyetleri Meclis komisyonlarýnda ve Genel Kurulda gerçekleþtirilir. TBMM Baþkanlýðýna sunulan bir kanun tasarýsý, teklifi veya kanun hükmünde kararname (KHK), ilgili komisyonlarda görüþülüp kabul edildikten sonra Genel Kurula sunulur. Genel Kurul, bir tasarý veya teklifin yasalaþmasý için son aþamadýr. Burada son þekli verilip kabul edilen düzenleme yasalaþmýþ olur, ancak yasa cumhurbaþkanýnýn onayýnýn ardýndan Resmi Gazete'de yayýmlanmasýyla yürürlüðe girer. Örnek -KURUSIKILARA DÜZENLEME GELÝYOR -TBMM GENEL KURULUNDA KURUSIKI TABANCALARIN ÜRETÝM VE SATIÞINA DÜZENLEME GETÝREN TASARI KABUL EDÝLDÝ -KANUNA GÖRE, KURUSIKILAR, 1 YILDAN FAZLA HAPSE MAHKUM OLANLAR, ATEÞLÝ SÝLAHLARLA ÝÞLENEN SUÇLARDAN HÜKÜM GÝYENLER ÝLE 18 YAÞINDAN KÜÇÜKLERE SATILAMAYACAK ANKARA (A.A) - tarih - TBMM Genel Kurulunda, kurusýký tabancalarýn üretim ve satýþýna düzenleme getiren tasarý kabul edilerek yasalaþtý. Ses ve Gaz Fiþeði Atabilen Silahlar Hakkýnda Kanuna göre, kurusýkýlar, bir yýldan fazla hapse mahkum olanlar, ateþli silahlarla iþlenen suçlardan hüküm giyenler ile 18 yaþýndan küçüklere satýlamayacak. Kurusýkýlarýn imali, ithali, bulundurulmasý ve taþýnmasýna yeni düzenlemeler getiren kanun, ses ve gaz fiþeði atabilen silahlarýn nitelikleri, imali, ithali, ihracý, satýþý, edinilmesi, bulundurulmasý ve taþýnmasý hakkýndaki usul ve esaslarla bunlarla ilgili izin, kayýt ve tescil iþlemlerini kapsayacak. Kurusýký tabancalarýn üretimi, Sanayi ve Ticaret Bakanlýðýnýn iznine tabi olacak. Kurusýkýlar, ruhsata tabi silah vasfýna dönüþtürülemeyecek ve diðer silahlardan ayýrt Muhabirin El Kitabý / 65

67 edilmesini saðlayacak þekilde, rengi ve þekli belirtilerek üretilecek. Bu zorunluluk, ithalatta da geçerli olacak. Ses ve gaz fiþeði atan silahlarýn ithal ve ihraç iþlemleri, genel hükümlere göre yerine getirilecek. Ancak bunlarýn ithalinde, Ýçiþleri Bakanlýðý ile Sanayi ve Ticaret Bakanlýðýnýn uygun görüþü aranacak. Kurusýkýlar, kasten iþlenen bir suçtan dolayý bir yýl veya daha fazla süreyle hapis cezasýna mahkum olanlar ile ateþli silahlarla iþlenen suçlardan hükümlü bulunanlara ve 18 yaþýndan küçüklere satýlmayacak. Bu silahlarýn satýþý, mermi veya av malzemesi ya da yivsiz tüfek satýþý yapmak için valiliklerce ruhsatlandýrýlmýþ yerlerce yapýlacak. Kurusýkýlarý satan bayiler ile üçüncü þahýslara devredenler ve üçüncü þahýslardan devralanlar, bu durumu bir ay içinde mahalli mülki amire bildirecek. Silahlar, her an kullanýma elveriþli olmayacak ve kolay ulaþýlmayacak þekilde, boþ olarak kutu içinde nakledilebilecek. Ses ve gaz fiþeði atan silahlarýn ve üretici firmalarýn, her ne suretle olursa olsun reklam ve tanýtýmý yapýlamayacak. Kurusýký tabancalarýn kullanýlmasýný özendiren veya teþvik eden kampanyalar düzenlenemeyecek. -CEZALAR- Kurusýkýlarý yetkili mercilerden izin almadan veya üretim için belirlenmiþ esas ve usullere aykýrý olarak imal edenler bir yýldan üç yýla kadar hapis ve 100 günden 500 güne kadar adli para cezasýyla cezalandýrýlacak. Bu silahlarý yönetmelikle belirlenmiþ esas ve usullere aykýrý olarak imal edenlere ve satanlara 5 bin YTL'den 20 bin YTL'ye kadar idari para cezasý verilecek. Bu fiilin tekrarý halinde idari para cezasý iki katýna kadar artýrýlabilecek. Belirlenen yasaklara aykýrý davranýþta bulunanlara 500 YTL idari para cezasý uygulanacak. Ayrýca silahýn mülkiyeti kamuya geçirilecek. Ses ve gaz fiþeði atan silahlarýn imal, ithal, ihraç, bulundurma, nakil, satýþ veya edinilmesine iliþkin usul ve esaslar ile bunlarla ilgili izin, kayýt ve tescil iþlemler, Dýþ Ticaret Müsteþarlýðýnýn baðlý olduðu bakanlýðýn görüþü alýnarak, Ýçiþleri Bakanlýðý ile Sanayi ve Ticaret Bakanlýðýnca çýkarýlacak yönetmelikle belirlenecek. Kanunun yürürlüðe girdiði tarihte kurusýkýlarý elinde bulunduranlar bir yýl içinde mülki amirliðe bildirimde bulunmalarý halinde haklarýnda cezai iþlem yapýlmayacak. Üretim yapanlar, gerekli izinleri, yönetmeliðin yürürlüðe girdiði tarihten itibaren altý ay içinde almak zorunda olacak. Yetkili makamlardan izin alarak tabanca veya yivsiz tüfek üretimi yapanlarýn, düzenlemenin yürürlüðe girdiði tarihe kadar ürettikleri her türlü model ve tip kurusýký miktarýný yetkili makamlara bildirmeleri þartýyla bu silahlar için ayrýca izin almalarý gerekmeyecek. (PA-RAF-LAR) TBMM de kapalý oturumlar veya basýna açýk olmayan toplantýlardan haber yapmak gerektiðinde, açýkca kaynak belirtilmek suretiyle ya da en az iki kaynaktan doðrulatýldýktan sonra konu ele alýnmalýdýr. Ýçerik ve yasal sýnýrlamalar önem taþýr. Bu tür haberlerin yayýmlanmasý servis yöneticilerinin onayý ile olmalýdýr. 66 / Anadolu Ajansý

68 TBMM DE MUHABÝRLÝK YAPACAK OLANLARIN BÝLMESÝ GEREKEN TEMEL KAVRAMLAR 3. bölüm KANUN : Parlamentolarýn kabul ettiði genel, sürekli ve zorunlu hukuki düzenlemelere kanun (yasa) denir. Kanunlar, daha önceden belirlenmiþ olan kanun yapma yöntemleri ile çýkarýlýrlar. Kanun yapma iþlemine kýsaca, yasama etkinliði de denir. KANUN TASARISI : Kanun teklif etmeye Bakanlar Kurulu ve milletvekilleri yetkilidir. Bakanlar VE TEKLÝFÝ Kurulunun yaptýðý öneriye ''kanun tasarýsý'', milletvekillerinin yaptýðý öneriye ise ''kanun teklifi'' denir. Kanun tasarýsýnda Bakanlar Kurulunun bütün üyelerinin imzasýnýn bulunma zorunluluðu varken, kanun teklifinde milletvekillerinin tamamýný baðlayan bir durum söz konusu deðildir. Kanun teklifinde en az bir milletvekilinin imzasý bulunabilir, birden fazla milletvekili bir araya gelip ortak teklifte de bulunabilir. Tasarý veya teklifin gerekçesinde, düzenlemenin tümü ve maddeleri hakkýnda bilgilerin yaný sýra kaldýrýlmasý ya da eklenmesi istenilen hükümlerin neler olduðu, deðiþtirilme, kaldýrma veya eklenmeye neden gerek duyulduðu belirtilir. Baþkan, gelen tasarý veya teklifi ilgili komisyonlara havale eder. Komisyonlarda görüþülen tasarýlar esas komisyonun raporu doðrultusunda Genel Kurul gündemine alýnýr. TBMM tarafýndan reddedilen bir kanun tasarýsý veya teklifi, bir tam yýl geçmedikçe yeniden verilemez. Bir yasama döneminde sonuçlandýrýlmamýþ kanun tasarýlarý ve teklifleri hükümsüz sayýlýr. Ancak hükümet ya da TBMM üyeleri, bu tasarýlarý yeni dönemde yenileyebilir. DENETÝM KONUSU: Meclisin, yasama görevinin yaný sýra denetim görevi de vardýr. Bu görev, genel görüþme, meclis araþtýrmasý, meclis soruþturmasý, gensoru ve soru önergeleri aracýlýðýyla gerçekleþtirilir. SORU ÖNERGELERÝ : Milletvekilleri tarafýndan, baþbakana ve bakanlara yazýlý veya sözlü olarak yanýtlanmak üzere bir konu hakkýnda bilgi istemek amacýyla yöneltilen metinlere denir. Milletvekilleri, önergelerini TBMM Baþkanlýðýna sunar. Baþkanlýk da ilgili makama yönlendirir. Sözlü sorularýn cevaplandýrýlmasý için Genel Kurulda, zorunluluklar dýþýnda haftada iki gün birer saatten az olmamak üzere zaman ayrýlýr. Yazýlý sorularýn da en geç 15 gün içinde yanýtlanmasý gerekir. Soru önergesi, kýsa ve gerekçesiz olmalýdýr. Ayrýca, kiþilik ve özel yaþama iliþkin konular ile kiþisel yorum içermemelidir. GENEL GÖRÜÞME : Toplum ve devlet faaliyetlerini ilgilendiren belli bir konunun TBMM Genel Kurulunda görüþülmesine, ''GENEL GÖRÜÞME'' denir. Genel görüþme önergesini, hükümet, siyasi parti gruplarý ya da en az 20 milletvekili verebilir. Bu talep hem Genel Kurula hem hükümete duyurulur. Genel Görüþme açýlýp açýlmayacaðýna, Genel Kurulda yapýlacak öngörüþmede karar verilir. Açýlmasýna karar verilirse, Danýþma Kurulu, özel gündemle genel görüþme gününü belirler. Genel Görüþmenin yapýlacaðý gün, görüþme açýlmasýna karar verilmesinden itibaren 48 saatten önce, yedi tam günden sonra olamaz. Genel Görüþme, talep halinde kapalý oturumda da yapýlabilir. Bakanlar ve dinleyici olarak cumhurbaþkaný kapalý oturumda bulunabilir. Kapalý oturum sýrasýndaki görüþmeler hakkýnda hiçbir açýklama yapýlamaz. Bunlar devlet sýrrý olarak saklanýr. Kapalý oturum tutanaklarý, on yýl geçtikten sonra yayýmlanabilir. Muhabirin El Kitabý / 67

69 MECLÝS : TBMM'nin belli bir konuda yaptýðý incelemeye ''Meclis araþtýrmasý'' denir. ARAÞTIRMASI Meclis Baþkanlýðýna, hükümet, siyasi parti gruplarý ya da en az 20 milletvekili, araþtýrma önergesi verebilir. Meclis araþtýrmasý açýlýp açýlmamasýna Genel Kurul karar verir. Genel Kurul, Meclis araþtýrmasý açýlmasý kararý alýrsa bu görev özel bir komisyona verilir. GENSORU MECLÝS SORUÞTURMASI KOMÝSYONLAR : Gensoru, Baþbakan veya bakan ya da birden fazla bakanýn görevinden düþürülmesi amacýyla verilen önergelere denir. Gensoru önergesi, bir siyasi parti grubu adýna veya en az 20 milletvekilinin imzasýyla TBMM Baþkanlýðýna sunulur. Genel Kurulda, gensorunun gündeme alýnýp alýnmayacaðýnýn öngörüþmesi yapýlýr. GenelKurul, gensorunun gündeme alýnmasýna karar verirse, bu görüþme, öngörüþmeden iki gün geçmedikçe yapýlamaz ve yedi günden sonraya býrakýlamaz. Bakanlar Kurulu ya da bir bakan, üye tamsayýsýnýn salt çoðunluðuyla (yani 276 oyla) düþürülebilir. : Görevde bulunan veya görevinden ayrýlmýþ olan baþbakan ve bakanlar hakkýnda soruþturma açýlmasý için verilir. Soruþturma, TBMM üye tamsayýsýnýn en az onda birinin, yani 55 milletvekilinin vereceði önergeyle istenebilir. Meclis, soruþturma istemini en geç bir ay içinde görüþür. Meclis soruþturmasý açýlýp açýlmamasýna Genel Kurulca gizli oyla karar verilir. Soruþturma açýlmasýna karar verilmesi durumunda, Meclisteki siyasi partilerin, güçleri oranýnda 15 kiþilik bir komisyon kurulur ve bu komisyon soruþturma yapar. Soruþturma komisyonunun çalýþmalarý gizlidir ve kendi üyeleri dýþýndaki milletvekillerine kapalýdýr. Komisyon, kamusal ve özel kuruluþlardan, konuyla ilgili bilgi ve belge isteyebilir. Bakanlar Kurulu üyelerini,diðer ilgilileri dinleyebilir. Hakkýnda soruþturma açýlmasý istenen baþbakan veya bakanýn savunmasýný alýr. Soruþturma komisyonu, raporunu iki ay içinde Meclise sunar. Komisyona gerekirse iki aylýk ek süre verilir. Rapor, en geç 40 gün içinde Genel Kurulda karara baðlanýr. Yüce Divan'a sevk kararý, gizli oylama sonucu, ancak üye tamsayýsýnýn salt çoðunluðu olan 276 oyla alýnýr. TBMM'ce Yüce Divan'a sevk kararý alýnýrsa; dosya, en geç yedi gün içinde Baþkanlýk tarafýndan Anayasa Mahkemesi Baþkanlýðýna gönderilir. : TBMM'de 17 ihtisas komisyonu görev yapar. TBMM Baþkanlýðýna sunulan kanun tasarýsý, teklifi veya kanun hükmünde kararnameler (KHK), Meclis Baþkanlýðýnca ilgili komisyonlara ''asli'' veya ''tali'' komisyon olarak havale edilir. Konuyla doðrudan ilgili komisyona ''asli (esas) komisyon'' denir. ''Tali komisyonlar'', iþin kendilerini ilgilendiren yönü veya maddeleri üzerinde esas komisyona görüþ bildiren komisyonlardýr. Bu komisyonlar görüþlerini rapor halinde hazýrladýktan sonra asli komisyona sunarlar. Esas komisyon da konuyu 45 günde sonuçlandýrarak, raporunu Genel Kurula sunar. Bu süre içinde sunmamasý durumunda, hükümet veya teklif sahipleri, tasarý, teklif ve KHK'lerin doðrudan Genel Kurul gündemine alýnmasýný isteyebilir. Ýhtisas komisyonlarý için bir yasama döneminde iki seçim yapýlýr. Siyasi parti gruplarýnýn komisyonlarda kaç üyeyle temsil edileceði, parti gruplarýnýn, toplam sayýsý içindeki yüzde oranlarýna göre hesaplanýr. Üyesi bulunduðu partiden ayrýlan veya TBMM'de grup kurma hakkýný kaybeden bir siyasi partiye üye olan milletvekilinin komisyon üyeliði kendiliðinden sona erer. 68 / Anadolu Ajansý

70 ÝHTÝSAS KOMÝSYONLARI ARAÞTIRMA KOMÝSYONLARI ULUSLARARASI KOMÝSYONLAR VETOLU KANUNLAR : Anayasa Komisyonu Adalet Komisyonu Milli Savunma Komisyonu Ýçiþleri Komisyonu Dýþiþleri Komisyonu Milli Eðitim, Kültür, Gençlik ve Spor Komisyonu Bayýndýrlýk, Ýmar, Ulaþtýrma ve Turizm Komisyonu Çevre Komisyonu Saðlýk, Aile, Çalýþma ve Sosyal Ýþler Komisyonu Tarým, Orman ve Köyiþleri Komisyonu Sanayi, Ticaret, Enerji, Tabii Kaynaklar, Bilgi ve Teknoloji Komisyonu Hesaplarý Ýnceleme Komsiyonu Dilekçe Komisyonu Plan ve Bütçe Komisyonu Kamu Ýktisadi Teþebbüsleri Komisyonu Ýnsan Haklarýný Ýnceleme Komisyonu Avrupa Birliði Uyum Komisyonu : TBMM'de ihtisas komisyonlarýnýn yaný sýra belli bir konuyu araþtýrmaküzere de komisyon kurabilir. Buna ''Araþtýrma Komisyonu'' adý verilmektedir. Araþtýrma Komisyonu, milletvekilleri tarafýndan belirli bir konunun araþtýrýlmasý amacýyla hazýrladýklarý ''Araþtýrma Önergesi''nin TBMM Genel Kurulunda görüþülüp kabul edilmesinin ardýndan kurulur. Kurulan komisyon, partilerin milletvekili sayýsýna göre 15 üyeden oluþur. Üç ay süreyle görev yapan araþtýrma komisyonlarýnýn görev süreleri gerektiðinde bir ay uzatýlabilir. Bu komisyonlar, bakanlýklar ve konuyla ilgili diðer kuruluþlardan bilgi istemek, buralarda inceleme yapmak, ilgilileri çaðýrýp bilgi almak yetkisine sahiptir. Meclis araþtýrma komisyonunun raporu Genel Kurulda görüþülür. : Türkiye'nin üye olduðu uluslararasý parlamenter örgütleriyle iliþkileri yürütmek üzere görev yapan komisyonlardýr. Bunlar þöyledir: Avrupa Güvenlik ve Ýþbirliði Teþkilatý Parlamenter Asamblesi (AGÝT) NATO Parlamenter Asamblesi (NATOPA) Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisi (AKPM) Batý Avrupa Birliði Parlamentolararasý Avrupa Güvenlik ve Savunma Asamblesi (BAB) Türkiye-Avrupa Birliði Karma Parlamento Komisyonu (KPK) Ýslam Konferansý Örgütü Parlamento Birliði (ÝKÖPAB) Barýþ Ýçin Asyalý Parlamentolar Birliði (BAPB) Asya Parlamentolarý Asamblesi (APA) Avrupa-Akdeniz Parlamenter Asamblesi Türk Grubu (AAPA) Parlamentolararasý Birlik Grubu (PAB) Karadeniz Ekonomik Ýþbirliði Parlamenter Asamblesi (KEÝPA) Akdeniz Parlamenter Asamblesi Türk Grubu : Kanun, cumhurbaþkanýnca bir kez daha görüþülmek üzere TBMM'ye iade edilse de KANUN ÖZELLÝÐÝNÝ KAYBETMEZ. Vetolu ya da ''Cumhurbaþkaný tarafýndan bir kez daha görüþülmek üzere TBMM'ye iade edilen kanun'' olarak isimlendirilmesi gerekmektedir. 3. bölüm Muhabirin El Kitabý / 69

71 TASARI VE TASLAK : Bu iki kavram genellikle birbirine karýþtýrýlýr. Taslak, herhangi bir konu ile ilgili hazýrlanan ön çalýþmadýr. Herhangi bir konuda yapýlmýþ ancak son þekli verilmemiþ olan düzenleme taslaktýr. Bu çerçevede bazen tasarýya da taslak denilmektedir. Herhangi bir kurumun ya da bakanlýðýn kanuni düzenleme konusunda yaptýðý çalýþma ''TASARI TASLAÐI''dýr. Bu düzenleme BAKANLAR KURULU TARAFINDAN ÝMZALANDIKTAN SONRA TASARI haline gelmiþ olur. Tasarý, TBMM komisyonlarýnda görüþülmesi sürecinde de ayný adla adlandýrýlýr. Bu düzenleme TBMM Genel Kurulunda kabul edilmesinin ardýndan KANUN haline gelir. KANUN ÝSÝMLERÝ : Bazý teklif, tasarý ya da kanunlarýn isimleri çok uzun olabilmektedir. Bu nedenle bunlarýn baþlýkta kullanýlmasý sýkýntý meydana getirmektedir. Teklif, tasarý ya da kanun kamuoyuna maledilen þekliyle baþlýkta kullanýlsa da haberin içinde düzenlemenin tam adýnýn verilmesi yerinde olacaktýr. Bu konuda Ajans arþivinden parlamento haberlerine girilip kanunun doðru ismi ya da Mecliste hangi aþamada olduðu öðrenilebilir. Bulunamýyorsa Parlamento Haberleri Müdürlüðüne sorulabilir. MÝLLETVEKÝLÝ ÝSÝMLERÝ : Milletvekili isimleri ve seçim çevresi konusunda da yer yer hatalar yapýlabilmektedir. Bu konuda "TBMM Albümü" en doðru baþvuru kaynaðýdýr. Albümün bulunmadýðý bürolarda, internetten Meclisin '' sitesinden milletvekilleriyle ilgili bilgiye ulaþýlabilir. Bu sitede ayrýca görüþülen tasarýlar, daha önce TBMM'ye sunulan tasarý ve teklifler, milletvekillerinin sunduðu soru önergeleri, araþtýrma önergeleri,genel Kurul tutanaklarý, Anayasa, TBMM Ýçtüzüðü, TBMM Baþkanlýk Divaný, TBMM Genel Sekreterliði, komisyonlar ve dostluk gruplarýna iliþkin bilgi yer alýr. YASAMA DÖNEMÝ : Ýki milletvekili genel seçimi arasýndaki süreye denir. YASAMA YILI GENEL KURUL BÝRLEÞÝM VE OTURUM ÜYE TAM SAYISI : 1 Ekimde baþlayýp 30 Eylülde sona eren süredir. : Genel Kurul, Meclisin en yüksek karar organýdýr. Resmi tatile rastlamadýðý sürece Genel Kurul, salý, çarþamba, perþembe günleri saat 15.00'den 19.00'a kadar faaliyette bulunur. Danýþma Kurulunun önerisi üzerine Genel Kurul, toplantý gün ve saatlerini deðiþtirebileceði gibi baþka günlerde de toplantý yapýlmasýna karar verebilir. : Genel Kurulun bir günde yapýlan toplantýsýna ''birleþim'', bu birleþim sýrasýnda arayla bölünen kýsýmlarýndan her birine de ''oturum'' denir. : TBMM'nin üye tamsayýsý 550'dir. Meclis üyeliklerinde boþalma olmasý, üye tamsayýsýný deðiþtirmez. TBMM, üye tamsayýsýnýn en az üçte biri (184) ile toplanýr. SALT ÇOÐUNLUK : Oturuma katýlan milletvekili sayýsýnýn yarýsýndan az olmayan çoðunluktur. KARAR YETER SAYISI : Anayasa ve Ýçtüzükte ayrýca hüküm yoksa oya sunulan bütün kararlar, salt çoðunlukla alýnýr. Ancak karar yeter sayýsý, hiçbir þekilde üye tamsayýsýnýn dörtte birinden bir fazlasý olan 139'dan az olamaz. Meclis Baþkaný ve oturumu yöneten baþkanvekili oy kullanamaz. 70 / Anadolu Ajansý

72 TATÝL ARA VERME OLAÐANÜSTÜ TOPLANTI : TBMM, her yýl 1 Ekimde kendiliðinden toplanýr ve 1 Temmuzda tatile girer. Ancak, tatile girme tarihi, Danýþma Kurulunun önerisi üzerine Genel Kurul kararýyla deðiþtirilebilir. Bir yasama yýlýnda üç aydan fazla tatil yapýlamaz. : Meclisin, 15 günü geçmemek üzere çalýþmalarýný ertelemesidir. Ara verme kararý, Danýþma Kurulunun görüþü alýndýktan sonra, önerinin Genel Kurulda oylanmasýyla alýnýr. : TBMM, tatil veya ara verme sýrasýnda cumhurbaþkaný, meclis baþkaný ile milletvekillerinin beþte birinin (110) yazýlý baþvurusu üzerine toplantýya çaðrýlabilir. Bu çaðrýlarda, toplantý gün ve saati ile bu toplantýyý gerektiren konunun belirtilmiþ olmasý þarttýr. Cumhurbaþkaný, toplantý çaðrýsýný doðrudan doðruya veya Bakanlar Kurulunun istemi üzerine yapar. 3. bölüm BAÞKANLIK DÝVANI: TBMM Baþkanlýk Divaný, Meclis üyeleri arasýndan seçilen meclis baþkaný, baþkanvekilleri, katip üyeler ve idare amirlerinden oluþur. Baþkanlýk Divaný, Meclisteki siyasi parti gruplarýnýn üye sayýsý oranýnda divana katýlýmý saðlayacak þekilde kurulur. Divan üyeleri, Genel Kurul tarafýndan seçilir. TBMM Baþkaný, baþkanvekilleri, katip üyelikleri ve idare amirlikleri için bir yasama döneminde iki seçim yapýlýr. GEÇÝCÝ BAÞKANLIK : Yasama döneminin birinci birleþiminin ilk oturumundan baþlayarak, DÝVANI Baþkan seçilinceye kadar, en yaþlý milletvekili Geçici Baþkanlýk yapar. Ýkinci en yaþlý üye, baþkanvekilliðini yerine getirir. En genç altý milletvekili de geçici olarak katip üyelik yapar. Meclis baþkaný seçimi tamamlandýktan sonra, geçici baþkanlýk divanýnýn görevi sona erer. MECLÝS BAÞKANININ SEÇÝMÝ : TBMM Baþkaný, Meclis üyeleri arasýndan seçilir. Baþkan adaylarý, Meclisin toplandýðý günden itibaren beþ gün içinde Baþkanlýk Divanýna bildirilir. Siyasi parti gruplarý, Baþkanlýk için aday gösteremez. Baþkan seçimi gizli oyla yapýlýr. Ýlk iki oylamada, üye tamsayýsýnýn üçte iki çoðunluðu aranýr. Bu oylamalarda üçte iki çoðunluðun saðlanamamasý durumunda, 3. oylamada üye tamsayýsýnýn salt çoðunluðu aranýr. 3. oylamada da gereken çoðunluk saðlanamazsa, bu oylamada en çok oy alan iki aday için 4. oylama yapýlýr. 4. oylamada iki adaydan en fazla oy alan baþkan seçilir. Baþkan seçimi, aday gösterme süresinin bitiminden itibaren beþ gün içinde tamamlanýr. Meclis baþkanlýðý için de bir yasama döneminde iki seçim yapýlýr. DANIÞMA KURULU : Meclis baþkanýnýn baþkanlýðýnda, siyasi parti grup baþkaný, baþkanvekillerinden biri veya o partiyi temsil eden bir milletvekilinin katýlýmýyla toplanýr. Bu kurul, danýþma niteliðindedir, görüþ bildirir. Danýþma Kurulu, TBMM baþkanýnýn gerekli görmesi veya bir siyasi parti grubu baþkanlýðýnýn istemi üzerine en geç 24 saat içinde Baþkan tarafýndan toplantýya çaðrýlýr. TOPLANTI YETER : TBMM, üye tamsayýsýnýn (550) en az üçte biri, yani 184 milletvekiliyle SAYISI toplanýr. Baþkan birleþimi açtýktan sonra toplantý yeter sayýsý konusunda tereddüte düþerse yoklama yapar. Görüþmeler sýrasýnda milletvekilleri yoklama yapýlmasýný isteyebilir. Yoklama sonucunda 184 milletvekili bulunmadýðý anlaþýlýrsa oturum en geç bir saat sonraya ertelenir. Bu oturumda da toplantý yeter sayýsý yoksa birleþim kapatýlýr. Muhabirin El Kitabý / 71

73 GÜNDEM ÖZEL GÜNDEM GÜNDEM DIÞI KONUÞMA KAPALI OTURUM OYLAMALAR : TBMM Genel Kurulu gündemi, ''Baþkanlýðýn sunuþlarý, özel gündemde yer alacak iþler, seçim, oylamasý yapýlacak iþler, meclis soruþturmasý raporlarý, genel görüþme ve meclis araþtýrmasý yapýlmasýna dair öngörüþmeler, sözlü sorular, kanun tasarý ve teklifleri ile komisyonlardan gelen diðer iþler'' bölümlerinden oluþur. Gündemdeki iþlerin görüþme sýrasý, Baþkanlýkça, alýnýþ tarihlerine göre belirlenir. Baþkanlýkça gerek görülen durumlarda kanun tasarý ve teklifleri ile komisyonlardan gelen diðer iþlerin görüþme sýrasý, Danýþma Kurulunun da görüþü alýnarak Genel Kurulda deðiþtirilebilir. Danýþma Kurulunun görüþü alýnýp, Genel Kurulca kararlaþtýrýlmadýkça, Baþkan tarafýndan görüþüleceði önceden bildirilmeyen hiçbir konu, Genel Kurulda konuþulamaz. : Danýþma Kurulu, Anayasa ve Ýçtüzük hükümleri gereðince TBMM Genel Kurulunda belirli bir sürede sonuçlanmasý gereken bir veya birkaç konunun yer alacaðý ''özel gündem'' ve ''görüþme günleri'' belirleyebilir. : Meclis Genel Kurulunun her birleþiminde, Baþkanýn takdiriyle en çok üç kiþiye beþer dakikayý geçmemek üzere ''gündem dýþý'' konularda söz verilebilir. Hükümet bu konuþmalara cevap verebilir. Hükümet de gündem dýþý söz alabilir. Hükümetin açýklamasýndan sonra siyasi parti gruplarý onar dakikayý aþmamak üzere konuþma hakkýna sahiptir. Grubu bulunmayan milletvekillerinden birine de beþ dakikayý geçmemek üzere söz verilir. : TBMM Genel Kurulundaki görüþmeler açýktýr ve tutanak dergisinde tam olarak yayýmlanýr. Ancak Genel Kurul, belli bir konuda baþbakanýn, bir bakanýn, bir siyasi parti grubunun ya da 20 milletvekilinin yazýlý istemi üzerine kapalý oturum yapabilir. Kapalý oturum yapýlýp yapýlmayacaðýna, Genel Kurul karar verir. Kapalý oturum sýrasýndaki görüþmeler hakkýnda hiçbir açýklama yapýlamaz. Bunlar ''devlet sýrrý'' olarak saklanýr. Kapalý oturum tutanaklarý on yýl geçtikten sonra yayýmlanabilir. : TBMM'de oylamalar, ''iþaretle, açýk ve gizli'' olmak üzere üç þekilde yapýlýr. Ýþaretle oylama: Üyelerin el kaldýrmasý yoluyla yapýlan oylamadýr. Anayasada, kanunlarda ve Ýçtüzükte açýk veya gizli oylama yapýlmasýnýn zorunluluk olarak belirtilmediði bütün konular, iþaretle oylanýr. 72 Açýk Oylama: Üzerinde milletvekillerinin ad ve soyadlarýyla seçim çevrelerinin yazýlý olduðu oy pusulalarýnýn kutuya atýlmasý veya elektronik oylama mekanizmasýyla yapýlýr. Açýk oylamada bir yöntem de adý okunan milletvekilinin ayaða kalkarak, oyunu yüksek sesle söylemesidir. Gizli Oylama: Üzerinde hiçbir iþaret bulunmayan yuvarlaklarýn kürsüden kutuya atýlmasý yoluyla yapýlýr. Beyaz yuvarlak ''olumlu'', yeþil yuvarlak ''çekimser'', kýrmýzý yuvarlak da ''olumsuz'' oy anlamýna gelir. GÜVEN OYLAMASI : Cumhurbaþkanýnca atanarak kurulan Bakanlar Kurulunun listesi, TBMM'ye sunulduktan sonra Bakanlar Kurulunun programý en geç bir hafta içinde TBMM'de okunur. Hükümet programýnýn Genel Kurulda okunmasýndan iki tam gün geçtikten sonra, program üzerinde görüþme açýlýr. Görüþmelerin bitiminden bir tam gün geçtikten sonra güven oylamasý yapýlýr. Güven oylamasý açýk oyla yapýlýr. Baþbakan, görevi sýrasýnda da gerekli görürse Bakanlar Kurulunda görüþtükten sonra TBMM'den güven oyu isteyebilir. / Anadolu Ajansý

74 Diplomasi ve Dýþ 3. bölüm Dýþ Haberler Servisi, Türkiye sýnýrlarý dýþýnda geliþen olaylarý, ülke dýþýndaki AA muhabirleri veya yabancý haber ajanslarýndan yararlanarak haberleþtiren bir birimdir. Aðýrlýklý iþi yabancý ajanslardan gelen haberlere dayansa bile asla bir tercüme servisi deðildir. Yabancý ajanslarýn haberlerini Türkçeye çeviren bir birim izlenimi verecek þekilde çalýþmamalý ve haber üretmemelidir. Dýþ konularda en büyük dayanaðýmýz olan üç ajans, Reuters, Associated Press ve AFP birer uluslararasý haber ajansý olmakla birlikte uluslararasý olaylarý analiz ederken hiçbir zaman tam tarafsýz olmadýklarýný ve olamayacaklarýný hatýrdan çýkarmamak gerekir. Bazý konularda kendi ulusal (Ýngiltere, Kanada Amerika, Fransa) bakýþ açýlarýný haberlerine yansýttýklarýna ve bu bakýþ açýsýnca þekillenmiþ ifade ve tanýmlamalar kullandýklarýna sýk sýk tanýk olmaktayýz. Bu açýdan, yabancý ajanslardan gelen haberler "hemen birinci cümlesinden çevrilmeye baþlanacak" hatasýz, kusursuz bir metin olarak görülmemeli, daha çok bir haber kaynaðý olarak deðerlendirilmeli, normal kaynaklara uygulanan süzgeçten mutlaka geçirilmelidir. Yabancý ajanstan gelen bir haber önce baþtan sona okunmalý, yabancý ajanstan gelen metnin yeterince güvenilir olup olmadýðýna bakýlmalý, diðer ajanslarda da benzeri haber varsa karþýlaþtýrýlmalý, bu haberin Türkiye açýsýndan bir anlamý olup olmadýðý gözden geçirilerek bu yönde eklenecek çýkarýlacak hususlar deðerlendirilmelidir. Türkiye için hassasiyet gösteren haberlerde çok daha dikkatli olunmalý, imkanlar çerçevesinde haberin birinci kaynaðýna ulaþmaya çalýþýlmalý ve tereddütlü durumlarda mutlaka birim yöneticileriyle görüþülmelidir. Uluslararasý ajanslarýn müþterileri tüm dünya medyasý olduðu için bu ajanslar herhangi bir uluslararasý konuda tüm müþterilerinin ortak paydasý üzerinde odaklanmakta, örneðin Türkiye açýsýndan olayýn yansýmasý veya etkisini çoðu zaman eksik býrakmaktadýrlar. Bu tür haberlerde, Dýþ Haberler muhabiri ya kendisi veya konuyla ilgili uzmanlýðý bulunan diðer servislerdeki ajans muhabiriyle iþbirliði yaparak haberdeki eksikleri tamamlamalýdýr. Þehir ve kasaba adlarý ile coðrafi alanlarla ilgili isimlerde, (çoðunlukla Balkanlar, Ortadoðu ve Kuzey Afrika) uluslararasý ajanslarýn kullandýklarý adlar yerine Türkçe karþýlýðý kullanýlmalýdýr. Örneðin, Kosova'da Pec kenti yerine "Ýpek", Suriye'de Aleppo yerine "Halep", Libya'da Tripoli yerine "Trablusgarp" veya "Batý Trablus" ve bunun gibi. Diplomasi ve yabancý ajanslara dayalý haberlerde genel haber kurallarý aynen geçerlidir. Anlaþýlabilir bir haber, güzel bir Türkçe ve haber formatýna uygun yazým ile mümkündür. Diplomasi ve dýþ haberlerde de 5N, 1K" kuralýna uygun olarak haberler mümkün olduðunca kýsa, ancak hiçbir ayrýntý atlanmadan ve bütün unsurlarý Muhabirin El Kitabý / 73

75 içerecek þekilde yazýlmalýdýr. Bununla birlikte, bu ilke, uzun haber yazýlmayacak anlamý taþýmaz. Gerektiðinde, haberin önemi göz önünde bulundurularak uzun haber de yazýlabilir. Yabancý ajanslara dayalý uzun bir haber yapacaksanýz haberin önemine göre önce kýsa çevirinizi hazýrlayýp sonra devam ettirebilirsiniz. Yabancý ajanslara dayalý haberlerde kýsaltma isteðinden anlaþýlmasý gereken þu olmalýdýr: 400 kelimelik bir haber, ayný unsurlarý koruyarak 250 kelimeyle ifade edilebiliyorsa 250 kelimelik metin tercih edilmelidir. Haberlerdeki baþlýk sayýsý, metnin uzunluðuna ve içeriðe göre olmalýdýr. Duruma göre tek baþlýk yeterli olabilir. Haber, geçmiþ bir olayla ilgiliyse birinci baþlýk o olaya atýfta bulunmalýdýr. Baþlýkta týrnak içinde verilen sözler, haberin içinde de týrnak içinde yer almalýdýr. Ancak týrnak içindeki sözler baþlýkta kýsaltýlabilir. Haber baþlýklarýný, "daha anlaþýlýr oluyor" gerekçesiyle uzun tutmaktan kaçýnmalýdýr. Uzun ve fazla baþlýk "kelime kirliliðine" neden olur. Fazla baþlýklar editörler tarafýndan ayýklanýr ama esas olan, muhabirlerin haberlerini yazarken baþlýklarý kýsa tutmasýdýr. Haber, muhabir tarafýndan ne kadar düzgün, kurallara uygun, hatasýz, her unsuru yerli yerinde yazýlýrsa o haber, editör tarafýndan ayný oranda hýzlý yayýna verilebilir. Yabancý ajanslara dayalý haberlerde ifadeler muðlak deðil anlaþýlýr olmalýdýr. Haberde mantýk yanlýþlarý bulunmamalýdýr, haber mümkün olduðunca kýsa cümleler kurularak yazýlmalýdýr. Bir diplomasi haberini yazmak muhabirin iþidir. Çünkü haberi en iyi bilen, baþýndan sonuna kadar izlediði için muhabirdir. Muhabirin yapmasý gereken, izlediði olayý en iyi, en anlaþýlýr ve hiçbir ayrýntýsýný ihmal etmeden yazmaktýr. Muhabir meraklý olmalýdýr. Her olayýn göründüðü ya da gösterildiði bir biçimi vardýr. Muhabir, haberini yazdýktan sonra mümkünse olayýn bilinmediðini ya da açýklanmadýðýný düþündüðü bilgilerine ulaþmaya çalýþmalýdýr. Yani muhabir, olayýn perde arkasýný araþtýrmalý ve yazmalýdýr. Yabancý ajanslara dayalý haber de olsa haberin bütün unsurlarý yerli yerinde olmalýdýr. Yayýna verilmek üzere editörlerin önüne gelen haber, kafalarda soru iþaretleri oluþturmamalýdýr. Editörler, ilke olarak, kafalarýnda oluþan sorulara cevap alabilmek için yurtdýþý bürolarý aramak zorunda kalmamalýdýr. Böyle bir durumun, hem zaman hem de maddi kayýplara yol açtýðý unutulmamalýdýr. Haberler, en anlaþýlýr biçimde yazýlmalýdýr. Haber konusu, okuyucu hiç bilmiyormuþ, ilk kez duyuyormuþ gibi açýk þekilde ifade edilmeli, anlatýlmalýdýr. Birinci paragrafta haberin özü anlatýlmalý ve gereksiz ayrýntýlara girilmemelidir. Söz gelimi bir kiþinin baþýndan geçen ilginç bir olay konu ediliyorsa... ülkenin... kasabasýnda... isimli bir kiþi diye giriþ yapmak yerine, yalnýzca olayýn geçtiði ülkenin adý verilmeli ve kiþinin baþýndan geçen olay özetlenmeli, olayýn yaþandýðý yer ve kiþinin adý gibi ayrýntýlar ikinci ve daha sonraki paragraflarda yer almalýdýr. Türk kamuoyunca fazla tanýnmadýðý varsayýlan kiþilerin isimleri, birinci paragrafta yer almamalýdýr. 74 / Anadolu Ajansý

76 Örnek MÜNÝH (A.A) - tarih - Almanya'nýn Bavyera eyaletinde iki trenin çarpýþmasý sonucu ilk belirlemelere göre 25 kiþi öldü, 36 kiþi yaralandý. Alman Demiryollarý sözcüsü Hans Martin, Münih yakýnlarýnda iki trenin sinyalizasyon hatasý yüzünden ayný hatta girmesi üzerine kazanýn meydana geldiðini belirtti. Sözcü, ölenler arasýnda yabancý bulumadýðýný bölüm Özellikle dýþ haberler ve diplomasi gazeteciliðinde Türkçe kullanýmýna daha büyük özen gösterilmelidir. Çünkü haber metninin bir tarafýna çeviriden kaynaklanan yabancý dil kokusu sinebilir. Haberlerde Türkçenin doðru kullanýmýna özen gösterilmelidir. Habere "geçen yýl", "dün", "yarýn" gibi zaman bildiren ifadelerle girilmemelidir. Her paragraf ayný adla baþlamamalýdýr. Birinci paragrafta verilen konu, ikinci paragrafta kaynak belirtilerek tekrar edilmemelidir. Bu unsurlara gösterilecek özen, haberin daha kýsa sürede yayýna girmesini saðlayacaktýr. Haberde gereksiz tekrardan kaçýnmalýdýr. Bir ülkede yeni çýkan bir yasa konusunda haber yapýlacaksa, haberin giriþinde bu ülkede yasanýn çýkarýldýðý aktarýldýktan sonra, ikinci paragrafta parlamentoda yapýlan oylamaya iliþkin ayrýntýlar anlatýlabilir. Bu yasa baþka bir ülkenin parlamentosunda çýkarýlmayacaðýna göre, birinci paragrafta ülkenin adýný kullanmak, ikinci paragrafta yalnýzca parlamentodan söz etmek yeterlidir. Bu habere çeþitli kurumlardan ögeler eklenecekse her kurumun baþýna ülkenin adýný getirmek gerekmez. Ancak birden fazla ülke söz konusuysa karýþýklýðý önlemek için istisna uygulanabilir. Örnek PARÝS (A.A) - tarih Fransa Millet Meclisi, 1915 olaylarýna iliþkin Ermeni iddialarýnýn soykýrým olarak tanýnmasýný öngören yasa tasarýsýný büyük bir çoðunlukla kabul etti. Meclis Baþkaný..., 350 milletvekilinin tasarýnýn lehinde, 105 milletvekilinin aleyhinde oy kullandýðýný, 6 milletvekilinin de çekimser kaldýðýný açýkladý. Parlamentonun ikinci kanadý Senato'da geçen ay tartýþýlan ve kabul edilen bir cümlelik yasa, Ermeni iddialarýnýn soykýrým olarak tanýnmasýný öngörüyor ancak o dönemde yaþanan olaylardan "Türkiye Cumhuriyeti'nin sorumlu tutulamayacaðýný" belirtiyor. Haberde ülkenin herhangi bir yöneticisinden söz edilecekse o ülkenin adý, yöneticinin adý soyadý ve unvaný mutlaka tam olarak belirtilmelidir. Söz gelimi "Cumhurbaþkaný Sarkozy" yerine ilk kez yazýlýyorsa "Fransa Cumhurbaþkaný Nicolas Sarkozy" denilmelidir. Daha sonra her seferde "Fransa Cumhurbaþkaný Nicolas Sarkozy" ifadesine gerek yoktur. Unvaný bir kez tam olarak yazdýktan sonra "Nicolas Sarkozy", "Sarkozy" ya da "Fransa Cumhurbaþkaný" kullanýlabilir. Böylelikle haberin kýsa olmasý saðlanýr ve zaman kaybý önlenir. Muhabirin El Kitabý / 75

77 Örnek PARÝS (A.A) - tarih - Fransa Cumhurbaþkaný Nicolas Sarkozy, G-8 zirvesi için ülkesine gelecek ABD Baþkaný George Bush ile ikili iliþkileri konu alan baþ baþa bir görüþme yapacaðýný açýkladý. Sarkozy, Le Figaro gazetesine verdiði demeçte, Bush ile görüþmesinin, Irak operasyonu öncesinde ABD ile Fransa arasýnda ortaya çýkan anlaþmazlýktan sonra iliþkilerde oluþan yumuþama havasýný daha da ileri götüreceðini belirtti. Fransa Cumhurbaþkaný, görüþmenin, "ikili iliþkilerin yeniden rayýna oturtulmasý için iyi bir fýrsat olacaðýný" da söyledi. Bir ülkenin Dýþiþleri Bakanlýðý sözcüsünün açýklamasý haber yapýlýyorsa sözcü o ülkenin adýna konuþtuðu için, birinci paragrafta özne, o ülke olmalýdýr. Bakanlýk ve sözcünün adý gibi ayrýntýlar, daha sonraki paragraflarda verilmelidir. Böyle bir haberde, ikinci paragraftan itibaren, birinci paragrafta dolaylý yoldan verilen tümcenin, sözcünün aðzýndan týrnak içinde aktarýlmasý tercih edilir. Örnek ÞAM (A.A) - tarih - Suriye'nin, BM Güvenlik Konseyi'nde gelecek hafta Irak'ta güvenliðin tam olarak saðlanmasý için alýnan önlemlerin görüþüleceði oturuma katýlmayacaðý açýklandý. Suriye Dýþiþleri Bakanlýðý Sözcüsü Hasan Abbas, Teþrin gazetesinde yayýmlanan açýklamasýnda, ülkesinin BM temsilcisi Ali Muttalib'e Güvenlik Konseyi toplantýsýna katýlmama talimatý verildiðini belirtti. Haberi yazarken týrnak (") kullanýmýna dikkat edilmelidir. Haberde adý geçen herhangi bir kiþinin sözleri, onun yaptýðý nitelemeler, benzetmeler vs. hep týrnak içine alýnmalýdýr. Týrnak kullanýmý, o nitelemenin, haberi yazan kiþi tarafýndan yapýlmadýðýný, o sözlerin haber kaynaðýna ait olduðunu anlatýr. Örnek WASHINGTON (A.A) - tarih ABD Baþkaný George Bush, Ýran'ýn nükleer silah üretme hazýrlýklarýný sürdürdüðünü, bu faaliyetini gizlemek için de ülkesinin amacýnýn nükleer enerjinin barýþçý kullanýmý olduðu bahanesini kullandýðýný söyledi. Baþkan Bush, Amerikan televizyonlarýndan yayýnlanan konuþmasýnda, Ýran Devlet Baþkaný Mahmut Ahmedinejad'ý "iktidara gelmesinden bu yana ülkesinin nükleer planlarý hakkýnda BM tarafýndan yapýlan uyarýlarý kulak ardý etmekle suçladý. ABD Baþkaný,... Yurt dýþý bürolarda çalýþanlar için anlaþýlabilir olan, o ülkede herkesin bildiði bir terim, ifade ya da durum, Türkiye de bilinmeyebilir. Böyle bir ifade, terim veya durum için açýklayýcý bilgi eklenmeli ve haberin daha kolay anlaþýlýr hale gelmesi saðlanmalýdýr. Herhangi bir ülkede beklenmedik bir olay meydana geldiðinde (büyük bir deprem, yangýn, patlama vs.) ya da uzun zamandýr hazýrlýklarý yapýlan bir olay baþladýðýnda, bu haber, önce "flaþ" olarak verilmelidir. 76 / Anadolu Ajansý

78 Örnek Ravalpindi'de düzenlenen mitingde meydana gelen patlamada Benazir Butto'nun öldüðü bildirildi. tarih (AA) 3. bölüm Yabancý ajanslarda görülen bir flaþ, fazla ayrýntýyla süslenip uzun hale getirilememeli, dolayýsýyla gecikmesi önlenmelidir. Yukarýdaki flaþ þu þekilde yazýlmamalýdýr: Pakistan'da 8 Ocakta yapýlmasý öngörülen seçimler öncesinde Ravalpindi kentinde düzenlenen mitingde meydana gelen patlamada, muhalefet lideri Benazir Butto'nun öldüðü bildirildi. tarih (AA) Bu yanlýþ flaþ, aslýnda flaþtan sonraki ilk haber olmalýdýr. Örnek -BENAZÝR BUTTO ÖLDÜ RAVALPÝNDÝ (A.A) - tarih Pakistan'da ocakta yapýlmasý öngörülen seçimler öncesinde, Ravalpindi kentinde düzenlenen mitingde meydana gelen patlamada, muhalefet lideri Benazir Butto'nun öldüðü bildirildi. Butto'nun partisinden bir yetkili, Butto'nun aracýyla miting alanýndan ayrýldýðý sýrada patlamanýn meydana geldiðini söyledi. (PA-RAF-LAR) Bu ilk haber, flaþtan sonra yayýna verilmelidir. Haber, yeni ayrýntýlarla zenginleþtirilerek geliþtirilebilir. Yarým saatlik bir zaman dilimi içinde o anda elde bulunan bütün ayrýntýlarý içeren bir haber yayýna verilmiþ olmalýdýr. Daha sonra yeni ayrýntýlar ve olayý ilgilendiren baþka unsurlarla (kýnama mesajlarý, baþsaðlýðý dilekleri vs.) haber geliþtirilebilir. Týp alanýyla ilgili bir haberde, yeni bir buluþ anlatýlýyorsa birinci paragrafta buluþ net bir þekilde aktarýlmalý, araþtýrmanýn yapýldýðý yer, kaynak vs. ayrýntýlar bütün haberlerde geçerli bir kural olarak daha sonraki paragraflarda verilmelidir. Örnek ROMA (A.A) - tarih - Ýtalya'nýn Baþkenti Roma'daki Pallucio Üniversitesi araþtýrmacýlarý, Aspirin in bazý bitki özleriyle bir arada kullanýlmasýnýn cilt kanserinin geliþimini yavaþlatabileceðini açýkladý. Üniversitenin Týp Fakültesi Dermatoloji Ana Bilim Dalý Baþkaný Prof. Antonio Lorenzo, hazýrladýklarý Aspirin ve bitki özü karýþýmýnýn henüz deneme aþamasýnda olduðunu, kesin sonucun alýnabilmesi için araþtýrmalarýn üç yýl daha devam etmesi gerektiðini belirtti. Lorenzo'nun verdiði bilgiye göre, ýsýrganotu ve dereotu özleriyle oluþturulan karýþýma toz haline getirilmiþ Aspirin in ve bazý kimyasal maddelerin katýlmasýyla hazýrlanan krem, cilt kanserinin ilerlemesini yavaþlatýcý bir etki gösterdi. Prof. Lorenzo... Muhabirin El Kitabý / 77

79 Dýþ bürolar bakýmýndan bazen tek baþýna kullanýlamayacak derecede kýsa haberler olabilir. Bunlarýn birkaçý bir araya getirilerek, söz gelimi "Hollanda'dan Kýsa Kýsa", "Ýngiltere'den Kýsa Kýsa", "Kazakistan'dan Kýsa Kýsa" baþlýklarý altýnda deðerlendirilebilir. Ancak bunu yaparken, haber deðeri taþýmayan konularýn ayýklanmasýna ve tek baþýna verilmesi gereken önemli bir haberin bu baþlýk altýnda kalmamasýna özen gösterilmelidir. "Kýsa Kýsa"lar, ekonomi, magazin, sanat vs. baþlýklarýyla gruplandýrýlabilir. Haberler çeþitlendirilmelidir. Ýlle de siyasi konularda haber yazmak diye bir kural yoktur. Her konuda haber yazmaya özen gösterilmelidir. Dýþ bürolar, gazetelerden haber yapmakla sýnýrlý kalmamalý, özel çalýþmalarýn yaný sýra o ülkede yaþayan Türk toplumuna yönelik haberlere de aðýrlýk vermelidir. Bulunduklarý ülkelerdeki yerel makamlar, Türk büyükelçiliði, o ülkedeki Türk toplumunun dernekleri, kuruluþlarý, firmalarý vs. ile temas içinde olmalýdýr. Haber yazýldýktan sonra yeniden okunmalýdýr. Haberin baþlýðý (-) ardýndan tamamen büyük harflerle yazýlmalý, haberin giriþinde büyük harflerle mahreç (A.A) (-) tarih (-) ve metin yer almalýdýr. Kullanýlan kaynak, haberin altýnda kýsaltma olarak yer almalýdýr. Ýnternetten yapýlan haberlerde, haberin altýna (INT-) kýsaltmasý konulmasý halinde haberin içinde mutlaka kaynak belirtilmelidir. Diðer ajanslara dayalý olarak yapýlan haberin sonunda imza kýsmýnda ilgili ajans adý yer almalýdýr; (AP-PA-RAF), (AFP-PA-RAF) gibi. Dýþ büro muhabirleri, yabancý ajanslara dayalý haber yapanlar ve diplomasi muhabirleri haberi ne kadar iyi, eksiksiz, her unsuru yerli yerinde yazarsa o haber o kadar çabuk yayýna girer. Benden sonra nasýl olsa biriki kademede daha okunacak düþüncesiyle baþtan savma görünümü verecek þekilde haber yazýlmamalýdýr. Özellikle haberleri yayýna veren redaktörlerin önüne gelen haberler, hemen hemen her anlamda kusursuz olmalýdýr. Redaktörler son kontrol noktasýdýr. Son kontrol noktasýna gelen haber, artýk eksik unsur içermemeli, muðlak olmamalý, kafada soru iþaretleri uyandýrmamalýdýr. Yani redaktörün önüne yayýna verilmek üzere gelen haber, yeniden yazýlmayý gerektirecek durumda olmamalýdýr. Yabancý özel adlarýn yazýlýþýnda TDK Yazým Kýlavuzu nda yer alan kurallara uyulmalý ve örnekler dikkate alýnmalýdýr. 78 / Anadolu Ajansý

80 TEMEL DÝPLOMASÝ KAVRAMLARI 3. bölüm BÜYÜKELÇÝ (ambassador) MASLAHATGÜZAR (charge d'affairs) KONSOLOS (consul) KORDÝPLOMATÝK (corps diplomatiquediplomatic corps) : Bir devletçe bir baþka devlete gönderilen en yüksek rütbeli diplomatik temsilci. Modern iletiþim araçlarýnýn geliþmesinden önce, büyükelçilere tam yetkiye varan geniþ yetkiler veriliyordu. Günümüzde büyükelçiler, kendi dýþiþlerinin sözcüsü konumunu taþýr; bir büyükelçi çok seyrek olarak kendi baþýna karar verebilir. Bununla birlikte bir büyükelçinin kiþiliði ve saygýnlýðý temsil ettiði devletin görüþlerini karþý tarafa anlatmakta önemli bir rol oynayabilir. Gönderildiði ülkeye iliþkin ilk elden bilgi edinerek, devletin izleyeceði politikalarda belirleyici bir etkide bulunabilir. : Statüsü 1961'de imzalanan diplomatik iliþkiler üzerine Viyana Kongresi'nde belirlenen alt düzeyde diplomatik temsilci. Güven mektubunu görev yapacaðý ülkenin devlet baþkanýna deðil, genellikle dýþiþleri bakanýna sunar. Çoðunlukla büyükelçi olan misyon baþkaný bulunmadýðý zaman yetkilidir. Fakat iki ülke arasýndaki iliþkilerin zayýf olduðu durumlarda misyon baþkaný olarak atanabilir. : Ülkeler arasýndaki ticari, ekonomik, kültürel, bilimsel iliþkilerin yürütülmesi ve geliþtirilmesi ve dýþ ülkelerde vatandaþlarýnýn haklarýný korumak için atanan dýþiþleri görevlisi. Kural olarak devleti temsil etme yetkileri bulunmayan konsoloslar, bulunduðu ülkede devletin gerçek ve tüzel kiþiliklerini korumak, iþlerliðini kolaylaþtýrmak, pasaportlarý uzatmak ya da yenilemek gibi görevlere sahiptir. Hukuki açýdan diplomatik ayrýcalýk ve baðýþýklýklardan yararlanma haklarýna sahip olmayan konsoloslar diplomatik temsilci konumunu da taþýmaz. Diplomatik dokunulmazlýðýna sahip olmayan konsoloslar, yine de görevlendirildikleri ülkede normal bir yabancýdan farklý olarak birtakým ayrýcalýk ve baðýþýklýklardan yararlanýr. Konsolosluk görevlileri, önem sýrasýna göre baþkonsolos, konsolos, yardýmcýsý ve fahri konsolos olarak sýralanýr. : Bir ülkede diplomatik görevle ve statüyle bulunan yabancý devlet diplomatlarýnýn tümüne denir. Kordiplomatik mensuplarý, bazý özel haklardan (ayrýcalýk ve baðýþýklardan) yararlanýr. Örneðin otomobillerinde (CD) harfleri bulunur ve trafik sýrasýnda zorlukla karþýlaþtýklarýnda görevlilerden özel yardým görürler. Bu iþaret ayrýca ülkenin güvenlik makamlarý bakýmýndan da bazý maksatlar açýsýndan bir tanýma olanaðý saðlar. Keza, kordiplomatik mensuplarý için özel hüviyet kartý verilir ve ülkeden ayrýlýrken bu kart iade edilir. KORDÝPLOMATÝK : Dean of the Diplomatic Corps denen þahýs, bir ülkenin baþkentinde DUAYENÝ (doyen du en uzun süreden beri görev yapmakta bulunan büyükelçidir. Bütün corps diplomatique) büyükelçilerin bir öncelik sýrasý vardýr ve "preseacence" denilen bu sýra, güven mektuplarýný o ülkenin devlet baþkanýna sunma tarihine göre oluþur. Kordiplomatik duayeni, bulunan ülkenin dýþiþleri bakanlýðý nezdinde kordiplomatik mensuplarýnýn genel hak ve çýkarlarýný korur, törenlerde en baþta yer alýr. Duayenin baþka ülkelere gitmesi halinde, ondan sonra sýradaki bu görevi devralýr. Muhabirin El Kitabý / 79

81 DÝPLOMATÝK : Uygulanan uluslararasý hukukta kavram olarak, dokunulmazlýklar ile AYRICALIK ayrýcalýklar arasýnda bir ayrýma gidilmektedir. Dokunulmazlýk kavramý VE BAÐIÞIKLIKLAR genel yasalardan baðýþýk tutulmayý deðil, fakat yargýlama ve icra (diplomatic and yollarýnýn uygulamasýndan baðýþýk devletin kimi yasalarýnýn özünden privileges immunities) tutulmayý belirtmektedir. Buna karþýlýk ayrýcalýk kavramý, kabul eden baðýþýk tutulmayý, bunlarýn özünün uygulanmamasýný ifade eder. Diplomatik ayrýcalýk ve baðýþýklýklarý 1. Diplomasi Temsilciliði bakýmýndan, 2. Diplomasi Temsilcilikleri ve Görevlileri bakýmýndan olmak üzere iki kýsma ayrýlýr. Diplomasi Temsilciliði bakýmýndan ayrýcalýk ve baðýþýklýklar þöyledir: a) Elçilik binasýnýn ve araçlarýnýn dokunulmazlýðý b) Elçilik arþivlerinin dokunulmazlýðý c) Elçiliðin haberleþme serbestliði d) Elçiliðin vergi ayrýcalýðý e) Elçiliðin gümrük ayrýcalýðý Diplomasi Temsilcileri ve Görevlileri bakýmýndan ayrýcalýk ve baðýþýklýklar ise a) Kiþi dokunulmazlýðý b) Konut dokunulmazlýðý c) Yargý dokunulmazlýðý ya da baðýþýklýðý d) Vergi ayrýcalýðý e) Gümrük ayrýcalýðý DÝPLOMATÝK KORUMA : Bir devletin, yabancý bir devletin haksýz eyleminden zarara uðrayan (diplomatic protection) vatandaþýný diplomatik yollar aracýlýðýyla koruma altýna almasý DÝPLOMATÝK PASAPORT : Yabancý bir hükümetin diplomatik görevlilerine verilen ve onlarýn resmi (diplomatic passport) statülerini tanýmlayan, diplomatik ayrýcalýk ve baðýþýklýklarýný saðlayan pasaport. Türkiye'de kýrmýzý pasaport olarak da bilinir. GÜVEN MEKTUBU (letter of credence) PERSONA GRATA : Bir diplomatik temsilcinin görev yapacaðý ülkenin devlet baþkanýna, diplomatýn ülkesinin devlet baþkaný tarafýndan gönderilen resmi doküman. Bu mektupta diplomatýn ülkesinin devlet baþkaný, diplomatýn kendisini temsil yeteneðine olan güvenini belirtir ve kendi hükümeti adýna giriþeceði faaliyetlerde kendisine gerekli kolaylýðýn gösterilmesini rica eder. Bu mektubun diplomat tarafýndan söz konusu ülkenin devlet baþkanýna sunulmasýyla diplomatýn o ülkedeki resmi görevi de baþlamýþ olur. : Bir devletin özellikle belirli bir kiþiyi yabancý devletin temsilcisi olarak görmek istemesi. PERSONA NON GRATA : Bir devletin özellikle belirli bir kiþiyi diðer devletin diplomatik temsilcisi (istenmeyen adam) olarak kabul etmemesi. SAVAÞ NEDENÝ (casus belli) : Diplomasi dilinde ve uluslararasý hukukta devletler arasýndaki iliþkilerin kesilmesine ve savaþ çýkmasýna neden olabilecek her türlü eylem ve iþleme verilen ad. 80 / Anadolu Ajansý

82 ÜLTÝMATOM (ultimatum) FIR HATTI (Flight Information Region-FIR) KARASULARI (territorial waters) KITA SAHANLIÐI (continental shelf) : Bir devletin diðer bir devletten derhal veya belirli bir süre içinde yerine getirilmesini istediði bazý taleplerde (mesela o devlete verilmiþ zararlardan dolayý tazminat ödenmesi, sýnýrlý ihlal ve tecavüzlerine son verilmesi, sýnýrý geçmiþ birliklerin geri çekilmesi gibi) bulunduðu diplomatik belge. Ayrýca genellikle talep veya taleplerin derhal yahut belirtilen sürede yerine getirilmemesi ültimatomu veren devletin gerekli gördüðü bütün tedbirleri (iliþkilerin kesilmesi, aynýyla karþýlýk verme, abluka, silah kullanma ve savaþ ilaný) almakta kendini serbest sayacaðý da belirtilir. Lahey antlaþmasýna göre ültimatomun yazýlý olarak verilmesi gerekir. : Uçuþ bilgi bölgesi ya da Ýngilizce kýsaltýlmýþ adýyla FIR, içinde uçuþ bilgi ve uyarý hizmetlerinin verildiði hava sahasýdýr. Uçuþ bilgi hizmetleri, özellikle, önemli meteorolojik bilgileri ulaþým kolaylýklarýný, hava alanlarýnýn durumunu, bölgede bulunan tehlikeleri (örneðin göçmen kuþlarýn varlýðý gibi) bildirmeyi içermektedir. Uyarý hizmetleri ise kaybolan, kaza yapan ya da tehlikede olan hava araçlarýna iliþkin bilgilerin arama-kurtarma faaliyetleriyle görevli birimlere bildirilmesi görevlerini kapsamaktadýr. FIR hatlarý, yalnýzca ulusal hava sahalarýný kapsayabileceði gibi kimi bölgelerde uluslararasý hava sahasýný da kapsamaktadýr. : Uluslararasý hukukta bir devletin kýyýlarýna bitiþik olan ve o devletin kara topraklarý üzerindeki yargý yetkisine giren deniz parçasý. Bütün uluslarýn kullanýmýna sunulmuþ açýk denizlerden ve ulusal toprakla çevrili göller belli koy ya da körfezler gibi iç sulardan farklý bir hukuki rejime tabidir. Karasularýnýn dýþ sýnýrý ülke sýnýrýný oluþturur. : Kara platformu olarak da bilinen, bir kara parçasýný ya da kýtayý çevreleyen görece sýð ve eðimli deniz tabaný. Genellikle kýta sahanlýklarý kýyýdan 200 m derinliklere kadar uzanýr. 1970'lerin baþýndan bu yana Türkiye ile Yunanistan arasýndaki kýta sahanlýðý anlaþmazlýðý, deniz sýnýrlarý karþý karþýya olan devletlerin durumuna tipik bir örnek oluþturmakta ve bu sorun günümüzde de devam etmektedir. 3. bölüm ULUSAL HAVA SAHASI: Bir devletin ülkesi üstündeki hava sahasý. (national air space) ÝÇ SULAR (national waters) SIÐINMA (asylum) : Denizlerdeki iç sular, bir devletin kara ülkesine sýkýca baðlý karasularý olup, bu devletin karasularýnýn iç sýnýrý iç sularýnýn bittiði noktada baþlamaktadýr. Ýç sular, ilke olarak devletin tam egemenliðinde bulunmaktadýr. : Uluslararasý hukukta yurttaþý olduðu devletten cezai kovuþturma, mahkumiyet ya da siyasal baský nedeniyle kaçan kiþilere baþka bir devletçe tanýnan koruma. Her devletin kendi yasalarýna ve özel sözleþmelerine göre düzenlediði sýðýnma hakký, daha çok siyasal nitelikli suçlarda tanýnýr. Devlet baþkanýna suikast, savaþta düþmanla iþbirliði yapýlmasý, savaþ ya da insanlýk suçu iþlenmesi gibi durumlarda genellikle iltica, yabancý savaþ gemilerine baþvurarak koruma isteme, diplomatik sýðýnma olarak anýlýr. Bu durumda kiþiye sýðýnma hakký, kiþinin ayrýlmak istediði ülke topraklarýnda verilir. Elçilik ya da diplomatik temsilciliklerde verilen sýðýnma hakký çoðu kez tartýþmalara yol açar. SIÐINMACI (refugee) : Vatandaþý bulunduðu ülkede uðradýðý baskýlar yüzünden ve siyasi olaylar nedeniyle iradesi dýþýnda ülkesinden ayrýlmak zorunda kalan ve vatandaþý bulunduðu ülkenin korumasýný yitiren baþka bir devletin vatandaþlýðýna geçmemiþ yurtsuz göçmen. Muhabirin El Kitabý / 81

83 GÖZLEMCÝ STATÜSÜ : Birtakým koþullarý yerine getiren, devletin ve öteki uluslarýn, birimlerin; (observer's status) gözlemci olarak uluslararasý örgütlerin çalýþmalarýna oy hakký olmadan katýlmalarýný ifade eder. Örgütlere göre, gözlemcilerin bazen söz hakký bulunduðu gözlenmektedir. Gözlemci statüsünden yararlanan birimler þunlardýr: i) Henüz örgüt üye devletlerince devlet olarak tanýnmamýþ devlet iddiasýndaki topluluklar, ii) Uluslararasý örgütler, iii) Kimi ulusal baðýmsýzlýk hareketleri. ÝNSAN HAKLARI (human rights) : Tanýmlanmasý ve sýnýrlanmasý oldukça zor, uzmanlarýn üzerinde bazý noktalarda uzlaþmadýklarý, çaðýmýzda ise uluslararasý boyut kazanan bir kavramdýr. Çaðýmýzda insan haklarýnýn korunmasý ulusal düzeyi aþarak uluslararasý bir boyut -özellikle Ýkinci Dünya Savaþý ndan sonrakazanmýþ, devletlerin egemenlikleri insan haklarý ile sýnýrlanmýþ ve insan haklarý uluslararasý denetimin alaný içine girmiþtir yýlýnda Birleþmiþ Milletler "Ýnsan Haklarý Evrensel Bildirisi" 1950 yýlýnda Avrupa Konseyi'nce hazýrlanan "Avrupa Ýnsan Haklarý Sözleþmesi" bu alandaki önemli adýmlardýr. Bu sözleþmenin kurduðu organlar ise ''Ýnsan Haklarý Komisyonu'' ve ''Ýnsan Haklarý Mahkemesi''dir. Türkiye 1987 yýlýnda "Bireysel Baþvuru" hakkýný, 1980 yýlýnda "Ýnsan Haklarý Mahkemesi"nin zorunlu yargý yetkisini kabul etmiþ, 1975 Helsinki'de AGÝK "Savaþ Belgesi"ni imzalamýþ ve 1988 yýlýnda Avrupa Konseyi ve Birleþmiþ Milletler'in iþkenceyi önlemeye yönelik sözleþmelerini onaylayarak, uluslararasý topluluðun bir üyesi olarak insan haklarýna saygý göstereceðini taahhüt etmiþtir. Günümüzde insan haklarýnýn uluslararasý düzeyde korunmasýnda devlet dýþý özel kiþi ve gruplarca kurulan gönüllü uluslararasý kuruluþlarýn önemi artmaktadýr. Bu kuruluþlar, "Uluslararasý AF Örgütü", "Uluslararasý Hukuk Komisyonu", "Helsinki Ýzleme Komitesi"dir. 82 / Anadolu Ajansý

84 Dýþ Yayýnlar 3. bölüm Dýþ Yayýnlar Müdürlüðü, Türkiye'de görev yapan yabancý gazeteciler, elçilik mensuplarý ve yabancý Tv, gazete ve ajans bürolarýný ilgilendiren Türkiye ile ilgili haberleri Ýngilizce ve Fransýzca yayýmlar. Bu yapýlýrken haberler Türkçe metinlere sadýk kalýnmakla birlikte kelime kelime yabancý dile çevrilmeyip Ýngilizce ve Fransýzca haber formatýna uygun þekilde yeniden kaleme alýnmakta, gerektiðinde özetlenmektedir. Çevirilerde AA bültenlerinde yer alan haberlerin yaný sýra Türk basýnýnda yayýmlanmýþ özel haberler ya da gündem yaratacak köþe yazýlarý da dikkate alýnmaktadýr. Ayrýca her sabah erken saatlerde tüm Türk basýnýný kapsayan üç bölümlük bir basýn özeti abonelere sunulmaktadýr. Yabancý dile çevrilen haberler müdür, müdür yardýmcýsý veya redaktör tarafýndan okunarak yayýna verilmektedir. Dýþ Yayýnlar servisi ayrýca AA nýn üye olduðu Avrupa Ajanslar Birliði (EAPA), Karadeniz Haber Ajanslarý Birliði (BSANNA), Asya-Pasifik Haber Ajanslarý Birliði (OANA), Akdeniz Haber Ajanslarý Birliði (AMAN) ve ANSAMED gibi kuruluþlara Türkiye ile ilgili günlük haber bültenleri sunmaktadýr. AA nýn verdiði haberler adý geçen uluslararasý kuruluþlarýn internet sayfalarýnda muntazam þekilde yayýmlanmakta; ayrýca söz konusu birliklerden gelen ve Türkiye ile komþularýný ilgilendiren haberler AA nýn Ýngilizce bülteninde yer bulmaktadýr. Dýþ Yayýnlar servisi bunlara ek olarak Anadolu Ajansýnýn yabancý ajanslarla olan yazýþmalarýný da yürütmekte, yapýlan ve yapýlacak anlaþmalarýn metinlerini Türkçeden Ýngilizceye ya da aksi yönde çevirmekte ve bu iþ için eleman istihdam etmektedir. NOT: Türkçe yazýlan bir haberle ilgili olarak, elinizde Ýngilizce veya Fransýzca metin varsa mutlaka Dýþ Yayýnlar Müdürlüðüne teslim ediniz. Bu katkýnýz Dýþ Yayýnlarýn iþini hýzlandýracaðý gibi kolaylaþtýracaktýr. Muhabirin El Kitabý / 83

85 Ekonomi Ekonominin günlük yaþamý çok yakýndan ilgilendirdiði, hatta belirlediði bir gerçek. Ekonomi haberleri de bu yüzden hayatýn içinden olmalý, beklentileri yansýtmalýdýr. Bu haberler, ülke genelini ilgilendirebileceði gibi bölgesel geliþmeleri de içerebilir. Baþlýklar içeriði yansýtacak þekilde mümkün olduðunca kýsa, anlaþýlýr olmalýdýr. Baþlýklar haber metninde tam olarak yer almalýdýr. Ekonomi haberleri de haberin tüm unsurlarýný barýndýrmalýdýr. Haberler rakamlarla zenginleþtirilmeli, ancak rakamlara boðulmamalýdýr. Ekonomi haberlerinin çoðu sayýsal veri içerdiðinden, bu konuya dikkat etmek gerekir. Haberin bir iç bütünlüðü olmalý; daðýnýk, karýþýk, belirsiz ifade kullanýmýndan kaçýnýlmalýdýr. Haber kaynaðýnýn ifadelerine sadýk kalýnmalý, hiçbir þekilde deðiþtirilmemelidir. Ancak haber kaynaðýnýn maddi yanlýþlarý haberde ya kullanýlmamalý ya da düzeltilerek (içeriði bozulmadan) metne yansýtýlmalýdýr. Metin ya da açýklamalar sorgulanmalýdýr. Haberlerin içeriði saðlam, baþlýklarý kýsa ve anlaþýlýr olmalýdýr. Sýrf demeç almak adýna haber yapýlmamalýdýr. Haberin kurgusu, anlatýlmak isteneni en iyi yansýtacak þekilde oluþturulmalýdýr. Haber konusu olacak metin ya da açýklamalar sorgulanmalý, eksikleri tamamlanarak haber geçilmelidir. Özel haberlerde, habere konu olan iddia, mutlaka birkaç kaynaktan doðrulatýlmalýdýr. Devam eden haberlerde mutlaka olayýn geçmiþine iliþkin bilgi haberin sonuna eklenmelidir. Haber tam olmalý, eksikliði bulunmamalý, neden böyle diye sorulduðunda, ''açýklamada o kadar bilgi vardý'' ya da ''kiþi öyle söyledi'' denilmemeli, gerektiðinde sorgulanmalýdýr. Yazýmda esas olan, en az kelimeyle olayý anlatmaktýr. Haberde gereksiz uzunluktan kaçýnmalýdýr. Haber, en vurucu yönler baþlýða çekilip, kurgulanarak yazýlmalýdýr. Baþlýklar içeriði yansýtacak þekilde, mümkün olduðunca kýsa, anlaþýlýr olmalýdýr. Ajans haberciliðinde hýz önemlidir ama ekonomide daha da önemlidir. Çünkü kazançlar ve kayýplar söz konusudur. Çok uzun bir toplantýda bile önce haberin çok önemli yerleri yazýlmalý ve hemen geçilmeli, yapýlacak ikinci, duruma göre üçüncü haberde, konu daha ayrýntýlý iþlenmelidir. Demeç haberciliðinin yaný sýra ''araþtýrmaya dayalý'' haberlere yer verilmelidir. Ekonomide, yaþanýlan bölgenin özelliklerini yansýtan daha çok özel haber yapýlmalý, istikrarlý haber akýþý olmalýdýr. Bir dönem performansýn yükselip, ardýndan kesildiði bir görünüm verilmemelidir. Özel haberlere daha fazla dikkat etmek, yanlýþ yapmamak gerekir. Bu tür haberlerde daha fazla zaman olduðu için yanlýþý en aza indirmek bir zorunluluktur. Ekonomi haberlerinde özellikle sayý yanlýþlarýna sýkça 84 / Anadolu Ajansý

86 rastlandýðýndan, sayý gruplarý ve birimler çok dikkatli þekilde gözden geçirilmeli, rakamlar ve birimler mantýk süzgecinden de geçirilmelidir. Unvan ve isimler netleþtirilmeli, tereddüt halinde, mutlaka araþtýrýlarak ilgili yere sorulmalýdýr. Haber yazýmýnda en çok kiþi ad ve görev, miktar, kavram, yazým kuralý yanlýþlarý görülebilmektedir. Bu yanlýþlarýn yapýlmamasý için haber yazýldýktan sonra haberi yazan kiþi tarafýndan bir kez daha dikkatlice okunmalý, bilgisayarda yazým kontrolü (ABC uygulamasý) yapýlmalýdýr. Haberi yazan kiþi haberin yayýna veriliþini de takip etmeli, yanlýþlarýný görmelidir. Bu, bazý yanlýþlarýn önemli ölçüde azalmasýný saðlayacaktýr. Ülkenin ve bölgenin ekonomi gündemiyle ilgili, özellikli, ayrýntýlara dikkat edilen haberler yapýlmalýdýr. Haberlerin farklý bakýþ açýsýný yansýtmasý, nesnel ve sýra dýþý olmasý gerekir. Ayný kiþilerden, hiçbir neden ve gerekçe yokken sürekli görüþ alýnmamalýdýr. Demeç haberciliði yerine araþtýrmaya dayalý haberciliðe aðýrlýk verilmelidir. Demeç haberleri ise aðýrlýklý olarak bir temel konuya yoðunlaþmalýdýr. Çok sayýda konu verilerek haberin içeriði daðýtýlmamalýdýr. Ekonomi muhabirinin istatistiki verileri iyi deðerlendirebilmesi bir zorunluluktur. Raporlardan ve verilerden yola çýkarak haber yazýmý, ekonomi haberciliðinin temel taþlarýndandýr. Bundan dolayý bir ekonomi muhabirinin rakamlarýn dilinden anlamasý, iþin esasýný kavrayabilmesi, temel ekonomik verileri bilmesi gerekir. Ýstatistiki verilerin, herkesin anlayabileceði bir dilde, yanlýþsýz sunulmasý önemlidir. Yanlýþ yapmamak için, istatistiki verinin gerekirse bir uzmana deðerlendirilmesi yöntemine de baþvurulabilir. Raporlardaki ve verilerdeki ilginç noktalarý, yanlýþlarý sezebilmesi, yetkin bir þekilde yorumlayabilmesi, basit bir tabloyu ayrýntýlý bir haber haline getirmesi için muhabirlerin gündemi çok iyi izlemesi, düzenli gazete, dergi okumasý, televizyonlardaki haber bülteni ve programlarýný mümkün olduðunca izlemesi, dijital ortamdan yararlanmasý gerekir. Ekonomi haberciliðinde; haberlerin konusu ve hedef kitle yanýnda, yasal çerçevesi ve etik boyutlarýna dikkat edilmeli, objektiflikten kesinlikle uzaklaþýlmamalý, yoruma yer verilmemeli, haberin dolu dolu olmasý için veriler ve bilgi kaynaklarýna ulaþýlýp iyi bir içerik oluþturulmalýdýr. Bunun için,; Ekonomi haberine konu olaylar yakýndan izlenmeli, Ekonomi haberleri, etik kurallara uygun hazýrlanmalý, Haberlerin hazýrlanmasýnda veriler yanýnda, bilgi kaynaklarýna ulaþýlýp yararlanýlmalý, Günlük hayatta ekonomiyi ilgilendiren finans çevreleri, iþ dünyasý, çalýþma hayatý, tüketiciler, kamu finansmaný, emlak iþleri ile piyasa ve çarþý-pazarla ilgili bolca haber yapýlmalýdýr. Bu arada ''negatif haber caziptir, okutur. Pozitif haber sýkýcýdýr, ilgi çekmez'' anlayýþýnýn yanlýþ olduðu bilinmelidir. 3. bölüm Muhabirin El Kitabý / 85

87 Þüphesiz ille de pozitif haber verilecek diye gerçeðin sýnýrlarýnýn zorlanmasý gerekmez. Gerçeðin sýnýrlarýný zorlayan her bilgi, okura karþý yapýlmýþ büyük bir haksýzlýktýr. Bazen bilginin doðru olmasý yetmez, abartýsýz olmasý þarttýr. Bir baþka deyiþle bilgi özünde doðru olabilir ancak haber üzerindeki abartý, o doðru bilgiyi de o bilgiyi habere dönüþtüren markayý da güvenilmez kýlabilir. Bölgelerdeki muhabirler ve yerel muhabirler, bölgeyi ilgilendiren haberlere aðýrlýk vermelidir. Bazý bölgelerde üretilen ürünler ülke çapýnda önem taþýyabilir. Muhabirlerin bununla ilgili haberleri sürekli takip etmesi gerekir. Örneðin, Rize de çay; Ordu, Trabzon ve Düzce de fýndýk; Ege, Akdeniz ve Güneydoðu Anadolu bölgelerinde pamuk; Isparta da gül; Edirne, Gönen, Osmancýk ve Tosya da çeltik; Akdeniz de narenciye, seracýlýk; Kastamonu Taþköprü de sarýmsak, Ýç Anadolu da hububat; Ege, Samsun, Bitlis ve Trabzon da tütün; Balýkesir ve Bursa da domates, salça; Trakya da ayçiçeði, Marmara ve Ege de zeytin, Gaziantep te fýstýk, Doðu Karadeniz de balýk, Bursa ve Kocaeli nde otomotiv, imalat sanayi; Zonguldak ta kömür, Adýyaman ve Batman da petrol, Denizli de tekstil haberleri önem taþýr. Bu tür haberler ayrýntýlý, bütün yönleriyle verilmelidir. Örnek -ÇAYKUR GENEL MÜDÜRÜ YÜCE: -''2003 YILINDA 517 BÝN TON YAÞ ÇAY ALIRKEN BUNU HER YIL ARTIRIP 2007 YILINDA 660 BÝN TONA ÇIKARDIK'' RÝZE (A.A) tarih - ÇAYKUR Genel Müdürü Ekrem Yüce, 2003 yýlýnda 517 bin ton yaþ çay alýrken, bunu her yýl artýrarak 2007 yýlýnda 660 bin tona çýkardýklarýný söyledi. Rize Ziraat Odasý Baþkaný Nevzat Paliç'i ziyaret eden Yüce, bu yýlýn genel deðerlendirmesi için hazýrlýklarýný tamamlamak üzere olduklarýný belirtti Yüce, üreticilerin ziraat odalarý aracýlýðýyla kendilerinden üç talepleri olduðunu bildirerek, ''Üreticiler ÇAYKUR'un daha fazla yaþ çay almasýný, alým yerinde rahat çay satabilmeyi ve yaþ çay ödemelerinin makul sürede yapýlmasýný istiyorlar. Bu talepleri kulak ardý etmedik ve karþýlamaya çalýþtýk. Bu yöndeki çalýþmalarýmýz sürüyor'' dedi. Yüce, 2003 yýlýnda 517 bin ton yaþ çay alýrken, bunu her yýl kademe kademe artýrarark 2007 yýlýnda 660 bin tona çýkardýklarýný anlattý. Yüce, 'çay alým yerlerini düzenleyerek vatandaþlarýmýzýn daha rahat ürünlerini satmalarýný saðladýk. Ödeme konusunda ise bir ödeme planý oluþturarak ÇAYKUR tarihinin en güzel ödeme planýný gerçekleþtirdik'' diye konuþtu. Ziraat Odasý Baþkaný Paliç ise ÇAYKUR'un her gün daha iyiye gittiðine dikkati çekerek, þunlarý söyledi: ''Bundan fazlasýyla memnuniyet duyuyoruz. Yaþ çay alýmýnda 500 bin tondan 660 bin tona çýkýlmasý, ödeme planlarýnýn düzenlenmesi bizleri memnun etmektedir. Bundan sonra bunlarýn daha da iyi olacaðýndan eminiz. ÇAYKUR'un, bölge ekonomisindeki katkýsý sadece çayla sýnýrlý deðildir. Çayýn dýþýnda da birçok sosyal faaliyetlere katkýsý bulunmaktadýr. Bu nedenle ÇAYKUR, herkesin korumasý gereken bir kurumdur.'' (PA-RAF-LAR) 86 / Anadolu Ajansý

88 Bir firmanýn ihracat, ithalat, üretim, satýþ, kar zarar gibi verileri veya açýlmasý, kapanmasý, satýlmasý, iþçi çýkarmasý, ücretli veya ücretsiz toplu izin vermesi, yönetiminin deðiþmesi gibi olaylar yorum yapýlmamak ve reklama kaçmamak koþuluyla verilebilir. Bunda þirketin tanýnmýþlýðýna ve verilerin büyüklüðüne dikkat edilmelidir. Dikkate deðer olmayan unsurlara haberlerde yer vermemek gerekir. Borsada iþlem gören þirketler, borsaya açýklama yapmadan bu tür bilgi veremezler, buna dikkat edilmelidir. Haberler haksýz bir þekilde ticari itibarý sarsýcý unsurlar taþýmamalý, olan durumu nesnel bir þekilde yansýtmalýdýr. 3. bölüm Örnek -OYAK RENAULT'UN 1 MÝLYONUNCU ÝHRACAT GURURU -ÝHRACAT ÝÇÝN ÜRETÝLEN 1 MÝLYONUNCU ARAÇ CLIO, ALMANYA'YA UÐURLANDI ÝSTANBUL (A.A) tarih - Oyak Renault Otomobil Fabrikalarý, 1 milyonuncu otomobil ihracatýný gerçekleþtirdi. Þirketten yapýlan açýklamaya göre, Oyak Renault'un ihracat için ürettiði bir milyonuncu araç Clio, çalýþanlarýn alkýþlarý arasýnda Almanya'ya doðru yola çýkarýldý. Oyak Renault'nun ürettiði otomobiller Symbol, Megane Sedan, Clio, 5 kýtada Avustralya'dan Yeni Zelanda'ya, Fransa'dan Ýngiltere'ye, Tayland'dan Mýsýr'a, Fas'tan Güney Afrika'ya ve Kolombiya'ya 100'den fazla ülkede satýþa sunuluyor. Aileye yeni katýlan Clio Grand Tour ise, yýl sonundan itibaren yollara çýkacak. 1990'lý yýllarýn sonundan bugüne Oyak Renault Otomobil Fabrikalarý, Renault 12, Renault 9, Renault 19, Megane Wagon, Megan Sedan ve Clio ile ihracatýný sürekli artýrarak bir milyon adedini geçen ilk otomobil üreticisi olurken, fabrikanýn ihracat cirosu ise 10,5 milyar dolara ulaþtý. Oyak Renault, 2007 yýlýnýn ilk yarýsýnda 100 bininci K motor ihracatý ve 300 bininci Symbol ihracatýný gerçekleþtirirken, yýlýn ilk yarýsýnda ISO 9001 Kalite Sistem Güvencesi Belgesini dördüncü kez yeniledi. (PA-RAF-LAR) Fuar haberlerinde, fuara katýlan firma sayýsý, kaçýncý kez düzenlendiði, ne kadar süre açýk kalacaðý bulunmalýdýr. Fuar bittikten sonra ziyaretçi sayýsý verilmelidir. Örnek - HEDÝYELÝK EÞYA, HOBÝ VE KÝTAP FUARI AÇILDI (FOTOÐRAFLI - GÖRÜNTÜLÜ) ÝZMÝR (A.A) tarih - Ýzmir'de 18. Souvenir Hediyelik Eþya, Hobi ve Kitap Fuarý'' açýldý. Kültürpark uluslararasý fuar alanýnda, her yýl yeni yýl öncesinde açýlan ve katýlýmcýlara çok çeþitli hediye olanaklarý sunan fuar, 31 Aralýk gününe kadar açýk kalacak. Fuarýn açýlýþýnda Ýzmir Büyükþehir Belediye Baþkan Yardýmcýsý Yusuf Ali Karaman, ÝZFAÞ Genel Müdürü Doðan Ýþleyen, Ýzmir Esnaf ve Sanatkarlarý Odalarý Muhabirin El Kitabý / 87

89 Birliði Baþkaný Zekeriya Mutlu, Gençiz Fuarcýlýk Genel Müdürü Osman Gençer ve çok sayýda sivil toplum kuruluþu ile katýlýmcý hazýr bulundu. Fuarda 160 firma, 40 binden fazla çeþit ürünü müþteriyle buluþturuyor. Fuarý gezenler, klasik antika eþya, cam ürünleri, ayakkabýdan kozmetik ürünlerine, takýdan oyuncaða kadar birçok ürünü bir arada görebiliyorlar. 11 bin metrekarelik alanda kurulan fuarda, çocuklar için özel bölümler de bulunuyor. Gençiz Fuarcýlýk Genel Müdürü Osman Gençer, hediyelik eþya fuarýnýn Ýzmir'de gelenekselleþtiðini, her yýl yaklaþýk 100 bin kiþinin fuarý ziyaret ettiðini belirtti. Gençer, ''18 yýldýr nezih bir ortamda Ýzmirlilerin alýþveriþ yapmasý için ortam oluþturuyoruz. Ýmalattan halkýmýza yýlda bir kez hediye seçme þansýnýn verilmesinden yanayýz'' dedi. Fuarýn ilk gününün bayram tatiline denk gelmesi dolayýsýyla Ýzmirliler fuara yoðun ilgi gösterdiler. AA muhabirinin sorularýný yanýtlayan vatandaþlar, yýlbaþýnda yakýnlarýna küçük de olsa bir hediye almak istediklerini, fuarda hem çok çeþitli ürün görme fýrsatýný yakaladýklarýný hem de doðrudan satýcýyla alýcýnýn buluþmasýndan ötürü makul fiyatlardan alýþveriþ ettiklerini söylediler. Fuar, yýlýn son gününe kadar saatlerinde ziyaret edilebilecek. (PA-RAF-LAR) Örnek -76. ÝZMÝR ENTERNASYONAL FUARI SONA ERDÝ -FUARI 1 MÝLYON 400 BÝNÝN ÜZERÝNDE KÝÞÝNÝN ZÝYARET ETTÝÐÝ TAHMÝN EDÝLÝYOR ÝZMÝR (A.A) tarih Ýzmir Enternasyonal Fuarý sona erdi. 31 Aðustos günü açýlan fuarý 10 günde 1 milyon 400 binin üzerinde ziyaretçinin gezdiði tahmin ediliyor. Türkiye'nin ilk ve tek en uzun süreli uluslararasý fuar organizasyonu olan Ýzmir Enternasyonal Fuarý nda 71 bin metrekare alanda 59 ülkeden toplam 1091 firma stant açtý. Ana tema olarak belirlenen ''saðlýk' 'ile ilgili kongre ve sempozyumlarýn düzenlendiði fuarda, onur konuðu ülke Ukrayna ve onur konuðu il olan Çorum özel olarak tanýtýldý. Kentte ticaret, kültür ve sanat hayatýný canlandýran 76. Ýzmir Enternasyonal Fuarý, Ýzmir'in kurtuluþ yýl dönümü etkinlikleriyle kapýlarýný kapattý. (PA-RAF-LAR) Bölgelerin ticaret borsalarýna gelen en önemli ilk ürünün alým satýmý haber olarak verilmelidir. Örnek -ÞANLIURFA'DA YILIN ÝLK PAMUÐU -TÝCARET BORSASINDA YILIN ÝLK ÜRÜNÜNÜ SATAN ÇÝFTÇÝLERE CUMHURÝYET ALTINI ARMAÐAN EDÝLDÝ (FOTOÐRAFLI) ÞANLIURFA (A.A) tarih - Þanlýurfa'da, yýlýn ilk pamuðu ticaret borsasýnda satýldý. 88 / Anadolu Ajansý

90 Þanlýurfa Ticaret Borsasýndan yapýlan yazýlý açýklamaya göre, Yýldýz köyünden Mehmet Hanifi Tanal ve Çanakçý köyünden Ahmet Polat, yýlýn ilk ürünü pamuklarýný, kilosunu 2 YTL'den borsada sattý. Ýki çiftçiye borsa tarafýndan ilde yýlýn ilk pamuk üretimini gerçekleþtirdikleri için birer Cumhuriyet altýný armaðan edildi. (PA-RAF-LAR) 3. bölüm Ekonomi muhabiri, ekonominin genel gidiþatý hakkýnda bilgi sahibi olmalý, ilgili bakanlýklar ile ilgili kurum ve kuruluþlarýn faaliyetlerini izlemelidir. HESAPLAMALAR VE FORMÜL Yüzde hesaplarýnda hataya düþmemek için þu hesaplamayý bilmek gerekir: Önceki veri (örneðin 2006 yýlý rakamý) A, sonraki veri (örneðin 2007 yýlý rakamý) B olarak adlandýrýldýðýnda; Sonraki rakam (B) bölü önceki rakam (A) çarpý yüz eksi yüz ( B/Ax ) Örneðin ihracat rakamý 85,8 milyar dolardan 105,9 milyar dolara çýkýnca ihracattaki artýþýn yüzde 23, 4 olduðu bulunur: (105,9/85,8x =23,4) Düþüþlerde de formül deðiþmez yani ihracat 105,9 milyar dolardan 85,8 milyar dolara inerse son rakam 85,8 olacaðý için (85,8/105,9x =-19) formülü ile yüzde eksi 19 rakamý elde edilir. Küsurat sadeleþtirilirken virgülden sonra -istisnalar dýþýnda- 1, en çok 2 hane kullanmamýz gerekir. Sadeleþtirme yaparken bir birimin yarýsýnýn üzerindeki rakamlar üste, altýndaki rakamlar alta çekilir. Yani 95,44 rakamý 95,4, 95,46 rakamý 95,5 olarak yazýlýr. Söz gelimi 16,6664 rakamýný sýrasýyla þöyle sadeleþtirebiliriz. Son rakam olan 4 (yarýsýndan, yani 5 ten) az olduðu için sýfýra çekilir 16,666 olur. Bu sayýnýn son rakam olan 6 (yarýsýndan, yani 5 ten) fazla olduðu için üste çekilir ve 16,67 þeklinde sadeleþir. Yine bu sayýyý da sadeleþtirmek istediðimizde son rakam 7 (yarýsýndan, yani 5 ten) fazla olduðu için üste tamamlanýr 16,7 halini alýr. Bu da sadeleþtirilirse sayý ayný mantýkla 17 ye tamamlanýr. Bazen küsurat önemli olabilir. Deðiþim ana rakamda deðil, küsuratta ise sadeleþtirme yapýlmamalýdýr. Örneðin Merkez Bankasý faiz oranlarý, tahvil-bono faiz oranlarý gibi... Düz yazýda, saat, para tutarý, ölçü, istatistik verilere iliþkin sayýlarda rakam kullanýlýr. Ondalýk sayýlarý, kesri nokta veya virgülle gösterebiliriz. Nokta Amerikan sistemidir. Ülkemizde ise genellikle Avrupa sistemi yani virgül kullanýlýr. Kesirde virgül kullandýðýmýzda basamaklarý nokta, nokta kullandýðýmýzda basamaklarý virgülle ayýrmamýz gerekir. En doðru olan kullaným 9,8 okunuþu dokuz virgül sekiz veya dokuz virgül onda sekiz, okunuþu on beþ milyon sekiz yüz bin þeklindedir. Muhabirin El Kitabý / 89

91 Beþ ve beþten çok rakamlý sayýlar sondan sayýlmak üzere üçlü gruplara ayrýlarak yazýlýr, binler arasýna nokta konur: , , Ölçü birimleri, istatistik verilerde rakam kullanýlýr: 25 kilogram, 150 kilometre, 15 metre kumaþ, kiþi. Parasal verilerin yazýmýnda para birimi kullanýlmalýdýr. Örneðin 1 milyon lira veya 1 milyon Türk Lirasý, 100 dolar veya 100 ABD Dolarý gibi. Ülke adý yazýlmayan para birimleri küçük, ülke adýyla birlikte kullanýldýðýnda büyük yazýlmalýdýr. Söz gelimi lira, Türk Lirasý, avro, sterlin, dolar, ABD Dolarý, Avustralya Dolarý gibi... Para ile ilgili iþlem, senet, çek ve benzeri ticari belgelerde geçen sayýlar bitiþik yazýlýr: 650,35 (altýyüzelli YTL otuzbeþ YKr). Türk Lirasý ndan 6 sýfýr atýlmasýyla Yeni Türk Lirasý na geçilmesi sonrasý hem (eski) Türk Lirasý hem de Yeni Türk Lirasý verileri günlük hayatta olduðu gibi haberlerimizde de karýþýklýklara neden olmaktadýr. Haber kaynaklarý da bazen (eski) Türk Lirasý bazen Yeni Türk Lirasý kullanabilmektedir. Bundan dolayý haberlerimizde sadece Yeni Türk Lirasý (YTL) ve Yeni Kuruþ a (YKr) yer verilmelidir. Haber kaynaðýnýn (eski) Türk Lirasý ile verdiði rakam da YTL ye çevrilmelidir. Bu çevrim yapýlýrken 6 sýfýr atýlmalýdýr veya saðdan sola 6 basamak kaydýrýlmalýdýr. Örneðin 1 trilyon TL ( ) 1 milyon YTL ye ( ), 1 milyar TL ( ) bin YTL ye (1000) çevrilmelidir. Kuruþa çevirirken de liraya iki sýfýr eklenmeli ve yeniden 6 sýfýr atýlmalýdýr veya saðdan sola 6 basamak kaydýrýlmalýdýr. Örneðin 1 milyon 935 bin TL ye iki sýfýr ekleyip kuruþa çevirir, sonra 6 hane kaydýrýp YKr ye çevirebiliriz ( TL: Kr: 193,5 YKr). Yalnýz, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasý, 2009 yýlýndan itibaren Yeni Türk Lirasý ndaki (YTL) Yeni ibaresini kaldýracaktýr. Bu durumda haberlerimizde YTL ibareleri Türk Lirasý (TL) halini alacaktýr ama (eski) Türk Lirasý verileri yine ayný yöntemle (yeni) Türk Lirasý na (TL) dönüþtürülecektir. Yeni Türk Lirasý nýn kýsaltmasýný (YTL), Yeni Kuruþ un kýsaltmasýný ise (YKr) þeklinde veriyoruz. YKr kýsaltmasý tamamýný büyük harflerle yazdýðýmýz baþlýklarda da (YKr) olarak yer almalýdýr. (YTL) için belirtilen bu görüþler, para biriminin yeniden (TL) olmasý halinde tersine dönecektir. Bölge ticaret borsalarýndan verilen haberlerde, borsanýn en önemli ürünü göz önünde bulundurulmalý, önemli deðiþiklikler dikkate alýnarak ayrýntýlý biçimde ve tablo verilerek iþlenmelidir. Örnek -KONYA TÝCARET BORSASI -EKMEKLÝK ANADOLU KIRMIZISI SERT BUÐDAYIN KÝLOSU 0,53 YTL ÝLE 0,532 YTL ARASINDA ÝÞLEM GÖRDÜ KONYA (A.A) - tarih - Konya Ticaret Borsasýnda (KTB) ekmeklik Anadolu kýrmýzýsý sert buðdayýn kilosu 0,53 ile 0,532 YTL arasýnda iþlem gördü. Alýnan bilgiye göre, KTB de iþlem gören hububatlarýn günlük kilogram fiyatlarý (YTL) þöyle: 90 / Anadolu Ajansý

92 ÜRÜN CÝNSÝ EN DÜÞÜK EN YÜKSEK Durum Buðdaylarý: Durum Buðday 0,673 0,685 Düþük Vasýflý Durum Buðday 0,659 0, bölüm Ekmeklik Buðdaylar: Anadolu Sert Kýrmýzý 0,53 0,532 Yarý Sert Beyaz 0,51 0,534 Diðer Kýrmýzý - 0,517 Diðer Hububatlar: Yulaf - 0,75 Mýsýr 0,39 0,432 Bakliyat Çeþitleri: Fasulye 1,296 1,532 (PA-RAF-LAR) Örnek -ADANA TÝCARET BORSASI -ÇUKUROVA PAMUÐUNUN KÝLOGRAMI 1,62 YTL'DEN SATILDI ADANA (A.A) - tarih - Adana Ticaret Borsasýnda, Çukurova pamuðunun kilogramý 1,62 YTL'den satýldý. Borsada iþlem gören ürünlerin bugünkü ortalama fiyatlarý þöyle: (YTL) ÜRÜN Ortalama Pamuk: Birim Fiyat Çukurova standart 1B (roll) Kilogram 1,62 Çukurova standart 1 Kilogram 0,72 Ege standart 1B (roll) Kilogram 1,59 Hububat ve mamulleri: Buðday Kilogram 0,52 Buðday (kýrýk) Kilogram 0,38 Mýsýr Kilogram 0,41 Mýsýr (kýrýk) Kilogram 0,36 Yaðlý tohumlar Pamuk çekirdeði (roll) Kilogram 0,29 Muhabirin El Kitabý / 91

93 Nebati yaðlar Kahvaltýlýk margarin Kilogram 1,89 Yemeklik ayçiçek yaðý Kilogram 2,88 Yemeklik soya yaðý Kilogram 3,12 Yemeklik mýsýr özü yaðý Kilogram 3,29 Yaþ ve kuru meyveler Mandarin (satsuma) Kilogram 0,64 Mandarin (fremont) Kilogram 0,54 Mandarin (minneola) Kilogram 0,65 Mandarin (king) Kilogram 0,52 Mandarin (nova) Kilogram 0,63 Portakal (washington) Kilogram 0,37 Limon (interdonato) Kilogram 0,76 Greyfurt (starruby) Kilogram 0,47 Greyfurt (ruby red) Kilogram 0,60 Greyfurt (beyaz) Kilogram 0,50 Etler: Ýnek eti (kemikli) Kilogram 7,55 Sýðýr eti (kemiksiz) Kilogram 9,90 Koyun eti (kuyruklu) Kilogram 7,30 Koyun eti (kuyruksuz) Kilogram 7,65 Kuzu eti Kilogram 8,40 (PA-RAF-LAR) Bazen birden fazla haber EKONOMÝDEN KISA KISA, ÞÝRKETLERDEN HABERLER veya BORSA ÞÝRKETLERÝNDEN üst baþlýðý ile birleþtirilebilir. Bu yapýlýrken her haberin baþlýðý ara baþlýk þeklinde yer almalý ve mahreci ilk haberdekinden farklý ise yazýlmalýdýr. Haberler mümkün olduðunca kýsa ve tek baþlýklý olmalýdýr. Ýlk haber hariç diðer haberlerde tarih verilmemelidir. Örnek -BORSA ÞÝRKETLERÝNDEN -AYEN ENERJÝ, RÝZE'DE HES KURMAK ÝÇÝN ÜRETÝM LÝSANSI ALDI ÝSTANBUL (A.A) tarih - Ayen Enerji AÞ, Rize'de hidroelektrik santrali (HES) kurmak için 49 yýllýðýna üretim lisansý aldý. Ayen Enerjiden Borsaya gönderilen açýklamada, Rize'de kurulmasý planlanan 40 megavat kurulu gücünde HES üretim tesisine, Enerji Piyasasý Düzenleme Kurulu tarafýndan 49 yýl süreyle üretim lisansý verildiði bildirildi. -DEVA HOLDÝNG- Deva Holding, baðlý ortaklýklarý Vetaþ Veteriner ve Tarým Ýlaç AÞ ile Sayat Saðlýk Yatýrýmlarý ve Ticaret AÞ'nin birleþme iþlemlerinin tamamlandýðýný duyurdu. 92 / Anadolu Ajansý

94 Deva Holdingten Borsaya gönderilen yazýda, þirketin baðlý ortaklýklarýndan Vetaþ Veteriner'in, Sayat Saðlýk'ý devir almak suretiyle birleþmesi iþlemleri çerçevesinde imzalanan birleþme sözleþmesinin tasdiki ile ilgili 28 Aralýk 2007 tarihli olaðanüstü genel kurul kararlarýnýn 31 Aralýk 2007 tarihi itibarýyla tescil edilerek birleþme iþleminin tamamlandýðý duyuruldu. 3. bölüm -TÜRK TRAKTÖR'DE ATAMALAR...- Türk Traktör ve Ziraat Makinalarý AÞ'den Borsaya gönderilen açýklamada, þirkette gerçekleþtirilen atamalara yer verildi. Açýklamada, Türk Traktör Ürün ve Ar-Ge Genel Müdür Yardýmcýsý Ali Baycan'ýn emekli olmasý nedeniyle yerine Friedrich Wirleitner'in, Üretim Genel Müdür Yardýmcýsý olarak çalýþan Guiliano Morra'nýn yerine ise Siyami Eser'in atanmasýna karar verildiði bildirildi. -ÇELEBÝ HAVA SERVÝSÝ- Çelebi Hava Servisi, sermaye artýrýmýna dair hisselerin daðýtýmýna yarýn baþlayacaðýný duyurdu. Çelebi Hava Servisinden Borsaya yapýlan açýklamada, þirketin çýkarýlmýþ sermayesinin 10 milyon 800 bin YTL bedelsiz artýrýlarak 13 milyon 500 bin YTL'den 24 milyon 300 bin YTL'ye yükseltilmesinde bedelsiz pay alma haklarýný yarýndan itibaren kullandýracaðý belirtildi. (PA-RAF-LAR) Zam veya indirim haberlerinde düzenlemenin ne zaman yürürlüðe gireceði, ne oranda zam veya indirim olduðu, eski ve yeni fiyatlar olmalýdýr. Fazla sayýda üründe zam veya indirim yapýlmýþsa tablo kullanýlmalýdýr. Zam haberlerinde cümleler gereksiz yere uzatýlmamalýdýr. Akaryakýt ürünlerine zam demek yerine akaryakýta zam tercih edilebilir. Örnek -MOTORÝNÝN LÝTRE FÝYATINA 3 YKr ZAM YAPILDI ANKARA (A.A) tarih - Motorinin litre fiyatýnda 3 YKr zam yapýldý. Yeni ayarlamaya göre, Ankara'da motorinin litre satýþ fiyatý, BP, Petrol Ofisi ve OPET'de 2,52 YTL'den 2,55 YTL'ye çýktý. Ayný satýþ noktalarýnda Ýstanbul Avrupa ve Anadolu yakalarýnda 2,49 YTL'den 2,52 YTL'ye, Ýzmir'de 2,48 YTL'den 2,51 YTL'ye yükseldi. 5 ve 6 numaralý fuel oilin kilogram fiyatý da Ankara Opet, Petrol Ofisi ve BP'de 1,15 YTL'den 1,18 YTL'ye çýkarken, Ýstanbul Avrupa ve Anadolu yakalarýnda Opet'de 1,15 YTL'den 1,19 YTL'ye, Petrol Ofisi'nde 1,14 YTL'den 1,18 YTL'ye, BP'de de 1,14 YTL'den 1,17 YTL'ye çýktý. Ýzmir'de ise 5 ve 6 numaralý fuel-oilin kilogram fiyatý Opet ve Petrol Ofisi'nde 1,13YTL'den 1,17 YTL'ye BP'de ise 1,16 YTL'den 1,19 YTL'ye yükseldi. Düzenlemeye göre, Ankara'da Petrol Ofisi istasyonlarýnda gazyaðýnýn litre fiyatý da 2,36 YTL'den 2,40 YTL'ye BP'de ise 2,30 YTL'den 2,33 YTL'ye yükseldi. Ýstanbul Avrupa ve Anadolu yakalarýnda da Petrol Ofisi'nde 2,34 YTL olan gazyaðýnýn litre fiyatý, 2,38, BP'de ise 2,28 YTL iken 2,31 YTL oldu. Ýzmir'de Petrol Ofisi'nde gaz yaðýnýn litre fiyatý 2,33 YTL'den 2,37 YTL'ye, BP'de 2,28 YTL'den 2,31 YTL'ye çýktý.daðýtým firmalarýnýn belirlediði tavan fiyatlar, rekabet ve Muhabirin El Kitabý / 93

95 serbesti nedeniyle þirketler ve þehirlere göre küçük çaplý deðiþiklik gösteriyor. Shell istasyonlarýnda ise fiyat deðiþikliklerine gidilmedi. Bazý daðýtým þirketlerinin Ankara, Ýstanbul Avrupa ve Anadolu yakalarý ile Ýzmir'de geçerli motorin fiyatý öncekilerle karþýlaþtýrmalý (litre/ytl) olarak þöyle: ANKARA Eski Yeni Fiyat Fiyat BP 2,52 2,55 OPET 2,52 2,55 Petrol Ofisi 2,52 2,55 ÝSTANBUL (Avrupa ve Anadolu Yakasý) Eski Yeni Fiyat Fiyat BP 2,49 2,52 OPET 2,49 2,52 Petrol Ofisi 2,49 2,52 ÝZMÝR Eski Yeni Fiyat Fiyat BP 2,48 2,51 OPET 2,48 2,51 Petrol Ofisi 2,48 2,51 (ZNP-MTN) Ekonomi haberlerinde tablolar da önem taþýr. Tablo ile haber gereksiz uzunluktan kurtarýlýr. Döviz, altýn, borsa verileri de genellikle tablolardan oluþur. Binler, on binler, yüz binler, milyonlar, milyarlar, trilyonlar, katrilyonlar gibi basamaklar karýþtýrýlmamalýdýr. Örnek -VOB'DA KAPANIÞ... -ÞUBAT 2008ÊVADELÝ ÝMKB 30 ENDEKSÝNE DAYALI KONTRAT, 71,825 YTL'DEN, DOLAR KURUNA DAYALI KONTRAT 1,1945 YTL'DEN ÝÞLEM GÖRDÜ -ÝÞLEM HACMÝ 1 MÝLYAR 8 MÝLYON 588 BÝN 641 YTL OLDU ÝZMÝR (A.A) - tarih - Ýzmir'deki Vadeli Ýþlem ve Opsiyon Borsasý'nda (VOB) bugün, Þubat 2008 vadeli ÝMKB 30 Endeksine dayalý kontrat 71,825 YTL, dolar kuruna dayalý kontrat 1,1945 YTL'den iþlem gördü. G-DIBS, emtia ve faiz oranlarýna dayalý kontratlarda iþlem olmadý. 94 / Anadolu Ajansý

96 Borsada, iþlem hacmi 1 milyar 8 milyon 588 bin 641 YTL olurken, açýk pozisyon (alýnýp satýlan ama kapatýlmamýþ kontrat) sayýsý 234 bin 717 oldu. VOB'da iþlem gören sözleþmelerin bugünkü kapanýþ fiyatlarý þöyle: 3. bölüm KONTRAT VADE FÝYAT ADET HACÝM A. POZÝSYON ÝMKB30 ÞUBAT 71, NÝSAN 72, ÝMKB100 ÞUBAT 56, NÝSAN 56, DOLAR ÞUBAT 1, NÝSAN 1, AVRO ÞUBAT 1, NÝSAN 1, FAÝZ (DÝBS365) ÞUBAT* 84, NÝSAN* 86, FAÝZ (DÝBS91) ÞUBAT* 95, NÝSAN* 96, (*) Ýþlem yapýlmadýðýndan fiyat oluþmamýþtýr, verilen fiyat önceki günlerde oluþmuþtur. (PA-RAF-LAR) Örnek -ÝMKB ÝKÝNCÝ SEANS... -ENDEKS, ÝKÝNCÝ SEANSTA 243,44 PUAN AZALARAK ,13 PUANDAN KAPANDI -HÝSSELER, GÜNLÜK BAZDA ORTALAMA YÜZDE 0,29 DEÐER KAYBETTÝ ÝSTANBUL (A.A) - tarih - Ýstanbul Menkul Kýymetler Borsasý (ÝMKB) Ulusal- 100 Endeksi, ikinci seansta birinci seansa göre 243,44 puan azalarak ,13 puandan kapandý. Ýkinci seansta, hisse senetleri ortalama yüzde 0,44 deðer kaybetti. Endeks ikinci seansa, 177,59 puan azalarak ,98 puandan baþladý. Seansýn ilk yarýsýný ,91 puandan geçen endeks, seans içinde en düþük olarak ,49 puana gerilerken, en yüksek olarak ,65 puana çýktý. Birinci seanstaki 83,15 puanlýk artýþ dikkate alýndýðýnda, endeks günlük bazda 160,29 puan geriledi. Hisse senetlerinin günlük ortalama deðer kaybý yüzde 0,29 oldu. Ýkinci seans kapanýþýnda, mali endeks 652,29 puan azalarak ,29 puana, hizmetler endeksi 213,09 puan azalarak ,74 puana geriledi, sanayi endeksi Muhabirin El Kitabý / 95

97 ise 141,08 puan artarak ,17 puana yükseldi. Böylece ilk seansa göre mali grup hisseler ortalama yüzde 0,77 oranýnda, hizmetler grubu hisseler ortalama yüzde 0,62 oranýnda deðer kaybetti, sanayi grubu hisseler ise ortalama yüzde 0,35 oranýnda deðer kazandý. Ýkinci seansta iþlem gören toplam 326 hisse senedinden 80'i deðer kazandý, 163'ü deðer yitirdi, 83 hisse senedinin fiyatýnda deðiþiklik olmadý. Ýkinci seansta, 328 milyon 276 bin 703 YTL'lik iþlem hacmi kaydedildi. Günlük iþlem hacmi, 575 milyon 205 bin 590 YTL olarak hesaplandý. Ýkinci seansta, Garanti Bankasý, Ýþ Bankasý (C), Turkcell, Goldaþ Kuyumculuk ile Yapý ve Kredi Bankasý en çok iþlem gören hisseler oldu. (PA-RAF-LAR) Resmi Gazete haberleri okuyucunun anlayacaðý þekilde yazýlmalýdýr. Mümkün olduðu kadar kanun ve madde numaralarýna yer verilmemelidir. Düzenlemenin ne zaman yürürlüðe gireceði, ne getirdiði, geçmiþi haberde olmalýdýr. Günlük dilde kullanýlmayan sözcüklerin (Osmanlýca vb) Türkçesi parantez içinde verilmelidir. Örnek -TOHUMLUK ÝTHALATINDA GÜMRÜK VERGÝSÝ DÜÞÜRÜLDÜ ANKARA (A.A) - tarih - Tohumluk ithalatýnda uygulanan gümrük vergisi oranlarý düþürüldü. Bakanlar Kurulunun konuya iliþkin kararý, Bugünkü Resmi Gazetede yayýmlanarak yürürlüðe girdi. Karar uyarýnca tohumluk ithalatýndaki gümrük vergisi oranlarý, AB ve EFTA ülkeleri ile Makedonya ve diðer ülkeler için yüzde 1'e indirildi. Bosna Hersek'ten yapýlan ithalattaki yüzde sýfýr gümrük vergisiyle ilgili ise bir deðiþikliðe gidilmedi. Tohumluk ithalatýndaki gümrük vergisi bir süre önce yükseltilmiþ, ancak bu düzenleme sektör temsilcilerinin itirazlarýna yol açmýþtý. Yeni düzenlemenin ardýndan, Bosna Hersek dýþýndaki ülkelerden yapýlan tohumluk ithalatýnda yüzde 19,3 yerine yüzde 1 gümrük vergisi alýnacak. Ayný þekilde AB ve EFTA ülkelerinden ithal edilen yonca, domates, karpuz ve kavun tohumu için yüzde 17,3 yerine yüzde 1 gümrük vergisi ödenecek. (PA-RAF-LAR) 96 / Anadolu Ajansý

98 Spor 3. bölüm Spor haberlerinde baþlýk büyük önem taþýr, ancak bütün haberlerde olduðu gibi habere zenginlik katmak uðruna abartýlý ve yorum içeren baþlýk kullanýlmamalýdýr. Kýsa baþlýk yazma çabasýyla eksik býrakýlan baþlýk kadar, haberi tümüyle kuþatmasý düþünülerek atýlan uzun bir baþlýk da istenmeyen bir durumdur. Bunlarýn yerine kýsa ama anlaþýlýr ve haberin özünü yansýtan baþlýk idealdir. Teknik kadro ve yöneticilerin karþýlaþmalara iliþkin deðerlendirmelerine atýlan baþlýklar genellikle kliþeleþmiþ ve birbirinin benzeri olmamalýdýr. ''Kastamonuspor'da Yükseliþ Sürüyor'', ''Gaziantepspor'da Bayram'', ''Fenerbahçe'de Hüzün'', ''Galatasaray Þaþkýn'' gibi baþlýklar yerine, yaratýcý, farklý ve özgün baþlýklar yeðlenmelidir. Baþlýða teknik kadro ve yöneticilerin söylediklerinden çarpýcý bir cümle de çýkarýlabilir. ''Futbol kötü ama skor iyi'', ''Yenilgiyi hak etmedik'', ''Erken gol moralleri bozdu'' gibi. Haberlerde unvanlar sýk sýk tümüyle yinelenmemelidir. Bir yerde ''Fenerbahçe Kulübü Baþkaný Aziz Yýldýrým'' diye belirtildiyse bu unvan sürekli verilmemelidir. ''Yýldýrým...'', ''Fenerbahçe Kulübü Baþkaný...'' ve benzeri biçimde haber sürdürülebilir. TSYD, PFDK gibi kýsaltmalar haberde ilk geçtiði yerde açýk olarak yazýlmalý, daha sonra kýsaltmalara yer verilmelidir. SPOR KARÞILAÞMALARI (MAÇ) YAZIMI Spor haberlerinin yazýmýnda yanlýþ en çok futbol karþýlaþmalarýnýn aktarýmýnda görülmektedir. Söz gelimi; ''Ahmet'in kafasý auta gitti.'' ''Kaleci Volkan, Lincoln'un þutunu bloke etti.'', Ümit Karan'ýn þutu direkte patladý'' cümleleri yerine ''Ahmet'in kafa vuruþunda top dýþarýya gitti'', ''Kaleci Volkan, Lincoln'un þutunda topu bloke etti'' ve ''Ümit Karan'ýn þutunda, top direðe çarparak dýþarýya çýktý'' ifadeleri tercih edilmeli; yani top unsuru hiçbir zaman unutulmamalýdýr. Sýk yapýlan yanlýþlar arasýnda ''bu hafta deplasmanda (ya da kendi sahasýnda) karþýlaþacaðý Diyarbakýrspor maçý'' denilmektedir. Karþýlaþýlan maç olamayacaðýna göre ''yapacaðý maç'' ifadesi kullanýlmalýdýr. Ayný konu, ''maç oynandý'', ''oynayacaðý maç'' ifadeleri için de geçerlidir. ''Maç'' zaten bir oyun olduðuna göre, ''maç yapýldý'', ''yapacaðý maç'' yazmak daha doðrudur. Antrenman haberlerinde ise ''yaptý'' sözcüðü çok ve tekrarlanarak kullanýlabilmektedir. Söz gelimi: ''Kahramanmaraþspor, sabah yaptýðý antrenmanda, futbolcular düz koþunun ardýndan top çalýþmasý yaptý'' cümlesinin yanlýþlýðý ortadadýr. Bu cümlenin doðrusu þöyle olmalýdýr: ''Kahramanmaraþspor'un sabah antrenmanýnda futbolcular, hafif koþunun ardýndan topla çalýþtý.'' Spor terimlerinde varsa Türkçe karþýlýðý tercih edilmelidir. Muhabirin El Kitabý / 97

99 FUTBOL Futbolda Turkcell Süper Lig, Avrupa kupalarý ile (A) milli maçlar, iki yarý halinde verilmeli, önemli maçlarda ise maçtan önce ''NOTLAR'' derlenerek, bir ilk haber geçilmelidir. TFF 1. Lig ve TFF 2. Ligde yalnýzca tablo, TFF 3. Ligde ise yalnýzca sonuç yeterlidir. Örnek -TURKCELL SÜPER LÝG -FENERBAHÇE: 1 - GALATASARAY: 0 (ÝLK YARI) Stat: Fenerbahçe Þükrü Saracoðlu Hakemler: Fýrat Aydunus, Serkan Ok, Tarýk Ongun Fenerbahçe: Volkan Demirel, Gökhan, Lugano, Edu, Roberto Carlos, Deivid, Aurelio, Selçuk, Uður, Alex, Semih Galatasaray: Orkun, Uður, Song, Servet, Volkan, Sabri, Barýþ, Arda, Hakan Balta, Serkan, Nonda Gol: Dk. 5 Semih (Fenerbahçe) Sarý kartlar: Dk. 23 Uður, Dk. 34 Semih (Fenerbahçe) ÝSTANBUL (A.A) - tarih - Turkcell Süper Ligde yapýlan derbi maçta Fenerbahçe, ezeli rakibi Galatasaray karþýsýnda ilk yarýyý 1-0 önde tamamladý. Galatasaray'ý kendi saha ve seyircisinin önünde yenerek, 100. yýlýnýn son derbi maçýný kazanýp, aradaki puan farkýný bire indirmek isteyen Fenerbahçe, maça golle baþladý. Karþýlaþmanýn henüz 5. dakikasýnda Semih'in attýðý golle 1-0 öne geçen sarý-lacivertliler, golden sonra beraberlik için yüklenen Galatasaray'a kalesinde önemli bir gol pozisyonu vermedi. Oyunda ilk yarýda tempoyu kontrol eden sarýlacivertliler, zaman zaman rakip kalede yakaladýðý pozisyonlarý deðerlendiremedi ve ilk yarýyý 1-0 önde tamamladý. Fenerbahçe Þükrü Saracoðlu Stadý'na ezeli rakibinin dört puan önünde lider olarak gelen Galatasaray, henüz 5. dakikada Semih'in golüyle þok yaþadý. Golden sonra beraberlik için rakip kalede baský kurmaya çalýþan sarý-kýrmýzýlýlar, Fenerbahçe kalesinde önemli bir gol pozisyonu üretemedi. Karþýlaþmanýn 41. dakikasýnda Alex'in yakýn mesafeden vuruþunda gole izin vermeyen kaleci Orkun, ilk yarýda farkýn daha da açýlmasýna izin vermedi ve devreyi Galatasaray 1-0 geride tamamladý. 5. dakikada orta sahadan atýlan uzun topu karþýlamak isteyen Servet'in kafa vuruþunda top Alex'in önünde kaldý. Brezilyalý futbolcunun aþýrtma pasýnda saðdan ceza alanýna girip topla buluþan Semih, kaleci Orkun'un altýndan meþin yuvarlaðý filelere gönderdi: dakikada Barýþ'ýn ceza alaný dýþýndan þutunda, kaleci Volkan Demirel topu kontrol etti. 17. dakikada Volkan'ýn ceza alaný dýþýndan sert þutunda, penaltý noktasý üzerinde Nonda'nýn topa dokunamamasý nedeniyle meþin yuvarlak auta çýktý. 21. dakikada Semih ile yaptýðý ver-kaçýn ardýndan saðdan ceza alanýna giren Gökhan'ýn þutunda, meþin yuvarlak kaleci Orkun'un ellerine çarparak üstten kornere gitti. 26. dakikada Roberto Carlos'un ceza alaný dýþýndan sert þutunda, kaleci Orkun topu kornere çeldi. 41. dakikada Uður'un soldan kullandýðý korner atýþýnda, Aurelio'dan seken topu ön direkte önünde bulan Alex'in yakýn mesafeden vuruþunda kaleci Orkun'dan dönen meþin yuvarlaðý savunma uzaklaþtýrdý. 98 / Anadolu Ajansý

100 43. dakikada Uður'un kaptýrdýðý topla ilerleyen Arda'nýn pasýnda saðdan ceza alanýna giren Nonda'nýn vuruþunda, top kaleci Volkan Demirel'de kaldý. Karþýlaþmanýn ilk yarýsý 1-0 Fenerbahçe'nin üstünlüðüyle sona erdi. (PA-RAF-LAR) 3. bölüm Karþýlaþmanýn sona ermesiyle aþaðýda yer alan formattaki gibi ikinci haber kýsa sürede geçilmelidir. Örnek -TURKCELL SÜPER LÝG -FENERBAHÇE: 2 - GALATASARAY: 0 Stat: Fenerbahçe Þükrü Saracoðlu Hakemler: Fýrat Aydunus xxx, Serkan Ok xxx, Tarýk Ongun xxx Fenerbahçe: Volkan Demirel xxx, Gökhan xxx, Lugano xxx, Edu xxx, Roberto Carlos xxx (Dk. 90 Kazým?), Deivid xxx, Aurelio xxx, Selçuk xxx, Uður xx (Dk. 46 Vederson xx), Alex xxx, Semih xxx (Dk. 72 Kezman xx) Galatasaray: Orkun xx, Uður x, Song xx, Servet xx, Volkan x (Dk. 63 Ümit x), Sabri xx, Barýþ xx (Dk. 84 Mehmet Topal?), Arda xx (Dk. 74 Hakan Þükür x), Hakan Balta xx, Serkan x, Nonda x Goller: Dk. 5 Semih, Dk. 56 Deivid (Fenerbahçe) Sarý kartlar: Dk. 23 Uður, Dk. 34 Semih, Dk. 66 Deivid, Dk. 90 Edu (Fenerbahçe), Dk. 53 Song, Dk. 55 Volkan, Dk. 68 Arda (Galatasaray)Ê Kýrmýzý kart: Dk. 78 Deivid (Fenerbahçe) ÝSTANBUL (A.A) - tarih - Turkcell Süper Ligde yapýlan derbi maçta Fenerbahçe, ezeli rakibi lider Galatasaray'ý 2-0 yenerek, aradaki puan farkýný bire indirdi. Karþýlaþmanýn ikinci yarýsýna hýzlý baþlayan ve rakip kalede arka arkaya pozisyonlar bulan Fenerbahçe, 49. dakikada Semih ile önemli bir gol pozisyonunu deðerlendiremedi. Rakip kalede baský kuran sarý-lacivertliler, 56. dakikada Deivid'in ayaðýndan kazandýðý golle farký 2'ye çýkardý. Ýkinci yarýda oyunun kontrolünü tamamen elinde tutan Fenerbahçe, 2-0'dan sonra da rakip kalede yakaladýðý gol pozisyonlarýný deðerlendiremedi. 78. dakikada Deivid'in kýrmýzý kart görmesiyle 10 kiþi kalan sarýlacivertliler, karþýlaþmanýn kalan dakikalarýnda da rakibine önemli bir gol pozisyonu vermedi ve karþýlaþmadan 2-0 galip ayrýlarak, ezeli rakibi Galatasaray'ý 100. yýlýnýn son derbi maçýnda yendi. Ýkinci yarýya gol bulmak için çýkan Galatasaray, rakibinin baskýsý karþýsýnda kalesinde zor anlar yaþadý. Bu yarýnýn baþýnda 47. dakikada sadece Barýþ ile rakip kaleye bir þut atabilen sarý-kýrmýzýlýlar, bu þuttan sonra pozisyona bile giremezken, 56. dakikada Deivid'in golüne engel olamadý ve 2-0 geriye düþtü. Karþýlaþmada 2-0 yenik duruma düþtükten sonra Galatasaray Teknik Direktörü Feldkamp, Volkan ve Arda'yý çýkarýp, golcü oyuncular Ümit ve Hakan Þükür'ü oyuna alarak, hücumda etkili olmaya çalýþtý, ancak 78. dakikadan sonra 10 kiþi oynayan rakibi karþýsýnda gol pozisyonu üretemedi ve karþýlaþmadan 2-0 maðlup ayrýlarak, ligde bu sezonki ilk yenilgisini aldý. 47. dakikada Barýþ'ýn ceza alaný dýþýndan sert þutunda, kaleci Volkan Demirel topu iki hamlede kontrol etti. 48. dakikada saðdan ceza alaný içine giren Semih'in vuruþunda, kaleci Orkun topu iki hamlede kontrol etti. 49. dakikada orta sahada kendi yarý alanýndan serbest atýþ kullanan Roberto Carlos'un uzun Muhabirin El Kitabý / 99

101 pasýnda savunmanýn arkasýnda kaleci Orkun ile karþý karþýya kalan Semih'in vuruþunda, topu çelen Orkun, ikinci hamlede Semih'ten önce meþin yuvarlaða sahip oldu. 50. dakikada soldan ceza alanýna giren Aurelio'nun vuruþunda, kaleci Orkun'dan dönen topu savunma uzaklaþtýrdý. 56. dakikada Semih'in düþürülmesiyle ceza alaný dýþýnda kazanýlan serbest vuruþta, Alex'in üzerinden atladýðý topa Roberto Carlos sert vurdu. Barajdan seken topu ceza alaný içinde önünde bulan Deivid, düzgün bir vuruþla meþin yuvarlaðý filelere göndererek, farký 2'ye çýkardý: dakikada Aurelio'nun saðdan ortasýnda ön direkte müsait durumda topla buluþan Semih, kötü bir vuruþla meþin yuvarlaðý üstten auta attý. 64. dakikada saðdan ceza alanýna giren Aurelio'nun þutunda, top yandan az farkla auta gitti. 67. dakikada Alex'in pasýyla saðdan ceza alanýna giren Deivid'in sert þutunda, kaleci Orkun topu kornere çeldi. 79. dakikada ceza yayý önünden Alex'in kullandýðý serbest atýþta, kaleci Orkun topu üstten kornere çeldi. 86. dakikada ceza alaný içinde topa sahip olan Servet, meþin yuvarlaða vurmak isterken, ceza alaný içinde oluþan karambolde kaleci Volkan Demirel topa sahip oldu. 90. dakikada Sabri'nin ceza alaný dýþýndan kullandýðý serbest vuruþta, kaleci Volkan Demirel topu üstten kornere attý ve Fenerbahçe karþýlaþmayý 2-0 kazandý. (PA-RAF-LAR) Maçtan sonra açýklamalar ve deðerlendirmeler verilmeli, soyunma odalarýndaki hava yansýtýlmalý, varsa baþka önemli geliþmeler aktarýlmalýdýr. Maça damgasýný vuran olay, penaltý, yanlýþ karar, geçmiþ maçlardan kalan bir unsur, maç sonrasý takýmýn puan sýralamasýndaki yeri, maçýn rakipleri de ilgilendirmesiyle çýkan sonuç haberde yer almalýdýr. Örnek -MAÇIN ARDINDAN... -ZÝCO: ''ALEX SAKATLANMASAYDI SONUÇ DAHA FARKLI OLURDU'' -FELDKAMP: ''YENÝLDÝÐÝMÝZ ÝÇÝN ÜZGÜNÜZ'' ÝSTANBUL (A.A) - tarih - Fenerbahçe'nin ezeli rakibi Galatasaray'ý yenmesinin ardýndan soyunma odasýnda futbolcular ve yöneticiler büyük sevinç yaþarken, Galatasaray soyunma odasýnda sessizlik hakimdi. Fenerbahçe Teknik Direktörü Arthur Zico, maçtan sonra yaptýðý açýklamada, Alex'in sakatlanmasý nedeniyle oyun düzenlerinin bozulduðunu belirterek, ''Alex sakatlanmasaydý sonuç daha farklý olabilirdi'' dedi. Kazanmalarýndan dolayý tüm futbolcularýný kutlayan Zico, ''Kazanmak güzel'' diye konuþtu. Galatasaray Teknik Direktörü Feldkamp ise yenildikleri için üzgün olduklarýný söyleyerek, ferdi hatalardan dolayý maçý kaybettikleri görüþünü dile getirdi. Galatasaray'ýn UEFA Kupasý na katýlýp katýlmayacaðý yarýn Beþiktaþ ile Gençlerbirliði arasýnda yapýlacak maçýn sonucuna göre belli olacak. (PA-RAF-LAR) 100 / Anadolu Ajansý

102 TFF 1. LÝG VE 2. LÝG MAÇ YAZILIMLARI 3. bölüm Hafta sonu yapýlacak maçlarla ilgili antrenman ve basýn toplantýlarý ile ilgili haberlerde hep ayný kelimeler ve cümleler dikkat çekmektedir. Bunlardan kaçýnýlarak, haberlerin öðleye kadar geçilmesi, akþam saatlerinde geçilen antrenman ve basýn toplantýsý haberlerinin gazetelerin taþra baskýsýnýn erken yapýlmasý nedeniyle yansýmalarýnýn az olduðu gözlenmektedir. Ayrýca maç kadrolarýnýn geçen haftadan kopya edilerek üzerinde düzeltme yapýlmasý en çok hatalarýn olduðu haberler olarak göze çarpmaktadýr. Bundan kesinlikle kaçýnýlmasý ve her maç için ayrý bir maç yazýsý yazýlmasý gerekmektedir. TFF 3. Lig için ise her bölge maç sonucunu en kýsa zamanda merkeze doðru bir þekilde iletmek ile görevlidir. Yapýlan bir sonuç hatasý, tüm toplu sonuçlarda ve puan durumlarýnda hataya neden olmakta ve sonucu doðru geçen bürolarýmýzýn emeðini zayi etmektedir. Örnek -TFF 1. LÝG -ANTALYASPOR: 2 - GAZÝANTEP BÜYÜKÞEHÝR BELEDÝYESPOR: 2 Stat: Atatürk Hakemler: Abdullah Kalafatoðlu xx, Serdar Diyadin xx, Murat Öztürk xx Antalyaspor: Fevzi xx, Uður xx, Þenol xx, Bieniuk xx, Vahap xx, Aytekin xxx, Ertuðrul xx (Dk. 85 Eyüp?), Zitouni xxx, Hakan xx (Dk. 58 Serkan x), Mesut xx (Dk. 56 Ýdris x), Cenk xxx Gaziantep Büyükþehir Belediyespor: Eser xx, Ogün xx, Süleyman xxx, Serkan xxx, Bilal xx (Dk. 52 Türker xx), Muhammet xx, Ferit xxx, Mustafa xx (Dk. 71 Mehmet Ayaz x), Hakan x, Osman xxx, Ýsmail xx (Dk. 85 Uður?) Goller: Dk. 62 Zitouni, Dk. 79 Cenk (Penaltýdan) (Antalyaspor), Dk. 52 Mustafa (Penaltýdan), Dk. 90 Türker (Penaltýdan) (Gaziantep Büyükþehir Belediyespor) Sarý Kartlar: Dk. 60 Uður, Dk. 66 Ertuðrul, Dk. 68 Þenol (Antalyaspor), Dk. 28 Mustafa, Dk. 45 Ogün, Dk. 57 Ýsmail, Dk. 78 Süleyman (Gaziantep Büyükþehir Belediyespor) Kýrmýzý kartlar: Dk. 89 Bieniuk (Antalyaspor), Dk. 66 Hakan (Gaziantep Büyükþehir Belediyespor) ANTALYA (A.A) tarih - TFF 1. Ligde Antalyaspor, Gaziantep Büyükþehir Belediyespor ile 2-2 berabere kaldý. (PA-RAF-LAR) -TFF 2. LÝG -AFYONKARAHÝSARSPOR: 0 - ÝZMÝRSPOR: 0 Stat: Atatürk Hakemler: Mutlu Dalbudak xxx, Fatih Eskalen xx, Yavuz Çetin xx Afyonkarahisarspor: Sunay xx, Eray xx, Fýrat xx, Halil xx, Ahmet xx, Yücel xx, Evren xxx, Alper xxx, Korhan xx, Utku xxx (Dk. 73 Þeref x), Þahin xx Muhabirin El Kitabý / 101

103 Ýzmirspor: Gökhan xxx, Ferhat xx, Uður xxx, Hasan xx, Tolga xx, Efe xx, Mehmet xx (Dk. 80 Onur xx), Cemal xx (Dk. 46 Fevzi xxx), Volkan xx, Ýbrahim xx, Ahmet xx (Dk. 75 Serdar xx) Sarý Kartlar: Dk. 25 Halil, Dk. 86 Þeref (Afyonkarahisarspor), Dk. 8 Cemal, Dk. 34 Ýbrahim, Dk. 90 Tolga (Ýzmirspor) AFYONKARAHÝSAR (A.A) - tarih - TFF 2. Lig 2. Grupta Afyonkarahisarspor ile Ýzmirspor 0-0 berabere kaldý. (PA-RAF-LAR) BASKETBOL Maçlar, Beko Basketbol Liginde tablolu ve ayrýntýlý, Türkiye Bayanlar Basketbol Liginde yalnýzca tablolu geçilmelidir. Örnek -BEKO BASKETBOL LÝGÝ -DARÜÞÞAFAKA: 71 - TTNET BEYKOZ: 74 Salon: Darüþþafaka Ayhan Þahenk Hakemler: Erþan Kartal xxx, Serkan Sert xxx, Kaan Büyükçil xxx Darüþþafaka: Chatfield xxx 12, Melih xxx 17, Kadir xxx 13, Barýþ x, Ceyhun xxx 9, Soner xx 4, Mesut xx 8, Caner xx 8, Brown x, Hakan x TTNet Beykoz: Gilbert x, Levent x, Umut xx 4, Withers xxx 14, Chris xxx 15, Erdal xx 2, Grays xxx 19, Cem xx 5, Caner xxx 10, Alper xx 5 1. Periyot: Devre: (Darüþþafaka lehine) 3. Periyot: ÝSTANBUL (A.A) - tarih - Beko Basketbol Liginde TTNet Beykoz, Darüþþafaka'yý yendi. Karþýlaþmaya iyi baþlayan Darüþþafaka, Ceyhun ve Mesut ile bulduðu sayýlarla 4. dakikayý 5-0 önde geçti. Konuk ekip Caner ve Withers'in sayýlarýyla 6. dakikada 7-7 eþitliði saðladý. Ceyhun, Caner ve Kadir ile etkili olan evsahibi ekip, ilk periyodu önde tamamladý. 2. periyotta Darüþþafaka, Hakan, Chatfield ve Kadir ile sayýlar üretirken, TTNet Beykoz ise Chris, Withers ve Caner ile rakibe karþýlýk verdi ve 25. dakika berabere geçildi. Ýlk yarýnýn kalan dakikalarýnda hücumlarý iyi deðerlendiren evsahibi ekip, devreyi önde tamamladý. Ýkinci yarýya daha iyi baþlayan TTNet Beykoz, Erdal ve Caner ile bulduðu sayýlarla 23. dakikada öne geçti. Alper, Grays ve Withers ile sayýlar üreten konuk ekip, son periyoda da önde girdi. Karþýlýkla basketlerle geçilen son periyotta TTNet Beykoz, Grays ve Chris'in basketleriyle karþýlaþmadan galip ayrýldý. (PA-RAF-LAR) VOLEYBOL Voleybolda Erkekler ve Bayanlar Birinci liglerindeki maçlar tablolu olarak ayrýntýsýz verilmelidir. 102 / Anadolu Ajansý

104 Örnek -VOLEYBOL: ERKEKLER BÝRÝNCÝ LÝGÝ -HALK BANKASI: 3 - GALATASARAY: 0 3. bölüm Salon: Selim Sýrrý Tarcan Hakemler: Aziz Yener xxx, Yücel Yolagelen xxx Halk Bankasý: Ender xx, David xxx, Ulaþ xxx, Siebeck xxxx, Jairo Hooi xx, Volkan xxxx (Hasan xxx, Çaðlar x) Galatasaray: Federico x, Markovic xx, Krnic x, Can x, Yasin xx, Ali Çayýr x (Caner xx, Ýbrahim x, Caner Pekþen x, Çaðlar x, Can x, Kemal x) Setler: (25-19, 25-14, 25-19) Süre: 71 Dakika (25, 22, 24) (FOTOÐRAFLI) ANKARA (A.A) - tarih - Erkekler Voleybol Birinci Liginde Halk Bankasý, Galatasaray'ý 3-0 yendi. (PA-RAF-LAR) HENTBOL Hentbolda Erkekler ve Bayanlar Süper liglerindeki maçlar tablolu olarak ayrýntýsýz verilmelidir. Örnek -HENTBOL: ERKEKLER SÜPER LÝGÝ... -NÝFÜFER BELEDÝYESPOR: 34 - ÇANKAYA BELEDÝYESÝ: 25 Salon: Nilüfer Belediyesi Hakemler: Bülent Dede xxx, Mustafa Þeker xxx, Nilüfer Belediyespor: Þükrü xxx, Çaðlayan xxx 2, Ladyko xxx 4, Suat xxx 4, Kovalenko xx 2, Durmuþ xxx 8, Mustafa xxx 7, Muhammet xx, Melih xx, Bezbradka xx, Kemal xx 1, Serkan xx, Erdinç xxx 5, Orhan x 1 Çankaya Belediyesi: Burak xx, Cengizhan xxx 8, Necmi xx 3, Can xx 2, Ýlker xxx 10, Haydar x, Berkan xx 2, Özkan x, Atakan x, Murat x, Erdem xx, Kaan xx Ýlk yarý: 19-9 (NilüferÊBelediyespor lehine) Ýki dakika cezasý alanlar: Orhan, Çaðlayan, Ladyko, Bezbradka, Erdinç ve Kovalenko (2) (Nilüfer Belediyespor), Berkan, Necmi ve Haydar (Çankaya Belediyesi) BURSA (A.A) - tarih - Erkekler Hentbol Süper Liginde Nilüfer Belediyespor, Çankaya Belediyesini yendi. (ÖE-HLK-GKH) Muhabirin El Kitabý / 103

105 DÝÐER SPOR BRANÞLARI Futbol, basketbol, voleybol ve hentbol branþlarýnýn yaný sýra diðer spor federasyonlarý da bizim izlemekle yükümlü olduðumuz görev alanlarýmýzdadýr. Aþaðýda adlarý verilen federasyonlarý olimpik olan ve olmayan spor federasyonlarý olarak ayýrt edebiliriz. Olimpik branþlar, olimpiyat oyunlarýnda mücadele eden federasyonlardýr. Kýþ Oyunlarý için de kýþ olimpik federasyonlar bulunmaktadýr. Engelli sporcular ise Parolimpik oyunlarýna katýlmaktadýr. Her federasyonun yýllýk faaliyetleri izlenerek sonuçlar merkeze geçilecektir. Avcýlýk ve Atýcýlýk (Olimpik) Atletizm (Olimpik) Badminton (Olimpik) Basketbol (Olimpik) Bedensel Engelliler (Parolimpik) Bilardo Bisiklet (Olimpik) Briç Bocce Bowling Dart Boks (Olimpik) Buz Pateni (Kýþ Olimpik) Buz Hokeyi (Kýþ olimpik) Jimnastik (Olimpik) Golf Görme Engelliler (Parolimpik) Güreþ (Olimpik) Halter (Olimpik) Hentbol (Olimpik) Ýþitme Engelliler (Parolimpik) Judo ve Kuraþ (Olimpik) Kano (Olimpik) Karate Kayak (Kýþ olimpik) Kick Boks Kürek (Olimpik) Masa Tenisi (Olimpik) Modern Pentatlon Motosiklet Muay-Tai Okçuluk (Olimpik) Okul Sporlarý Oryantiring Satranç Sualtý Sporlar Sutopu Tekvando (Olimpik) Tenis (Olimpik) Triatlon (Olimpik) Üniversite Sporlarý Voleybol (Olimpik) Wushu Yelken (Olimpik) Yüzme (Olimpik) Zihinsel Engelliler (Parolimpik) 104 / Anadolu Ajansý

106 Ýl Bülteni 3. bölüm Anadolu basýnýna destek amacýyla 6 Nisan 2001'de ilk aþamada bölgesel çapta baþlatýlan ''Yerel Bülten", 6 Nisan 2004'ten bu yana Yurt Haberler Müdürlüðü bünyesinde ''Ýl Bülteni'' adýyla hizmetini sürdürmektedir. Güç koþullarda habercilik yapan Anadolu basýnýna saðladýðý destek sayesinde kýsa sürede her kesimde olumlu karþýlandý. Ýnternet aðý üzerinden verilen haber hizmeti daha sonra fotoðraf ve görüntülerle zenginleþtirildi. Abonelerinin internet yoluyla ulaþabildiði Ýl Bülteni'nde günde ortalama 850 haber yayýmlanmaktadýr. Anadolu Ajansý muhabirlerinin il ve bölge müdürlüklerine ulaþtýrdýklarý haberler Ýl Bülteni Servisi'nde redakte edilerek ilgili ilin sayfasýna sunulmakta, aboneler de anýnda yararlanabilmektedir. Aboneler, '' adresinden özel þifreleriyle iliyle ilgili tüm haberlere ulaþabilmektedir. Anadolu Ajansý muhabirlerinin özveriyle hazýrladýklarý haberler, Anadolu basýnýnýn hizmetine büyük destek olmakta, yayýnlarýný daha da zenginleþtirmekte; kamuoyunun doðru, tarafsýz ve hýzlý haber alma hakkýna da katký yapmaktadýr. Ýl Bülteni'ni 81 il ve ANA HABERLER sayfasýyla 82 sayfalýk bir gazete olarak da nitelendirebiliriz. Abonelerimiz, muhabirlerimizin illerinden, ilçe, belde ve köylerinden sunduklarý, hatta o ille ilgili ülke dýþýndan servise konulan haberlere ulaþabilmekte, gazete, televizyon ve radyosunda sunabilmektedir. Öyle ki bir ilimizin belediye baþkaný veya milletvekilinin yurt dýþý temaslarý da anýlan sayfalara haber olarak verilmektedir. Ýl Bülteni'nin haber çeþitliliði þöyle sýralanabilir: ç Yerel haberlerin tamamý ç Her sabah ilde yayýmlanan gazetelerdeki bazý haber baþlýklarý, ç Ülke ve dünya gündemini etkileyecek çok önemli haberlerin öncelikle verildiði ANA HABERLER (karayollarýnda durum, borsa açýlýþ ve kapanýþlarý, serbest piyasa, döviz, ÝMKB haberleri, piyasalarda bugün, Merkez Bankasý verileri, birleþtirme haberler vb.) ÝL BÜLTENÝ HABERLERÝNDE NELERE DÝKKAT EDÝLMELÝ? Ýl Bülteni'ne haber yazan muhabirler, öncelikle formata dikkat etmelidirler. Mahreç kýsmý, (A.A) logosu, kýsa çizgiler, tarih, örnekte (ANKARA (A.A) ) gösterildiði gibi noktalamaya ve aradaki boþluklara uygun biçimde yazýlmalýdýr. Ýl Bülteni'ne geçilen haberlerde Muhabirin El Kitabý / 105

107 mahreç belirtilirken ilçe adý kullanýlmamalý, mutlaka baðlý olduðu ilin adý mahreçte yer almalýdýr. Bu kurallara uyulmamasý durumunda haber geçildiði ilin sayfasýna girememektedir. Haberlerin geciktirilmemesi, biriktirilmeden merkeze geçilmesi de çalýþma koþullarý bakýmýndan büyük önem taþýmaktadýr. Ýl bülteninde "Basýnda Bugün" haberlerinde de ayný formatý kullanmalýyýz. Bu konuda da aþaðýdaki örneðe uymamýz gerekiyor: Örnek -ÝZMÝR BASININDA BUGÜN (Dikkat: Haber baþlýðýndaki ilk kýsa - çizginin bulunmasýna özellikle dikkat edilmeli. Aksi takdirde teknik olarak baþlýðýnýzýn ilk harfi sayfaya girmiyor ya da haberin tümü sayfada yer almýyor.) "ÝZMÝR (A.A) - tarih - Ýzmir'de yayýmlanan gazetelerin bazý haber baþlýklarý þöyle: YENÝ ASIR:..." "Basýnda Bugün" haberlerinde gazetenin adýný yazmak yeterlidir. "... Gazetesi" diye bir ek yapmak yanlýþlýða yol açmaktadýr. ç ç ç Ýzmir'in Ödemiþ ilçesi Devlet Hastanesi yerine; (Ýl Bültenine gönderildiði için) "Ödemiþ Devlet Hastanesi" þeklinde yazmak yeterlidir. Eðer hastanenin baþhekimi bilgi veriyorsa haberin ikinci paragrafýna, "Ödemiþ Devlet Hastanesi Baþhekimi..." yerine "Baþhekim Dr.... " ifadesi daha uygundur. "Gaziantep'in Araban ilçesi Emniyet Müdürü" yerine Araban Emniyet Müdürü" yazmak yeterli olacaktýr. Örnekler çoðaltýlabilir, ancak bu kurala uyulmasý hem haberin kolay yazýlmasýný hem tekrardan kaçýnmayý saðlayacaktýr. Haberlerde kiþilerin unvanlarýna da son derece dikkat edilmeli, örneðin bir ilçe jandarma komutanýnýn da rütbesi mutlaka haberde belirtilmelidir. Kooperatifi (odasý, sendikasý, derneði) seçiminde... kazandý (yanlýþ), Kooperatifi (odasý, sendikasý, derneði) genel kurulunda yapýlan seçimde... kazandý (doðru). Fidan dikimi yapýldý deðil, fidan dikildi. Aþure daðýtýmý yapýldý deðil, aþure daðýtýldý. Yanlýþ Amasya'nýn Merzifon Kaymakamý Merzifon Ýlçe Kaymakamý Söke Ýlçe Belediyesi Belediye Meclis üyeleri Ýl Genel Meclis üyeleri Doðru Merzifon Kaymakamý Merzifon Kaymakamý Söke Belediyesi Belediye Meclisi üyeleri Ýl Genel Meclisi üyeleri 106 / Anadolu Ajansý

108 Özel Bülten 3. bölüm ÝNTERNET YA DA MOBÝL ORTAM ÝÇÝN BÝR HABER ÖZETLEMEK Anadolu Ajansýnýn bültenlerinde yer alan haberler, Özel Bülten Müdürlüðü tarafýndan yeni bir editöryal çalýþmayla internet ve GSM abonelerine; bir baþka deyiþle doðrudan kullanýma sunulmaktadýr. "Ýnternet" ve "mobil habercilik" günümüzde yeni kavramlardýr. Ýçeriði muhabirlerden çok "editörler" tarafýndan belirlenen bu haberciliðin temel unsuru, diðer habercilik türlerine göre daha da yoðun bir "dil-emek" gerektirmektedir. Gerek internet ortamýnda gerekse mobil mecrada haberin "hýzý" ne kadar önemliyse "içeriðin" gereksiz ayrýntýlardan temizlenmesi, "haber metninin özü"nün okura/kullanýcýya ulaþtýrýlmasý da bir o kadar zorunluluktur. BAÞLIK Gazetecilikte haberin baþlýðýna verilen önem, internet ve mobil ortam söz konusu olduðunda bir kat daha önem kazanmaktadýr. Haber baþlýðý, bazen bir fotoðraf karesi kadar "net", haberin içeriðini merak ettirecek kadar "dolu", bazen de okunamayacak kadar karmaþýk bir haberi "ilgi odaðý" haline getirebilecek farklýlýkla atýlabilmelidir. Bu "maharet", dili, Türkçemizi iyi bilmekle, "bilerek kullanmak"la olanaklýdýr. "Ýyi bir baþlýk" için temel ölçüt "baþlýk-metin örtüþmesi"dir. Ýlk bakýþta "vurucu" ya da "çok farklý" gibi görünen bir baþlýk ait olduðu metinle örtüþmedikçe hep havada asýlý kalacaktýr. Baþlýk -kesinlikle- kýsa olmalýdýr; gereksiz hiçbir ayrýntýya baþlýkta yer yoktur. Ancak kýsa baþlýk, "yavanlýkla" da karýþtýrýlmamalýdýr. Baþlýk belirlenirken iþ arkadaþlarýyla deðerlendirmelerde bulunmanýn, haber baþlýðýnýn daha da olgunlaþmasýný saðlayacaðý unutulmamalýdýr. Baþlýklara asla ve asla "yorum" katýlmamalýdýr. Haber özetlendikten sonra baþlýk atýlmasýnýn daha kolay olduðu ya da iyi bir baþlýðýn özette yol gösterici olabileceði hatýrdan çýkarýlmamalýdýr. Baþlýk uzunluðu internet için 40, mobil haberler için 32 karaterle (boþluklar dahil) sýnýrlandýrýlmalýdýr. Muhabirin El Kitabý / 107

109 BAÞLIKTAN ÖZETE Baþlýk "merak uyandýrdýðý kadar", içeriðiyle "bilgi" de saðlamalýdýr. Ancak hiç kimse, dýþarýdan pýrýl pýrýl görünen, fakat yemekleri ayný kaliteyi sunmayan bir lokantayý ikinci kez ziyaret etmez. O halde haber açýsýndan gözetilmesi gereken þu olmalýdýr: Baþlýk habere gölge düþürmemelidir; baþlýkla baþlatýlan "ilgi çekicilik" haber metninde de sürdürülmelidir; baþlýktaki özen haber metninde de sergilenmelidir. Zorlama, örnekleri daha önce yüzlerce kez görülmüþ, emek harcanmamýþ sýradan bir baþlýðýn, içeriði saðlam da olsa haber metnini gölgeleyeceði, hep akýlda tutulmalýdýr. Haber özetlemeye verilen emek, dil kültürü birikimi ve kývraklýðýný sergileyen zekice bir baþlýkla taçlandýrýlmalýdýr. HABER ÖZETLENÝRKEN Türk Dil Kurumu "özet"'i, bir yazý veya sözün anlamýný daha kýsa ve özlü biçimde veren yazý veya söz olarak tanýmlýyor. "Haber" açýsýndan ayný tanýmý vermek mümkündür: Haberin anlamýný, habercilik kurallarýnýn gerektirdiði koþullar korunarak daha kýsa ve öz biçimde vermek. Ýyi bir özet, çok pratikle, daha da önemlisi "çok okumakla" kolay yapýlabilir bir "iþ"tir. Kolumuzdaki saati, duvarda asýlý tabloyu iki üç cümleyle "özetleme antrenmaný" bile dili kullanma yeteneðimize çok þey katacaktýr. Anlatým için zorunlu olmayan kelimeleri ayýklamak, uygun kelime alternatiflerine göz atmak, özetlemeyi dikkatlice bir daha mümkünsesesli okumak yapýlan çalýþmayý olgunlaþtýracaktýr. Bir cümleyi "anlamýný deðiþtirmeden" çok sayýda anlatým biçimiyle yeniden oluþturmak mümkündür. Ýþte özetleme, bu yeni oluþturulanlardan en uygununu seçmektir. Özetin boyutu, doyuruculuðu ile baðlantýlýdýr. Sayfalar dolusu bir metin iki paragrafta özetlenebileceði gibi bazen de özet, özeti yapýlan metnin kendisi olabilir. Gereksiz ayrýntýlardan arýndýrýlmýþ, tekrardan kaçýnýlmýþ, bölümleri itibarýyla ele aldýðý konuyu, açýklamayý ya da olayý ana hatlarýný dýþarýda býrakmadan hazýrlanan bir metnin istenir ölçülerde bir özet olduðu söylenebilir. Özet yapýlýrken anlam kaymalarýna çok dikkat edilmeli; en küçük tereddüt paylaþýlmalý, gerektiðinde haberi oluþturan servisle iletiþime geçilmelidir. Özetleme anlaþýlýr olmalýdýr. Özetleyenin anlamadýðý bir metin asla yayýna verilmemelidir. Metin anlaþýlýr kýlýnmaya çalýþýlýrken kesinlikle yorum eklenmemelidir. Ýnternet ve mobil ortam için özet hazýrlarken gazeteciliðin olmazsa olmazý 5 N, 1 K kuralý"nýn bu alan için de önemi unutulmamalýdýr. Ancak bu kuralý oluþturan hangi öge ya da ögeler (bir olay, olayýn yaþandýðý zaman, olayýn yeri, olayýn nasýl gerçekleþtiði ya da olayý yaþayan) önemliyse 108 / Anadolu Ajansý

110 özette de bu öge ya da ögelere vurgu yapýlmasýna, öne çýkarýlmasýna özen gösterilmelidir. Bazen söylenen bir söz kadar o sözün söylendiði yer de o kadar önemli olabilir. AA bülteninde birkaç saat önce yer alan bir haberin geliþmeleri ikinci haberde ilk haberin devamý gibi yer alsa da internet ve mobil habercilikte esas olan "her geliþmenin bir önceki haberle bütünlüðünde" okura duyurulmasýdýr. Yani geliþmeler önceki haberlerle de kýsaca detaylandýrýlmalý, baðlantý kurulmalýdýr. Kýsaca her geliþme bir önceki haberi de kapsayacak þekilde derlenmelidir. Bu mümkün olamýyorsa her haber ayrý bir bütünlükte ele alýnmalýdýr. 3. bölüm AA BÜLTENLERÝNDEN BÝR HABER ÖZETLENÝRKEN ÞU TEMEL UNSURLAR GÖZ ÖNÜNDE BULUNDURULMALIDIR: ç ç ç ç ç ç ç ç ç ç ç ç ç ç ç ç Haberin tamamýný dikkatlice ve hýzla okuyunuz. Haberin ana çatýsýnda gördüðünüz temel unsuru, özetinizin baþlýðýnda da kullanmaya özen gösteriniz. Haberde birden fazla "çok önemli" gördüðünüz bölüm varsa, bunlarý uygun baþlýklarla ayrý birer özetlemelerle haber haline getiriniz. Özetleme yapmak haberin bir bölümünü "kullanmamak" deðildir; asla unutmayýnýz. Tekrarlardan mutlaka kaçýnýnýz. Bir açýklamanýn bir soruya karþýlýk yapýlmasý bazen çok önem kazanýr; bu durumu belirtmeye özen gösteriniz. Özet yaparken -kesinlikle- cümleleri baðlamýndan koparmayýnýz. Edilgin cümlelerden çok gerekmedikçe uzak durunuz. Özetinizi ters piramit e göre kurgulamanýz iþinizi kolaylaþtýracaktýr. Özetiniz uzadýysa ara baþlýklarýn metni anlaþýlýr kýlmadaki yönünü hatýrlayýnýz. Yardýmcý fiillerin çoðu genellikle gereksizdir; metninizi bir kez de bu gözle okuyunuz. Paragraf geçiþlerini kontrol ediniz; kendinizi okurun yerine koyup metninizi bir kez de bu gözle kontrol ediniz. Flaþ bir geliþmeyi, -teredütte kaldýðýnýz bir konu yoksa- hiç bekletmeksizin yayýna veriniz. Özetlediðiniz haberi, mutlaka kategorisinde, ilgili sayfalara yönlendiriniz. Noktalama iþaretlerini yerinde kullanýnýz. Baþlýkta noktalama iþareti kullanmamaya özen gösteriniz. Üç nokta (...) ya da ünlem (!) iþaretinin de yorum a kapý aralayabileceðini göz ardý etmeyiniz. Muhabirin El Kitabý / 109

111 110 / Anadolu Ajansý

112 4.bölüm HABERÝN GÖRSEL DESTEKLERÝ FOTOÐRAF GÖRÜNTÜ (TV)

113 112 / Anadolu Ajansý

114 4. bölüm Haberin Görsel Destekleri Fotoðraf Haber fotoðrafý üretecek kiþi, öncelikle neyin, ne derecede önemli haber i içerdiðini kavrayabilmelidir. Her fotoðraf iyi - kötü bir bilgi içerir. Önemli olan; ilgi çekici bilgiyi içeren fotoðraflar üretebilmektir. Fotoðraf, bakýldýðý zaman bir anlam ifade etmeli, ne amaçla çekildiði, olayýn nerede geçtiði ve nasýl oluþtuðu konusunda açýk bilgi vermelidir. Bu da titiz bir çalýþmayý gerektirir. Haberin mesajý, fotoðrafýnýzýn aracýlýðý ile kýsa sürede ve etkileyici bir þekilde okura iletilebilmelidir. Bunun için öncelikle, fotoðrafýný çektiðim konunun öznesi nedir? sorusunu kendinize sormalý ve doðru cevabý bulmalýsýnýz. Doðru cevabý, fotoðrafladýðýnýz konu hakkýnda ne kadar fazla bilgi sahibi olursanýz o derecede kolay bulabilirsiniz. Özneyi güçlü bir þekilde vurgulamak, habere uygun fotoðraflar üretmek anlamýna gelir. Foto muhabirinin en önemli sorumluluðu, haber ile fotoðraf arasýndaki uyumu saðlamaktýr. Ýçeriðe uygun fotoðraf üretmek, iþin içinde olan sizlerin de bildiði gibi epey güçtür. Bir film yönetmeni, senaryosunu yüzlerce çekim planý kullanarak anlatýrken, foto muhabirleri birkaç fotoðrafla koca bir senaryoyu anlaþýlýr kýlmaya çabalar. ''Foto muhabiri'', fotoðraf çeken muhabirdir. Haberi çok iyi bilmek zorundadýr. Bu zorundalýk, ona habere uygun fotoðraf üretme yeteneðini verir. Fotoðraf, içeriði ne kadar güçlüyse kamuoyuna o oranda saðlýklý görsel bilgi verir. Fotoðraf editörleri olarak, göreve giden foto muhabiri arkadaþlarýmýzdan öncelikli beklentimiz, önümüze habere uygun fotoðraflar koymalarýdýr. Bu beklentinin karþýlanabilmesi için foto muhabiri habere hakim olmalý, fotoðraflayacaðý konuyu iyi anlamalý, sorgulamalýdýr. Fotoðraf, kanýt sunmadaki etkili gücü nedeniyle basýnda kullanýlmaya baþlandý. Doðru görsel kanýtlarý kamuoyuna sunabilmemiz için haber e hakim olmamýz gerekiyor. Habere uygun fotoðraf üretmek için mekaný çok iyi kullanmalýdýr. Bulunduðu ortamý yansýtan bir veya birden fazla ipucu, fotoðrafýn kanýt olma iþlevini daha saðlýklý yerine getirmesine olanak verir. ABD Baþkaný George W Bush'un Türkiye ziyaretini en iyi yansýtan fotoðraflardan biri, geri planda Boðaz Köprüsü ile Ortaköy Camisi'nin bir arada göründüðü kare idi. Kiþi, kurum ya da olayla ilgili açýklayýcý bilgiler, geri ya da ön planda yer alýrsa fotoðraf daha anlaþýlýr olur. Muhabirin El Kitabý / 113

115 Dünyaca ünlü efsanevi foto muhabiri Robert Capa, Konuya yeterince yakýn deðilsen iyi fotoðraf çekemezsin diyerek meslekteki baþarýnýn çok önemli bir kuralýnýn altýný çizmiþtir. Bu yakýnlýk sadece fiziksel ve teknik deðil, duygusal yakýnlýðý da kapsar. Fiziksel yakýnlýktan kasýt, elinizdeki fotoðraf makinesi ile konuya gerektiði ölçüde yakýn durmaktýr. Teknik yakýnlýk, konuya fiziksel olarak yaklaþamadýðýnýz zaman teleobjektif aracýlýðý ile konuyu gereksiz ayrýtýlardan ayýklamaktýr. Hatalý bir þekilde, ana konunun dýþýnda kalan ve anlatýma katký saðlamayan gereksiz objeleri de çerçeve içine alan geniþ çekimler fotoðrafýn etkisini azaltýr. Bu tarz çekimlerde, fotoðraf iþleme programlarý aracýlýðý ile fotoðrafýn önemli görülen bölümü büyütmenin, görüntünün teknik kalitesini düþürdüðü unutulmamalýdýr. Ýçerikle ilgili önemli bir unsur da anlatýmý canlý fotoðraflar üretmektir. Duraðan fotoðraflar okurun ilgisini çekmez. Habere uygun fotoðraflarýmýzý daha da cazip hale getirmek için hareket, ifade, renk ve teknik gibi unsurlarý kullanýrýz. Bir fotoðraf editörünün önüne, her gün 5 bine yakýn fotoðraf geliyor.oysa bir gazete ortalama 90 fotoðrafla çýkýyor.ýlk 90 a girmek için yaratýcý bir þeyler yapmanýz, diðerlerinden farklý bir dilinizin olmasý gerekiyor. Fotoðraf editörlerinin seçiminde, çoðu okurun dikkat bile etmediði anlatýmýn daha canlanmasýna katký saðlayan küçük detaylar bile etkili oluyor. Duraðan fotoðraflar okuru heyecanlandýrmaz, ilgisini çekmez. Canlý anlatým, hareketli anlarda deklanþöre basýlmasý ile saðlanýr. Duraðan bir yüz ifadesi mi gözlerden yaþlarýn süzüldüðü ya da kahkahayý içeren bir portre mi daha etkilidir? Renk unsurunun kullanýmý da fotoðrafa hareket getirir. Bazen fotoðraf makinesinin teknik özelliklerinden yararlanarak da anlatýmý canlandýrabiliriz. Düþük enstantane ile çekilen, zoom patlamasý tekniði ile üretilen fotoðraflar doðru zamanlarda üretilirse anlatýmý daha da ilgi çekici kýlar. Günümüzde flaþ haber kavramýna ek olarak flaþ fotoðraf diye bir kavram da oluþtu. Bir zamanlar fotoðrafý çabuk iletmek teknik olarak mümkün deðildi. Þimdilerde ise internet ve dijital fotoðraf teknolojisinin geldiði noktada bu iþlem oldukça kolaylaþtý. Kablosuz baðlantýlar, cep ve uydu telefonlarý ile data gönderimi birkaç dakikadan kýsa bir sürede mümkün olabiliyor. Bir olaya iliþkin ilk fotoðrafý vermek hem fotoðrafý çeken muhabir açýsýndan hem de kurumu açýsýndan oldukça prestij saðlar. Örneðin, Ýstanbul da HSBC bankasýna yapýlan bombalý saldýrýnýn ardýndan patlamanýn gürültüsünü duyan arkadaþýmýz, AA'nýn Caðaloðlu ndaki Ýstanbul Bölge Müdürlüðünün çatýsýna çýkýp ilk fotoðraflarý çekti. Fotoðrafta ne banka doðru düzgün görünüyordu ne de önündeki felaketin boyutlarý Yalnýzca o bölge ve üzerinden yükselen duman vardý fotoðrafta. Ama ilk fotoðrafý çekip, hemen dünyaya sunduðumuz için, fotoðraf iki saate yakýn bir süre, aralarýnda CNN International ýn da bulunduðu birçok haber sitesinin ana sayfasýnda yer bulmuþtu. 114 / Anadolu Ajansý

116 DAHA ESTETÝK FOTOÐRAF 4. bölüm Estetik fotoðraf üretmenin birinci koþulu fotoðrafý çeken kiþinin etkili bir stilinin olmasýdýr. Bir olay, binlerce deðiþik açý ve zaman aralýðýnda fotoðraflanabilir. Ancak bazýlarý daha deðerlidir. Bu deðeri, etkileme gücü belirler. Deðerli fotoðraflarý, güçlü stile sahip foto muhabirleri ortaya koyar. Stil, fotoðrafý çeken kiþinin yaþamý algýlayýþý, canlandýrma yeteneði, duygusal yeteneklerini kullanma derecesi, kültürel birikimi, meraký gibi etkenleri harekete geçirebilmesi oranýnda güçlenir. Acýmasýz bir rekabet ortamýnýn hüküm sürdüðü gazetecilik mesleðinde, çokça atlatma fotoðraflar üreten foto muhabirleri güçlü stile sahip meslektaþlarýmýzdýr. Aný yakalamak foto muhabirinin asli iþidir. Bunun için, konuyu sürekli kontrol altýnda tutmanýz gerekiyor. Hayatýn senaryosunu biz yazmýyoruz. Nerede, ne zaman, ne olacaðýný bilebilmemiz mümkün deðil. Makinemiz sürekli yanýmýzda, geliþen bir olay karþýsýnda ise vizör sürekli gözümüzde olmalýdýr. Konuya uygun bakýþ açýsý ndan çekilen fotoðraflar daha estetik görüntülerdir. Farklý fotoðraf üretebilmenin altýn kurallarýnýn baþýnda, çekeceðiniz konunun etrafýnda çok dolaþmanýz, deðiþik açýlardan nasýl göründüðünü tespit etmeniz geliyor. Burada amaç, habere en uygun düþecek açýyý bulmaktýr. Doðru açýdan çekilmiþ fotoðraflar editörün iþini de kolaylaþtýrýr. Okur da bu tarz fotoðraflarla, bulunmadýðý ortamlarý daha iyi gözünde canlandýrabilir. Habere uygun ve daha estetik fotoðraf çekebilmek için uygun objektif seçimi önemlidir. Bir politikacýnýn sýkýntýlý veya neþeli yüz ifadesini çekmek için teleobjektif, bal yapan arýyý fotoðraflamak için makro objektif, sular altýnda kalmýþ bir semti görüntülemek için ise geniþ açýlý bir objektif tercih edildiðinde daha açýklayýcý fotoðraflar üretilebilir. Renk ve kontrastlýðýn doðru kullanýmý fotoðraflarýnýzý daha da ilgi çekici kýlar. Canlý renkleri içinde barýndýran fotoðraflar okur üzerinde daha pozitif etki yaratýr. Renk, fotoðrafa hareket katar. Yaðmur nedeniyle açýlan onlarca siyah þemsiye arasýnda kýrmýzý þemsiyeli birini görüntülemek fotoðrafý daha cazip hale getirir. Kontrastlýk da önemlidir fotoðrafta. Siyah kýyafetli birini siyah bir fonun önünde çekerseniz konunuza vurgunuz azalýr. Mümkün olduðunca kontrast oluþturacak geri planlar seçmeye çalýþýlmalýdýr. Konunun karede kapladýðý alan, estetik fotoðraf üretimi ile ilgili bir diðer ipucudur. Haber konusu olay birçok görsel unsurdan oluþur ama bunlardan bir veya ikisi diðerlerine göre daha baskýndýr. Ýþte bu unsur / unsurlarý bulup fotoðraf karemizin en az yüzde 50 sine belirgin bir þekilde yerleþtirmemiz gerekiyor. Foto muhabiri, olaylarý veya olayla ilgili kiþileri fotoðraflarken yansýz olmalýdýr. Ancak, olayýn özünü zedelememek koþuluyla çektiði fotoðrafa, estetik anlayýþý çerçevesinde kendi yorumunu katabilir. Muhabirin El Kitabý / 115

117 FOTOÐRAF ARÞÝVÝ Ajansýmýz, 2004 yýlýndan itibaren web üzerinden fotoðraf arþivini kamuoyunun kullanýmýna açtý. Yüzbinlerce fotoðraftan oluþan bu arþive günlük yayýna konulan yüzlerce fotoðrafýn yaný sýra, günlük haber akýþýmýzda kullanmadýðýmýz ancak arþiv deðeri olan çok sayýda fotoðraf da eklenmektedir. Bölgenizdeki yetkililerin, akademik personelin, kültür-sanat insanlarýnýn, eserlerin, þehir manzaralarýnýn, tarým ürünlerinin, yöresel yemeklerin vb. fotoðraflarýný çekip kýsa fotoðrafaltý bilgileri ile arþive koduyla merkeze gönderebilirsiniz. FOTOÐRAF ALTYAZISI YAZARKEN ç Fotoðraflarýnýzý doðru bilgiler içeren altyazýlar ile sunmak için fotoðrafýnýza konu olan insanlar, yetkililer ve görgü tanýklarý ile saðlýklý diyalog kurmaya gayret edin. Çektiðiniz fotoðraflarla ilgili notlar alýn. ç Fotoðraf karenizde önemli yer kaplayan kiþilerin isimlerini mutlaka fotoðraf altýna yazýn. Bu, fotoðraflarýnýzýn hem daha çok bilgi içermesini saðlar hem de arþiv deðerini arttýrýr. ç Çektiðiniz fotoðraflar, haberin içeriðini önemli katký saðlasa da, haberciliðin temel ilkelerinden kabul edilen 5N1K kuralýnýn sorularýndan hepsine birden yanýt vermeyebilir. Fotoðraf altyazýlarýný oluþtururken, ne, nasýl, ne zaman, nerede, neden ve kim? sorularýnýn yanýtlarýný içeren kýsa bir metin planlayýn. Fotoðrafta görünen detaylarýn tümü, altyazýda belirtilmelidir. Altyazý, fotoðrafý daha anlaþýlýr kýlacak bilgiler içermelidir. ç Fotoðraf altý yazýmý, fotoðrafýnýzda görünen kiþilerin kimler olduðunu belirler ki bu da fotoðraftakileri görenlerin merakýný giderir. Arþiv aramalarýnda da aranan bir kiþinin kolayca bulunmasý için görüntüdeki kiþilerin kim olduklarýnýn yazýlmasý þarttýr. Kiþilerin ad ve soyadlarýnýn yaný sýra hangi görevde bulunduklarý da yazýlmalýdýr. Ayrýca soyadlardan sonra parantez içinde, (solda), (saðda), (soldan üçüncü) gibi, kiþilerin fotoðraftaki konumu da belirtilmelidir. ç Fotoðraf altýný büyük harflerle ve Ýngilizce de olmayan harfleri (Ç, Ð, Ý, Ö, Þ, Ü) kullanmadan yazýnýz. Bunlar yerine (C, G, I, O, S, U) harflerini kullanýnýz. ç Fotoðraf altý yazarken klavyedeki ENTER tuþuna asla basmayýnýz. Paragraf vermek için bir tuþa basmanýza gerek yoktur. Yazý, otomatik olarak paragraflarý düzenler. ç Yazmýþ olduðunuz altyazýyý onaylamadan önce, birkaç kez okumayý alýþkanlýk haline getiriniz ve editörün önüne hatasýz göndermeye gayret ediniz. 116 / Anadolu Ajansý

118 Fotoðraf nasýl ölçülendirilir? 4. bölüm Çerçevelendirmesini yaptýðýnýz fotoðrafa, bir çözünürlük deðeri ve kenar uzunluklarý deðerleri vermeniz gerekir. Yayýna konulan tüm fotoðraflarýn ayný ölçülerde olmasý, bir düzenliliðin göstergesidir. Özellikle reklam ajanslarýnýn ve yabancý haber ajanslarýnýn talep ettiði fotoðraflarda ilk istedikleri özellik, yüksek çözünürlükteki fotoðraflardýr. Bunun nedeni büyük baskýlarda fotoðrafýn görünümünde bir bozukluk yaþanmasýnýn önüne geçmek istemeleridir. Yüksek ölçülerdeki bir fotoðrafý düþük ölçüye çevirip küçük olarak kullanabilirsiniz. Ama düþük ölçüdeki bir fotoðrafý yüksek ölçüye çevirdiðinizde görüntüsü bozulur ve kullanýmý her zaman mümkün olmaz. Çekim aþamasýnda fotoðraf makinanýzýn görüntü kalitesi ayarýný en yüksekte bulundurmanýz zorunludur. Fotoðraflarý iþlerken, çerçeveleme yapmadan ölçülendirme yapmayýnýz. Aksi takdirde verdiðiniz ölçüler, çerçeveleme yapýnca deðiþecek ve kalite kaybý yaratacaktýr. Ajansýmýz, fotoðraf iþleme programý olarak Photoshop u kullanmaktadýr. Bu programda çerçevelemesini yaptýðýnýz fotoðrafa vereceðiniz ölçüler, bir düzen saðlanmasý için daha önceden belirlenmiþtir: ç ç Öncelikli olarak ölçü vermek için Photoshop'ta yapmanýz gereken, Image menüsünden Image Size seçeneðine girmektir. Bu iþlemin bir de kýsa yolu vardýr. Klavyede Caps Lock açýkken (Büyük harf modu açýkken), Alt tuþuyla birlikte iki kez üst üste I harfine basarsanýz, Image Size penceresi açýlýr. Image Size penceresi açýldýktan sonra, Print Size bölmesinde (Alttaki kýsým) öncelikle uzun kenarýmýz hangisiyse ona 24 cm deðerini girmeliyiz. Fotoðraf yataysa Width kýsmýný, dikeyse Height kýsmýný 24 cm olarak deðiþtiriyoruz. Buraya deðer girince öteki kenarýn deðeri otomatik olarak deðiþecektir. Daha sonra da alttaki Resolution deðerini 300 piksel/inch olarak deðiþtiriyoruz. Bu deðerleri girince pencerenin üstündeki Pixel Dimensions ölçüsü de deðiþmiþ olacaktýr. Bizim için önemli olan bu ölçünün en az 10 M olmasýdýr. Girdiðimiz deðerler sayesinde 10 M ile 20 M arasýnda bir ölçüye sahip oluruz. Muhabirin El Kitabý / 117

119 ç ç Image Size penceresinin altýnda Constrain Proportions kutucuðu vardýr. Bu kutucuk iþaretli kaldýðý zaman bir kenara ölçü verdiðinizde öteki kenar otomatik deðiþir. Bu özelliði saðlayan þey kutucuðun iþaretli olmasýdýr. Bu kutucuktaki iþaret kalkar ise fotoðraflarýmýz ölçü verdiðinizde deforme olacaktýr. Eðer fotoðraflarýnýzda ölçü verdikten sonra bir þekil bozukluðu fark ederseniz öncelikle bu kutucuðun iþaretinin kaldýrýlýp kaldýrýlmadýðýný kontrol ediniz. Resolution kýsmýnda 300 deðerini girdiðinizde yanýndaki deðerin piksel/inch olmasýna dikkat ediniz. Bazen baþka bir kaynaktan aldýðýnýz fotoðraflarda bu deðer piksel/cm olarak gelmiþ olabilir. Bunu farketmeden 300 piksel/cm deðeri girerseniz fotoðrafýnýz istemediðiniz kadar büyük olur ve üzerinde iþlem yapmanýz ve yayýn masasýna göndermeniz uzun zaman alýr. Özellikle baþka kaynaklardan gelen fotoðraflarda buna dikkat ediniz. FOTOÐRAFTA DÝKKAT EDÝLECEK NOKTALAR ç ç ç ç ç ç ç ç Baþarýlý ya da baþarýsýz tüm fotoðraflarýnýzý zaman zaman yeniden gözden geçirin. Sýcak olaylarý fotoðraflarken soðukkanlýlýðýnýzý olabildiðince muhafaza edin. Kendi fotoðraflarýnýza karþý acýmasýz olun. Eleþtirileri dikkatle dinleyin. Fotoðraf ekipmanýnýz ile birlikte verilen kullaným kitapçýklarýný iyi okuyun, garanti belgelerini iyi muhafaza edin. Haberde olduðu gibi fotoðrafýn da takibini yapýn. Yoðun yaðýþýn olduðu gün oluþan sel baskýnýn fotoðraflarý kadar ertesi gün sular çekildiðinde geride býraktýðý hasara iliþkin fotoðraflar da etkilidir. Fotoðraflarýnýzý doðru bilgiler içeren altyazýlar ile sunmak için fotoðrafýnýza konu olan insanlar, yetkililer ve görgü tanýklarý ile saðlýklý diyalog kurmaya gayret edin. Çektiðiniz fotoðraflarla ilgili notlar alýn. Fotoðraf karenizde önemli yer kaplayan kiþilerin isimlerini mutlaka fotoðrafaltýna yazýn. Bu, fotoðraflarýnýzýn hem daha çok bilgi içermesini saðlar hem de arþiv deðerini arttýrýr. Parçalanmýþ ceset görüntüleri, tecavüz maðdurlarý, aþýrý kan içeren fotoðraflar vb. Ajansýmýz tarafýndan mümkün olabildiðince yayýna verilmemekte, zorunlu hallerde okur hassasiyetlerini en üst düzeyde gözetmeye yönelik olarak mozaik filtreleri ile maskelenerek sunulmaktadýr. Bu tarz olaylarda kurumumuzun yayýn politikasýný da dikkate alarak trajediyi anlatabileceðiniz alternatif açýlar arayýn. 118 / Anadolu Ajansý

120 ç ç ç ç ç Yaptýðýnýz genel haberlerde herhangi bir ticari markayý görsel obje olarak kullanmamaya dikkat ediniz. Fotoðrafladýðýnýz olaylarda insani öðelere odaklanýn. Bir trafik kazasýnda sadece parçalanmýþ araçlara deðil, olayýn þokunu yaþayan kiþilere de, kazaya neden olan dýþ etkenlere de dikkat edin. Bir satranç turnuvasýna katýlan yüzlerce kiþi arasýnda yer alan küçük bir çocuðun ya da 100 yaþýndaki birinin fotoðrafý, haberi daha cazip hale getirir. Bu tarz ilgi çekici bilgi içeren fotoðraflarý bulmanýn en belirgin formülü, bulunduðunuz ortamda olabildiðince hareket edip, etrafýnýzý gözlemlemenizdir. Ekipmanýnýzý temiz ve dikkatli kullanýn. Yanýnýzda mutlaka objektif temizleme aksesuarý, yumuþak uçlu bir fýrça taþýyýn. Objektiflerinizin önünde UV filtre bulunmasýna özen gösterin. Bu tarz filtreler hem görüntü kalitesine katký yapar hem de çarpma veya düþmelerde büyük ölçüde objektif merceðinizi hasardan korur. Fotoðraf makineniz ve dizüstü bilgisayarýnýzýn batarya güç seviyelerini sýklýkla kontrol edin. Bu aletlere ait þarj aletlerini mutlaka yanýnýzda bulundurun. Son kareyi çekmeyin! Fotoðraf makinenizin ekranýnda, hafýza kartýnýzda kaç kare çekebileceðini gösteren numaratörünüzü sýk sýk kontrol edin. Son karelere yaklaþtýðýný gördüðünüz anda çabucak kartýnýzý yuvasýndan çýkarýp yeni kart takýn. Kart deðiþtirmek için bir öncekinin tamamen bitmesini asla beklemeyin. Bu iþlem, sizi gafil avlanmaktan kurtarýr. 4. bölüm FOTOÐRAFLARIN YAYIN SÜRECÝ ç ç ç ç ç Bölge ve büro müdürlüklerinde görevli personel, fotoðraflarýný bilgisayarlarýna yüklü olan FTP programlarý aracýlýðý ile merkeze göndermelidir. Ajans FTP sinde herhangi bir sorunla karþýlaþýldýðý takdirde, Fotoðraf Haberleri Müdürlüðüne ait mail adresi kullanýlabilir. Böyle durumlarda, mutlaka merkezle irtibata geçilerek gerekli uyarýda bulunulmalýdýr. Bir süre sonra, fotoðraflarýn merkez veya bürolara gönderilmesi AA haber yönetim sistemi üzerinden de gerçekleþtirilebilecektir. Bu uygulamaya iliþkin detaylar Muhabirin El Kitabý'nýn AA web sayfasýndaki güncellemelerinde yer alacaðý gibi ayrýca duyurulacaktýr. Yurt muhabirleri, fotoðraflarýný baðlý bulunduklarý bölge ve büro müdürlüklerinin mail adreslerine göndermeli, çok zorunlu olmayan haller dýþýnda, kesinlikle doðrudan Fotoðraf Haberleri Müdürlüðüne geçmemelidir. Ýl Bülteni Fotoðraflarý ný yayýmlamak, bölge ve büro müdürlerinin kontrolü ve sorumluluðu altýndadýr. Bu fotoðraflar, sorumlu personel gözetiminden geçtikten sonra ilgili FTP adresine gönderilir. Bölge ve büro müdürlüklerimiz, Süper Lig ve A kategorisi futbol karþýlaþmalarýna iliþkin fotoðraflarý, konuk takýmýn temsil ettiði ildeki abonelerimize de iletme sorumluluðundadýr. Muhabirin El Kitabý / 119

121 FOTOÐRAF SÖZLÜÐÜ Fotoðraf, teknolojinin yoðun olarak kullanýldýðý bir alan. Kullanýlan bu teknolojinin dili ise Ýngilizce. Fotoðraf makinesi kullanýcýlarýnýn çok sýk karþýsýna çýkan bu Ýngilizce terimler ve Türkçe açýklamalý karþýlýklarýný aþaðýda bulabilirsiniz: APERTURE AUTOFOCUS : Diyafram. Fotoðraf makinesi objektifinin önünde yer alan sensöre (algýlayýcý) ya da filme ne kadar ýþýk düþeceðini kontrol eden yapraklardan oluþmuþ düzenektir. Çok ucuz fotoðraf makineleri dýþýnda hemen tüm makinelerde diyafram aralýðýnýn büyüklüðü deðiþkendir. Yani objektiften girecek ýþýðýn derecesini kullanýcý belirleme þansýna sahiptir ve bu "f" rakamlarýyla ayarlanýr. : "Otomatik netleme" olarak adlandýrabiliriz. Sensöre gelen ýþýðýn aþamalarýný otomatik olarak ölçerek odaklamayý ya da netlemeyi gerçekleþtiren sisteme verilen ad. Diðerlerine göre daha üstün olan bu sistem, durum içinde en kusursuz netlemeyi saðlar ve fakat bu sensörün ýþýða olan duyarlýlýðýna baðlýdýr. Diðer bir sistem olan infrared (kýzýlötesi) otomatik netleme ("aktif otomatik netleme" olarak da bilinir) ise odaklanacak nesnenin uzaklýðýný ölçmek için bu noktaya kýzýlötesi bir ýþýn gönderir ve netlemeyi gerçekleþtirir. Aktif otomatik netleme sistemleri limitli bir mesafeyi netleyebilirler. BIT (binary digit) : Hafýzanýn en küçük birimi. Dijital kavram olarak "0" ve "1"i ifade eden "binary" ve "digit" kelimelerinin kýsaltmasýdýr. BMP CCD (Charged) : BMP Dos ya da Windows uyumlu bilgisayarlardaki standart resim formatýdýr. BMP formatý RGB, listelenmiþ renkler, grilik skalasý ve Bitmap renklerini destekler. : CCD, bir fotoðraf makinesinin görüntü algýlayýcýsýdýr. CCD yani "chargedcoupled device" Coupled Device) Türkçeye çevrildiðinde "birleþtirilmiþyüklü cihaz "anlamýna geliyor. Makinenin kalbi olan CCD, renk ve ýþýk bilgilerini tutarak bu bilgileri sayýsal veri ya da piksellere dönüþtüren aygýttýr. CMYK: Dört rengin Ýngilizcesinin baþ harfleri alýnarak meydana getirilmiþ bir terim. Bu renkler cyan (mavi), magenta (morumsu kýrmýzý renk), yellow (sarý) ve black (siyah) týr. Mürekkep püskürtmeli ve lazerin de aralarýnda bulunduðu bir çok türde renkli yazýcý bu dört renkten oluþan sistemi kullanýrlar. CONTRAST DÝOPTER (Diopter) : Zýtlýk, kontrast. Bir görüntüdeki parlaklýk deðiþim miktarýnýn ölçümüdür. Kontrast kontrolü dijital fotoðrafçýlýkta önemlidir. Dijital makinelerde kontrastlýk doðal nesne kontrastlýðýndan, nesnenin ýþýðýnýn oraný, lens faktörü ve algýlayýcýya gelen yeþil tonun miktarýna göre deðiþir. : Bazý fotoðraf makinelerinin vizörünün hemen yanýnda bulunan göz ayarýdýr. Ancak correction) unutulmamalýdýr ki, diopter ayarlarý bütün göz sorununa çare deðildir. 120 / Anadolu Ajansý

122 DPI (Dots Per Inch) GIF (Graphic) Image Formats : Bir fotoðrafý meydana getiren "bir inçteki noktalarýn" (dots per inch- DPI) sayýsýný ifade eder. DPI daha çok baskýda kullanýlan bir terimdir. : Grafik arayüz, Compuserve tarafýndan online durumdayken fotoðraflarý kullanabilmek Interface) için üretilmiþtir. Internette kullanýlan iki görüntü dosya formatýndan biridir. Sadece 256 renk ya da 8 bitlik görüntüleri destekler. : Fotoðraf formatlarý. En çok kullanýlan biçimler þöyle: BMP, EPS, FlashPix, GIF, GIF 89, IFF, JPEG format, PCX, PICT, PNG, TIFF." 4. bölüm Image processing: Dijital fotoðrafçýlýkta en çok kullanýlan terimlerden olan "fotoðraf iþleme zamaný", deklanþöre time basýlmasýyla fotoðraf makinesinin yeni bir kareyi çekmeye hazýr hale gelmesi arasýndaki "kayýp-zamaný" ifade eder. Bu kayýp zaman, fotoðraf makinesi tarafýndan, çekilen kareyi analog biçimden dijital biçime çevirmekte ve bu kareyi hafýzaya almakta kullanýlýr. JPEG LCD Screen (Liquid) Matrix Array Megabyte Megapixel : Joint Photographic Experts Group adlý topluluðun baþ harflerinden oluþturduðu bu dosya standartý günümüzde en çok kullanýlan formatlardan biridir. JPEG'in çok çeþitli versiyonlarý mevcuttur. JPEG 8 x 8 piksellik bir alaný alýr ve buradaki bilgiyi en düþük deðerine kadar sýkýþtýrýr. JPEG renkli ve gri tonlu görüntüleri gerçeðe yakýn görünüme sahip olacak þekilde tasarlanmýþ standart bir görüntü sýkýþtýrma mekanizmasýdýr. Bu, dijital kameralarda birçok fotoðrafý çekebilmemizin baþlýca nedenlerinden biridir. Sýkýþtýrma bazý dosyalarda "bloklanma", "çentikler" ya da "pikselizasyon" gibi sorunlara yol açabilir. : Sývý Kristal Ekran. Birçok dijital fotoðraf makinasýnýn arka kýsmýnda yer alan Likit Kristal Crystal Display) Ekran, çekilen resmin ön izlemesini görmeye yarar. Ekran ayný zamanda bazý kamera ayarlarý için arayüz görevi de görür. Farklý modelleri mevcuttur: TFT ve DSTN en çok bilinenleridir. TFT, DSTN'ye göre daha parlaktýr ve renk ve kontrastý daha doðru verir. Buna karþýlýk TFT daha çok elektrik harcar. : Matrix Area (alan) ya da Single (tek) Matrix, tam renkli görüntüleri anýnda elde edebilen CCD'lerdir. Pikseller RGB filtreleri tarafýndan örtülür. Bazý matrixlerde yeþil renk kýrmýzý ve maviye göre daha çoktur ve bu sayede daha detaylý görüntü elde edilir. Çünkü insan gözü yeþil renge daha duyarlýdýr. Karýþýk RGB filtrelerinin kötü noktasý çözünürlüðün azalmasýdýr, çünkü alanýn üç ya da dört elementi bir piksel için kullanýlýr. : 1024 kilobayt bir megabayta eþdeðerdir. Dosyalarý boyutlandýrmada kullanýlan ölçüm birimidir. Bir dosyanýn kaç megabayt olduðu, o dosyanýn sabit diskte ne kadar yer kapladýðýný ifade eder. : 1 milyon megpiksellik fotoðraf. Daha çok yüksek çözünürlüklü makinelerde kullanýlan tabirdir. Bir fotoðrafýn piksel deðeri ne kadar büyükse, çözünülürlüðü de o kadar yüksek olur. Yeni fotoðraf sensörleri (algýlayýcý) megapiksel deðerini kullanýrlar. Yeni profesyonel dijital fotoðraf makineleri 4 ya da 6 milyon piksel gibi sensörlerle donatýlmýþtýr. Muhabirin El Kitabý / 121

123 Noise Optical Zoom- PCMCIA : Daha çok yüksek pozlamalarda görülen sensördeki elektriðe baðlý bozulmalara verilen ad. CCD kalitesi ya da makinede kullanýlan teknoloji zayýflýðý da "noise"e yol açabilir. Bir fotoðraf karesinde yanlýþ yerleþtirilmiþ pikseller ya da geliþigüzel bir parlaklýkta olan pikseller olarak karþýmýza çýkarlar. Bu kirlenme sonucu, fotoðraf grenli gözükür. : Optik zoom, siz hareket etmeden sizi nesneye daha da yaklaþtýrýr. Optik zoom, içinde Digital Zoom yer alan lenslerin kombinasyonunu saðlayarak algýlayýcýda yani sensörde yakýnlaþan kýsmýn daha büyük çözünürlükte olmasýna olanak tanýr. Dijital zoom ise varolan datanýn görünümünü deðiþtirir. Yani sensör(algýlayýcý) tarafýndan toplanan datanýn istenen bölümünün büyütülmesini saðlar. Optik zoomun resim ve çözünürlük üzerinde hiçbir etkisi yok iken dijital zoom resmin kalitesini bozar. Optik zoom yapan kameralarýn fiyatlarý bu yüzden daha yüksektir. : Dijital fotoðraf makinelerinde kullanýlan bir cins bellek kartýdýr. Bilgisayarlara takýlarak fotoðraflarýn transferini saðlar. Üç tipi mevcuttur. Birinci ve ikinci tip genellikle Flash RAM ve Statik RAM, üçüncü tipi ise küçük sürücüler þeklindedir. PCMCIA Adapter : PCMCIA giriþine hafýza kartlarýnýn takýlmasýnda kullanýlan bir ara adaptördür. Adaptör, küçük hafýza kartlarýný kabul ederek onu standart bir PCMCIA baðlantýsýna dönüþtürür. Pixel (Picture) Pixelization - Jaggy Plug-In RAM (Random) Red-eye Reduction : Pixel, bir dijital görüntünün ya da algýlayýcýnýn en küçük öðesidir. Çözünürlüðü ve fotoðraf Element) boyutunu ölçmede de kullanýlýr. Birçok VGA tip monitörün ekran çözünürlüðü 640 x 480 pikselliktir. Mesela 640x480 çözünürlüklü bir görüntüde adet nokta bulunur ki bu noktalarýn her birine pixel denir. "Bilgisayar ekranýndaki görüntüyü oluþturan çok sayýdaki küçük ýþýk noktacýðý" olarak da adlandýrabiliriz. : Bir görüntünün yüzde yüz oranýndan daha büyük bir oranda büyütülmesi ile oluþan piksellerin normal halinden daha büyük ve bozuk görünmesidir. Pikseller ne kadar küçük ve sayýlarý ne kadar çok olursa "pikselizasyon" o kadar az olur. Pikselizasyon ''jaggy'' olarak da adlandýrýlýr. : Baðlantýyý fiziksel olarak gerçekleþtirdikten sonra baðlantýsý yapýlan cihaz ile hemen çalýþmaya geçilebileceðini ifade eder. TWAIN'in aksine Pluginler fotoðraf alma, verme ve özel görevlerde çok daha rahat çalýþýrlar. : Geliþigüzel Ulaþým Hafýzasý. Ýleri aþamalar için bir bilgisayarda bilginin geçici olarak Access Memory) kaydedildiði ön bellektir. Bilgisayar için en hýzlý hafýza þeklidir ve en pahalýsýdýr. Bilgisayar iþlemcisi olan CPU, bu hafýza ile bilgisayarda açýlmýþ ve kullanýlan program ya da yazýlým için bir yer tutar ve iþlem yapýlabilmesini saðlar. RAM, S-RAM ya da Static RAM gibi çeþitli tipleri mevcuttur. : Kýrmýzý-göz flaþlarýn insan gözüne çarpmasý ile gözde oluþan kýrmýzýlýðý ifade eder. Fotoðraf makinelerindeki dahili flaþ modlarýndan biri olan Redeye Reduction ise parlak ýþýkta oluþan gözlerdeki kýzýllýðý ortadan kaldýrmak için tasarlanmýþtýr. Farklý sistemler vardýr fakat hepsi flaþ patlamadan fotoðraf karesinde yer alanlarýn gözüne bir ýþýk göndererek hafif göz kýsýlmasýný ve kýrmýzýlýðý önler. 122 / Anadolu Ajansý

124 Resolution RGB SCSI (Small Computer) Sharpen SLR (Single) Smartmedia adapter Spot metering TIFF TTL (Through The Lens) Twain : Çözünürlük, bir ekran ya da resim dosyasýnýn büyüklüðünü ifade eder. Bir görüntüdeki inç aþýna piksel sayýsýdýr. Yüksek çözünürlük yüksek görüntü kalitesi demektir. Standart çözünürlük 640 x 480'dir. Çözünürlük 320x240, 640x480, 1024x768, 1280x960, 1600x1200, 2048x1536 gibi rakamlar yada 0.3, 0.8, 1, 2.1, 3.1, 4, 5, 6 milyon piksel þeklinde ifade edilebilir. Ekran teknolojisinde yüksek çözünürlük kaliteli ekran görüntüsünü ifade edebilirken, fotoðraf makinesi teknolojisinde daha çok baský alaný büyüklüðü noktasýnda bilgi verir. : Bilgisayarýn renk dilidir. Dijital fotoðraf makineleri ya da bilgisayarlar bu üç rengi (Red Green Blue ) (kýrmýzý, yeþil ve mavi) kullanarak ekranda görülen tüm renkleri ortaya çýkarýrlar. Yeþil renk olarak yeþili verir ayrýca kontrastlýðý saðlamak için de kullanýlýr. : "Küçük bilgisayar sistem arayüzü". Bilgisayar ile özellikle harici bir hard disk, scanner, System Interface) CD-R, dijital fotoðraf makinesi gibi aletlerin birbirlerine baðlanmasý ve hýzlý bir þekilde veri transferi yapabilmesi için geliþtirilmiþ bir baðlantý þeklidir. Bugünlerde FireWire baþka bir ifadeyle IEEE-1394 baðlantý yuvasý SCSI'ýn yerine almaya baþladý. : Daha keskin odak görünümü için görüntü iþleme programýna bir görüntü düzeltme filtresi uygulanmasýdýr. : "Tek objektifli refleks kamera" için kullanýlan bir terimdir. : 3.5'luk bir floppy disk þeklinde olan bu adaptör, SSFDC tipi hafýza kartlarýný kabul eder ve bu adaptörle bu kartlardaki bilgiler bilgisayara transfer edilir. : "Nokta ölçüm" bir pozlama çeþididir. Bu pozlamada, kadrajlanan alandaki tek küçük bir noktayý hesaplayarak pozlama yapýlýr. Bu sistem dikkatli ve doðru kullanýldýðýnda, çekilen alanýn iyi pozlanmasýný diðer alanlarýn ise aþýrý ya da az pozlanmasýný saðlayarak dikkat çekici bir görüntü elde edilmesini saðlar. : Bitmap resim formatlarýndan biri olan TIFF, sýkýþtýrma yapmadan çekim imkaný saðlayan bir resim formatýdýr. Sýkýþtýrma yapmadan dosya oluþturur ama çok yer kapladýðýndan resim çekim sýrasýnda iþlem zamaný biraz daha uzun olur. : Fotoðraf makinesinin içinde ýþýða duyarlý bir mekanizmanýn, lensten geçen ýþýðýn pozlanma süresini ölçmesidir. Otomatik odaklama ve pozlamadan bahsedilirken iþlemin optikte fiziksel olarak gerçekleþtiði anlamýndadýr. : Görüntü iþleme programlarýnda, dijital fotoðraf makinesi veya tarayýcý tarafýndan yakalanan görüntülere girilmesini saðlayan özel bir program önyüzüdür. 4. bölüm Muhabirin El Kitabý / 123

125 USB (Universal) : Evrensel seri taþýma. Çeþitli cihazlarýn PC'ye kolay baðlantýsýný saðlayan bilgisayar Serial Bus) giriþidir. Birçok yeni dijital fotoðraf makinesi USB'yi destekler ve bilgisayara direk baðlantýyý bu þekilde saðlar. White Balance : Birçok video sistemi "beyaz ayarý" kullanýr ki bu da ortam ýþýðýndan kaynaklanan olasý renk sorunlarýný ortadan kaldýrýr. Beyaz ayarýnda renk dengesi þu sistemi varsayar; normal durumda eðer bir beyaz nesnenin beyaz gözükmesi saðlanýyorsa, diðer kalan renkler de istendiði gibi gözükebilir. Eðer orijinal ýþýk doðru renk ýsýsýna(günýþýðý) yakýn deðilse, beyaz ayarý beyazý diðer renklerden saðlar. Profesyonel fotoðraf makinelerinde de beyaz ayarý mevcuttur. 8 bit görüntü : 256 ya da daha az renk içeren görüntü 16 bit görüntü : Kabaca, renk içeren görüntü 24 bit görüntü : Yaklaþýk 64 milyon renk görüntü içeren görüntü 124 / Anadolu Ajansý

126 Görüntü (TV) 4. bölüm GÖRÜNTÜLÜ HABER ÇEKÝMÝNDE GEREKLÝ BÝLGÝLER Görüntü düzenlemesinde kurallara uyularak hazýrlanan resimlerde, çerçeve içindeki bütün nesneler birbirleriyle uyumlu bir kompozisyon ve düzenli bir bütünü oluþturmalýdýr. Görüntü düzenlemesi yapanlarýn kullanacaklarý yüzey teknoloji tarafýndan sýnýrlandýrýlmýþtýr. Dünyada kabul gören ve kullanýlan ekran yüzeyinin yatay ve dikey uzunluklarý 3:4 (1:1.33) olarak belirlenmiþtir. Çerçeveleme Oraný (Aspect Ratio) diye anýlmaktadýr. Çekim yaparken, hayali çizgilerle ekraný yatay ve dikey olarak dokuz eþit parçaya ayýrarak konunun ana fikrini ifade eden nesneleri, çizgilerin kesiþtiði noktalar üzerine yerleþtirin. Aþaðýdaki þekilde görülen, ekraný bölen hayali çizgilere altýn çizgi, altýn çizgilerin kesiþtiði noktalara da altýn nokta denir. Görüntüdeki aksiyona, hareket yönü ve konunun özelliðine göre konunun ana fikri bu noktalardan birinin üzerine yerleþtirilmelidir. Derinlik Televizyon görüntüsü iki boyutludur. Ýki boyutlu ekran yüzeyi üzerinde yer alacak görüntülerin dar bir çerçeve ve sýkýþýk bir mekanda yer almadýðýný göstermek için nesneler deðiþik düzlemler üzerinde derinlik oluþturacak þekilde yerleþtirilerek üç boyutlu göz yanýlgýsý saðlanýr. Perspektif, görüntüde geniþlik ve yüksekliðe derinliðin, yani üçüncü boyutun girmesidir. Çekimler, nesnelerin enini ve boyunu görecek þekilde tam cepheden deðil, üçüncü boyutunu, yani derinliðini de görecek þekilde çaprazdan yapýlmalýdýr. Muhabirin El Kitabý / 125

127 Denge Tek sayýlar, çerçeve içinde üçgen þeklinde kompozisyon oluþturma imkaný verir. Gövdesi ve baþýyla çerçeve içine yerleþtirilen bir insan vücudu üçgene benzer. Biri ortada olmak þartýyla çerçeve kenarlarýna yerleþtirilen üç veya beþ kiþiden oluþan tek sayýdaki oyuncu veya nesneler de üçgene benzemektedir. Çift sayýlarla yapýlan düzenlemelerde, çerçevede iki veya dört kiþinin bulunduðu gruplaþmalarda sayý iki tarafa da eþit olarak daðýlacaðýndan çerçevenin ortasýnda boþluk varmýþ gibi gelecektir. birini görüntülerken, iki tarafýnda birer kiþi olmalý ya da tek baþýna görünmelidir. Dört kiþiden oluþan bir gruptaki konuþmacýnýn sözleri dikkatle dinlenemez. Çerçevenin Kenar Boþluklarý Görüntü çekilirken çerçeve kenarlarýnda belirli ölçüler ve kurallar gereði boþluk býrakýlýr. Ölçüsüz ve geliþigüzel býrakýlan boþluklar görüntünün anlamýný yok ettiði gibi izleyenin dikkatinin daðýlmasýna neden olur. Görüntülenen kiþi çerçeve dýþýnda bir yere bakýyorsa baktýðý yönde biraz daha fazla boþluk býrakýlýr. Röportajlarda görüntülenen kiþinin baþý üzerinde bir miktar boþluk býrakýlýr. Çerçevenin üst kýsmýyla baþ arasýnda kalan bölgeye "baþ boþluðu" denir. Bu, vücut bakýmýndan normal ölçülere en yakýn görüntü alýnan insanýn olduðu gibi görünmesini saðlar. Baþ boþluðu hiç verilmediðinde, o insanýn bulunduðu ortamda sýkýþmýþ gibi görünmesine neden olur. Bu boþluk gereðinden fazla olduðu takdirde resim dengesi aþaðýya doðru aðýr, baþ boþluðu olmadýðý zaman da resim çerçevesi çok basýk görünecektir. Hareketli görüntülerde, hareketin yönüne doðru daha fazla boþluk býrakýlýr. Çerçeveyi dikey olarak üç eþit bölüme ayýrdýðýmýzda, nesnenin hareket yönüne doðru býrakýlan boþluk 2/3 oranýnda, nesnenin arkasýnda kalan boþluk ise 1/3 oranýnda olmalýdýr. Bu çerçeveleme, hem hareket eden nesnenin takibini kolaylaþtýrýr, hem de hareket yönüne býrakýlan boþluk resmin aðýrlýk dengesini düzenler. Hareket boþluðu býrakýlmadýðý takdirde, hareket eden kiþi veya nesne ekranýn kenarýna çarpacakmýþ gibi, ya da hareket ekran tarafýndan durdurulacakmýþ gibi görünür. Çerçevenin alt çizgisi de oyuncunun diz, bel, dirsek gibi eklem yerlerini yatay olarak kesmemelidir. 126 / Anadolu Ajansý

128 Görüntü çekilirken üç öðe düzenlemeyi etkiler. Bunlar: 1. Çekilen nesnenin büyüklüðü, 2. Kamera açýsý, 3. Kamera yüksekliðidir. 4. bölüm 1. Nesnenin Büyüklüðü : Nesnenin büyüklüðü kamera ile nesne arasýndaki uzaklýða ve kamera merceðinin özelliðine baðlýdýr. Kamera ne kadar yakýnsa görüntü de o kadar büyük olacaktýr. Kamera ne kadar uzaktaysa ve mercek odak uzunluðu ne kadar fazla ise görüntü de o kadar küçük olacaktýr. 2. Kamera Açýsý : Kamera açýsý çekimde gösterilen alan ve seyircinin görüþ noktasýdýr. Kamera açýsý hem seyircinin bakýþ açýsýný hem de her çekimde görülen ve gösterilen alaný belirler. Kamera açýlarý öznel, nesnel ve olaðan görüþ noktasý olmak üzere üç çeþittir. A- Nesnel kamera: Olaylarý dýþarýdan izleyen, görünmeyen bir kiþinin gözüyle izlemektedir. Görüntülenen insanlar kameraya bakmazlar. Trafik kazalarý, yangýn, kavga, toplumsal olaylar, basýn açýklamalarý örnek verilebilir. B- Öznel kamera: Çekilen kiþiler doðrudan kameraya bakarak izleyiciyle göz göze gelir. Ýzleyiciye doðrudan mesaj iletilmek istendiðinde bu yönteme baþvurulur. Özel röportajlarda konuþan kiþi kameraya bakarak konuþur. O yüzden soru soran muhabirin, buna uygun konumlanmasý gereklidir. C- Görüþ noktasý kamera açýlarý: Kamera normal boydaki bir izleyicinin göz hizasýndan ya da konunun göz hizasýndan çekim yapar. Röportaj çekimlerinde kamera muhabirin yanýna yerleþtirilir ve böylece izleyene o sohbetteki üçüncü kiþi hissi verilir. Röportaj yapýlýrken, konuþan kiþi hem kameraya hem de muhabire bakmamalýdýr. Soru yöneltilen kiþi kendisine hitap edildiðinde ya muhabire ya da doðrudan kameraya bakmalýdýr. Baþýný sürekli saða ve sola hareket etmesi dikkati daðýtýr. Anlatým nedenlerinden ötürü düz bir görüntünün gerektiði durumlar dýþýnda, kamera nesneye belli bir açýda, tercihen kýrk beþ derecelik açýda (ya da bilinen adýyla üç çeyrek açýda) konumlandýrýlmalýdýr. Bu açýdan yapýlan çekimler insanlarý dolgunlukla nesneleri de iki ya da daha fazla yüzeyle kaydedecektir. 3. Kamera Yüksekliði: Kamera yüksekliðinin haberin içeriðine göre ayarlanmasý görüntüye "sanatsal, dramatik ve psikolojik" katký saðlar. Kamera nesneleri görmek için üç konumda açýlandýrýlabilir. Nesneyi yukarýsýndan görmek için "üst açý", nesneyi aþaðýsýndan görmek için "alt açý", ve nesnenin doðal duruþ þeklini bozmak için "eðik (dutch)" açý. Muhabirin El Kitabý / 127

129 A. Üst Açý: Bir üst açý çekimi, kameranýn konuyu görüntülemek için aþaðý doðru eðimlendirildiði herhangi bir çekimdir. Üst açý kameranýn yüksek bir yere konumlandýrýlacaðý anlamýný taþýmaz. Üst açý çekimleri ortamýn coðrafyasýný seyircilere tanýtýr. Üst açýlý çekimler izleyicilere ilk anda tanýmlanabilir nitelikte seçici görüntüler sunduklarýndan, açýlýþ görüntüleri olarak kullanýlmalarý iyi bir seçimdir. B. Alt Açý: Bir alt açý çekim, kameranýn konuyu görüntülemek için yukarý doðru eðimlendiði her türden çekimdir. Hem doðal hem de insan yapýsý yapýlara aþaðýdan yukarýya doðru çekim yapýlarak fazladan yükseklik ve üstünlük verilebilir. Kameraya yaklaþmakta olan bir kalabalýk, tekerlekli sandalyesiyle hareket eden bir engelli veya bir araç, alt açýdan çekildiðinde gökyüzüne yükselir gibi görünür ve görüntünün konusuna güç ve üstünlük havasý katýlýr. ÇEKÝM ÖLÇEKLERÝ Televizyon ekranýnda görülen anlýk bir görüntü, edebi yazýmýn sayfalar dolusu kelimelerle ifade edemeyeceði bir enformasyondan daha fazla bilgi sunmaktadýr. Üstelik herkesin anlayabileceði evrensel bir dil kullanmaktadýr. Çekim ölçeði hem konu hem de konunun görüntü boyutu göz önüne alýnarak yapýlan bir çerçeveleme biçimidir. Seyirci üzerinde doðurduðu genel etki ve psikolojik duygular kiþiden kiþiye deðiþmektedir. Çekim ölçekleri, görüntüde bir ya da birden fazla kiþinin olmasýna bakýlmaksýzýn göze hoþ gelecek görsel düzenlemeler elde edilecek þekilde insan figürünün belirli yüksekliklerden kesilmesi ile elde edilmiþlerdir. Bu kesim yükseklikleri koltuk altýnýn altý, göðüs altý, bel altý, kasýk altý ve dizlerin altý olup, vücudu eklem yerlerinden kesmemelidir. Görsel algýlama özelliklerine göre, çekim ölçekleri arasýndaki çerçeve farkýnýn birbirinden büyük ölçüde ayrýlmadýðý plan montajlarý seyirciler tarafýndan kolay algýlanmaktadýr. Bir çekim ölçeðinden diðerine geçerken bir çekim ölçeði atlanarak yapýlan plan montajlarý göze rahatsýzlýk vermeden daha kolay izlenmektedir. Genel plan Olayýn geçtiði ve geliþtiði tüm alaný içine alan bir çekim ölçeðidir. Çok geniþ mekan ve yerlerin tanýtýmýnda bu çekim ölçeði kullanýlýr. Miting, kavga ve olaylar, maç yayýnlarý, açýk hava konserleri gibi haber çekimlerinde baþlangýç olarak bu ölçek kullanýlýr. Bu tür çekimler, genellikle yüksek bir yerden yapýldýðý zaman iyi sonuç verir. Doða çekimleri, dað silsilelerinin ve þehir görüntüleri gibi duraðan görüntü unsurlarýnýn yaný sýra hayvan sürüleri, hareket halindeki araçlar, askeri birliklerin hareketleri ve savaþ alanlarýnýn görüntülenmesinde etkin bir çekim ölçeðidir. 128 / Anadolu Ajansý

130 Boy plan Çerçeve büyüklüðü, içinde bulunan nesne ve oyuncularýn büyüklüðüyle sýnýrlýdýr. Nesneler tabanlarýndan tavanlarýna, oyuncularýn ise ayaklarýndan baþlarýna kadar olan kýsýmlarý kesintisiz olarak çerçeve içinde yer alýr. Tabanda 1 birim alt boþluk býrakýlmasý, üstte ise 2 birim baþ boþluðu býrakýlmasý ideal oranlardýr. Boþluklarýn az olmasý bastýrýlmýþ ve sýkýþtýrýlmýþ hissi verirken, boþluklarýn fazla olmasý dengesiz bir görüntü oluþturacaktýr. Kiþileri tanýtmak ve genel bir bilgi vermek amacýyla kullanýlýr. Bir kiþiyi bulunduðu mekanla birlikte tanýtmak istediðimizde, (sözgelimi sokakta yürüyen bir kiþiyi) kiþiyi çerçevenin sað veya sol tarafýna yerleþtirirsek, diðer tarafta kalan boþluða da kahramanýmýzýn bulunduðu mekaný tanýtmak için yeterli bir boþluk kalacak ve bu çerçeve göze hoþ gelecektir. 4. bölüm Bel plan Çerçeve içine alýnan nesne veya kiþilerin yarýsýndan itibaren baþ kýsmýna kadar görüntülendiði bir ölçektir. Televizyon ekranýnda bel ve göðüs planda görüntülenen oyuncular birbirlerine çok yakýn ve canlý görünürler. Dramatik açýdan seyirci üzerinde büyük etkisi olan bu çekim ölçeði, karþýlýklý diyalog ve etkileþim sahnelerinde çok sýk kullanýlýr. Bel plan, anons ve sunumlarda en çok kullanýlan çekim ölçeðidir. Sunucular çerçevenin sað veya sol kenarýna rahatça yerleþtirilirken, diðer boþ tarafa da konuyla ilgili aksesuarlar yerleþtirilerek sunucunun dekor ve konuyla bütünleþmesi saðlanýr. Böylece haberler görsel imajlarla da desteklenerek izleyenin algýlamasý güçlendirilir. Yakýn Plan Yakýn çekim, insanýn omuz hizasýndan baþ boþluðuna kadar olan kýsmýný, nesnelerin de bütününü veya bütünün tüm özelliklerini detaylarýyla gösterecek þekilde kapsayan bir çekim ölçeðidir. Erkeklerde kravatýn veya yakanýn, kadýnlarda göðüs üzerinden itibaren vücudun üstünün, yani omuz hizasýndan Muhabirin El Kitabý / 129

131 baþýn tamamý görünmelidir. Görüntülenen nesne format olarak büyüdüðü için baþ boþluðu azaltýlmalý ve iyi ayarlanmalýdýr. Konuþan bir insana ilgiyi çekmek, duygusal yönünü, düþüncelerini yansýtmada baþarýlý bir çekim ölçeðidir. Televizyon ekranýnýn tamamýný kaplayan bir oyuncunun baþ plan görüntüsü, izleyiciyi oyuncuya yaklaþtýrýr. Bu planda mesaj veren bir kiþi daha çok dikkat çeker. Dinleme detaylarý, ünlemler, mimikler de bu planda görüntülenir. Yakýn plan çekimleri, haberde önemli unsurlarý vurgulamak ve gereksiz bölümleri çerçeve dýþýna atmak için kullanýlýr. Ancak yakýn çekimlerde lambalar, resim çerçeveleri, aðaçlar, direkler, mobilyalarýn bölümleri ya da diðer eþyalar kafalarýn arkasýndan tuhaf bir biçimde görünebilir. Bu tür nesneler bir kafanýn arkasýndan çýkmýþ gibi görünmeyecek biçimde yerleþtirilmeli veya kameranýn açýsý deðiþtirilmelidir. Detay Çekim Dikkat çekme ve dikkati yoðunlaþtýrma, kurguda baðlantýyý saðlamak amacýyla yapýlýr. Bir cismin son derece büyük bir görüntüsünün çerçeveyi doldurmasýdýr. Ýnsan vücudunda çok yakýn çekim en fazla çene ile alýn bölgesi arasýnda kalan yüz üzerinde uygulanýr. Bu planda baþ boþluðu olmadýðýndan, saçlardan veya kaþlarýn hemen üstünden, alnýn ortasýndan kesme yapýlmalýdýr. Konuþan bir kiþide aðýzla birlikte çene de hareket ettiðinden, çene hareketlerinin izlenmesi gerekmektedir. Çok yakýn yüz plan, çocuklarda, ihtiyarlarda veya aðlayan insanlarda çok etkili bir görüntü vermektedir. Gözlerin anlamlý bakýþý ve duygu yüklü mesajlar için en ideal çekim ölçeðidir Haber amaçlý çekimlerde de belirli bir noktaya çok kýsa bir göz atýþ biçiminde, o bölgeden ayrýntýlý bir kýsa çekim vermek haberin vurgusunu artýrmaktadýr. Çok yakýn çekimler gazete, dergi, fotoðraf, resim, harita, maket, kitap, dilekçe veya basýn açýklamasý gibi materyallerden seyirciye konuyla ilgili bilgiler vermek amacýyla da yapýlýr. KAMERA HAREKETLERÝ Kamera hareketleri, nesneler arasýndaki iliþkileri ortaya çýkararak görüntüye dinamizm, canlýlýk ve aðýrlýk kazandýrýr. Kamera hareketleri de baþlýca üç bölümde incelenebilir. Çevrinme Hareketleri Çevrinme hareketi, birbirlerinden uzakta bulunan iki nesneyi görsel olarak birleþtirmek ve ilgi merkezini bir nesneden diðer nesne üzerine aktarmak için yapýlýr. 130 / Anadolu Ajansý

132 1. Dairesel Çevrinme: Hareket eden nesnelerin kameranýn etrafýnda dönmesi ve kameranýn da yapýlan bu dairesel hareketi kesintisiz takip etmesidir. Dans pistinin ortasýnda bulunan kameranýn, dans eden bir çifte odaklanarak kendilerinin ve kameranýn etrafýnda dönüþlerini izlemesi dairesel çevrinmedir. Ýki kiþinin çevresinde yapýlan dairesel çevrinme, çoðunlukla duygusal bir anýn anlatýmýnda kullanýlýr. 4. bölüm 2. Yatay çevrinme: Kameranýn yatay ekseni üzerinde "saða veya sola" yaptýðý çevrinmedir. Çevrinme, hareket eden bir nesneyi kýsa süreli takip için veya ilgi merkezini bir nesneden diðer bir nesne üzerine taþýmak için yapýlýr. Çevrinme, hareket eden bir nesneyi takip ederken yapýlýrsa, çevrinme hýzý nesnenin hýzýyla doðru orantýlý olmalýdýr. Nesne sabitse, görüntünün anlatým tarzýna uygun bir çevrinme yapýlmalýdýr. Çok yavaþ yapýlan çevrinmelerde, iki nesne arasýndaki mesafe uzayacaðýndan ilgi ve merak azalabilir. Çok hýzlý yapýlan çevrinmelerde de iki nesne arasýnda kalan ayrýntýlar yeterince algýlanamayacaktýr. Ayný zamanda seyircinin baþý da dönecektir. Bu yüzden çevrinmeler konunun anlatým tarzýyla uyumlu olmalýdýr. Çok geniþ alanlarý kapsayan yatay çevrinmeler yarým daireye kadar ulaþabilir. Bu tür çevrinmelerde alan çok geniþ olduðundan, çevrinme hareketi yavaþça baþlayýp giderek hýzlanmalý, sonuna doðru da yavaþlayarak durmalýdýr. 3. Dikey Çevrinme: Kameranýn dikey ekseni üzerinde aþaðý ve yukarý doðru hareket etmesidir. Kameranýn aþaðý ya da yukarýya çevrinme hareketi, genellikle bir nesnenin ya da oyuncunun dikey hareketlerini görmek için yapýlýr. Sürekli bir dikey çevrinme, üst üste yerleþtirilmiþ ilgi noktalarýný birleþtirmek için kullanýlýr. Dikey çevrinme, yakýn mesafeden çekildiðinde tek plana sýðmayan yüksek binalar ve uzun nesneler için çok sýk yapýlýr. Bu yöntemle yükseklik ya da alçaklýða dikkat çekilir. Dikey hareketler yatay hareketlerden daha güçlüdür. Hareket yukarý doðru yapýldýðýnda artan bir ilgi oluþur ve seyirciye resmiyet, yükseklik, dinamizm hissi verir. Hafiflik, serbest uçuþ, mutluluk, rahatlýk duygularý da yukarý çevrinme hareketiyle ifade edilebilir. Aþaðý doðru inen bir hareket; aðýrlýðý, tehlikeyi, çarpma gücünü çaðrýþtýrdýðýndan, aþaðý çevrinme hareketi de ilginin azalmasý, üzüntü, hayal kýrýklýðý gibi duygular uyandýrýr. Optik Kaydýrma Odak uzaklýðýný deðiþtirme hareketine "zoom" adý da verilmektedir. Geniþ açýlý bir çekimde, çerçeve içinde olan bir nesne ya da kiþiyi öne çýkartmak için optik kaydýrma denilen "zoom in" hareketiyle yaklaþýlýr. Bazen yakýn çekimden nesnenin ya da kiþinin bulunduðu ortamý anlatmak, olay hakkýnda bilgi vermek için genel plana da "zoom out" yapýlýr. Zoom yapýlýrken, hýz ayný seviyede olmalý, kademe ve titreme yaptýrýlmamalýdýr. Muhabirin El Kitabý / 131

133 Zoom, kalabalýk arasýnda baðýran ya da çýðlýk atan bir kiþinin tepkisini güçlendirebilir. Bir silahýn namlusunu ya da arka planda sessizce duran bir tanýðý vurgulamak için zoom yapýlabilir. Yaþlý gözlere doðru sessizce yaklaþan yavaþ bir zoom, habere duygusal ifade yükleyerek seyircinin olaya katýlmasýný saðlar. Kamera Hareketlerinde Dikkat Edilmesi Gereken Temel Noktalar Kamera hareketleri, görüntüye akýcýlýk kazandýracaðý ve dramatik bir anlam katacaðý zaman kullanýlmalýdýr. Geliþigüzel yapýldýðý zaman ters etki yapabilir ve anlatýmý yavaþlatabilir. Haber çekimlerinde kamera hareketlerinin yerine sabit görüntülerin kullanýlmasý daha doðrudur. Hareketli bir çekimin görüntü uzunluðu kameranýn hareket halinde olduðu zaman süresine dayanýr. Ýlk nokta ile varmak istediðimiz ikinci noktayý sabit iki görüntüyle birbirine baðlamak haber anlatýmý yönünden daha hýzlý ve yerinde olur. KURGU Kurgunun en basit tanýmý, iki ayrý çekimin birleþtirilerek yeni bir bütünü oluþturmasýdýr. Ýki ayrý çekim birbirini izleyen iki parça olabildiði gibi, birbirinden baðýmsýz iki parçanýn karþýlaþtýrýlmasýndan doðan yeni bir düþünce de olabilir. Kurgulanan iki çekim arasýnda uyuþum, birlik ve bütünlük olmalýdýr. Ajans haberciliðinde abonelere görüntüleri olduðu þekilde, yorumsuz ve tarafsýz vermek esastýr. Bu yüzden sýralý kurgu denilen, haber görüntülerinin içeriklerine ve uzunluklarýna göre hatalý yerlerin çýkarýldýðý, sürelerinin ayarlanarak ardý ardýna eklendiði basit yöntem kullanýlýr. Yan yana getirilen çekimler habere belli bir tempo kazandýrýrken, iki görüntünün birbirini takip etmesiyle yeni bir anlam oluþabileceðinden dikkat edilmelidir. Ardý ardýna eklenen görüntülerde, yoksulluktan söz ederken peþinde eðlenen dans eden insanlarýn gelmesi veya zenginlikten söz ederken yardým kuyruklarý, ekmek sýrasýnda bekleyen vatandaþ görüntüleri tezat oluþturacaktýr. Görüntü çekilirken ses kaydý da yapýldýðýndan çekim esnasýnda konuþulmamalý, münkün olduðunca hareketsiz olunmalýdýr. Birbirleriyle baðlantýlý iki görüntüde yer alan kiþinin hareketi, konumu ve bakýþý uyumlu olmalýdýr. Vücudun konumu veya bakýþýn deðiþiminden kaynaklanan uyuþumsuzlukta, görüntülenen kiþi sanki sýçramýþ ya da zýplamýþ gibi görünür. GÖRÜNTÜ ÝLETÝMÝ Kurgunun tamamlanmasýyla oluþan haber görüntüleri m2p,mpg formatýnda sýkýþtýrýlýp, internet hýzýna baðlý olarak tek parça ya da bölümler halinde merkeze gönderilir. Görüntü iletimi ile ilgili yapýlacak yeni uygulama ve teknik düzenlemeler Muhabirin El Kitabý'nýn AA web sayfasýndaki güncellenmelerinde yer alacaðý gibi ayrýca duyurulacaktýr. 132 / Anadolu Ajansý

134 GÖRÜNTÜLÜ HABERE GÝTMEDEN ÖNCE; ç Kameranýn günlük bakýmýný yapýn, lensin temiz olduðundan emin olun. ç Lens kirliyse karþýdan gelen ýþýklarda görüntü lekeli ve kirli görünecektir. ç Ýþ bitiminde aküler þarj edilmeli, kamera, kasetler, mikrofon, aküler ve ýþýk bir çanta içerisinde hazýr halde tutulmalýdýr. Kaset ve akü, kameradan çýkarýlmalýdýr. ç Kamera ve malzemelerini nemli ve tozlu ortamlarda muhafaza etmeyin. ç Düþebilecek yüksek yerlerde veya ayak altýnda zeminde býrakmayýn. ç Görüntülerde drop varsa o kaseti bir daha kullanmayýn, kamerayý bakým için merkeze gönderin. 4. bölüm ÝDEAL BÝR GÖRÜNTÜLÜ HABER ÇEKÝMÝ ÝÇÝN; ç Zorunlu olmadýkça kamera hareketi yapmayýn, görüntüleri sabit çerçeveler halinde çekin. ç Kamera hareketi gerektiren durumlarda, çok yavaþ ve yumuþak bir hareket yapýn. Dikkat edilecek nokta, hareket halinde gözün ekrandaki görüntüleri yorulmadan, ne olduðunu anlayabilmesidir. ç Kaza ve mitingler gibi anlýk olaylar dýþýndaki basýn toplantýlarý, araþtýrma ve özel haberlerde mutlaka tripot kullanýlmalýdýr. ç Montajlanarak merkeze gönderilen görüntüler en az 90 saniyeden oluþmalýdýr. ç Çekim esnasýnda 18 deðiþik açýdan çekim yapýlmalý, en kýsa çekilmiþ görüntü 10 saniyeden az olmamalýdýr. ç Görüntülerde mutlaka haberde adý geçen mekanýn dýþ görüntüsü veya genel görüntüsü bulunmalýdýr. ç Haber metninde ön plana çýkan öznenin detay veya yakýn plan görüntüsü mutlaka ve de yeterli sürede olmalýdýr. Bu süre, haber süresinin 3'te biridir. 90 saniyelik bir haberde aðýrlýk taþýyan konu en az 30 saniye yer almalýdýr. ç Olay herhangi bir sebeple baðlantýlýysa bu baðlantý görüntüyle belirtilmelidir. ç Haber metninde yer verilen 5N 1K kurallarý görüntülerde de uygulanmalýdýr. Ne: Çekilecek genel ve detay görüntülerle, "ne olduðu" anlatýr. Kurallara uygun olarak çekilmiþ bir görüntüde, herhangi bir ses veya metne ihtiyaç duyulmadan ne olduðunu anlayabilmeliyiz. Nerede: Olay veya çekim mekanýndan alýnacak genel görüntüler mekanýn neresi olduðunu anlatýr. Dýþ genel mekanlar: Köy, sokak, bina, alýþveriþ merkezi, spor salonu gibi mekanlar tek bir kareye sýðar. Ancak daha büyük mekanlar birkaç genel planla çekilir. Þehir ve kasaba görüntüleri, çarþý ve pazarlarda farklý sokaklardan görüntüler, kalabalýk mekanlarda deðiþik gruplar, (yürüyen, duran, insan gruplarý) Salon toplantýlarýnda salonun deðiþik birkaç açýdan genel görüntüsü. Görüntüde bir kaza anlatýlýyorsa, kazayý deðiþik açýlardan genel çekerek kazanýn Muhabirin El Kitabý / 133

135 134 / Anadolu Ajansý nasýl meydana geldiði görüntülerle anlatýlýr. Ancak kazalarda, öncelikle olay yerinde varsa yaralý ve hayatýný kaybedenler, daha sonra kazaya karýþan araçlar çekilmelidir. Ambulans gecikirse sabýrsýzlýkla bekleyen ve sürekli saða sola bakan insanlar da çekilmelidir. Ne zaman: Özellikle dýþ mekanlarda yapýlan genel çekimler, zaman ve mekan konusunda gerekli bilgileri vermektedir. Çekim yapýlan zamanýn gündüz veya gece olduðunu, havanýn durumunu anlatmaktadýr. Ýç mekanlarda yapýlan çekimlerde zamaný anlayamayýz, ancak olayýn geçtiði mekan konusunda ayrýntýlý bilgi edinebiliriz. Nasýl: Çekim aþamalarýndan sonra yapýlacak montajdaki sýralama, yazýlý haber metniyle uyum içerisinde olmalýdýr. Yalnýzca görüntüyü izleyerek neler olduðunu anlayabilmeliyiz. Kim: Haberde adý geçen kiþi ve kuruluþlarýn görüntüleri mutlaka çekilmelidir. Görüntülerle yazýlý haber metni arasýnda baðlantý olmalýdýr. Haber metninde geçen ifadeler görüntüde de bulunmalýdýr. Haberin flaþýna konulan ifadeler mutlaka görüntüde de yer almalýdýr. Telefonla alýnarak haber metnine konulan bir ifade, görüntüsü olmadýðý için eksik kalacaktýr.

136 5.bölüm ANADOLU AJANSI TELEFON, E-POSTA VE ADRESLER YURT ÝÇÝ BÖLGE VE BÜRO MÜDÜRLÜKLERÝ YURT DIÞI TEMSÝLCÝLÝKLERÝ

137 ANADOLU AJANSI GENEL MÜDÜRLÜÐÜ Gazi Mustafa Kemal Bulvarý No: 128/C Maltepe / ANKARA Tel : (70 Hat) Belgegeçer : abone@aa.com.tr Yurt içi Bölge ve Büro Müdürlükleri ADANA BÖLGE MÜDÜRLÜÐÜ Ziya Paþa Bul. Divan Apt. No: 10/ ADANA Tel : Belgegeçer : adana@aa.com.tr AFYONKARAHÝSAR BÜRO MÜDÜRLÜÐÜ Hükümet Konaðý Zemin Kat AFYONKARAHÝSAR Tel : Belgegeçer : afyon@aa.com.tr ALANYA BÜRO Þekerhane Mah. Atatürk Cad. Seyfibekar Ýþ Haný No: 12 K:3 Alanya / ANTALYA Tel : Belgegeçer : alanya@aa.com.tr ANTALYA BÖLGE MÜDÜRLÜÐÜ Güllük Cad. Saraçoðlu Ýþ Merkezi A Blok K:2 No: ANTALYA Tel : Belgegeçer : antalya@aa.com.tr AYDIN BÜRO MÜDÜRLÜÐÜ Hasanefendi Mah. Kazým Karabekir Cad. Sevgi Yolu No:44 K:4 AYDIN Tel : Belgegeçer : aydin@aa.com.tr BÝTLÝS BÜRO MÜDÜRLÜÐÜ Taþ Mah. Cumhuriyet Cad. No:4 Bitlis Çocuk Þube Müdürlüðü yaný BÝTLÝS Tel : Belgegeçer : bitlis@aa.com.tr BOLU BÜRO MÜDÜRLÜÐÜ Tabaklar Mah. Ýzzet Baysal Cad. Konak Apt. No: 44/ BOLU Tel : Belgegeçer : bolu@aa.com.tr BURSA BÖLGE MÜDÜRLÜÐÜ Beþikciler Cad. Beþikçiler Apt. A Blok No: 43 K: 1 D: BURSA Tel : Belgegeçer : bursa@aa.com.tr ÇANAKKALE BÜRO MÜDÜRLÜÐÜ Ýnönü Cad. Saadet Apt. No: 159/1 ÇANAKKALE Tel : Belgegeçer : canakkale@aa.com.tr DENÝZLÝ BÜRO MÜDÜRLÜÐÜ Altýntop Mah. Mesaret Sok. Telat Köseer Ýþ Merkezi No:1 K:3 D:14 DENÝZLÝ Tel : Belgegeçer : denizli@aa.com.tr DÝYARBAKIR BÖLGE MÜDÜRLÜÐÜ Elazýð Cad. Orduevi bitiþiði No: Yeniþehir/DÝYARBAKIR Tel : Belgegeçer : diyarbakir@aa.com.tr 136 / Anadolu Ajansý

138 EDÝRNE BÖLGE MÜDÜRLÜÐÜ Ekrem Demiray Ýþ Mrk. Yeni Çarþý No: 2/ EDÝRNE Tel : Belgegeçer : edirne@aa.com.tr 5. bölüm ELAZIÐ BÜRO MÜDÜRLÜÐÜ Þehit Ýlhanlar Cad. Vali Muharrem Göktayoðlu Ýþ Mrk. K: 4 No: 405 ELAZIÐ Tel : Belgegeçer : elazig@aa.com.tr ERZURUM BÖLGE MÜDÜRLÜÐÜ Atalar Mah. Dursun Ýspirlioðlu Sok. Þengel Apt. No: ERZURUM Tel : Belgegeçer : erzurum@aa.com.tr ESKÝÞEHÝR BÖLGE MÜDÜRLÜÐÜ Vardar Ýþ Merkezi K: 4 No: 26 ESKÝÞEHÝR Tel : Belgegeçer : eskisehir@aa.com.tr GAZÝANTEP BÖLGE MÜDÜRLÜÐÜ Ýncilipýnar Mah. Prof.Dr.Muammer Aksoy Bul. Atlas Ýþ Merkezi No: 1/1 Þehitkamil / GAZÝANTEP Tel : Belgegeçer : gaziantep@aa.com.tr GÝRESUN BÜRO Sultanselim Mah. Arif Bey Cad. Beyazýtoðlu Ýþ Haný K:4 No: GÝRESUN Tel : Belgegeçer : giresun@aa.com.tr HATAY BÜRO MÜDÜRLÜÐÜ Ulucami Mah. Hürriyet Cad. Mehmetþah Vakýf Ýþh. B Blok No: 301 K: 4 Antakya/HATAY Tel : Belgegeçer : hatay@aa.com.tr ÝSTANBUL BÖLGE MÜDÜRLÜÐÜ Nuruosmaniye Cad. No: Caðaloðlu / ÝSTANBUL Tel : Belgegeçer : istanbul@aa.com.tr ÝZMÝR BÖLGE MÜDÜRLÜÐÜ Halit Ziya Bul Sok. No: Pasaport / ÝZMÝR Tel : Belgegeçer : izmir@aa.com.tr KAYSERÝ BÖLGE MÜDÜRLÜÐÜ Dilaver Paþa Mah. Park Cad. No: 4/ KAYSERÝ Tel : Belgegeçer : kayseri@aa.com.tr KOCAELÝ BÜRO MÜDÜRLÜÐÜ Karabaþ Mah. Abdurrahman Yüksel Cad. Ufuk Apt. No: 22/ Ýzmit / KOCAELÝ Tel : Belgegeçer : kocaeli@aa.com.tr KONYA BÖLGE MÜDÜRLÜÐÜ Ferhuniye Mah. S. Þah Cad. No: 46/ KONYA Tel : Belgegeçer : konya@aa.com.tr MALATYA BÜRO MÜDÜRLÜÐÜ Ferhadiye Mah. Ferhadiye Sok. Acar Ýþ Merkezi K: 5 D: 18 MALATYA Tel : Belgegeçer : malatya@aa.com.tr Muhabirin El Kitabý / 137

139 MERSÝN BÜRO Ýstiklal Cad. Kýrmýzý Lacivert Ýþ Merkezi K: 2 No: 33 MERSÝN Tel : Belgegeçer : mersin@aa.com.tr MUÐLA BÜRO MÜDÜRLÜÐÜ Þeyh Mah. Hacýmemiþaða Sok. Murat Tolga Apt. No: 6 Kat: 2 MUÐLA Tel : Belgegeçer : mugla@aa.com.tr RÝZE BÜRO Cumhuriyet Cad. Medine Ýþ Haný No: 99 K: 4 RÝZE Tel : Belgegeçer : rize@aa.com.tr SAKARYA BÜRO MÜDÜRLÜÐÜ Týðcýlar Mah. Atatürk Bul. Keþçi Sok. No: 7 Adapazarý - SAKARYA Tel : Belgegeçer : adapazari@aa.com.tr SAMSUN BÖLGE MÜDÜRLÜÐÜ Ýstasyon Mah. Lise Cad. No: 1/ SAMSUN Tel : Belgegeçer : samsun@aa.com.tr SÝVAS BÜRO MÜDÜRLÜÐÜ Kepenek Cad. Barýþ Apt. No: 18/3 SÝVAS Tel : Belgegeçer : sivas@aa.com.tr ÞANLIURFA BÜRO MÜDÜRLÜÐÜ Vali Akbulut Ýþ Merkezi K: 1 No: ÞANLIURFA Tel : Belgegeçer (Faks) : sanliurfa@aa.com.tr TRABZON BÖLGE MÜDÜRLÜÐÜ M. Hamam Sok. Doktorlar Ýþ Haný K: TRABZON Tel : Belgegeçer (Faks) : trabzon@aa.com.tr VAN BÖLGE MÜDÜRLÜÐÜ Cumhuriyet Cad. Özel Ýdare Ýþhaný K: 1 No: VAN Tel : Belgegeçer (Faks) : van@aa.com.tr YOZGAT BÜRO MÜDÜRLÜÐÜ Büyük Cami karþýsý Nurdoðdu Apt. No: 3/6 YOZGAT Tel : Belgegeçer : yozgat@aa.com.tr ZONGULDAK BÜRO MÜDÜRLÜÐÜ Hayribey Sok. Özel Ýdare Ýþ Haný K.: ZONGULDAK Tel : Belgegeçer : zonguldak@aa.com.tr 138 / Anadolu Ajansý

140 Yurt Dýþý Temsilcilikleri 5. bölüm AMSTERDAM TEMSÝLCÝLÝÐÝ Stade De Colombes VT Amsterdam/Hollanda Tel : ALMATI TEMSÝLCÝLÝÐÝ Premier Ýnternational Alatau Hotel and Business Center Dostýk Cd. 105, K:7 ofis Almatý/KAZAKHSTAN Tel : AÞKABAT TEMSÝLCÝLÝÐÝ Türk Kültür Merkezi. Þevþenko Köçe 41/A No: 110 Aþkabat-TÜRKMENÝSTAN Tel : ATÝNA TEMSÝLCÝLÝÐÝ Dimokritu Kolonaki ATHENS/GREECE Tel : Belgegeçer : BAKÜ TEMSÝLCÝLÝÐÝ Ali Bayramov Küçesi 20/2 BAKÜ / AZERBAIJAN Tel : Belgegeçer : BERLÝN TEMSÝLCÝLÝÐÝ Pressehause 5217 schbauerdamm BERLÝN-DEUTSCHLAND - Tel : BEYRUT TEMSÝLCÝLÝÐÝ Street No: 9 Building E-50 Rabia - Beirut / LEBANON Tel : BÝÞKEK TEMSÝLCÝLÝÐÝ UI. Sovyetskava 150, Kv. 8 Biþkek / KIRGIZÝSTAN Tel - Belgegeçer : BRÜKSEL TEMSÝLCÝLÝÐÝ International Press Center(IPC) Boulevard Charlemagne 1 Bt: Bruxelles / BELGIUM Tel : Belgegeçer : BUDAPEÞTE TEMSÝLCÝLÝÐÝ 2132 Göd. Szölökent U.19 MACARÝSTAN Tel - Belgegeçer : LEFKOÞA TEMSÝLCÝLÝÐÝ Þ. Mustafa Biray Sok. No:6 Yeniþehir-Lefkoþa K.K.T.C. Tel : Belgegeçer : LONDRA TEMSÝLCÝLÝÐÝ 7 Bankside Enfield Midllesex London EN2 8BN ENGLAND Tel : Belgegeçer : Muhabirin El Kitabý / 139

141 MADRÝD TEMSÝLCÝLÝÐÝ Calle General Pardinas 40.1 derecha Madrid/ÝSPANYA Tel - Belgegeçer : MOSKOVA TEMSÝLCÝLÝÐÝ Kutuzovsky Prospect Dom: 9 Korp: 2/A Kva Moscow-RUSSIA Tel : Belgegeçer : NEW YORK TEMSÝLCÝLÝÐÝ th Ave. Apt.6M Jackson Heights NY, USA Tel : PARÝS TEMSÝLCÝLÝÐÝ 90 bd Garibaldi Paris-FRANCE Tel : Belgegeçer : PEKÝN TEMSÝLCÝLÝÐÝ Building 4, Unit 8/G Beijing International Friendship Garden A2 Zuojiazhuang Rd. Choayang District Beijing Tel - Belgegeçer : ROMA TEMSÝLCÝLÝÐÝ Tel : roma@aa.com.tr SOFYA TEMSÝLCÝLÝÐÝ Juri Venelin No:40 Apt.2 Sofýa-BULGARIA Tel - Belgegeçer : TAHRAN TEMSÝLCÝLÝÐÝ Zafaraniyeh St. Zardkouh Ave. No: 9/4 Tehran-ÝRAN Tel : Belgegeçer : TAÞKENT TEMSÝLCÝLÝÐÝ Center-5 No: 74/ Tashkent-UZBEKÝSTAN Tel : Belgegeçer : TÝFLÝS TEMSÝLCÝLÝÐÝ Chavchavadze caddesi No: 74 Tiflis/ GÜRCÝSTAN Tel - Belgegeçer : ( ) GSM: ( ) WASHINGTON TEMSÝLCÝLÝÐÝ 4615 North Park Ave. Suite: 313 Chevy Chase, MD WASHINGTON - U.S.A Tel : Belgegeçer : / Anadolu Ajansý

142 Çalýþanlarýmýz deðiþse de ilkelerimiz hep ayný...