hazarworld.com yayında

Transkript

1 HAZAR STRATEJİ ENSTİTÜSÜ YAYINIDIR EKİM 2013 SAYI: 11 hazarworld.com yayında CharlIe Rose Amerikan CBS televizyonu sunucusu Ahmet Davutoğlu Türkiye Dışişleri Bakanı ELMAR MAMMADYAROV Azerbaycan Dışişleri Bakanı MAIA PANJIKIDZE Gürcistan Dışişleri Bakanı DIMITRIS KOURKOULAS Yunanistan Dışişleri Bakan Yardımcısı CARLOS PASCUAL ABD Dışişleri Bakanlığı Uluslararası Enerji İşleri Koordinatörü ve Özel Temsilcisi PATRICIA FLOR Avrupa Birliği (AB) Orta Asya ve Avrupa Dış Eylem Servisi Özel Temsilcisİ WORLD LEADERS GATHERED AT THE CASPIAN FORUM, DAVOS OF THE REGION РЕГИОНАЛЬНЫЙ ДАВОС- КАСПИЙСКИЙ ФОРУМ СОБРАЛ МИРОВЫХ ЛИДЕРОВ ВМЕСТЕ

2

3 ÖNSÖZ Merhabalar, Türk düşünce kuruluşları artık dünya gündemini belirliyor, Türkiye nin ve bölgenin öncelikli konularını dünya liderlerini bir araya getirerek tartışıyor. Bunun en önemli örneği Hazar Strateji Enstitüsü nün 25 Eylül de New York ta düzenlediği Hazar Forumu idi. Forum, seçkin katılımcı ve konuşmacılarının yanı sıra profesyonelce hazırlanmış organizasyonuyla uzun yıllardır düzenlenen toplantıları aratmadı. Bölgenin Davos u diyebileceğimiz Hazar Forumu nda Avrupa nın enerji güvenliği açısından Güney Gaz Koridoru ve koridorun gerçekleşecek ilk adımı olan TANAP ve Avrupa daki devamı TAP konuşuldu. Charlie Rose un moderatörlüğünü yaptığı toplantıya aralarında Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu ve Azerbaycan Dışişleri Bakanı Elmar Mammadyarov un bulunduğu dokuz dışişleri bakanı katıldı. Davutoğlu nun barış koridoru olarak tarif ettiği Güney Gaz Koridoru nun tartışıldığı Hazar Forumu bu sayımızın kapak konusuydu. Orta Asya ülkeleri arasında önemli sorunlardan biri sınır aşan sular ve enerji güvenliği. Bu sayıda Orta Asya Araştırmalar Merkezi Müdür Yardımcısı Dr. Zakir Chotaev, Hazar World okuyucuları için sınır aşan sular konusunu derinlemesine inceledi. Azerbaycan da bu ay seçim heyecanı yaşanırken HASEN Bilim ve Uzmanlar Kurulu Başkanı Prof. Dr. Bülent Aras, seçime ilişkin değerlendirmelerini hazırladığı bir raporla paylaştı. HASEN uzmanlarından Prof. Dr. Mesut Hakkı Caşın, Diplomasi Akademisi köşesinde Rusya nın Suriye politikasını kaleme aldı. Bununla beraber Caşın, sizler için Rusya daki Valdai Toplantısı nı takip etti. HASEN uzmanlarından Dr. Cemil Ertem ise bu sayıda Doğu Akdeniz deki enerji arayışlarını değerlendirdi. Güney Kafkasya nın yükselen yıldızı Azerbaycan ın Soyvetler sonrasındaki döneminin anlatıldığı İlham Aliyev Döneminde Azerbaycan kitabının tanıtım toplantısı, Türkiye ve Azerbaycan daki devlet adamlarını, bürokratları, akademisyenleri ve birçok araştırmacıyı bir araya getirdi. Gecede Türk akademisyen ve araştırmacılara Stratejik Vizyon ödülleri takdim edildi. Bir diğer önemli etkinlik ise Azerbaycanlı gençlerin kariyerlerine destek olmak amacıyla İstanbul da kurulan Azerbaycan Eğitim, Kültür ve Yardımlaşma Derneği nin (AzeDer) açılış töreniydi. Son olarak bu sayıda yönümüzü zamanın durduğu kent Buhara ya çevirdik. Gelecek sayıda görüşmek dileğiyle haldun yavaş Hazar Strateji Enstitüsü Genel Sekreter YÖNETİM İmtiyaz Sahibi Hazar Strateji Enstitüsü Adına Haldun YAVAŞ Genel Yayın Yönetmeni Gökhan ÇAY haber müdürü Selin Şen Saltaş haber editörü Merve Damcı EDİTÖR Hande Yaşar ÜNSAL Yayın Kurulu Dr. Cemil ERTEM Efgan NİFTİYEV Prof.Dr. Mesut HAKKI CAŞIN Zeynep KAPTAN İLETİŞİM Veko Giz Plaza, Maslak Meydan Sok. No:3 Kat:4 Daire Maslak, Şişli / İstanbul - TÜRKİYE Tel: Faks: yayın YÖNETİM YAYIN GRUBU BAŞKANI Serkan ÜNAL GRUP KOORDİNATÖRÜ Mehmet Mücahid DEMİR FİNANS KOORDİNATÖRÜ Selim KARA genel yayın yönetmeni Serdar TURAN ÖZEL PROJELER DİREKTÖRÜ Emin GÖRGÜN EDİTÖRLER Aynur ŞENOL ALTUN Can GÜRSU Nesrin KOÇASLAN E. Melek CEVAHİROĞLU SANAT YÖNETMENİ Özkan ORAL YARDIMCI SANAT YÖNETMENİ Pınar GÜVEN Ahmet ÇELİK FOTOĞRAF EDİTÖRÜ Şeref YILMAZ KATKIDA BULUNANLAR Cansu Ertosun Gizem GÜZEY Güzin GÜZEY Baran KARAKUZU Özbekistan Büyükelçiliği İnfomag Yayıncılık Bilişim Tanıtım ve Organizasyon Hizmetleri Ltd. Şti Ebulula Mardin Cad. 4. Gazeteciler Sitesi A-8 /1 Akatlar-Levent / İSTANBUL Tel: (0212) Faks: (0212) BASKI Bilnet Matbaacılık Biltur Basım Yay. ve Hiz. A.Ş. Dudulu Organize Sanayi Bölgesi 1.Cadde No: 16 Esenkent Ümraniye İSTANBUL Tel: Yayın Türü Yaygın Yerel Süreli Yayın Süresi / Dili Aylık / Türkçe İLETİŞİM info@infomag.com.tr EKİM 2013 SAYI 11 1

4 içindekiler BÖLGENİN DAVOS U HAZAR FORUMU DÜNYA LİDERLERİNİ BULUŞTURDU KAPAK 12 Avrupa nın enerji güvenliğini sağlayacak Güney Gaz Koridoru için ABD, Avrupa Birliği, Balkanlar ve Kafkas ülkelerini üst düzeyde bir araya getiren ve Hazar Strateji Enstitüsü (HASEN) tarafından ikincisi düzenlenen Hazar Forumu, ABD nin New York kentinde gerçekleştirildi. 2 KISA KISALAR 04 E.ON, Şah Deniz-2 gazının yüzde 16 sını aldı Gazprom dan Tacikistan a doğal gaz desteği KARKİM, Kuzey Irak ta petrolden kazanacak OPEC ten elektrik projesine mali destek Türkmenistan da 10 milyar dolarlık Türk-Japon ortaklığı Artık ücretsiz gaz ve elektrik uygulaması yok AJANDA 06 Uluslararası Enerji Güvenliği Konferansı Dünya Ekonomik Forumu Moskova Toplantısı ReEnergy Kazakistan 2013 Bakü Uluslararası İnsani Forumu HABER ANALİZ 08 Güney Gaz Koridoru nun Avrupa için önemi artacak Avrupa daki alıcılardan Şah Deniz gazı için yıllık mevcut 10 milyar metreküplük kapasitenin iki katı talep gelmesi, Güney Gaz Koridoru nun Avrupa için gittikçe daha kritik ve önemli bir kaynak haline geldiğini gösteriyor.

5 ETKİNLİK 10 İlham Aliyev Döneminde Azerbaycan kitabı tanıtıldı Azerbaycanlı öğrenciler için İstanbul da büyük girişim 26 ANALİZ ORTA ASYA POLİTİKALARINDA SINIR AŞAN SULAR: KIRGIZİSTAN DAN GENEL BAKIŞ Sınır aşan sular ve enerji güvenliği, Orta Asya ülkeleri arasında ve bu ülkelerin büyük devletlerle ilişkilerinde önem teşkil eden sorunlardan biri haline geldi. Bu sorunun çözülememesi halinde gelecekte Orta Asya da bir çatışmayla karşı karşıya kalabiliriz. DİPLOMASİ AKADEMİSİ 34 SURİYE DE KİMYASAL SİLAHLARIN İMHASINDA BAŞKAN PUTİN İN DİPLOMATİK BAŞARISI BARIŞI SAĞLAR MI? Suriye iç savaşında, askeri müdahale seçeneğinin şimdilik ertelenmesinin, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin e büyük ölçüde diplomatik prestij kazandırdığı ileri sürüldü. gelecek notları 38 AB nin yeni genişleme yolu ve enerjinin barış rotası Şah Deniz (Azerbaycan) dışındaki enerji kaynaklarının devreye girmesinde siyasi gelişmeler ve bu gelişmeler karşısında ülkelerin alacağı pozisyonlar oldukça belirleyici olacak. ANALİZ 42 HASEN DEN RAPOR: AZERBAYCAN DA CUMHURBAŞKANLIĞI SEÇİMLERİ HASEN Bilim ve Uzmanlar Kurulu Başkanı Prof. Dr. Bülent Aras, Azerbaycan da 9 Ekim de yapılacak olan Cumhurbaşkanlığı seçimleri öncesi ülkenin siyasi sistemini analiz etti. ANALİZ 48 BAŞKAN PUTİN İN KÜRESEL DİPLOMASİ MİMARİSİNDE YENİ BARIŞÇI VİZYONU VALDAİ TOPLANTISI NDA TARTIŞILDI Rusya nın Valdai Club strateji enstitüsü tarafından organize edilen Valdai Toplantısı nda Rusya ve dünyayı etkileyen siyasi, ekonomik ve askeri politikaların gelecekteki vizyonu tartışıldı. ROTA 54 ZAMANIN DURDUĞU KENT: buhara Açık hava müzesi olarak nitelendirilen Buhara; İbni Sina ve İmam Buhari gibi tıp ve İslam dünyasının ünlü isimlerinin de memleketi... KÜLTÜR SANAT 58 Son dönemde yayınlanan kitaplar, gösterime giren filmler ve bölgedeki sanatsal faaliyetlerden Hazar World okuyucuları için seçtiklerimiz. EKİM 2013 SAYI 11 3

6 KISA KISALAR E.ON, ŞAH DENİZ-2 GAZININ YÜZDE 16 SINI ALDI Almanya nın enerji devi E.ON, Şah Deniz Konsorsiyumu ile Azerbaycan dan Avrupa ya yaklaşık 40 milyar metreküp doğal gaz sevkiyatı için anlaşma imzaladı. E.ON ile birlikte Shell, BP ve Enel de anlaşmaya imza attı. Anlaşmanın süresi 25 yıl olarak belirlendi. Doğal gaz sevkiyatlarına 2019 yılında başlanması planlanıyor. Doğal gaz sevkiyatlarının Avrupa ya Şah Deniz alanının ikinci kolundan, Trans Adriyatik Boru Hattı (TAP) üzerinden yapılacağı bekleniyor yazında Azerbaycan gaz sevkiyatlarının yapılacağı güzergahı belirlemişti. Yakıt, Şah Deniz alanından Trans Adriyatik Boru Hattı ndan Yunanistan, Arnavutluk ve Adriyatik Denizi dibi üzerinden İtalya nın güneyine ve sonra Batı Avrupa ya ulaşıyor olacak. TAP projesi Gazprom un Güney Akım ının rakibi olacak. Ancak Zurich Capital Management Yatırım Şirketi Analiz Bölümü Müdürü Nikolay Podlevskih in sözlerine göre diğer ülkelerin Avrupa ya yaptığı doğal gaz sevkiyat hacminin azalması sebebiyle bu pazarda herkes için yer olacak. Nikolay Podlevskih şunu söyledi: Yunanistan, İtalya ve belki de Bulgaristan a yönelik gaz sevkiyatlarında rekabet gözlenecek. Cezayir den gaz sevkiyatları yakın zamanda azalsa da bunun sayesinde İtalya dahilinde birçok ülkenin pazarlarında büyük rekabet olmayacaktır. GAZPROM DAN TACİKİSTAN A DOĞAL GAZ DESTEĞİ Tacikistan da temaslarda bulunan Rusya nın enerji şirketi Gazprom Başkanı Aleksey Miller, yakın gelecekte Tacikistan ın kendi gazıyla ihtiyacını giderebileceğini açıkladı. Miller, Tacikistan Devlet Başkanı İmamali Rahman tarafından kabul edildi. Görüşmeden sonra basına konuşan Miller, Gazprom un Tacikistan daki faaliyet alanlarını gözden geçirdiklerini kaydetti. Özellikle Sarıkamış sahasındaki çalışmalar doğrultusunda Rahman a bilgi veren Miller, bölgede sondaj çalışmaların devam ettiğini ve 6 bin 450 metre derinliğe ulaştıklarını belirtti. Arama çalışmalarını sonlandırmak üzere olduklarını söyleyen Gazprom Başkanı, Sarıkamış sahasından olumlu sonuç bekliyoruz. Ayrıca, başka sahalarda da arama çalışmalarına başlayacağız. Diğer sahalarda arama çalışmaları yapmak üzere devlet yönetiminden izin almak için görüşmelerde bulunuyoruz dedi. Miller e göre, Gazprom Tacikistan daki arama çalışmaları için 150 milyon dolar harcadı. Gazprom şirketi, Tacikistan ın Sarıkamış ve Batı Şohanberdi bölgelerinde doğal gaz ve petrol arama çalışmalarında bulunuyor. Tahmini bilgilere göre, Sarıkamış bölgesinin doğal gaz rezervinin 18 milyar metreküp, petrol rezervinin 17 milyon ton olduğu açıklandı. Rus şirketi, Sarıkamış bölgesindeki Şahrinav kuyusunda sondaj çalışmalarına 2010 yılında başlamıştı. 4

7 KARKİM, KUZEY IRAK TA PETROLDEN KAZANACAK Holdingleştikten sonra ismini CLK olarak değiştiren Karkim, Kuzey Irak ta dünyanın dev petrol şirketlerinin tedarikçisi oldu. yıllık kalkınma planı çerçevesinde 186 milyar dolarlık yatırım bütçesi ayırdığı Kuzey Irak ta, petrol 5 üreticisi şirketlere üretim yapan Karkim, yağ benzeri malzemeyle kârını yüzde 265 artırdı. CLK Holding Başkanı Murat Çelik, Karkim in satın alınması sırasında Türkiye de bir ilki gerçekleştirerek hisse değerinin yüzde 20 fazlasına çağrı yapmıştık. Şimdi geldiğimiz noktada bizlere güvenen ve hisseleri elinde tutan yatırımcılarımız 4 kat daha kârlı bir şirketin ortağı haline gelmiş oldu dedi. Çelik, 2012 yılının ilk 6 ayında 18 kuyuya hizmet veren şirketin işlerinin yüzde 67 arttığını ve kuyu sayısının 30 a yükseldiğini söyledi. Şirketin bu yıl en büyük girişiminin ise yurt dışına açılmak olduğunu vurgulayan Çelik, şunları anlattı: Karkim, Bölgesel Kürt Yönetimi Doğal Kaynaklar Bakanlığı nın 27 Haziran 2013 tarihli onayı ile bu bölgede faaliyet gösterme yetkisi aldı. Bunun dışında 4 ülkede hazırlık çalışmalarını sürdürüyor. Çok yakında kârlı ve büyüme potansiyeli yüksek yeni yatırımlarımızı da ortaklarımızla paylaşarak bize duyulan güvene layık olmaya devam edeceğiz. Tekstil sektöründeki 35 yıllık deneyiminin ardından enerji sektöründeki fırsatları değerlendiren Çelik, başarı grafiklerini daha da yükselterek sürdürmeyi hedeflediklerini söyledi. KUVEYT TEN MISIR A PETROL YARDIMI Kuveyt in, askeri darbenin ardından Mısır a vadettiği 1 milyar dolar değerindeki petrol ürünleri yardım paketi tamamlandı. Mısır Petrol Kurumu Genel Müdürü Tarık el-mulla, yaptığı açıklamada, Kuveyt, Mısır a Temmuz ayından bu yana 300 milyon dolar değerinde 9 tanker motorin yakıt transfer ederken, Ağustos ayında 450 milyon dolar değerinde 4 milyon varil ham petrol yardımı yaptı dedi. Bu ülkenin Mısır ın 250 milyon dolarlık motorin borcunu da taahhüt edilen 1 milyar dolarlık yardım paketinden düştüğünü ifade eden Mulla, bu çerçevede Kuveyt in vadettiği 1 milyar dolar petrol ürünleri yardım paketini tamamladığını anlattı. Kuveyt, Mısır daki askeri darbenin ardından ülkeye 2 milyarı hazine yardımı, 1 milyarı hibe ve 1 milyarı da petrol ürünleri olmak üzere 4 milyar dolarlık yardım vadetmişti. OPEC TEN ELEKTRİK PROJESİNE MALİ DESTEK OPEC e bağlı yardım kuruluşu OFID, Mısır da üç elektrik projesine mali destek verecek. Mısır Elektrik Bakanı Ahmed İmam, Petrol İhraç Eden Ülkeler Organizasyonu na (OPEC) bağlı Uluslararası Gelişim Fonu nun (OFID) Mısır da üç büyük elektrik projesine mali yardım yapmayı kabul ettiğini açıkladı. Bakan İmam, OFID ile üç projeye yardım etmeleri için prensipte anlaştıklarını ve Ekim ayında anlaşmayı imzalayacaklarını söyledi. İmam, yardımın miktarı konusundaki detayları vermekten kaçındı. OPEC üye ülkeleri tarafından 1976 yılında kurulan OFID, gelişmekte olan ülkelere altyapı ve enerji çözümleri konusunda yardım sağlayan ortak bir girişim. EKİM 2013 SAYI 11 5

8 AJANDA TÜRKMENİSTAN DA 10 MİLYAR DOLARLIK TÜRK-JAPON ORTAKLIĞI Türkmenistan ve Japonya, doğal gaz ve kimya sanayi tesislerinin inşaatına yönelik dev anlaşmalara imza attı. Yatırımlarda Türk şirketleri aktif rol alacak. Dünyanın doğal gaz zengini ülkesi Türkmenistan ile teknoloji ülkesi Japonya güçlerini birleştiriyor. Japonya nın dev şirketleri, Türkmenistan da doğal gaz ve kimya sanayi tesislerini inşa edecek. Türkmenistan Devlet Başkanı Gurbanguli Berdimuhamedov un geçtiğimiz ay Japonya ya gerçekleştirdiği 3 günlük resmi ziyaret kapsamında doğal gaz ve kimya sanayi tesislerinin inşaatına yönelik dev anlaşmalara imza atıldı. Türk şirketlerinden Rönesans Holding ile Çalık Holding, dev yatırım pastasından payını aldı. Rönesans, Japonlar ile birlikte benzin, sülfürik asit, sodyum sülfat ve deterjan üretim tesislerini inşa edecek. Çalık Holding in bünyesindeki GAP İnşaat ise amonyak ve üre üretim fabrikası kuracak. Japonya nın önde gelen şirketleri tarafından Türkmenistan da inşa edilmesi planlanan doğal gaz ve kimya tesislerinin maliyetinin 10 milyar doları bulması bekleniyor. ARTIK ÜCRETSİZ GAZ VE ELEKTRİK UYGULAMASI YOK Türkmenistan da ücretsiz gaz ve elektrik uygulaması, ihracatın artırılması için sona erdi. Yeni uygulamaya göre daha önce elektrik sayaçlarında aylık 25 kilovata kadar enerji tüketimi ücretlendirilmezken tüketici şimdi kullandığı miktarın tamamını ödeyecek. Öte yandan doğal gaz tarifesinin de ücretsiz tüketimi kaldırıldı. Yönetimin kararının arkasında enerjinin dış ülkelere pazarlanması ve ihracatın arttırılması yatıyor. Türkmenistan ın ilk Devlet Başkanı Saparmurat Niyazov döneminde halka sosyal yardım amacıyla ücretsiz enerji verilmişti. Mevcut Devlet Başkanı Gurbanguli Berdimuhamedov ise yönetime geldiğinde sosyal yardım paketine ücretsiz benzini de ekleyerek halkın takdirini toplamıştı. Ancak geçen yılın Mart ayında söz konusu 5 yıllık uygulama kaldırılarak, ücretsiz yakıt sınırlandırılmıştı. Türkmen yönetimi ücretsiz akaryakıt kullanımının da tamamen kaldırılması için çalışmaları sürdürüyor. DÜNYA EKONOMİK FORUMU MOSKOVA TOPLANTISI 20 EKİM 2013 MOSKOVA, RUSYA Rusya nın başkenti Moskova, Dünya Ekonomik Forumu toplantısına ev sahipliği yapıyor. 20 Ekim de düzenlenmesi planlanan ve Rusya nın Bölgeleri başlığı altında gerçekleşecek olan toplantıya üst düzey devlet adamı ve özel sektör temsilcilerinin yanı sıra akademik uzmanlar da katılacak. Toplantıda Rusya da devam eden ekonomik dönüşümler incelenip masaya yatırılacak. Rusya nın bölgelerinin konuşulacağı toplantı aynı zamanda ulusal ve bölgesel düzeyde, uluslararası ve yerel iş dünyası ile politikacılar arasında fikir alışverişi sağlanması için bir fırsat yaratacak. 6

9 EKİM 2013 ULUSLARARASI ENERJİ GÜVENLİĞİ KONFERANSI Ekim 2013 AŞKABAT, TÜRKMENİSTAN Türkmenistan, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) himayesinde uluslararası enerji konferansına ev sahipliği yapacak. İki gün sürecek olan konferans Türkmenistan ın başkenti Aşkabat ta düzenlenecek. Konferansın ana konusunu enerji güvenliği ve sürdürülebilir kalkınma ile AGİT in geleceği oluşturuyor. Konferansta Ukrayna Dışişleri Bakanlığı da eş organizatör olarak yer alıyor. Aşkabat ta bu yıl içerisinde enerji güvenliği de dahil olmak üzere birkaç büyük uluslararası forum düzenlendi. Bakü Uluslararası İnsani Forumu 31 Ekim-1 Kasım 2013 BAKÜ, AZERBAYCAN İnsanlığın karşılaştığı küresel sorunlara cevap aramak, kültürel, sosyal, ekonomik ilişkileri geliştirmek ve işbirliğinin teşviki alanında fikir alışverişinde bulunmak amacıyla ilki 2011 yılında düzenlenen Bakü Uluslararası İnsani Forumu nun üçüncüsü 31 Ekim-1 Kasım 2013 tarihleri arasında Azerbaycan ın başkenti Bakü de gerçekleştirilecek. İki gün sürecek olan Forum çerçevesinde Ekonomik kalkınma modellerinin insani yönleri, Modern yayınlar ve yeni çağrışımlar, Post-modern kültürde geleneksel değerler sistemi, Modern tıp ve moleküler biyolojiye bakışları değiştiren teknolojiler, Toplumda çok kültürlülük gibi konularda yuvarlak masa toplantıları düzenlenecek. Foruma eski devlet başkanları, Nobel ödüllü kişiler ve uluslararası kuruluşları temsil eden yetkililer katılacak. Ayrıca tüm dünyadan foruma katılan misafirlerin başkent Bakü, ülkenin diğer bölgeleri ve Azerbaycan halkının kültürüyle ilgili bilgi sahibi olmaları için çeşitli programlar düzenlenecek. ReEnergy Kazakistan EKİM 2013 ALMATI, KAZAKİSTAN Kazakistan ın Almatı kenti enerji konulu önemli bir toplantıya ev sahipliği yapıyor Ekim tarihleri arasında Atakent Sergi Merkezi nde düzenlenecek olan etkinlikte Kazakistan ın yenilebilir enerji kaynakları, enerji tasarrufu, enerji verimliliği ve kaynak tasarrufu konuları masaya yatırılacak. Üç gün sürecek olan etkinliğe rüzgar enerjisi endüstrisi, gıda işleme ve ambalaj sanayi, inşaat makineleri, baskı makineleri, kimya sanayi, plastik ve kauçuk makineleri taşıma malzemeleri, elektrik ve elektronik sanayi, gıda ve içecek sanayi, ağaç işleme makineleri alanlarında çalışanlar katılıyor. HAZAR TAKVİMİ VTB Yatırım Forumu 1-3 Ekim 2013 Moskova, Rusya EKİM 21. Kazakistan Uluslararası Petrol ve Gaz Konferansı 2-3 Ekim 2013 Almatı, Kazakistan 5. Türkmenistan Yatırım Forumu Ekim Aşkabat, Türkmenistan Finansal Tabana Yayılma için Küresel Ortaklık Forumu Ekim 2013 St. Petersburg, Rusya EKİM 2013 SAYI 11 7

10 HABER ANALİZ Güney Gaz Koridoru nun Avrupa için önemi artacak Şah Deniz Konsorsiyumu ile Avrupa daki alıcı şirketler arasında 25 yıllık gaz tedarik anlaşması Bakü de imzalandı. Yaklaşık 200 milyar dolarlık gelir sağlaması beklenen anlaşma ile Avrupa ülkeleri gazda kaynak çeşitlendirmesi ve arz güvenliği kadar maliyet avantajı da sağlamış oluyor. Avrupa daki alıcılardan Şah Deniz gazı için yıllık mevcut 10 milyar metreküplük kapasitenin iki katı talep gelmesi, Güney Gaz Koridoru nun Avrupa için gittikçe daha kritik ve önemli bir kaynak haline geldiğini gösteriyor. Emin Emrah DANIŞ Avrupa nın enerji arz güvenliği ve doğal gazda kaynak çeşitliliğinin sağlanması açısından kritik önemde olan Güney Gaz Koridoru na yönelik Avrupalı alıcı şirketlerden gelen yüksek talep, projenin gelecekte Avrupa için çok daha önemli ve vazgeçilmez olacağını gösteriyor. Geçtiğimiz Haziran ayında Şah Deniz Konsorsiyumu tarafından Azerbaycan ın Şah Deniz gazını Avrupa ya taşıyacak boru hattı olarak TAP ın seçilmesinin ardından Şah Deniz Konsorsiyumu ilk etapta yıllık 10 milyar metreküp ile başlayacak gaz akışı için Avrupalı alıcılarla masaya oturdu. 15 ten fazla Avrupalı gaz operatörü şirket, satın alma için tekliflerini konsorsiyuma sundu. Şah Deniz gazı için Avrupalı alıcılardan yıllık 10 milyar metreküplük mevcut kapasitenin yaklaşık iki katı teklif geldi. 19 Eylül de Bakü de 9 Avrupalı alıcı şirket ile imzalanan anlaşmaların her biri 25 er yıllık dönemleri kapsayan uzun vadeli anlaşmalar. Söz konusu anlaşmalar Avrupalı alıcılar için kaynak çeşitliliği ve gelecek için arz garantisi sağladığı kadar, Şah Deniz Konsorsiyumu için de gelecek 25 yıllık dönemde sabit talep garantisi sağlıyor. 8

11 Söz konusu anlaşmalara imza atan şirketlerse: Shell (Büyük Britanya), Bulgargaz (Bulgaristan), Gaz Natural Fenosa (İspanya), E.ON (Almanya), GDF SUEZ (Fransa), Hera (İtalya), Enel (İtalya), Axpo (İsviçre), DEPA (Yunanistan). Şah Deniz gazının Türkiye ye 2018 yılında, Avrupa daki alıcılara ise 2019 yılında ulaşması planlanıyor. Şah Deniz den yapılan ihracatın 2026 yılında 31 milyar metreküpe çıkarılması planlanıyor. Şah Deniz 2 gazının Avrupa ya satışından yaklaşık 200 milyar dolarlık gelir elde edilmesi bekleniyor. E.ON 25 yıl boyunca yıllık 1.6 milyar metreküp, GDF SUEZ 2.6 milyar metreküp, Fenosa 1 milyar metreküp, Hera 0.3 milyar metreküp alım yapmayı planladığını açkladı. Konsorsiyum ile anlaşma imzalayan diğer beş şirket Shell, Bulgargaz, Enel, Axpo ve DEPA ise henüz alım miktarlarını açıklamadı. Şah Deniz Gazı öne çıkıyor Avrupa nın bugün en önemli gaz tedarikçisi konumunda olan Rusya nın başta Çin olmak üzere Asya yı yeni öncelikli piyasa olarak görmeye başlaması ve diğer ihracatçı ülkelerden yapılan ihracat miktarındaki düşüş Avrupalı alıcıların uzun dönemli ithalat projeksiyon ve planlamalarında Güney Gaz Koridoru na daha fazla önem vermeleri sonucunu doğuruyor. Gerek maliyet gerekse arz güvenliği yönünden önemli avantajları da beraberinde getiren Şah Deniz gazına yönelik talebin ilerleyen yıllarda Avrupalı alıcılara sunulması planlanan miktarın da üzerinde olacağı görülüyor. Azerbaycan ın bugün yaklaşık 2.6 trilyon metreküp olan doğal gaz rezervlerinin araştırma yapılan yeni sahalarla birlikte gelecekte 6 trilyon metreküpe çıkabileceği yönündeki beklentiler göz önüne alındığında, Avrupa ya Azerbaycan gazını taşımak için ek boru hatlarına ihtiyacın ortaya çıkması öngörülüyor. Avrupa nın ilerleyen süreçte kıta genelini etkileyen ekonomik krizden çıkarak toparlanmaya başlaması ile birlikte doğal gaz talebinin tekrar artış trendine girecek olması, artan talebin daha uygun piyasa fiyatlarıyla ve çeşitli kaynaklardan kesintisiz olarak sağlanmasını Avrupa için çok daha kritik bir konuma getirirken Güney Gaz Koridoru nun Avrupa için önemi de aynı şekilde öneminin artması bekleniyor. Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu nun New York ta düzenlenen Hazar Forumu nda da Davutoğlu: Güney Gaz Koridoru sadece bir enerji koridoru değil, aynı zamanda bir barış koridorudur. Şah Deniz den yapılan ihracatın 2026 yılında 31 milyar metreküpe çıkarılması planlanıyor. ifade ettiği gibi Güney Gaz Koridoru sadece bir enerji koridoru değil, aynı zamanda bir barış koridorudur. Şah Deniz Konsorsiyumu ile alıcı şirketler arasında yapılan anlaşmanın imza töreninde konuşan SOCAR Başkanı Rövnag Abdullayev, söz konusu anlaşmanın Şah Deniz gazına ilişkin olduğunu, Azerbaycan ın sahip olduğu Azeri-Çirag-Güneşli sahalarındaki derin gaz, Abşeron sahası ve önemli rezerv beklentilerinin olduğu Shafaq-Asiman sahalarının ilerleyen yıllarda İtalya, Bulgaristan ve Yunanistan piyasalarının ötesindeki piyasalara da gaz arzını sağlamaya imkan vereceğini ifade etti. İmzalanan anlaşmaları muazzam olarak nitelendiren BP Azerbaycan Başkanı Gordon Birrell konuşmasında şu ifadeleri kullandı: Bugün tanık olduğumuz bu anlaşma petrol ve doğal gaz sektörünün en büyük anlaşmalarından birisi. Şah Deniz Konsorsiyumu olarak bu anlaşmanın yapılmasından dolayı gururluyuz. Azerbaycan, Avrupa için güvenilir bir gaz tedarikçisi olacak ve Şah Deniz bunu sağlayacak. Atılan ilk adımı gelecek fırsatlar takip edecektir. Hazar ı Balkanlar ve Avrupa ya bağlayan Güney Gaz Koridoru, geçtiği coğrafyalara beraberinde getirdiği ekonomik ve enerji arz güvenliği avantajları kadar siyasi istikrar ve bölgesel barışı da destekleyen bir proje. Güney Gaz Koridoru, gelecek yıllarda olası ek kapasite artışları ve hatlarla tüm taraflar için artan önemiyle Avrupa nın en kritik enerji arz kaynaklardan biri olmaya devam edecek. EKİM 2013 SAYI 11 9

12 ETKİNLİK İlham Aliyev Döneminde Azerbaycan kitabı tanıtıldı Prof. Dr. Çağrı Erhan ın Güney Kafkasya nın Yükselen Yıldızı: İlham Aliyev Döneminde Azerbaycan adlı kitabının tanıtımı Türkiye ve Azerbaycan dan devlet adamlarını, bürokratları, birçok akademisyen ve araştırmacıyı buluşturdu. MERVE DAMCI Ankara Sheraton Oteli nde Ankara Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Çağrı Erhan ın Azerbaycan ın Sovyetler sonrası dönemini anlatan kitabının tanıtım toplantısı gerçekleşti. Toplantıya çok sayıda akademisyen, araştırmacı, basın mensubu, Türkiye ve Azerbaycan dan devlet adamları ve Türk Cumhuriyetlerinin Ankara büyükelçileri katıldı. Açılış konuşmaları öncesi konuklar Azerbaycan ın tanıtım videosunu izledi. Tanıtım videosundan sonra kitabın yazarı Erhan, Azerbaycan anılarını, Karabağ sorunu ve Türkiye-Azerbaycan ilişkilerini anlattı. Azerbaycan ın gelişiminin en bariz örneği olarak Bakü yü gösteren Erhan, büyümede petrol ve doğal gaz kaynaklarının yanında liderliğin de çok önemli bir yerinin olduğunu vurguladı. Azerbaycan Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreter Yardımcısı ve Dış İlişkiler Daire Başkanı Prof. Dr. Novruz Memmedov, Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık Atatürk Dil, Tarih ve Kültür Merkezi Başkanı Prof. Dr. Derya Örs, Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Himayesindeki Stratejik Araştırmalar Merkezi Başkanı Ferhad Memmedov ve Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Genel Sekreteri Mustafa İsen in konuşmacılar arasında olduğu programda, Türkiye ve Azerbaycan arasındaki birlikteliğin dünyada başka bir örneği olmadığını ifade eden Azerbaycan Cumhuriyeti nin Ankara Büyükelçisi İlham Aliyev, 31 Ekim 2003 Ten bu yana azerbaycan cumhurbaşkanı olarak görevini sürdürüyor. Faig Bağırov, maalesef bu birlikteliği bozmaya çalışan provokatörlerin de olduğunu kaydetti. Stratejik Vizyon ödülleri sahiplerini buldu Açılış konuşmaları sonrası Novruz Memmedov, Faig Bağırov ve Ferhad Memmedov kitabın hazırlanışında emeği geçen herkese teşekkür ederek, Türk akademisyen ve araştırmacılara Stratejik Vizyon ödüllerini takdim etti. Törende, Dışişleri Bakanlığı Stratejik Araştırmalar Merkezi Başkanı Prof. Dr. Bülent Aras, ORSAM Ortadoğu Uzmanı Seval Kök, USAK Bilim Kurulu Başkanı İhsan Bal, Avrasya Çalışmalar Merkezi Başkanı Emekli Büyükelçi Alev Kılıç, Eski TBMM Başkanı Hikmet Çetin, Kadir Has Üniversitesi Rektörü Mustafa Aydın, Turkish Policy Quarterly dergisinin Genel Yayın Azerbaycan Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreter Yardımcısı ve Dış İlişkiler Daire Başkanı Prof. Dr. Novruz Memmedov Yönetmeni Diba Nigar Göksel, Ankara Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Çağrı Erhan, Giresun Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Aygün Attar, Kadir Has Üniversitesi Öğretim Üyesi ve HASEN Uzmanı Doç. Dr. Mitat Çelikpala, Abant İzzet Baysal Üniversitesi İİBF Dekanı Prof. Dr. Kamer Kasım ve Balıkesir Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Sebahattin Şimşir ödüle layık görüldü. Etkinliğe katılan Eski İçişleri Bakanı İdris Naim Şahin, Azerbaycan ve Türkiye arasındaki işbirliğini şu sözlerle değerlendirdi: Kafkasya nın yükselen yıldızı Azerbaycan dır. Azerbaycan ekonomik, siyasi ve kültürel olarak hem Kafkaslar bölgesinde hem de dünyada kendini fark ettiren ve başarı değerlerini pozitif yönde yükselten bir ülke. Azerbaycan ın her başarısı her bir Türk vatandaşını büyük ölçüde sevindiriyor ve gururlandırıyor. 10

13 Azerbaycanlı öğrenciler için İstanbul da büyük girişim Azerbaycan Eğitim, Kültür ve Yardımlaşma Derneği nin (AzeDer) açılış töreni 21 Eylül de İstanbul Grand Tarabya Hoteli nde gerçekleşti. MERVE DAMCI Azerbaycanlı gençlerin kariyer gelişimine destek olmayı, bilimsel, sosyal ve kültürel hayatlarını zenginleştirmeyi amaçlayan Azerbaycan Eğitim, Kültür ve Yardımlaşma Derneği nin (AzeDer) açılış töreni Türk ve Azerbaycanlı milletvekillerini, büyükelçileri, iş adamlarını, akademisyenleri, araştırmacıları, basın mensuplarını ve öğrencileri bir araya getirdi. Törende açılış konuşmasını gerçekleştiren AzeDer Başkanı Reşad Abdullayev, derneğin kuruluş amacını ve Azerbaycanlı gençlerin geleceğine olan katkılarını anlattı. Sadece Türkiye de 7 bin 300 civarında ve yurt dışında da 25 binin üzerinde Azerbaycanlı öğrencinin okuduğunu söyleyen Abdullayev, 15 e yakın stajyerin Avrupa Parlamentosu ve ABD Kongresi nde staj yaptığını, maddi gücü olmayan öğrencilere burs vermeyi amaçladıklarını, bununla beraber Kasım ayında İstanbul da düzenlenecek olan Kariyer Günleri nde Azerbaycanlı öğrencilerin kariyer planlarına katkıda bulunmayı hedeflediklerini belirtti. Açılış konuşmaları sırasında konuklar derneğin tanıtım filmini izleme fırsatı buldu. Azerbaycan-Türkiye işbirliği ve Karabağ sorunu Törende konuşma yapanlardan biri de Azerbaycan ın Ankara Büyükelçisi Faig Bağırov du. Büyükelçi konuşmasında Azerbaycan ve Türkiye arasındaki dostluk ilişkilerinin önemine vurgu yaptı. Türkiye de eğitim gören Azerbaycanlı gençlere seslenen Bağırov, Azerbaycan ve Türkiye dost ve kardeş ülkelerdir. Bu ülkede her bir Azerbaycanlı kendini çok rahat hisseder dedi. Türkiye sanayisine yatırım yapan en büyük şirket SOCAR ın üst düzey yöneticileri Caspian TV ye verdikleri özel röportajda iki ülke arasındaki ekonomik ve kültürel işbirliğinin önemine dikkati çekti. SOCAR Başkan Yardımcısı Khalik Mammadov,, Türkiye-Azerbaycan çok yakın ilişkiler 1 1. Açılış törenine Türk ve Azerbaycanlı milletvekilleri, büyükelçiler, iş adamları, akademisyenler, araştırmacılar, basın mensupları ve öğrenciler katıldı. 2. AzeDer Başkanı Reşad Abdullayev: Türkiye de 7 bin 300 civarında Azerbaycanlı öğrenci var. 2 içinde. SOCAR, Türkiye ye en büyük yatırım yapan şirkettir, Azerbaycan Türkiye birliği ebedidir dedi. SOCAR Türkiye CEO su Kenan Yavuz ise konuşmasında Azerbaycan ın kanayan yarası Karabağ ve Hocalı katliamını hatırlattı. Yavuz, gerçek soykırımın Ermeniler tarafından yapıldığını, şu an Azerbaycan topraklarının işgal altında ve 1 milyon insanın kaçak durumda olduğunu ifade etti. Bir dernek çatısı altında toplanan Azerbaycanlı gençlerin girişimine Azerbaycan Parlamentosu ndan da destek geldi. Azerbaycan milletvekilleri Ganire Paşayeva ve Ceyhun Osmanlı AzeDer lileri yalnız bırakmadı. Derneğin iki ülke ilişkileri açısından önemine değinen milletvekili Paşayeva, Azerbaycanlı gençlerin bir millet iki devlet felsefesini taşıdığını, Azerbaycan ve Türkiye birlik ve beraberliği için gayret eden bir gençlik olduğunu ve bu derneğin Türkiye de kurulmasının iki ülke için de çok önemli olduğunu ifade etti. Milletvekili Osmanlı ise iki ülkenin kültürel işbirliğinin önemine şu sözlerle vurgu yaptı: AzeDer dedelerimizden bize miras kalan Türkiye-Azerbaycan birlikteliğine önemli bir katkı. Bu dernek iki ülkenin bize emanet olarak kalan gençleri tarafından birbirine daha sıkı bağlandığının bir simgesi. Tören, Azerbaycanlı sanatçıların mini konseriyle son buldu. EKİM 2013 SAYI 11 11

14 KAPAK Hazar Forumu KAFKASLAR VE BALKANLARI BİR ARAYA GETİRDİ 12

15 Avrupa nın enerji güvenliğini sağlayacak Güney Gaz Koridoru için ABD, Avrupa Birliği, Balkanlar ve Kafkas ülkelerini üst düzeyde bir araya getiren ve Hazar Strateji Enstitüsü (HASEN) tarafından ikincisi düzenlenen Hazar Forumu, ABD nin New York kentinde gerçekleştirildi. MERVE DAMCI EKİM 2013 SAYI 11 13

16 KAPAK 1 Enerji, ticaret, ulaşım ve güvenlik başta olmak üzere birçok alanda sayısız işbirliği olanakları sunan Hazar Bölgesi nin her geçen sene yıldızı daha da parlıyor. Bu bağlamda bölgesel işbirliği ve yatırım fırsatları anlamında Batı nın Hazar ülkelerine olan ilgisi de artıyor Foruma çok sayıda diplomat, siyasetçi ve gazeteci katıldı. 2. Hazar Forumu, BM Genel Kurulu haftasında gerçekleşti. 3. Forum dünyanın en prestijli otellerinden Waldorf Astoria da düzenlendi. Hazar Bölgesi ile ilgili özgün araştırmalar üreten ve bölgenin dünyada önemli bir merkeze dönüşme sürecinde aktif bir rol alan Hazar Strateji Enstitüsü (HASEN), ilki geçtiğimiz yıl Aralık ayında İstanbul da düzenlenen Hazar Forumu nun ikincisini 25 Eylül de ABD nin New York kentinde gerçekleştirdi. BM Genel Kurulu haftasında, Dışişleri Bakanları düzeyinde düzenlenen Avrupa Enerji Güvenliği ve Güney Gaz Koridoru konulu etkinlik Azerbaycan dan Gürcistan a Hazar Bölgesi ndeki tüm ülke liderlerinin yanı sıra ABD, AB ve Türkiye den üst düzey yetkilileri, 600 e yakın enerji uzmanını, akademisyen, gazeteci ve işadamını bir araya getirdi. Forumda Türkiye Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu nun yanı sıra Azerbaycan Dışişleri Bakanı Elmar Mammadyarov, Yunanistan 14

17 Dışişleri Bakan Yardımcısı Dimitrios Kourkoulas, Gürcistan Dışişleri Bakanı Maia Panjikidze, Arnavutluk Dışişleri Bakanı Ditmir Bushati, Bosna-Hersek Dışişleri Bakanı Zlatko Lagumdzija, Hırvatistan Başbakan Yardımcısı ve Dışişleri Bakanı Vesna Pusic, Makedonya Dışişleri Bakanı Nikola Poposki, Karadağ Başbakan Yardımcısı ve Dışişleri Bakanı Igor Luksic, Moldova Dışişleri Bakan Yardımcısı Valeriu Chiveri, Gürcistan Dışişleri Bakan Yardımcısı Davit Zalkaliani, SOCAR Başkan Yardımcısı Elşad Nasirov, Hazar Strateji Enstitüsü Genel Sekreteri Haldun Yavaş, ABD Dışişleri Bakanlığı Uluslararası Enerji İşleri Koordinatörü ve Özel Temsilcisi Carlos Pascual, Avrupa Birliği (AB) Orta Asya ve Avrupa Dış Eylem Servisi Özel Temsilcisi Patricia Flor hazır bulundu. New York un en prestijli otellerinden biri olan Waldorf Astoria da düzenlenen forumun moderatörlüğünü Amerikan CBS televizyonunun dünyaca ünlü ismi Charlie Rose, sunuculuğunu Bloomberg Türkiye New York temsilcisi Melike Ayan üstlendi. Forum, Hazar Strateji Enstitüsü Genel Sekreteri Haldun Yavaş, SOCAR Başkan Yardımcısı Elşad Nasirov, BP nin Bölgeden 3 BM Genel Kurulu haftasında, Dışişleri Bakanları düzeyinde düzenlenen etkinlik Hazar Bölgesi ndeki tüm ülke liderlerinin yanı sıra ABD, AB ve Türkiye den üst düzey yetkilileri ağırladı. Sorumlu Başkan Yardımcısı Alasdair Cook, Arnavutluk Dışişleri Bakanı Ditmir Bushati, Bosna-Hersek Dışişleri Bakanı Zlatko Lagumdzija, Hırvatistan Başbakan Yardımcısı ve Dışişleri Bakanı Vesna Pusic ve Makedonya Dışişleri Bakanı Nikola Poposki nin açılış konuşmaları ile başladı. Güney Gaz Koridoru projesinin gerçekleşmesinin Hazar Bölgesi ni stratejik merkez olarak seçen HASEN için çok önemli olduğunu vurgulayan HASEN Genel Sekreteri Haldun Yavaş, Hırvatistan, Bosna Hersek, Arnavutluk, Karadağ, Makedonya ve Yunanistan gibi Balkan ülkelerinin dışişleri bakanı seviyesinde katılımları, Azerbaycan ve Türkiye liderliğinde gerçekleşen TANAP ın, enerji boru hattının çok ötesinde anlam ifade ettiğini ispat etmiş oldu. Güney Gaz Koridoru TANAP ve TAP ile gerçek oldu. TANAP Azerbaycan ve Türkiye yi el ele Balkanlara ve Avrupa ya bağlayan en güçlü barış hattı projesidir dedi. Hazar Forumu nda, Avrasya nın enerji tarihinde bir devrim olarak nitelendirilen Trans Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı Projesi ile Şah Deniz gazını Türkiye-Yunanistan sınırından alarak Avrupa ya ulaştıracak bir kanal niteliğindeki Trans Adriyatik Boru Hattı Projesi masaya yatırıldı. Panelin konuşmacıları Türkiye Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu, Azerbaycan Dışişleri Bakanı Elmar Mammadyarov, Gürcistan Dışişleri Bakanı Maia Panjikidze, Yunanistan Dışişleri Bakan Yardımcısı Dimitrios Kourkoulas, ABD Dışişleri Bakanlığı Uluslararası Enerji İşleri Koordinatörü ve Özel Temsilcisi Carlos Pascual ve Avrupa Birliği (AB) Orta Asya ve Avrupa Dış Eylem Servisi Özel Temsilcisi Patricia Flor du. Kafkasya, Anadolu, Balkanlar ile Avrupa için Güney Gaz Koridoru projesinin ilgili ülkelere sağladığı fırsatlara dikkat çekildi. Projeyi destekleyen ABD nin, Dışişleri Bakanlığı Enerji İşleri Koordinatörü ve Özel Temsilcisi Carlos Pascual tarafından forumda temsil edilmesi ise projenin tamamlanmasına verilen uluslararası desteğin kanıtı olarak algılandı. Panel bitiminde SOCAR Başkan Yardımcısı Elşad Nasirov, TANAP Yönetim Kurulu Üyesi Samir Kerimli, BP nin Bölgeden Sorumlu Başkan Yardımcısı Alasdair Cook, TAP Dış İlişkiler Direktörü Michael Hoffman ve Statoil Temsilcisi Kevin Massy e CR ödülleri takdim edildi. Hazar Forumu na ayrıca, SOCAR, TANAP, BP, TAP, Statoil, Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı ve EUCERS gibi kurum ve kuruluşlar da destek verdi. EKİM 2013 SAYI 11 15

18 KAPAK NE DEDİLER? İkincisi New York ta düzenlenen Hazar Forumu nun ana teması Avrupa Enerji Güvenliği ve Güney Gaz Koridoru ydu. Panelde, Güney Gaz Koridoru projesinin Kafkasya, Anadolu, Balkanlar ile Avrupa için sağladığı fırsatlara değinildi. MAIA PANJIKIDZE Gürcistan Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu Türkiye Dışişleri Bakanı Enerji koridoru, bir ekonomi projesi olmasının yanı sıra siyasi sonuçları da olan bir projedir. Aynı zamanda bir barış projesidir. Ülkelerin enerji koridorları ile birbirlerine bağlanması, bu ülkeleri ortak bir kadere de bağlar. Söz konusu bölgeleri uluslararası politik ekonomi ve siyasi barış alanında ortak bir paydada buluşturur. Bu bağlamda Güney Gaz Koridoru sayesinde çok sayıda bölge ve ülke; güvenilir enerji elde etme ve barışı sağlama amacı çevresinde birleşir. Tıpkı İpek Yolu gibi, enerji koridorları da Avrasya da siyasi barış ve düzen temelinde geliştirilmektedir. Bu bağlamda dört boyuttan bahsetmek isterim. İlk boyut Türkiye boyutu. Bizim için enerji güvenliği bir zorunluluktur. Türkiye nin ekonomisi büyüyor ve on yıl içinde gayri safi milli hasılamız dört kat arttı. Önümüzdeki on yıl içinde de en büyük on ekonomi arasında yer almak istiyoruz. Şu anda karşı karşıya olduğumuz tek sorun enerjidir. Çünkü biz enerji tüketen ancak üretemeyen bir ülkeyiz. Bu yüzden, bu tür projeler sayesinde ülkemizdeki ekonomik büyümeyi destekleme fırsatı bulabiliriz. İkinci boyut bölgesel barış. Türkiye, birden fazla bölgeye ait olduğu için çok boyutlu bir ülkedir. Biz hem Balkan hem Kafkas hem Hazar hem de Akdeniz ülkesiyiz. Bu tür projeler sayesinde bölgesel bir sinerji yakalayabiliriz. Bu projelerle Kafkasya dan Balkanlar a, Hazar dan Akdeniz e kadar barış ve istikrarı temin edebiliriz. Üçüncü boyut Avrupa enerji güvenliği. Avrupa nın güvenliğe ihtiyacı var ve bu koridor, Avrupa için en iyi alternatiftir. Bu sayede enerji güvenliğini sağlayabilir. Son olarak, bu koridor küresel enerji piyasalarını ve üretici-tüketici ilişkilerini de etkileyecektir, çünkü küresel enerji piyasasında bir sinerji ve alternatif oluşturacaktır. Bu koridordan tüm ilgili ülkeler fayda sağlayacaktır ve umuyoruz ki bu koridor yalnızca bir enerji koridoru değil aynı zamanda bir barış koridoru olacaktır. Avrupa, Orta Asya ve Orta Doğu nun kesişim noktasında bulunan Gürcistan, Batı Avrupa ve Orta Asya arasındaki en kısa transit ulaşım noktasıdır. Gürcistan, Avrupa enerji güvenliği, kaynakların çeşitlendirilmesi, ulaşım, enerji kaynakları ve tedarik güzergahları bakımından çok önemli bir konumdadır. Gürcistan, Bakü-Tiflis-Ceyhan ve Bakü-Supsa petrol boru hatları ve Bakü-Tiflis-Erzurum doğal gaz boru hattının başarılı bir şekilde işlemesini sağlayarak, güvenilir bir transit partneri olduğunu kanıtlamıştır. Gürcistan, Avrupa enerji çeşitliliğini sağlama amacıyla yeni geliştirilecek alternatif enerji projelerine katılmaya hazırdır. Avrupa piyasasına doğal gaz tedarik eden dördüncü ülke olarak Güney Gaz Koridoru, Güney Kafkasya yı Avrupa Birliği ne yakınlaştıran bir proje olarak görülmektedir. Partnerlerimiz Türkmenistan ve Kazakistan ın da bu sürecin başarılı bir şekilde üstesinden geleceğinden eminiz. Bu sayede koridorun daha güvenli ve istikrarlı olması sağlanacaktır. Avrupa nın enerji talebi artmaktadır. Enerji üreten ülkelerden nihai tüketicilere petrol ve gazın ulaştırılması büyük ölçüde enerji piyasasının çeşitlendirilmesine bağlıdır. Bugün enerji kaynaklarının Batı ya ulaştırılması konusunda birçok proje ortaya atılmaktadır. Transit ülke olarak Gürcistan, entegrasyon süreçlerini kolaylaştıran, istikrar ve refah sağlayacak olan her projeye destek verecektir. Bu tür projeler, karşılıklı güven, saygı, işbirliği ruhu ve yapıcı diyalog temelinde ve tek bir tedarikçiye bağımlılığı azaltma amacıyla geliştirilmektedir. davutoğlu: Güney Gaz Koridoru sayesinde çok sayıda bölge ve ülke; güvenilir enerji elde etme ve barışı sağlama amacı çevresinde birleşir. 16

19 ELMAR MAMMADYAROV Azerbaycan Dışişleri Bakanı Azerbaycan bu yıl bağımsızlığının 21. yıl dönümünü kutluyor. Stratejik açıdan önemli olan bu projeler, Azerbaycan ın yalnızca bağımsızlığını ve egemenliğini güçlendirme konusunda değil, aynı zamanda ekonomisinin en hızlı büyüyen ekonomiler arasında yer almasını sağlama konusunda da fırsat tanımıştır yılında açılışı yapılan Bakü- Tiflis-Ceyhan boru hattı projesi sayesinde Azerbaycan, ülkenin genel görünümünü büyük ölçüde değiştirmiştir. Washington daki büyükelçilikte görev yaptığım dönemde tartışmaların ne kadar ateşli olduğunu hatırlıyorum. Azerbaycan Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev, projelerin bölgeyi ne kadar değiştirebileceğini gayet açık bir şekilde öngörmüştür. Tek bir proje, tüm bölge üzerinde önemli etkilere sahip olmaktadır. Bakü-Tiflis-Ceyhan hattının açıldığı dönemde, ana petrol tedarikçisi olan Azerbaycan, şu anda yalnızca bir tedarikçi değil aynı zamanda enerji güvenliğinin sağlanması konusunda önemli bir aktördür. Genel çerçeveden bakacak olursak, Nabucco gibi dev bir projeyi tartıştık. Dışişleri Bakanı olarak ben de bu tartışmalarda yer aldım diyebilirim. Yalnızca para kazanmak isteyen petrol ve gaz şirketleri değil aynı zamanda siyaset adamları da bu tartışmalarda yer aldı. Çünkü Sayın Ahmet Davutoğlu nun da söylediği gibi, bu projeler bölge açısından stratejik öneme sahiptir. Bakü-Tiflis-Ceyhan hattına ABD nin yaptığı katkılar gerçekten takdire şayandır. Proje çok büyük bir projedir ancak yalnızca parasal açıdan değil stratejik önem bakımından da büyük değere sahiptir. Hepimizin doğru yönde ilerlediğini düşünüyorum, bence bu tam bir kazan-kazan projesidir. Sayın Davutoğlu nun da belirttiği gibi, bu proje bölgeye daha fazla güvenlik, istikrar ve refah getirecektir. DIMITRIS KOURKOULAS Yunanistan Dışişleri Bakan Yardımcısı Her ülke bu projenin parçası olmaktan mutlu olmalı. Ancak Yunanistan, içinde bulunduğu bu ekonomik kriz sebebiyle böyle bir projenin parçası olmaktan çok daha fazla mutluluk duymaktadır. Şu anda çok ciddi bir krizin ortasındayız. Tekrar sürdürülebilir büyüme sağlayabilmemiz için iki önemli sorunu aşmamız gerekiyor. Bu sorunlardan ilki paranın yüksek maliyetidir. Eurozone da bulunan ülkeler arasında Yunanistan ve diğer Avrupa ülkeleri en yüksek maliyetli parayı kullanılıyor. İkinci sorun ise yüksek enerji maliyetleridir. Bu açıdan bakıldığında TAP bizim için büyük önem taşımaktadır. Bu projenin yalnızca enerji kaynaklarının çeşitlendirilmesi bakımından değil, aynı zamanda fiyatların da aşağı çekilmesi bakımından bize katkı sağlayacağını düşünüyoruz. Bu girişim, yaşanan krizin ardından Yunanistan ın ekonomisini yeniden canlandırabilir, on bine yakın yeni iş fırsatı yaratabilir ve bize özgüven sağlayabilir. Boru hattının toplam uzunluğunun 2/3 ü kuzey Yunanistan dan geçerek Arnavutluk a ulaşacaktır. Projenin ikinci önemi de Yunanistan da veya Avrupa Birliği nde ödenen vergilere hiçbir yansımasının olmamasıdır. Projenin tamamı özel fonlarla finanse edilecektir. Bu projenin stratejik ve siyasi önemini ben de vurgulamak isterim. TAP tan Bulgaristan a gaz ulaştıracak olan projede aktif bir şekilde yer almaya hazırız. Yunanistan-Bulgaristan enterkonnektör projesi şu anda hazırlanmaktadır ve yakın bir zamanda hayata geçirilecektir. Rusya-Ukrayna anlaşmazlığı sebebiyle yarım saat içinde gazın kesildiğini hatırlarım. Bu tarihte Sarajevo da dereceler -15 i gösteriyordu. Elektrik ve ısıtma olmaması bir felaket olacaktır, bu yüzden AB nin acil durum önlemleri alması gerekir. Çeşitlendirme bu bağlamda hayati önem taşır. CARLOS PASCUAL ABD Dışişleri Bakanlığı Uluslararası Enerji İşleri Koordinatörü ve Özel Temsilcisi Burada üreticiler ve tüketiciler arasında bir bağ kurmaya çalışıyoruz. Bu sayede gelirin tekrar üreticilere dönmesini, tüketicilerin kaynaklara ulaşmasını sağlamaya çalışıyoruz. Bu projenin bir parçası olan ülkeleri tebrik etmemiz gerek. Öncelikle Azerbaycan dan başlamak istiyorum. Sayın Mammadyarov un da söylediği gibi, Bakü-Tiflis-Ceyhan boru hattı yalnızca ekonomik amaçlı bir boru hattı olmakla kalmadı, aynı zamanda Azerbaycan ın bağımsızlığını pekiştiren bir proje olarak da önem kazandı. Çok sayıda boru hattı ve çok sayıda kaynak siyasi bir araç olarak kullanılabilir ve siz ticari EKİM 2013 SAYI 11 17

20 KAPAK Hazar Forumu New York un teması Avrupa Enerji Güvenliği ve Güney Gaz Koridoru ydu. ilişkileri de hesaba katarak bu projeyi gerçekleştirdiniz. Bu noktada ticari ilişkilerin nasıl geliştirildiği konusunda sizden öğrenmemiz gereken çok şey var. Ayrıca Türkiye yi de tebrik etmeliyiz çünkü Türkiye, bölge için bir enerji merkezi haline geldi. Enerji kaynakları bakımından son derece zayıf olan bu ülke, stratejik konumunu kullanarak Hazar ve Rus kaynaklarının güvence altına alınmasını sağladı, aynı zamanda Irak ve Doğu Akdeniz deki kaynaklar için de bir platform oluşturdu. Burada önemli olan nokta, projenin bölgede barış ve istikrar tesis etmek için kullanılmış olmasıdır. Avrupa ya dönecek olursak, Avrupa on yıl öncesine göre enerji güvenliği anlayışını tamamen değiştirmiştir. Üçüncü enerji paketiyle birlikte gelen altyapı, yatırımlar, regazifikasyon (yeniden gazlaştırma) tesisleri ve boru hatları sayesinde yalnızca Doğu-Batı yönlü değil, aynı zamanda Kuzey-Güney yönlü olarak da tüm kıtada enerji ticareti gerçekleştirilebilmektedir. Avrupa, Gazprom ile sözleşmelerini tekrar gözden geçirerek fiyatların düşürülmesi konusunda görüşmeler gerçekleştirmeye başlamıştır. Güney Gaz Koridoru nda yer alan şirketleri ve ülkeleri ortak paydada tutmak zorundasınız, bireysel girişimlerin kendi çıkarlarına göre hareket etmelerine izin veremezsiniz. Bu şirketleri bir arada tutmak ve yatırım yapmalarını sağlamak için ticari bir gerçek sunmanız gerekir. Aynı zamanda elle tutulur bir ticari sonuç almanız gerekir. Avrupa, Gazprom ile sözleşmelerini tekrar gözden geçirerek fiyatların düşürülmesi konusunda görüşmeler gerçekleştirmeye başlamıştır. Haldun Yavaş HASEN Genel Sekreteri Hazar Forumu, Hazar Bölgesi ne ait en önemli konuları, dünyanın en önemli şehirlerinde, bölgenin önemli uzmanlarıyla masaya yatırmayı planlıyor. New York ta yaptığımız forumda Güney Gaz Koridoru ve Hazar Bölgesi ni masaya yatırdık. 9 ülkenin Dışişleri Bakanı seviyesinde katıldığı toplantıyı bölgenin Davos u olarak niteleyebiliriz. Hazar Forumu Türkiye merkezli olarak Hazar Bölgesi nin en önemli konularının dünyanın en etkin isimleri tarafından Devlet Başkanları, Başbakanlar, Dışişleri Bakanları tarafından tartışıldığı bir platform. İstanbul çıkışlı bir forum çünkü İstanbul merkezli bir düşünce kuruluşu olan Hazar Strateji Enstitüsü tarafından organize edildi. İlerleyen zamanda forumu Bakü, Astana, Brüksel, Londra, Moskova, Roma, Atina gibi önemli başkentlerde de yapacağız. Geçtiğimiz yıl İstanbul da yapılan forum ve son New York forumunda enerji en önemli başlık olarak öne çıkmış durumda. Hazar Forumu toplantıları ilerleyen zamanda ve gelecek toplantılarda enerjiye ek olarak güvenlik, sınır aşan sular gibi bölge ülkelerini ilgilendiren ve Hazar Bölgesi nin öne çıkan diğer konularını da ele alacak. 18