BAŞKAN DAN. Prof. Dr. Yasin AKTAY

Transkript

1 BAŞKAN DAN Türkiye, komşularıyla sıfır sorun politikasını İsrail e ve onun batılı dostlarına rağmen sürdürmeye kalkıştıkça terör olaylarında da belirgin paralelde bir artış yaşanıyor. Türkiye nin özellikle bölgesel bütünleşme yönündeki politikaları her vesileyle çetin bir sınava tabi tutuluyor. Bölgesel inisiyatifi harekete geçirmeye çalışan Türkiye nin önüne sürekli yeni engeller çıkarılıyor ve bundan sonra da çıkarılacaktır. İlginçtir, ülkemiz dış politika alanında İsrail le olduğu kadar İran, Irak ve Suriye ile de sorunlar yaşıyor. Artan terör olaylarıyla birlikte düşünüldüğünde, terörün bu ülkelerden hangisine daha fazla hizmet ettiği sorusunun cevabı muğlak bir hal alıyor. Sivil bir katliamı hedeflediği açık olan Gaziantep saldırısı, bağlamı ve ortaya çıkan bağlantılarıyla bir arada düşünüldüğünde, Türkiye nin müzmin bazı sorunlarının yeni gelişmeler karşısında nasıl bir araçsallaşmaya uyarlı olabildiğini gösteriyor. Buna mukabil Türkiye aktif dış politikasından taviz vermemekte ısrar ediyor ve bunun karşılığını da alıyor. Genel Sekreterliğini Ekmeleddin İhsanoğlu nun yaptığı İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT) henüz ardımızda bıraktığımız Ramazan ayının Kadir gecesinde Mekke de Olağanüstü Zirve Toplantısı düzenledi. 56 üye devletin temsilcisinin katıldığı zirvede, İİT üyeliği askıya alınan Suriye nin Türk askeri uçağını düşürmesi de kınandı. Bizim de izleyicileri arasında bulunduğumuz Konferansla ilgili notları dergimizin sayfaları arasında bulabilirsiniz. Türkiye nin Suriye konusunda izlediği aktif ve kısmen de müdahaleci sayılabilecek politikası Birleşmiş Milletler in ikiyüzlü politikalarını deşifre ediyor. SDE Yüksek İstişare Kurulu Üyesi Alper Tan ın Güvenli Konseyi nde Danışıklı İhtilaf başlıklı yazısı, görünüşte Rusya, Çin ve İran ın arka çıktığı Suriye nin aslında ABD ve İsrail tarafından da gizliden gizliye desteklendiği tezini işliyor. Öte yandan Türkiye nin Doğu Akdeniz de artan etkinliği İsrail in yanısıra İran ı da tedirgin ediyor. Uluslararası İlişkiler Programı Koordinatörümüz Prof. Dr. Birol Akgün ün, İran la Güven Bunalımı Derinleşiyor yazısı, bugünlerde hemen herkesin kafasını karıştıran bu sorunun perde arkasını öğrenmek isteyenler için yeterince aydınlatıcı olacaktır. Ülkemizin doğusu ve güneyi olduğu kadar batısı da rahat bir dönem geçiremiyor. Sömürgecilik döneminin kısmen sona ermesinin de etkisiyle Amerika ve Avrupa ülkeleri ciddi bir ekonomik ve siyasi kriz yaşıyor. Almanya ve Fransa nın AB Borç krizi konusundaki farklılaşmasını Prof. Dr. Muhsin Kar araştırdı. Kar ın ifadesiyle, Paris teki Hesap Berlin e Uyacak mı? bakıp göreceğiz. Ekonomi koordinatörlüğümüz Türkiye nin ekonomik alandaki büyümesini incelemeyi sürdürüyor. Dr. Sıdıka Başçı, hızlı büyümenin risklerine dikkat çekerken, Prof. Dr. Sami Taban, Küresel Kriz Sonrası Türkiye de Ekonomik Büyümenin Kaynakları nı ve Doç. Dr. Tuncay Çelik, Türk Bankacılık Sektöründe Yapısal Dönüşümün İzleri ni mercek altına aldı. Bu ayki dergimizde en göze çarpan yazılardan birisi, Merkez Bankası Başkanı Erdem Başçı ile yapılan röportaj. Türkiye nin sağlıklı büyümesinde en önemli rollerden birisini yüklenen Merkez Bankası nın bu süreçteki rolünü merak edenlerin bu röportajı muhakkak okuması gerekiyor. Huzurlu ve barış dolu günler dileğimizle Prof. Dr. Yasin AKTAY

2 STRATEJİK DÜŞÜNCE Stratejik Düşünce ve Araştırma Vakfı İktisadi İşletmesi Adına Sahibi Dr. Nurol Canbolat Genel Yayın Yönetmeni Prof. Dr. Yasin Aktay Yayın Kurulu Prof. Dr. Yasin Aktay Prof. Dr. Birol Akgün Prof. Dr. Aytekin Geleri Prof. Dr. Muhsin Kar Doç. Dr. Murat Çemrek Doç. Dr. Levent Korkut Doç. Dr. Yusuf Tekin Doç. Dr. Bekir Berat Özipek Dr. Murat Yılmaz Aydın Bolat Ahmet Ünal Danışma Kurulu Prof. Dr. Tayyar Arı Prof. Dr. Mustafa Aydın Prof. Dr. İbrahim S. Canbolat Prof. Dr. Şaban H. Çalış Prof. Dr. Beril Dedeoğlu Prof. Dr. Hasan Tahsin Fendoğlu Prof. Dr. Cihat Göktepe Prof. Dr. Talip Özdeş Prof. Dr. Ali Şafak Prof. Dr. Mehmet Şişman Prof. Dr. Ertan Beşe Doç. Dr. Yaşar Akgün Doç. Dr. Caner Arabacı Dr. Zafer Aydın Ecemiş Mehmet Akif Ak Bayram Girayhan Veli Şirin Yazı İşleri Müdürü Ahmet Ünal Yayın Asistanları Feyzan Ece Çapa, Yasemin Küçer Reklam Sorumlusu Bedir Sala Yönetim Yeri Stratejik Düşünce Enstitüsü Çetin Emeç Bulvarı A. Öveçler Mah. 4. Cad Sokak No: 12 Çankaya / Ankara Tel: Faks: Güvenlik Konseyi nde Danışıklı İhtilaf BM Güvenlik Konseyi nin veto yetkisi olan devletleri çok gizli bir ittifak ve rol paylaşımı ile hareket ediyorlar. Güvenlik Konseyi üyelerinden ABD, İngiltere ve Fransa iyi adam Rusya ve Çin ise kötü adam rolündeler. Suriye konusunda tam bir senaryo ve rol paylaşımı yapılıyor. 22 Suriye Alper TAN Öner BUÇUKCU Krizi nde Diplomasi Çözüm Üretebilir Mi? Annan Planı Rusya, Çin ve İran gibi Suriye Krizi nin çözümünde etkin olması beklenen ülkeler tarafından sahiplenildi. Suriye deki durumu Batı medyası tarafından sunulduğu şekliyle özgürlük ve otokrasi arasındaki savaş olarak değil bir iktidar mücadelesi, ABD nin bölgeye müdahalesi ve nüfuz alanını genişletmesi olarak yorumlayan bu ülkeler Suriye Krizi nin çözümü noktasında uluslararası bir konsensüsün oluşmasını da engellemiş oldular. Tasarım-Baskı Başak Matbaacılık ve Tan. Hiz. Ltd. Şti. Anadolu Bulvarı Meka Plaza No: 5/15 Gimat Yenimahalle - Ankara Tel: Faks: Fotoğraflar AA, Cihan, ShutterStock Bu dergi içeriğinin telif hakları Stratejik Düşünce Enstitüsü ne ait olup 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu uyarınca kaynak gösterilerek kısmen yapılacak alıntılar dışında önceden izin alınmaksızın hiçbir şekilde kullanılamaz ve yeniden yayımlanamaz. Bu dergide yer alan SDE nin kurumsal bilgileri ile SDE Akademik Personeli nin çalışmaları dışındaki diğer görüş ve değerlendirmeler, yalnızca yazarının düşüncelerini yansıtmaktadır; SDE nin kurumsal görüşünü temsil etmemektedir. 28 Doğu Dr. Sohbet KARBUZ Akdeniz de Yeni Düzen Arayışında Enerjinin Önemi Doğu Akdeniz deki kaynakları geliştirmek, büyük jeopolitik zorlukların ve engellerin üstesinden gelmeyi gerektirecektir. Bu zorluklar arasında en hassas sorunlardan birisi, münhasır ekonomik bölge konusunda ortaya çıkan anlaşmazlıklardır.

3 İÇİNDEKİLER Dayanışması: 44İslam Aydın BOLAT Kâbe de Kadir Gecesi İslam Zirvesi İİT nin Müslümanların sorunlarına daha etkili ve verimli müdahil olma iradesini göstermeye başlaması başlı başına büyük bir olay SDE Ekonomi Programı Koordinatörlüğü Orta Gelir Tuzağına Düşmeyen Üçüncü Ülke Olabilmek! Türkiye 2008 yılında orta gelir seviyesini yakalamıştır ve teori eğer on yıl içerisinde bu eşik aşılıp yüksek gelir seviyesine ulaşılamazsa tuzağa yakalanıldığını söylemektedir. Yüksek gelir seviyesine geçişi sağlayacak olan yegane şart ise üretkenliği beşeri sermayeye eğitim ve Ar-Ge yatırımlarıyla artırmaktır. Dr. Murat YILMAZ PKK nın Stratejisi ve Terör Sivillere yönelik acımasız bir eylemle, Gaziantep başta olmak üzere ahalinin Kürtlerin üzerine yürümesi ve hükümetin yanlış yapmasıyla PKK nın etnik tabana tamamen yayılması ve etnik bir çatışmanın çıkması arzu edilmektedir. BDP, PKK lı militanlarla kucaklaşmayı takiben gelen bu saldırıyla beraber siyaseten sahneden neredeyse silinmiş durumdadır. İran la Güven Bunalımı Derinleşiyor Prof. Dr. Birol Akgün Uluslararası Hukuk Açısından Türkiye nin Suriye Sorunu Doç. Dr. Cenap Çakmak Güvenlik Konseyi nde Danışıklı İhtilaf Alper Tan Vekâleten Savaş ta Sorunları Sıfırlamak! Ahmet Ünal Suriye Krizi nde Diplomasi Çözüm Üretebilir Mi? Öner Buçukcu Doğu Akdeniz de Yeni Düzen Arayışında Enerjinin Önemi Dr. Sohbet Karbuz Arap Baharının Turizm Sektörüne Etkisi Ceyhun Can Özcan Arakan ın Dinmeyen Acısı Amine Yazıcı İslam Dayanışması: Kâbe de Kadir Gecesi İslam Zirvesi Aydın Bolat Kadir Gecesi Mekke İslam İşbirliği Teşkilatı Zirvesi Prof. Dr. Yasin Aktay Paris teki Hesap Berlin e Uyacak Mı? Prof. Dr. Muhsin Kar Orta Gelir Tuzağına Düşmeyen Üçüncü Ülke Olabilmek! SDE Ekonomi Programı Koordinatörlüğü Kriz Sonrası Alman Ekonomisi: Mucize mi? Dr. Dilek Yiğit Küresel Kriz Sonrası Türkiye de Ekonomik Büyümenin Kaynakları Prof. Dr. Sami Taban Türk Bankacılık Sektöründe Yapısal Dönüşümün İzleri Doç. Dr. Tuncay Çelik Başçı: Spekülatif Saldırılara Karşı Elimizi Güçlendiriyoruz Hürkuş tan Anka ya Türk Havacılık Sanayii Murad Tiryakioğlu PKK nın Stratejisi ve Terör Dr. Murat Yılmaz 2012 Yaş Kararlarının Etkileri ve Sonuçları Doç. Dr. Hamit Emrah Beriş Anayasa Mahkemesi ne Bireysel Başvuru Yolu Dr. Ergin Ergül Türkiye de Kamu Yönetiminin Yapısı Yerel Yönetim Politikaları Bedir Sala

4 İRAN LA GÜVEN BUNALIMI DERİNLEŞİYOR Prof. Dr. Birol AKGÜN SDE Uluslararası İlişkiler Programı Koordinatörü DIŞ POLiTiKA

5 Türkiye ve İran ilişkilerinin yeniden ciddi bir muhasebesinin yapılmasının tam zamanı gibi görünüyor. Zira Ortadoğu yu kasıp kavuran ve bölgedeki yarım asırlık düzeni temelden sarsma potansiyeli taşıyan siyasi ve sosyolojik gelişme dinamikleri, bölgenin kaderini belirlemede kimin daha etkili olacağı ve yeni bölgesel düzenin hangi değerler manzumesi üzerine kurulacağı biraz da aktörlerin bugünlerde alacağı kritik stratejik kararlara göre şekillenecek. Türkiye ve İran arasında son aylarda sessiz ama derinden bir güven bunalımı yaşanıyor. Her iki ülkedeki güçlü devlet geleneği, Ankara ve Tahran arasındaki siyasi gerilimin kamuoyu önünde açıktan tartışılmasını engelliyor. Ancak İran ın derin devletini temsil ettiğine inanılan bazı aktörler ile Türk medyasının etkin temsilcileri ve bazı analistler Ortadoğu nun iki önemli bölgesel gücü arasında yaşanan güven bunalımını dışarıya yansıtmaktan çekinmiyorlar. Her iki ülkenin dışişleri bakanları, Davutoğlu ve Salihi, ilişkileri kopartmamak adına azami gayret sarf ediyorlar ve gerginliğin ilişkilerde kalıcı hasar doğurmasını engellemeye çalışıyorlar. Zira her iki başkent de, bölgedeki güvenlik ve istikrarın garantisi olan köklü Türkiye ve İran ilişkilerinin Suriye deki gelişmeler gibi konjonktürel olaylardan etkilenmemesi gerektiğinin farkındalar. Bu tarihsel bilince ve siyasi ve ekonomik ilişkilere verilen değere rağmen, günlük olaylar karşısında her iki başkent izledikleri politikalar konusunda kendi halklarına ve muhataplarına inandırıcı ve sahici açıklamalar yapmak zorundalar. Örneğin Bahreyn söz konusu olduğunda halkın haklı taleplerinin destekçisi olduğunu açıklayan İslamcı İran yönetimi, Suriye halkının benzer meşru taleplerini neden görmezden gelip, laik Baas rejiminin en sadık müttefiki ve destekleyicisi olabiliyor? Şemdinli olayları gibi Türkiye nin canını yakan terör olaylarına karışan yüzlerce PKK militanı İran topraklarında neden bu kadar serbestçe hareket edebiliyor ve eskiden olduğu gibi Türkiye ile istihbarat paylaşımı neden yapılamıyor? 1979 devriminden bu yana karşılıklı olarak süren vizesiz seyahatler, neden İran tarafından aniden kaldırılıyor? Türkiye de de derinden derine medyada yeniden bir İran düşmanlığı körüklenmiyor mu? Veya tersine, eğer gerçekten İran ve Türkiye ilişkilerinde ciddi bir kırılma yaşanıyorsa ve bu bizim ulusal güvenliğimizi etkileyecek kadar kriz derinleşmişse, Türkiye deki siyasilerdeki bu aşırı ihtiyatlılık niye? İçimizde açıklanmayan derin bir İran aşkı mı var, yoksa hesap hatası mı yapıyoruz? Doğrusu, Türkiye ve İran ilişkilerinin yeniden ciddi bir muhasebesinin yapılmasının tam zamanı gibi görünüyor. Zira Ortadoğu yu kasıp kavuran ve bölgedeki yarım asırlık düzeni temelden sarsma potansiyeli taşıyan siyasi ve sosyolojik gelişme dinamikleri, bölgenin kaderini belirlemede kimin daha etkili olacağı ve yeni bölgesel düzenin hangi değerler manzumesi üzerine kurulacağı biraz da aktörlerin bugünlerde alacağı kritik stratejik kararlara göre şekillenecek. Bu çerçevede kendisini Ortadoğu nun değişimini yönlendirmeye aday bir ülke olarak gören Türkiye, zor da olsa İran ile ilişkilerini bu 5

6 vizyona uygun olarak yeniden tanımlaması gerekebilir. Burada kararsızlık içine düşmeden, vizyonumuzu kendi halkımıza ve dünyaya net biçimde açıklayarak hareket etmek ve İran la gerekirse yüzleşmekten kaçınmamak gerekir. Türkiye nin böyle bir davranışı, Arap baharından çok önce Tahran sokaklarında demokrasi taleplerini cesaretle dillendiren İran halkı nezdinde de makes bulacaktır. İlişkilerin Tarihsel Temelleri Türkiye ve İran Ortadoğu bölgesinin iki büyük etkili gücü ve İslam dünyasının iki farklı dini-siyasi geleneğinin temsilcisi olarak görülmektedir. Aralarında yüzyıllara dayanan siyasi, ekonomik ve kültürel ilişkiler ağı vardır. İki ülke halkı 1639 dan bu yana birbirleriyle savaşmıyor. İki İslam ülkesi arasında uzun süren çatışmacı ilişkinin o zaman henüz yükselmekte olan batı dünyası karşısında kendilerini zayıflattığının farkına varmış ve Osmanlı imparatorluğu ve İran arasında Kasr-ı Şirin antlaşmasını imzalamıştır. Böylece ikili ilişkilerde bugünlere kadar sürecek olan uzun barış döneminin temelleri atılmıştır. Bu uzun barış, siyasi rejim değişikliklerine, devrimlere ve dünya savaşlarına rağmen halen yaşıyor. İki ülke arasında Osmanlı döneminde kurulan stratejik denge korunuyor. İran ve Türk halkı arasında da hep karşılıklı olarak derin bir tarihsel ve kültürel sevgi ve saygı hakim olagelmiştir. Bu saygı elbette ki, şairlerin şiirlerine yansıyacak kadar tatlı bir rekabeti ortadan kaldırmıyor. Ancak Mevlana gibi ortak değerler ve bağlar, sevgi ve rekabet arasındaki ince dengeyi ve gerginlikleri tolere ederek hep koruyor. Cumhuriyetin ilk yıllarından itibaren Pehlevi hanedanlığı Türkiye nin modernleşme hamlelerini takdirle karşılamış ve reformları kendi ülkesinde de taklit etmeye çalışmıştır. Ancak bu ülkedeki petrol kaynakları gibi stratejik mineraller ve ülkenin jeopolitik konumu, 20. yüzyılda İran ı büyük güçler arasındaki yıkıcı rekabetin ve nüfuz mücadelesinin oyun sahası haline getirmiştir yılında gerçekleşen İran daki İslami devrimi, köklü bir devlet geleneğine sahip olan ancak Batı karşısında gelişme, kalkınma ve güç yarışında geri düşen İran halkının kültürel ve siyasi anlamda dünya sistemine karşı bir direnişi ve aynı zamanda sorunlarına radikal çözüm arayanların bir tepkisi olarak okumak gerekir. Bir anlamda devrim, Türkiye ile karşılaştırıldığında modernleşme sürecinde uygun model üretemeyen İran ın, hızlı bir modernleşmeyi sağlayacak yeni liderlik ve yöntem arayışı olarak da görülebilir. Her ne anlam taşırsa taşısın İran ve Türkiye arasındaki zikzaklı ama istikrarlı ilişkiler devrim sonrasında da bozulmamıştır. Uluslararası örgütler bağlamında Türkiye ve İran dünden bugüne pek çok ortak platformda işbirliği yapmıştır. İki ülke İkinci Dünya Savaşı yaklaşırken 1937 de Sadabat Paktı nı birlikte kurmuş; Soğuk Savaş döneminde Bağdat Paktı nda yer almışlar ve daha sonra halen yürürlükte olan Ekonomik İşbirliği Örgütünü (ECO) kurmuşlardır. Ayrıca Türkiye ve İran, İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT) ve Asya da İşbirliği ve Güven Artırıcı Önlemler Konferansı (CICA) gibi çok taraflı örgütlerde de işbirliği yapmaktadır. Ekonomik anlamda, iki ülke arasındaki ilişkiler ise küçümsenmeyecek boyutlardadır li yılların başında 1 milyar dolar civarındaki ticaret hacmi 2011 yılı itibariyle 16 milyar dolara ulaşmıştır. Özellikle Türkiye nin ekonomik kalkınması için son derece kritik olan yeterli ve güvenilir enerji kaynaklarına ulaşma ve enerjide arz çeşitliliği sağlanmasında İran, Türkiye için stratejik ortaktır. Öte yandan batıyla ilişkileri son otuz yıldır kötü giden İran için Türkiye bölgede yalnızlığını gidermede ve dünyaya açılmada önemli bir geçiş ülkesidir. Batılı ülkelere gitmek isteyen İranlıların vize başvuruları dahi çoğu zaman Ankara ve İstanbul üzerinden yapılmaktadır. Dahası İran halkı için Türkiye en önemli turist destinasyonlarından biridir. Her yıl 2 milyona yakın İranlı farklı amaçlarla Türkiye ye gelmektedirler. Dolayısıyla İran rejimi, Türkiye ile ilişkilerini kötüleştirme lüksüne sahip değildir. Zira buna en başta bizzat İran halkı karşı çıkacaktır. Suriye Krizi İlişkileri Zehirliyor Peki İran ve Türkiye arasındaki uzun ve sağlam siyasi, eko- 6 STRATEJİK DÜŞÜNCE EYLÜL 2012

7 nomik ve kültürel bağlara rağmen son aylardaki artan gerilimi nasıl açıklamalıyız? Sorun yalnızca Suriye mi? Yoksa İran ve Türkiye arasında dört asırdır süren jeopolitik dengeleri değiştiren yeni gelişmeler mi var? Tahran ve Ankara arasındaki barış düzeni yerini Safeviler-Osmanlı rekabetine mi bırakacak? Şah İsmail ve Yavuz dönemine geri mi dönüyoruz? Görünüşte iki ülke arasındaki gerilimin ana nedeni Suriye. Zira Türkiye nin, Suriye deki değişim sürecine destek vermesi, açıktan açığa Esed in gitmesi gerektiğine inanan ülkeler oluşturduğu küresel koalisyonun öncülüğünü yapması ve dahası Suriye muhalefetine açıkça siyasi ve hatta üstü örtülü askeri-lojistik destek sağlaması İran ı olağanüstü şekilde rahatsız etmiş gözüküyor. İran için Esed in gitmesi demek, İran ın batıya karşı kullandığı koalisyonun çatlaması ve güvenliğinin tehlike altına girmesi anlamına geliyor. Bu nedenle zaten ambargo altında bulunan İran rejimi herkese karşı paranoyak derecesinde güvensizlik duyuyor. Suriye deki geçiş sürecinin Türkiye ve İran tarafından üretilecek bir siyasi formülle gerçekleştirilmesi teklifine dahi kuşkuyla yaklaşıyor ve bu konuda işbirliği yapmaktan kaçınıyor. Şam ve Halep sokaklarında her gün yüzlerce insan hayatını kaybederken İran derin devleti Esed in ordusuna canhıraş bir gayretle destek veriyor. Her gün kendisine saldırı yapılacağına ilişkin açıklamalar yapan İsrail ve Amerikan tehdidi altındaki İran ın Suriye konusundaki direnişini bir ölçüye kadar anlamak mümkündür. Zira Türkiye ve İran Suriye deki gelişmeleri ve hatta Arap baharını yaşayan ülkelerdeki dönüşüm sürecini siyasi olarak farklı değerlendirmektedir. Ancak bir yılı aşkın süredir devam eden ve her geçen gün giderek derinleşen siyasi krizin aşılması için İran ın çözüme yönelik hiçbir somut siyasi formül üret(e)memesi ve Rusya ve Çin gibi ülkelerin BM Güvenlik Konseyi ndeki veto güçlerinin arkasına sığınması ahlaki ve siyasi açıdan İran ı İslam dünyasındaki halklar nezdinde olduğu kadar kendi halkı nezdinde de zor durumda bırakmaktadır. İkili ilişkiler bakımından bakıldığında ise İran ın Suriye rejiminin yanında yer alması haklı veya haksız biçimde Türk halkında İran a karşı güveni azaltmakta ve şüpheleri artırmaktadır. Özellikle PKK terör örgütüne Suriye nin kuzeyindeki bölgede özerk bir alan oluşturulması ve Türkiye nin içindeki terör saldırılarındaki ani artış, Türkiye de bir şekilde İran ile de ilişkilendirilmektedir. Şemdinli de bayram öncesindeki kitlesel terör eylemlerinin görülmesi ve PKK lı grubun İran üzerinden sızdığına ilişkin haberler Ankara yı ciddi biçimde rahatsız etti. Ardından bayramdaki kanlı Gaziantep eylemi ise gözlerin bir kez daha İran rejimine çevrilmesine neden oldu. Zira bomba yüklü aracın, masum sivillerin yaşadığı bir ortamda patlatılması klasik PKK eylemlerini çağrıştıran bir yöntemden çok, Lübnan da, Irak ta, Suriye de ve Afganistan da görülen ve başka gruplara veya istihbarat örgütlerine özgü yöntem olarak algılanmaktadır. Olay sonrasında yapılan yorumlarda da, eylemin PKK içinden bir grup tarafından yapılsa dahi, planlamanın profesyonel istihbarat örgütlerince yapılmış olması ihtimalinin yüksek olduğu belirtilmektedir ve Suriye ve İran işaret edilmektedir. İran rejimi içinden yapılan ve sıranın Türkiye ye geleceğine ilişkin açıklamalar da bu tür şüpheleri güçlendirmektedir. 7

8 ULUSLARARASI HUKUK AÇISINDAN TÜRK YE N N SUR YE SORUNU Doç. Dr. Cenap ÇAKMAK SDE Uzmanı DIŞ POLiTiKA

9 Esed sonrası demokrasiye geçiş mümkün olabilecek mi? Mümkün olsa bile siyasi gruplaşmalar hangi eksende meydana gelecek? Ülkedeki dini ve etnik grupların kaygıları nasıl giderilecek? Bunlar basit, ama cevaplaması bir o kadar da zor sorular. Bugün muhalif denilen ve kendi içinde birlik arz eden bir grubun olup olmadığı bile tartışmalı iken Esed sonrası dönemde bu grubun birlikte hareket edebileceğini dahi öngörmek son derece güç. Artık bir iç savaş halini alan Suriye deki karmaşa birçok açıdan ciddi anlamda ders verici nitelikte. Her şeyden evvel Suriye de yaşananlar, bölgedeki diğer gelişmeler ile birlikte değerlendirildiğinde, Arap baharı denilen sürecin pek de belirli bir şablon üretemediğini gösteriyor. Bu baharın halk taleplerinin siyaset alanına taşınmasına yardımcı olduğu şeklindeki genel kanaatin Suriye örneğinde artık pek geçerliliği bulunmuyor. Siyasi ve askeri mevzilenmeler bu ülkede, kabul etsek de etmesek de, dini ve mezhepsel hatlar etrafında gerçekleşiyor. Aslında benzer sorun diğer Arap Baharı ülkeleri için de kısmen geçerli. Nispeten güçlü bir devlet geleneği olan Mısır dışında baharın gerçekten de umut taşıdığı yegâne ülke belki de Tunus. Bu ülkede sahici anlamda bir siyasal yarışın varlığından söz etmek mümkün. Ancak Libya da veya başka bir Ortadoğu ülkesinde hala siyasal davranışları mezhep, din, etnisite ve kabile ve aşiret aidiyeti belirliyor. Böylesi bir ortamda uzun vadeli ve etkin siyasal sonuçlar ummak fazlaca iyimserlik olur. Bu nokta aslında büyük bir önem arz ediyor çünkü gerek Türkiye ve gerekse de uluslararası toplumun diğer ilgili aktörleri açısından Suriye nin geleceği konusunda politikalar üretmenin zorluğuna işaret ediyor. Ne kadar direnirse dirensin artık Esed için Suriye de bir gelecek olmadığı ortada. Elbette iktidarına bir ömür biçmek mümkün değil. Hele ki Rusya ve Çin gibi iki önemli gücün desteği sürdük- çe Esed rejiminin bugünden yarına sona ereceğine dair bir tahmin yapmak gerçekçi görünmüyor. Ancak bu noktadan itibaren Esed in yeniden iktidarını tesis etmesi ve sağlamlaştırması da çok uzak bir ihtimal. Burada problem Esed rejiminin sona erip ermeyeceği değil. Asıl problem, Esed sonrası Suriye de ve bölgede ne olacağının belirsiz olması. Suriye yi ve bölgeyi nasıl bir gelecek bekliyor? Bu soruya kabaca bir cevap bile vermek son derece güç. 9

10 Esed sonrası demokrasiye geçiş mümkün olabilecek mi? Mümkün olsa bile siyasi gruplaşmalar hangi eksende meydana gelecek? Ülkedeki dini ve etnik grupların kaygıları nasıl giderilecek? Bunlar basit, ama cevaplaması bir o kadar da zor sorular. Bugün muhalif denilen ve kendi içinde birlik arz eden bir grubun olup olmadığı bile tartışmalı iken Esed sonrası dönemde bu grubun birlikte hareket edebileceğini dahi öngörmek son derece güç. Bütün bunlar gerek Türkiye ve gerekse de diğer ilgili aktörler açısından etkili ve sonuç getirici bir politika üretmenin zorluğunu hatırlatıyor. Türkiye açısından değerlendirildiğinde Suriye deki durum artık geçen yıla göre çok daha zor yönetilebilir bir sürece işaret ediyor. İlk direniş örneklerinin görüldüğü 2011 yılının başlarında ahlaki açıdan daha net bir tutum ortaya koymak mümkün iken bugün böylesi bir seçimi ve tercihi en azından zora sokan bir takım gelişmeler yaşanıyor. Türkiye açısından 2011 yılında ülkedeki direnişi değerler ve ahlakilik bağlamında desteklemek mümkün iken bugün artık daha nötr bir tavır alınmasını gerektiren yeni bir durumdan söz etmek mümkün. Geçen süre zarfında Suriye deki muhalefet durumunu ve siyasi pozisyonunu netleştiremediği gibi normatif anlamda tartışmasız bir çizgi de benimseyemedi. Bu durum hem kendi meşruiyetinin sorgulanmasına yol açıyor hem de uluslararası toplumun doğrudan ve tartışmasız bir biçimde muhaliflerin yanında yer almasına önemli bir engel teşkil ediyor. Bu noktada Türkiye açısından durumu zorlaştıran iki önemli gerekçeden söz etmek mümkün. Birincisi, muhalif grupların şiddete artan bir biçimde ve terör nitelemesini haklı kılacak düzeyde başvurmaları. Esed rejiminin sert uygulamalarına başlangıçta masumane bir karşılık olarak gösterilen bu tepkiler bugün artık ahlaki bir perspektiften çok da normal karşılanmayabiliyor. Muhalifler tarafından infaz edilen hükümet yanlısı milislerin görüntüleri, yine muhalif grupların yargısız infazları, mezhep kaygılarının ve önceliklerinin şu veya bu şekilde devreye girmesi normatif bir desteğin altını oyan ve bunu artık sürdürülemez hale getiren etkenlerin başında geliyor. Böylesi bir ortamda Türkiye gerek iç politikada gerekse de uluslararası arenada muhaliflerden yana net bir tutum benimsemek konusunda giderek daha fazla zorluk yaşıyor. Muhalif grupların işlediği suçların görüntülerinin servis edilmesi ve giderek şiddete daha fazla eğilmesi bu açıdan Türkiye nin pozisyonunu zora sokuyor. Hele de süregiden çatışmanın mezhepsel ve etnik bir boyutunun da olduğunun giderek daha fazla kabul görmesi, meseleye bu açıdan yaklaşmamaya büyük özen gösteren Türkiye için bir başka önemli handikap. Savaş Hukuku Açısından Taraflar İkinci önemli bir problem de artık Suriye deki durumun tam bir iç savaş halini almış olması. Elbette süregiden bir çatışmayı iç savaş olarak isimlendirmek bir siyasi tercih gibi görünebilir. Örneğin bu çerçevede Türkiye de PKK terörüne yönelik mücadele de bu şekilde tanımlanabiliyor. Ancak asıl önemli olan hukuki anlamda bir çatışmanın bu tanıma uygun olup olmadığının tespit edilebilmesidir. Elbette bu tespiti yapacak merkezi bir kurum veya merci bulunmuyor. Ancak artık gerek BM ve gerekse de Uluslararası Kızılhaç Komitesi Suriye deki çatışmanın iç savaş tanımına uyduğunu kabul ediyor. Bu da artık ülkede uluslararası nitelikte olmayan silahlı bir çatışma nın devam ettiğini ve bu çatışmaya silahlı çatışmalar hukuku kurallarının tatbik edilebileceği anlamına geliyor. Diğer bir ifadeyle artık uluslararası silahlı çatışmalar hukukunun söz konusu çatışmada tanıdığı iki muharip tarafın olduğunu söyleyebiliyoruz. Ve bu taraflar, savaş hukuku kurallarına uymakla yükümlüler. İşin bireysel sorumluluk gerektiren savaş hukuku kurallarına uyma yükümlülüğü bir tarafa, Türkiye yi ve diğer ilgili aktörleri ilgilendiren kısmı hangi noktaya kadar bu 10 STRATEJİK DÜŞÜNCE EYLÜL 2012

11 aktörlerin devam eden çatışmaya müdahil olmalarının meşru görülebileceği ile ilgili. Uluslararası hukuk ve daha genel anlamda uluslararası etik açısından bakıldığında 2011 yılında muhaliflere ve sivil halka yönelik Esed rejimi zulmüne karşı sesini çıkarmak ve alternatif çıkış yolları aramak son derece meşru iken bugün neredeyse aynı statüde değerlendirilebilecek iki savaşan taraftan birini çok net bir biçimde tercih etmek ve ona destek sağlamak o kadar kolay görünmüyor. Diğer bir deyişle, mesela Türkiye ve uluslararası toplumdan bu noktada normalde beklenen, çatışan tarafların savaş hukukuna riayet etmesini temin etmek, bir an önce şiddetin sona erdirilmesi çabalarına destek vermek ve sivil halkın korunmasını sağlamaktır. Mesela bu yapılırken, Esed rejimi ile savaş hukuku yükümlülüğü bağlamında aynı statüde bulunan muhalifleri açık bir şekilde desteklemek gerek Türkiye ve gerekse de uluslararası toplum açısından son derece çetrefil bir duruma işaret ediyor olabilir. Hatırlamak gerekir ki iç işlerine müdahalenin bir istisnası olan koruma sorumluluğunun yerine getirilmemesi bugün için rahatlıkla ileri sürülebilecek bir gerekçe değil. Aynı nedenden ötürü mesela uluslararası müdahaleyi talep etmek eskisine göre daha güç. Ve tabi ki böylesi bir ortamda neredeyse koşulsuz bir biçimde muhalifleri desteklemek bir noktadan itibaren Suriye nin iç işlerine müdahale anlamı da taşıyabilir. Hele de Türkiye dışında hemen hemen hiçbir önemli aktörün bu denli angaje olmaması Türkiye nin yalnızlaşmasını ve etkisizleşmesini de beraberinde getirebilir. Ancak tabi ki bu Türkiye nin bugünden yarına mutlaka Suriye politikasını değiştirmesi gerektiği anlamına gelmiyor. Bugün için artık Türkiye nin, kendisini önemli ölçüde bağlayan deklare edilmiş aslında doğru bir Suriye politikası bulunuyor. Bu politika çerçevesinde uzunca bir süredir Türkiye Esed in artık gitmesi gerektiğini ifade ediyor ve Esed rejimini muhatap görmemekte ısrar ediyor. Ancak bu çizgi ve tutumunda önemli değişikliklere gitmeden yukarıda bahsi geçen kaygıları Türkiye dikkate almak ve söylem ve eylemlerini buna göre yeniden biçimlendirmek durumunda. Aksi takdirde önemli sayılabilecek bir meşruiyet ve etik kriz ile karşı karşıya kalması ihtimal dahilinde. 11

12 GÜVENLİK KONSEYİ NDE DANIŞIKLI İHTİLAF Alper TAN SDE Yüksek İstişare Kurulu Üyesi DIŞ POLiTiKA

13 BM Güvenlik Konseyi nin veto yetkisi olan devletleri çok gizli bir ittifak ve rol paylaşımı ile hareket ediyorlar. Güvenlik Konseyi üyelerinden ABD, İngiltere ve Fransa iyi adam Rusya ve Çin ise kötü adam rolündeler. Suriye konusunda tam bir senaryo ve rol paylaşımı yapılıyor. Yani Suriye de katliamların devam etmesini Baas diktatörlüğünün sürmesini sadece Rusya ve Çin değil ABD, İngiltere ve Fransa da istiyor. 20. yüzyılın başında Osmanlı dan koparılan Müslüman coğrafya çok parçalı hale getirilmiş, sonra da her parça birbirine hasım ettirilerek güdümlü ve suni devletler ve devletçikler oluşturulmuştu. Oluşturulan gerilimler üzerinden de bu yönetimlerin dışarıdan yönetilmeleri daha kolay hale getirilmişti. Bu düzen yaklaşık bir asır devam etti. Mesela 1979 Humeyni devriminden sonra sudan sebeplerle 1980 li yıllarda İran ve Irak uzun süren savaşlar yaptı. İki ülke de siyasi, ekonomik ve sosyal olarak çökertildi. Bu durum kimin işine yaradı diye bakıldığında, iki ülke halkının da hasmı olan İsrail ve işbirlikçilerinin işine yaradığı görülür. Irak birazcık kendini toparladıktan sonra da 1990 yılında bu defa Kuveyt le savaşa girişti. Anlamsız bir savaştı. Saddam Hüseyin bahane edilerek Irak halkı ABD ve diğer Batılı müttefikleri tarafından çökertildi. Ama Saddam Hüseyin devrilebilecekken devirmediler. Irak halkını şamar oğlanına çevirmek için Saddam ı sürekli kullanmak istediler yılında zavallı Irak halkı yeniden çökertildi. Bu olaylarla İslam dünyasına her seferinde gözdağı verildi. Bu ülkelerdeki kukla yönetimlerin Batıya olan bağlılıkları pekiştirildi. Ancak bu tür numaraları İslam toplulukları artık görüyor ve oyuna gelmiyor. Son seneden beri Ortadoğu da Müslüman topluluklar kukla yönetimlere, diktatörlere isyan etmeye ve bunları kısa zamanda devirmeye başladı. Haçlı zihniyetinden kurtulamamış Batı bunlara engel olmaya çalışsa da artık önleyemiyorlar. Batı şimdi yeni bir taktik belirledi. Geçerliliğini yitirmiş numaraların yerine yeni numaralar geliştirdiler. Bu numara Soğuk Savaş döneminin uluslararası çatı örgütü olan BM Güvenlik Konseyi üzerinden yapılıyor. Güvenlik konseyinin veto hakkı olan baronları kendi aralarında İslam dünyasına karşı, danışıklı bir ihtilaf oyunu oynuyorlar. Suriye de insani haklarını isteyen halka karşı, yüzde 15 lik azınlığa dayanan Baas yönetiminin katliamları bir buçuk seneden beri devam ediyor. Bu katliamın durdurulması ve halkın hâkimiyeti ele geçirmesi için en fazla çırpınan ülke Türkiye. Sözde demokrat ve sözde hümanist Batı ise sevinçten timsah gözyaşları döküyor. İsrail ve Hıristiyan ülkeler topyekûn Haçlı zihniyeti ile hareket ediyorlar. Zahiren gösterdikleri politik çıkışlarda kesinlikle samimi değiller. Haçlı dünyası, Suriye de yaşanan mukatele konusunda gizli bir mutluluk yaşıyor. Ülkede daha fazla kan dökülmesi, hatta ve hatta çatışmanın bir mezhep savaşına dönüşerek bölgeye ve diğer ülkelere de yayılması, ayaklanmaların demokratik halk hareketleri olmaktan çıkarak etnik ve mezhebi hüviyetli savaşlara dönüşmesi için çaba sarf ediyorlar. BM Güvenlik Konseyi nin veto yetkisi olan devletleri çok 13

14 gizli bir ittifak ve rol paylaşımı ile hareket ediyorlar. Güvenlik Konseyi üyelerinden ABD, İngiltere ve Fransa iyi adam Rusya ve Çin ise kötü adam rolündeler. Suriye konusunda tam bir senaryo ve rol paylaşımı yapılıyor. Yani Suriye de katliamların devam etmesini Baas diktatörlüğünün sürmesini sadece Rusya ve Çin değil ABD, İngiltere ve Fransa da istiyor. Çünkü 20. yüzyılın başında, şu anda BM Güvenlik Konseyi nin veto hakkı olan ülkeleri tarafından kurulmuş olan Ortadoğu düzeni, aradan geçen bir asrın sonunda arkası arkasına devriliyor. Ortadoğu halkları özüne dönüyor, yönetim hakkını eline alıyor. Şimdi bu, Suriye de yaşanıyor. Sizce bir asır önce ABD, İngiltere, Fransa ve Rusya eliyle oluşturulan Ortadoğu denkleminin kendi aleyhlerine değişmesini bu ülkeler isterler mi? Kesinlikle istemezler. Bosna da, Filistin de, Sudan da, Irak ta, Afganistan da ve şimdilerde Arakan da toplam sayıları milyonları bulan Müslümanlar ölürken, öldürülürken, milyonlarcası sakat ve yaralı kalırken kılını kıpırdatmayan hatta katillere destek veren, zalimlerle işbirliği yapan Haçlı zihniyetindeki Batı veya zalim Çin mi Suriye deki mazlumlara çare üretecek? Suriye için ortaya atılan Kofi Annan Planı tam bir oyalama ve Baas katliamına zaman kazandırma taktiği idi. Şimdi BM de yeni bir kukla bularak başka bir oyalama sürecine hazırlık çabası var. Batı bunu bilinçli olarak yapıyor. Tıpkı 1980 li yıllarda yapılan İran-Irak savaşında on binlerce Müslüman ın birbirini boğazladığı anlamsız savaş gibi yeni senaryo peşindeler. Israrla söylüyorum. Senaryonun başrol oyuncuları arasında İsrail de var. Suriye de olanlar karşısında, burnunun dibindeki gelişmelere karşı İsrail neden sessiz. İsrail, Suriye de yaşananlar karşısında tarafsız kalabilir 14 STRATEJİK DÜŞÜNCE EYLÜL 2012

15 mi. Tarafsız kalamazsa Baas ı mı tutar yoksa muhalifleri mi? Muhalifleri tutacağına ihtimal verebiliyor musunuz? Suriye de bütün bunlar yaşanırken şimdilerde Barzani yönetimi ile Türkiye yi ve İran ile Türkiye yi karşı karşıya getirme çabası harcanıyor. İsrail ve Batının bu çabaları devam ederken en acı gelişmelerden biri içerdeki muhafazakâr medyanın bir kısmının hükümet karşıtlığını İran ve Barzani düşmanlığına kadar götürerek cahilane bir yol izlemeye başlamaları. ABD elçisinin attığı taşa göre hareket etmeye başlamaları. Neredeyse her gün sistematik olarak ellerine geçirdikleri her olumsuzluğu İran ve Barzani ye bağlayarak Türkiye yi bunlara karşı kışkırtmaya çalışıyorlar. Türkiye nin İran ve Barzani ye karşı kışkırtılması sadece İsrail in, sömürgeci Batının ve diğer Türkiye düşmanlarının işine yarar. Böyle bir şey kesinlikle Türkiye nin ve Müslümanların işine yaramaz. Türkiye nin İran la, Irak la Arabistan la ilişkisini kestiğiniz zaman, bu ülkeyi vahşi Batı ya mahkûm hale getirirsiniz. Suriye için ortaya atılan Kofi Annan Planı tam bir oyalama ve Baas katliamına zaman kazandırma taktiği idi. Şimdi BM de yeni bir kukla bularak başka bir oyalama sürecine hazırlık çabası var. Türkiye halkının ve Müslümanların aklını başına devşirmesi, Haçlı senaryosunu ve bu senaryoya bilerek veya bilmeyerek alet olanların oyunlarını bozması gerekiyor. Artık şunu herkes görmeli. Bölgede yeni bir dünya kuruluyor. Türkiye bu yeni düzenin en önemli aktörü. Ülkemizdeki kompleksli kesimler, bunu bize yakıştıramasalar da gerçek böyle. İnansalar da böyle, inanmasalar da böyle. Kurulacak yeni dünyada aktör olmak varken çökmekte olan zalim düzene figüran olmayı tercih edenlere ise sadece acınabilir. Onlara bunu yakıştıramadığımız için de son derece üzülüyoruz. Umarız bunlar gerçeği görür ve kendilerine gelirler. Suriye ve İslam dünyasındaki krizler konusunda ise Türkiye nin ve diğer İslam ülkelerinin kendi çarelerini üretmeleri ve çözüm konusunda Batı nın ağzına bakmaktan vazgeçmeleri gerekiyor. Çok şükür ki Mekke de geçen ay (Ağustos 2012) yapılan İİT toplantısında bu konularda tarihi kararlar alındığı ve güçlü bir ittifak sağlandığı anlaşılıyor. Bunların neler olduğunu anlamak belki hemen mümkün olmayacak. Ancak ilerleyen süreç bölgede göz açıcı gelişmelere yol açabilir. Bu konuda çok umutluyuz. Suriye konusunda İran ın da daha makul bir noktaya gelebileceğini düşünüyorum. Bölgemiz ve dünyamız yeni bir çağa ve büyük ama sancılı bir dönüşüme hazırlanıyor. Önümüzdeki on yıl, İslam dünyasında bir asra yakın devam eden fetret döneminin sonu olacak. Yeni dönemin de başlangıcı. 15

16 VEKÂLETEN SAVAŞ TA SORUNLARI SIFIRLAMAK! Ahmet ÜNAL SD Yazı İşleri Müdürü iç POLiTiKA

17 Suriye sorununda büyük devletlerle aşık atmaya kalkışan Türkiye hem pazarlık masasındakileri hem de Ortadoğu nun bölgesel liderliğinde rakipleri İran ve İsrail i kaygılandırmaktadır. Bu kapsamda Türkiye süper devletler arasındaki Vekaleten Savaş ta ortak düşmana dönüşmektedir. Doğu ve Batı paktları Suriye nin paylaşımında bir şekilde anlaşabilir ancak güçlü bir Türkiye her iki tarafın da korkulu rüyasıdır. Ülkemizde 1980 öncesinde ve 1990 ların ortalarında alevlendirilen öfke ateşi yeniden tutuşturuluyor. Türkiye, 2023 e yani Cumhuriyetin yüzüncü yılına dünyanın en büyük 10 devleti arasına girmeyi hedeflerken yurtiçinden terör saldırısı ve komşularımızdan insanlık dramı haberlerinin ardı arkası kesilmiyor. Bir yandan devlet yönetimi arasına nifak sokmaya yönelik siyasi dezenformasyon kampanyaları ve halkın devlete güven duygusunu tahrip etmeyi hedefleyen terör saldırıları düzenleniyor. Teröristler Zafer bayramında dağ başlarına bayrak dikiyor, devletin okullarında Öcalan ın resimleri altında eğitim(!) sezonu açıyor, yollarda kimlik kontrolü yapıyor, sokaklarda bölücü sloganlar yankılanıyor, karakol baskınlarının ardı arkası kesilmiyor, şehit haberleri her gün bir yuvayı daha yakmaya devam ediyor. Diğer yandan ise G-20 üyesi Türkiye nin yükselen itibarını sıfırlamaya yönelik dolaylı ve dolaysız taktik hamleler gerçekleştiriliyor. Bölgemizde İran, Irak, Suriye ve özellikle İsrail ile ilişkilerimiz dostluk ve komşuluk çizgisinin çoktan dışına çıkmış durumda ve sorunlar giderek gerginleşiyor. Bağdat la arası bozulan Ankara, Kuzey Irak ta Erbil le görüşmelere hız vererek durumu dengelemeye çalışıyor. BM ambargosuna karşı cansiperane savunduğu İran dan darbe üstüne darbe yiyor. Ortak bakanlar kurulu toplantısı yaptığı Suriye deki hükümeti bugünlerde düşürmeye çalışırken bu arada Lübnan la ve Hizbullah la da arası kötüleşiyor. Proxy War Suriye İçin mi Yoksa Suriye krizi proxy war (vekâleten savaş) kavramını yeniden gündeme taşıdı. Bu teze göre birbirleriyle doğrudan çarpışmayan büyük dev- letler, vekil devletleraracılığıyla savaşmaktadır. Süper güçler Soğuk Savaş döneminde ileri sürdükleri müttefik ülkeleri (örneğin Küba Türkiye füze üsleri) sofistike silahlarla donatırken bugün de Füze Kalkanı projeleri üzerinden birbirlerine meydan okumaktadır. Batı ve Doğu bloklarının Kore ve Vietnam da yürüttüğü vekaleten savaş, Demir Perde nin yıkılmasından sonra sırasıyla Bosna da ve Kosova da, halen de Libya ve Suriye de, bu kez daha komplike yöntemlerle icra edilmektedir. Rusya ve Çin, Şam daki yönetimi değiştirmek isteyen ABD ve İngiltere ye karşı direnmekte, Esed kozunu elde tutarak Akdeniz deki limanlarını garantiye almaya çalışmaktadır. Türkiye ise sonuçları doğrudan kendisini etkileyecek bu paylaşım savaşında muhakkak pazarlık masasında olmak istemektedir. Büyük Güçlerle aşık atmaya kalkışan bir Türkiye 17

18 hem masadakileri hem de Ortadoğu nun bölgesel liderliğinde Türkiye ile rekabet eden İran kadar İsrail i de kaygılandırmaktadır. Bu kapsamda Türkiye proxy war ın ortak düşmanı haline dönüşmektedir. Nitekim Doğu ve Batı paktları Suriye de bir şekilde anlaşabilir ancak gerçekten güçlü bir Türkiye her ikisinin de korkulu rüyası olacaktır. Oysa ilk bakışta, Türkiye yi ABD, İngiltere, Almanya, Rusya ve Çin le doğrudan karşı karşıya getiren herhangi bir sorun görünmemektedir. Aksine sayılan ülkelerin her biriyle ilişkilerini ilerletmektedir. Bunun bir istisnası İsrail le yaşanan sorunlar nedeniyle Başkan Obama yönetimiyle olmasa da ABD deki en güçlü lobi ile ters düşmesidir. Türkiye devletler oyununu, süper güçlerin piyonu olarak oynadığı zaman kimsenin buna bir itirazı yoktu. Üstelik 1950 de Kore de, 1993 te Somali de batının zinde gücü olarak savaşırken alkışlanıyordu. Ancak oyun kurucularının oturduğu locada yer isteyince durum değişti. Özgür Suriye Ordusu na güney sınırlarında karargah kurduran, Şanlıurfa da müttefiklerinden bağımsız tek başına tatbikat yapan ve Beşşar Esed in yerine geçecek komutanı kendi iradesiyle seçmeye girişen Türkiye ye ABD den daha fazla ileri gitmeyin uyarısı geldi. 1 Açıkça, düşmanlarıma benden fazla düşmanlık yapma diyen Büyük Biraderin tepkisinin sadece uyarıyla sınırlı kalmayacağı varsayılabilir. Türkiye nin Doğu Akdeniz deki gücünü artırması öteden beri bölgede manevra alanını kaybetmeye başlayan İran ın yanısıra İsrail i de kaygılandırmaktadır. Suriye de Ankara nın istediği gibi iktidar değişikliği olursa Tel-aviv hükümeti Şam ve Kahire deki iki ayrı İhvan-ı Müslimin iktidarı arasında sıkışacaktır. Hatta Esed in Türkiye destekli halefinin Golan Tepelerini 18 STRATEJİK DÜŞÜNCE EYLÜL 2012

19 geri istemesi bile sözkonusu olabilecektir. Bu yüzden İsrail Türkiye nin eskiden olduğu gibi figüran olarak yahut en fazla yardımcı oyuncu olarak katılacağı bir değişime rıza göstermektedir. Suriye de Türkiye nin inisiyatifiyle bir değişim veya dönüşüm yaşanırsa bu Türkiye nin bölgesel güç ligini ardında bırakarak küresel güç ligine doğru ilerlediği anlamına gelecektir. Buna ne İsrail, ne İran ne de bunları destekleyen süper güçler sessiz kalabilecektir! PKK Taşeronluğunu Kabul Etti! Büyüyen Türkiye nin ayağına dolaştırılacak en kullanışlı alternatifin PKK terörü olduğu kuşkusuzdur. Uluslararası kurum ve kuruluşlar tarafından resmen terörist ve uyuşturucu kaçakçısı olarak ilan edilen PKK ise kendine hayat alanı açmak için bölge devletlerinin taşeronluğunu kabul etmektedir. Suriye deki iç çatışmanın alevlenmesine paralel olarak terör örgütü Türkiye topraklarını ateşe vermektedir. Küresel güç olmayı hedefleyen Türkiye yi bölünme korkusu yaşayan istikrarsız bir ülke pozisyonuna düşürmek İsrail kadar Suriye ye de cazip gelmektedir. Ayrıca Türkiye nin insani değerler ve BM adına değil de düşmanlık duygusu ve kendi çıkarları uğruna komşusuyla çatışması Güvenlik Konseyi nin değişmez üyelerinden Çin ve Rusya yı Suriye lehine tavır almaya zorlayacaktır. Bu ortamda, uluslararası güçlere ve onların bölgemizdeki uzantılarına gönüllü ve/ veya paralı tetikçilik yapan terör örgütü, Ramazan Bayramındaki Gaziantep saldırısını gerilla nın yaptığını itiraf etmiş fakat eylemi doğrudan üstlenmemiştir. 2 PKK tarafından yapılan açıklamada, saldırının sorumlusu Murat Filiz in HPG gerillası olduğu kaydedilmekte ancak KCK Yürütme Konseyi Başkanı Murat Karayılan ın koruması olduğu iddialarına sert tepki gösterilmektedir! Bunun terör 19

20 Bağdat la arası bozulan Ankara, Kuzey Irak ta Erbil le görüşmelere hız vererek durumu dengelemeye çalışıyor. BM ambargosuna karşı cansiperane savunduğu İran dan darbe üstüne darbe yiyor. dilindeki anlamı taşeronluk yapıyorum demektir. Belli ki, PKK için de çok şey değişti. Eskiden Öcalan ı İmralı dan kurtarmak için silahlarını toprağa gömen örgüt, Kürtler kültürel haklarını tek tek alırken ve liderlerinin ev hapsine çıkmasına en fazla yaklaştıkları bir dönemde acaba niçin pervasızca dağları bayırları tutuyor? Yoksa önderlerinin bir önemi mi kalmadı! Lozan da Kaybedilen Hafıza Batı İttifakının cephe ülkesi olan Türkiye nin müttefikleri tarafından adeta sırtından vurulmasının arka planında tarihi nedenler vardır. Türkiye nin Lozan da kaybettiklerini düşünmemesi ve ayakları üzerinde durabilecek şekilde bir daha kendine gelmemesi için Cumhuriyet tarihi boyunca düzenlenen oyunlar sağduyusunu yitirmeyen herkes tarafından hissedilmektedir! Ancak insanımız bunu yine batının verdiği gözlüklerle değerlendirmekte ve senaryonun tamamını görememektedir. Denetim mekanizmalarını geliştirecek, dolayısıyla yanlışlara dur diyecek bir demokrasi Türkiye ye çok görülmekte ve on yılda bir yinelenen darbeler ve iç karışıklıklarla yolu kesilmektedir öncesindeki 12 Eylül anarşizmine ve sağsol çatışması bitince bunun yerine 1984 ikame edilen PKK terörüne de bu çerçeveden bakılabilir li yıllarda tek parti iktidarlarının sisteme verdiği zarar ancak bir darbeyle önlenebilirdi! Böylece Türkiye 1960 dan 2000 li yıllara kadar zayıf veya koalisyon iktidarlarıyla zorlukla yönetilebildi. Darbeler, kardeş kavgaları, terör, yoksulluk, yolsuzluk ve yüksek enflasyon, belimizi büktü. AK Parti nin 10 yıllık iktidarında ise partinin lider kadrosunu birbirine düşürmeye yönelik derin kulisler neredeyse hiç kesilmedi ve halen de devam etmektedir. Lider sacayağı (Tayyip Erdoğan, Abdullah Gül, Bülent Arınç) haricinde yakın çevreden Abdüllatif Şener dışında fire veren çıkmayınca, bu kez eşleri hakkında birbirlerine düştükleri şeklinde söylentiler çıkarıldı. Hayrunnisa Gül ve Emine Erdoğan ın biraraya gelerek tokalaşmaları bu dedikodulara şimdilik ara verdi. Klasik Bizans oyunlarıyla parti yönetimini birbirine düşüremeyen kesimler son olarak AK Parti ile destekçisi kitlelerin arasını açmaya yönelik provokasyonlarını sürdürmektedir. Bir anket sonucundan yola çıkarak oylardaki küçük bir erime emaresi dahi Cumhurbaşkanlığı seçimi sonrası yeni parti kurulacağı söylentilerine dayanak yapılmaktadır. Yeri gelmişken Numan Kurtuluş un HAS Parti sinin kapatılması AK Parti yönetimi açısından bu doğrultuda atılmış ciddi bir stratejik adım olduğunu kaydetmek gerekir. Aksi takdirde, hükümetin icraatlarına kızmakla birlikte CHP ve MHP ye de oy vermeyecek kesimler açısından iktidara uyarıda bulunmak amacıyla oylarını kaydıracağı ilk mecra HAS parti olabilirdi! Elde Var Sıfır mı? Küresel ekonomik krizin dünyayı sarstığı, Arap Baharının yazı görmeden sonbahara dönme eğilimi gösterdiği ve dünyanın en büyük petrol rezervine sahip Ortadoğu yeniden paylaşılmanın eşiğinde bulunduğu bir dönemde Türkiye nin huzur ve ekonomik istikrar adacığı gibi kalması pek düşünülemezdi. Yukarda sayılan gelişmelerin ardından Komşularla sıfır sorun stratejisinin bir ütopyaya dönüşmesi şaşırtıcı bulunmamalıdır. Fakat Cumhuriyet tarihinin stratejik bir programla koltuğa oturan ilk 20 STRATEJİK DÜŞÜNCE EYLÜL 2012