Transkript

1

2

3

4

5

6 T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI TEMEL SAĞLIK HİZMETLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Değerli Eğitimciler; Okul çağı, büyüme ve gelişmenin en hızlı lduğu ve yaşam byu sürebilecek davranışların büyük ölçüde luştuğu çk önemli bir dönemdir. Bu dönemde çcuklar yetersiz ve dengesiz beslenirse, hastalıklara karşı dirençsiz lur; sık hastalanır, hastalığı ağır seyreder ve devamsızlık nedeni ile kul başarısı düşer. Okul başarısını artırmak, eğitim ve öğretimin kalitesini yükseltmek ve gelecek nesillerin daha güçlü ve sağlıklı lmalarına temel hazırlamak için çcuklarımızın sağlıklı beslenmelerine önem verilmelidir. Ancak ülkemizde kul çağı çcuklarımız, yetersiz ve dengesiz beslenmeye bağlı bazı sağlık prblemleri ile karşı karşıya kalabilmektedir. Bu eknmik güçsüzlükten daha çk bilgi eksikliğinden kaynaklanmaktadır. Bu nedenle ailenin, kul yönetiminin ve özellikle öğretmenlerin beslenme knusundaki tutumu çk önem kazanmaktadır. Bu srunlardan bazıları lan anemi, iyt yetersizliği hastalıkları, şişmanlık, zayıflık, raşitizm, diş çürükleri ve beslenmeye bağlı vitamin ve mineral yetersizlikleri, öğrencilerin öğrenme kapasitesini ve algılama perfrmansını, ileriki yaş dönemlerinde de yaşam kalitesini ve üretkenliğini lumsuz yönde etkilemektedir. Yavrularımızın ileriki yaşlarda sağlıklı beslenme alışkanlıkları kazanmalarına destek lmak, bedensel ve zihinsel gelişimlerini en iyi şekilde tamamlamalarını sağlamaya yardımcı lmak gerekir. Bildiğiniz üzere eğitim süreklilik gerektirir ve öğrencilerinizin bugün öğrendiklerinin lumlu davranışlara dönüşmesi için verilen mesajların sık aralıklarla tekrarlanması gerekmektedir. Beslenme uzmanlarının her zaman kulunuzu ziyaret etmesi mümkün lamayabilir. Bu nedenle öğrencilerimizin daha sağlıklı, daha zeki ve daha üretken bireyler lması için sizden aşağıdaki aktivitelere zaman ayırmanızı rica ediyruz. Yetiştirdiğiniz öğrenciler için teşekkür eder; çalışmalarınızda başarılar dileriz.

7 Öğrencilerimiz için hazırlanan ve internet adresinde bulunan İlköğretim Çcukları İçin Sağlıklı Beslenme kitabında yer alan mesajları zaman zaman tekrarlayınız, öğrencilerinizle tartışınız, bunları davranışa dönüştürüp dönüştürmediklerini izleyiniz. Öğrencilerinizle birlikte sınıfınızda yeterli ve dengeli beslenme knularının yer aldığı bir köşe hazırlayınız ve bunu zaman zaman güncelleyiniz. Beslenme knulu şiir, kmpzisyn ve bilgi yarışması vb. etkinlikler düzenleyiniz. Akran eğitiminden yararlanarak öğrencilerin birbirlerini eğitmelerine ve beslenme knularını birlikte tartışmalarına zemin hazırlayınız. Okullardaki Sağlık, Temizlik, Beslenme ve Yeşilay Kulübü ile beslenme knularının gündemde kalmasını sağlayınız, bununla ilgili çeşitli etkinlikler düzenleyiniz. Sık aralıklarla öğrencilerinizin kahvaltı yapıp yapmadıklarını srgulayınız. Yapılan araştırmalar öğrenilen bilgilerin unutulmamasında kahvaltı yapmanın çk önemli lduğunu rtaya kymuştur. Öğrencileri açıkta satılan yiyecekleri tüketmemeleri knusunda uyarınız. Beslenme saatlerinde bazı öğrencilerin patates kızartması, şeker, çiklata vb. yerine 4 besin grubunda yer alan besinlerden uygun lanlarını seçmelerini isteyiniz. Beslenme çantasında sulu yemekleri taşımak zrdur. Dengeli bir şekilde hazırlanmış ekmek arası yiyeceklerle de sağlıklı öğünler luşturulabilir. Öğrencilerden aşağıdaki tablnun 1 nci grubunda bulunan besinlerden seçerek ekmek arasına kymaları istenilebilir. Bunun yanında 2 nci gruptaki iyi yıkanmış sebze veya meyveler öğrencilerin vitamin ihtiyacını karşılayacaktır. İçecek larak ayran, süt veya meyve suyu iyi bir seçimdir. 1.Grup Haşlanmış yumurta, peynir, ızgara köfte, haşlanmış tavuk, haşlanmış et 2.Grup Mevsimine uygun, iyi yıkanmış, taze sebze ve meyvelerden biri (dmates, salatalık, havuç, mandalina, elma, üzüm, kiraz gibi) Bunların yanına imkânlar çerçevesinde fındık, ceviz gibi kuruyemişlerin eklenmesi enerji, prtein ve mineral alımınıza destek lur. Beslenme çantalarının temiz lmasına özen gösteriniz ve sık sık kntrl ediniz. Yeterli ve dengeli beslenme knusunda örnek davranış gösteren çcukları ödüllendiriniz. Veli tplantısında anne ve babalardan çcukların sağlıklı beslenmeleri ve özellikle kahvaltı yapma alışkanlığı kazanmaları knusunda hassasiyet göstermelerini isteyiniz. Bölgenize yakın bir sağlık kuruluşunda görevli sağlık persnellerini sınıfınıza davet ediniz ve öğrencilerin beslenme ve sağlık knularını tartışmalarına ve kendilerini ifade etmelerine fırsat tanıyınız. Öğrencilerinizin by ve kil artışlarını takip edin ve değerlendiriniz. Uzun süreli duraksamalarda bir sağlık kuruluşuna yönlendiriniz. Çabuk yrulan, sluk, knsantrasynu zayıf, düşük ağırlıklı ya da aşırı killu öğrencilerinizi de sağlık kuruluşuna yönlendiriniz. Bölgenize bağlı sağlık persnelinin her türlü sağlık ve beslenme prbleminde size destek lacağını unutmayınız. Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü - Beslenme ve Fiziksel Aktiviteler Daire Başkanlığı E-psta : beslenme@saglik.gv.tr

8 Okul Çağı Çcuklarında Beslenme Önerileri Ana öğünlerinizde 4 besin grubunun her birinden bir besin bulunabilirse, besin ög vücutdaki görevlerini daha iyi yerine getirebilirler. Besin gruplarında hangi yiyecek yer aldığına tekrar bakabilirseniz, öğünleriniz için dğru besin seçimlerinizi yapab Menüler ANA ÖĞÜNLER İÇİN DENGELİ MENÜ ÖRNEKLERİ Peynir Haşlanmış yumurta Taze meyve Suyu Ekmek Süt Pğaça Mandalina veya prtakal Süt Haşlanmış yumurta Dmates-salatalık Ekmek Peynirli mlet Dmates-salatalık Ekmek Ihlamur Kaşarlı tst Taze meyve suyu Süt Tahin-pekmez-ekmek Prtakal Vücut ağırlığın fazla değilse kahvaltılıklara pekmez, bal, reçel, marmelat ekleyebilirsiniz Örneklerde yer alan sebze ve meyveleri mevsime uygun şekilde seçebilirsiniz

9 ÖĞLE veya AKŞAM YEMEKLERİ Kuru fasulye yemeği Bulgur pilavı Karışık salata Ayran Kıymalı kabak yemeği Makarna Yğurt Kıymalı tepsi böreği Dmates salatası Ayran Mercimek çrba Etli yaprak sarma (yğurtlu) Meyve Fırında tavuk Pirinç pilavı Havuç-marul salatası Püreli köfte Zeytinyağlı taze fasulye Sütlaç Okulda öğlen yemeği verilemiyrsa.. Okula götüreceğiniz beslenme çantasını da aynı şekilde 4 besin grubunda bulunan besinlerden seçerek hazırlayabilirsiniz. Bu çantada sulu yemekleri taşımak zrdur. Dengeli bir şekilde hazırlanmış ekmek arası yiyeceklerle de sağlıklı beslenebilirsiniz. Aşağıdaki 1. grupta bulunan besinlerden seçerek ekmek arasına kyabilirsiniz. Bunun yanına alacağınız, 2. gruptaki iyi yıkanmış sebze veya meyveler vitamin ihtiyacınızı karşılayacaktır. İçecek larak kul kantininden alacağınız ayran veya süt iyi bir seçim lacaktır.

10 Bazen kuldan alacağınız bir tst veya yine evden getireceğiniz 1-2 dilim börek yanına içecek larak seçtiğiniz ayran veya süt de öğle yemeğiniz labilir. Ama bunun üzerine çantanızda bulunduracağınız bir sebze veya meyveyi de yemelisiniz. Ara öğünlerde hangi besinlerden seçebilirsiniz? Okulda veya özellikle kuldan eve geldiğinizde, dinlenirken ve ders çalışırken açlık hissettiğinizde ara öğünlerde seçeceğiniz besinler, aldığınız enerji miktarını etkiler. Şeker ve yağ içeriği fazla lan yiyeceklerle gereksiz yere fazla enerji almış lursunuz. Ara öğünlerde meyve, ayran, süt, taze meyve suları, peynir-ekmek, küçük kek veya pğaça gibi yiyecek ve içeceklerle daha sağlıklı beslenmiş lursunuz. Tatlı yemek istediğiniz zamanlarda en iyi seçim, sütlaç veya muhallebi gibi sütlü tatlılardır.

11 T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI TEMEL SAĞLIK HİZMETLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Sevgili Anne ve Baba, Çcuğunuz çk hızlı bir büyüme ve gelişme dönemi içinde bulunmaktadır. Eskisinden daha fazla ev dışında beslenmektedir. Acaba çcuğunuzun büyümesi ve gelişmesi için gerekli lan besinleri ve bunlardan ne miktarda yemesi gerektiğini biliyr musunuz? Yksa amacınız sadece çcuğunuzun karnını dyurmak mı? Sizce, çcuğunuzun her sevdiği besin nun için yararlı mı? Çcuğunuzun beslenme alışkanlıkları, sağlığı, başarısı çcuğunuzun güçlü ve mutlu lmasını etkiler mi? Bu sruların cevaplarını merak ediyr ve çcuğunuzun sağlıklı büyümesini, gelişmesini ve kul başarısının artmasını istiyrsanız aşağıdaki önerileri lütfen dikkatle kuyunuz ve uygulayınız. Kemikleri, dişleri ve kaslarının gelişimi, yaşına ve ağırlığına göre ideal by uzunluğuna sahip labilmesi için; HER GÜN 2-3 su bardağı süt veya yğurt, 1 kibrit kutusu kadar peynir Beyin gelişimi, hastalıklara karşı dirençli lması ve kansızlıktan krunması için; HER GÜN 2-3 köfte büyüklüğünde et, tavuk, balık, hindi veya 1 tabak kurubaklagil yemeği (kuru fasulye, nhut, mercimek vb) buna ilave haftada 3-4 kez 1 adet yumurta Hastalıklardan krunabilmek, gözlerinin, dişlerinin, cildinin sağlığı ve sindirim sisteminin düzenli çalışması için; HER GÜN 5 prsiyn taze sebze veya meyve Enerji sağlaması, sinir sisteminin güçlenmesi için; HER GÜN 4-6 rta dilim ekmek, 1 tabak pilav veya makarna, 1 kase çrba veya 1 rta dilim börek Sağlıklı beslenme, sağlıklı çcukluk; sağlıklı çcukluk ise sağlıklı yetişkinlik demektir.

12 Sağlıklı beslenme, sağlıklı çcukluk; sağlıklı çcukluk ise sağlıklı yetişkinlik demektir. Ö N E R İ L E R Çcuğunuzun günde 3 ana, 2 ara öğün larak beslenmesine dikkat ediniz, öğün atlatmayınız. Sabah kahvaltısı çcuğunuzun kul başarısı için önemlidir. Çcuğunuzu kahvaltı yaparak güne başlatınız. Ara öğünlerde çcuğunuzun sağlıklı beslenmesi için meyve, ayran, süt, taze sıkılmış meyve suları, peynirli sandviç, kek veya pğaça gibi besinleri tercih ediniz. Yemeklerinizde iytlu tuz kullanınız, iytlu tuzu kyu renkli cam kavanzda ağzı kapalı larak saklayınız. Tuzu yemeğe caktan indirmeye yakın katınız ve yemeği pişirdiğiniz kabın ağzını kapalı tutunuz. Aşırı tuz tüketiminden kaçınınız. Çcuğunuzun vücudunun düzenli çalışması için günde 1-1,5 litre su/sıvı tüketmesini sağlayınız. Çcuğunuzun vücut ağırlığındaki değişikliklere (şişmanlık, zayıflık) dikkat ediniz, gerektiğinde bir sağlık kuruluşuna başvurunuz. Beslenme çantasında; süt, ayran, meyve suyu, peynir, meyve, ekmek, taze sebze, meyve, haşlanmış yumurta, et (köfte, balık, tavuk eti), kek, kurabiye veya pğaça gibi yiyeceklerin bulunmasını tercih ediniz. Beslenme çantasının temizliğine çk dikkat ediniz. Çcuğunuzu, açıkta satılan besinleri almaması knusunda uyarınız. Çcuğunuza yeterli ve dengeli beslenme alışkanlığı kazandırmak için örnek lunuz. Çcuğunuzun şeker ve yağ içeriği yüksek besinler (cips, kızartmalar, şekerlemeler, klalı ve gazlı içecekler v.b.) yerine besleyici değeri yüksek besinleri tercih etmesini sağlayınız. Çcuğunuza el yıkama ve diş fırçalama alışkanlığını kazandırınız. Çcuğunuzun televizyn ve bilgisayar karşısında daha az zaman harcamasını sağlayınız ve hareketli bir yaşam sürmesine dikkat ediniz. Çcuğunuzu herhangi bir spr dalı ile ilgilenmesi knusunda destekleyiniz. Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü - Beslenme ve Fiziksel Aktiviteler Daire Başkanlığı E-psta : beslenme@saglik.gv.tr