olursa olsun cari açıktaki bu gidiş hayra alamet değil.

Transkript

1 Alaattin AKTAŞ l ala.aktas@gmail.com PROJEKSİYON CARİ AÇIK Uzun süre adeta unutmuştuk. Bir dönem çok canımızı sıkan, Dövizsiz mi kalıyoruz diye uykularımızın kaçmasına yol açan önemli bir dertti. Cari açığımız çok büyüktü ve bunun gün gelip büyük sorunlar yaratacağından endişe ediyorduk. Yıl 2011; cari açık yıllık bazda 70 milyar doların üstünde seyrediyordu. O yılın ekim ayında 76 milyar dolarla rekor kırılmıştı. Cari açığın GSYH ye oranı yüzde 10 a doğru gidiyordu. Daha sonraki dönemde cari açık yavaş yavaş azalmaya başladı. Türk parası değer kaybediyor, bu durum ithalatı frenliyor, ihracat canlanıyor, buna bağlı olarak daralan ticaret açığının etkisiyle cari açık da küçülüyordu in ekim ayında 76 milyar dolar olan yıllıklandırılmış cari açık, iki buçuk yıl sonra 2014 ün nisanında 55 milyar dolar düzeyine gerilemişti. Sonrasında bu gerileme iyice belirginleşti ve 2016 nın mayısında yaklaşık 28 milyar dolar düzeyine inildi. Ama oralarda kalabilmek mümkün olmadı. Merkez Bankası tarafından açıklanan bu yılın ocak ayına ait veriler, yıllık cari açığın dört yıl önceki düzeye yaklaşarak 52 milyar dolar olduğunu gösteriyor. Yani yaklaşık olarak son dört yılın rekorunu kırmış durumdayız. Beş ayda yüzde 41 artış Yıllıklandırılmış cari açıkta son aylarda çok hızlı bir artış yaşanıyor. Yıllık açıkta geçen yılın ağustos ayından sonraki beş ayda soluksuz bir tırmanış gözlendi. Ağustosta yıllık açık 36.6 milyar dolar düzeyindeydi. Aradan beş ay geçti ocak ayına geldik, yıllık açık 51.6 milyar dolara fırladı. Yani yıllık açık beş ayda tam yüzde 41 oranında artış gösterdi. Dış ticaret açığının büyümesinde de, buna bağlı olarak cari açığın hızlı artış göstermesinde de altın ithalatının rekorlar kırması önemli bir etken. Ama nedeni ne olursa olsun sonuçta biz bu ithalatı yapıyor ve dövizi ödüyoruz. Dolayısıyla hangi etkenlerle büyüyor olursa olsun cari açıktaki bu gidiş hayra alamet değil. GSYH ye oran yüzde 6 ya doğru... Türkiye geçen yılı 47 milyar dolar cari açıkla kapatmıştı dönemine ait orta programda 2017 nin GSYH büyüklüğü 847 milyar dolar olarak tahmin ediliyor. GSYH ye ilişkin gerçekleşme mart (*) Döviz girişi yükümlülük artışı anlamına geldiği için negatif, çıkış ise yükümlülük azalışını gösterdiği için pozitif işaret alıyor. (**) Eksi, rezervden kullanımı, artı rezerve ekleme yapıldığını gösteriyor. ayı sonunda açıklanacak. Geçen yılki 47 milyar dolarlık cari açığı 847 milyar dolarlık GSYH tahminiyle kıyaslarsak yüzde 5.5 lik bir cari açık/gsyh oranı buluyoruz yi geride bıraktık ve artık bu yıla kafa yormak, odaklanmak gerek. Orta programa göre bu yılın cari açığı 40 milyar dolar olarak öngörülüyor. Gerçekçi olmak Ödemeler dengesi özeti (Milyon dolar) Ocak Yıllıklandırılmış A- Cari işlemler hesabı B- Sermaye hesabı C- Finans hesabı (net) (a+b) a- Finans hesabı (brüt)(*) Doğrudan yatırımlar Portföy yatırımları Diğer yatırımlar b- Rezerv varlıklar(**) D- Net hata ve noksan

2 gerek, bu yıl için 40 milyar açıkta kalmak neredeyse olanaksız. Ocak sonunda 52 milyara yaklaşılması elbette bundan sonra hep artış olacağı ya da 52 milyarın altına inilemeyeceği anlamı taşımıyor ama yine de keskin bir geri dönüş olabileceğine dönük bir işaret yok ortada. Tam tersine çok hızlı olmasa da bir artış eğilimi yaşanması olasılığı daha ağır basıyor. Bu yılın GSYH büyüklüğü 923 milyar dolar olarak öngörülüyor. Bu büyüklük de gerçekçi görünmüyor. Bir kere bu tahmin, yıllık ortalama dolar kurunun 3.73 olacağı varsayımına dayanıyor. Oysa dolar kuru ortalaması ilk üç ayda 3.80 i buldu. Bu yüzden GSYH nın 923 milyar dolara çıkması da pek kolay değil. Yıllık cari açık aydan aya hiç artmasa ve 52 milyar dolarda kalsa, GSYH de 900 milyar dolar olsa, açığın GSYH ye oranı yüzde 5.8 e ulaşacak demektir. Bu oran yüksektir ve risktir. Herhalde yüzde 6 ya dayanmış bir cari açık/gsyh oranının önemsiz olduğu söylenemez. ENFLASYON 2018 e tahmin edildiği gibi bir başlangıç yapıldı. Baz etkisi sayesinde özellikle ocak ayında yıllık oranda keskin bir düşüş oldu. Şubat için de beklentilerin çok dışında bir gerçekleşme olmadığı söylenebilir. Her ne kadar şubat oranı biraz tahminlerin üstünde gelmişse de, yıllık oranda çok şaşırtıcı bir durum yoktu. Yıllık TÜFE tek haneye biraz daha yaklaştı. Bu eğilimin şubattan sonraki dönemde çok önemli dalgalanmalar göstermeden devam edeceği bekleniyor. Ya da artık bekleniyordu demek gerekiyor. Çünkü mart ayının ilk haftasından sonra rüzgar sert esmeye başladı. Türk parasındaki değer kaybı birden hızlanıverdi. Bunun enflasyon olarak bize döneceğinden kimsenin kuşkusu yok. Yok da, bu dönüşün, bu yansımanın boyutu, oranı ne olacak, onu şimdiden kestirmek pek kolay değil işte. Çünkü TL deki bu değer kaybı ne kadar sürecek, arada geri çekilmeler yaşanacak mı, dolar ve eurodaki bu düzeyler kalıcı hale mi gelecek, bunları bilme şansına sahip değiliz. Ama pek hoşa gitmeyen bir gerçek karşımızda duruyor. Merkez Bankası nın da Para Politikası Kurulu toplantısı sonrası yaptığı açıklamada dikkat çektiği gibi çekirdek enflasyonda öyle kayda değer bir gerileme sağlanamıyor. Manşet enflasyon da zaten çift hanede kemikleşme belirtisi gösteriyor. Her ne kadar teknik analizler baz etkisi dolayısıyla yıl içinde tek haneye inilebileceğine işaret ediyorsa da şunu biliyoruz ki, gelecek yıl da bu yılın baz etkisi olumsuz sonuç doğuracak ve yeniden artış yaşanacak. Yani enflasyonda kalıcı bir düşüş yönünde mesafe alınabilmiş değil. Belki bundan daha kötüsü artık kimse enflasyonu tek haneli düşünmüyor bile. Bırakın temel hedef olan yüzde 5 i, tek hanenin telaffuz edildiğine, beklendiğine bile pek tanık olamıyoruz. Gerçekleşen enflasyondan daha kötüsü de bu belki. Oran olarak kafamıza çift hane kazınmışsa, fiyatlama davranışları da, ücret zammı istekleri de hep bu düzeye göre yapılıyor. Sonuçta birbirini besleyen kısır bir döngüye giriliyor. Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haz. Tem. Ağus. Eylül Ekim Kas. Ara ,46 0,81 1,02 1,31 0,45-0,27 0,15 0,52 0,65 2,08 1,49 0, ,02 0,73 Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haz. Tem. Ağus. Eylül Ekim Kas. Ara ,22 10,13 11,29 11,87 11,72 10,90 9,79 10,68 11,20 11,90 12,98 11, ,35 10,26 124

3 Bir bakışta üç yılın ekonomik göstergeleri TÜFE (Aylık) (% değ.) Yİ-ÜFE (Aylık) (% değ.) İhracat (Aylık) İthalat (Aylık) Cari denge İç borç stoku (milyar ) Sabit faizli iç borçlanmanın ortalama maliyeti (%) Bütçe geliri (Aylık) (milyon ) Bütçe gideri (Aylık) (milyon ) Reel kur end. (TÜFE ye göre) (2003=100) Aylık Ort. $ ( ) Aylık Ort.Euro ( ) Mevduat DTH (Milyar $) Kredi Tük.kredileri Kredi kartları San.ür.ende.değ. (%) (Arındırılmamış endekse göre) San.ür.ende.değ. (%) (Arındırılmış endekse göre) Protestolu senet (Milyon ) Dış borç öde. (Milyon $) Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Tem. Ağus. Eylül Ekim Kasım Aralık ,82-0,02-0,04 0,78 0,58 0,47 1,16-0,29 0,18 1,44 0,52 1, ,46 0,81 1,02 1,31 0,45-0,27 0,15 0,52 0,65 2,08 1,49 0, ,02 0, ,55-0,20 0,40 0,52 1,48 0,41 0,21 0,08 0,29 0,84 2,00 2, ,98 1,26 1,04 0,76 0,52 0,07 0,72 0,85 0,24 1,71 2,02 1, ,99 2, ,1 444,1 448,2 449,4 452,3 453,3 455,3 458,4 463,1 465,0 468,2 468, ,5 478,6 483,3 486,9 490,2 495,3 504,6 513,3 523,5 530,5 534,5 535, , ,14 10,95 10,13 9,56 9,63 9,32 9,11 9,73 9,25 9,66 10,66 11, ,33 11,10 11,42 10,92 11,23 10,79 11,00 11,03 11,10 11,96 13,22 13, ,83 12, ,76 100,08 101,16 102,07 99,39 100,50 101,16 99,83 99,99 98,53 95,22 92, ,58 88,93 89,58 90,51 91,75 91,66 89,49 89,61 90,32 87,99 84,24 85, ,53 84, ,0070 2,9407 2,8917 2,8347 2,9266 2,9170 2,9576 2,9629 2,9601 3,0679 3,2675 3, ,7349 3,6724 3,6659 3,6538 3,5639 3,5190 3,5599 3,5125 3,4680 3,6623 3,8791 3, ,7723 3, ,2669 3,2628 3,2063 3,2134 3,3147 3,2774 3,2710 3,3207 3,3165 3,3866 3,5344 3, ,9655 3,9110 3,9158 3,9101 3,9324 3,9487 4,0914 4,1436 4,1377 4,3083 4,5496 4, ,5880 4, ,3 681,1 678,2 679,3 710,9 715,3 733,3 744,7 759,1 773,5 779,2 786, ,5 766,3 783,1 787,3 816,6 819,2 836,3 834,8 852,7 892,2 879,7 886, ,5 886, ,1 144,8 151,4 154,0 146,8 149,5 138,6 142,4 137,9 135,8 135,9 137, ,9 140,7 144,3 151,2 152,6 153,9 151,3 155,6 154,6 149,7 150,5 154, ,7 158, , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,4 291,5 293,1 295,6 297,6 300,1 300,7 302,3 306,2 310,9 315,9 322, ,9 328,8 336,1 341,4 345,7 351,1 356,7 362,7 368,2 371,4 376,3 380, ,9 384, ,4 91,4 91,2 93,5 94,0 95,1 95,5 97,0 99,2 98,3 98,4 100, ,7 100,3 101,6 100,6 101,8 103,7 105,1 110,0 109,5 108,9 112,1 112, ,3 114, ,3 13,8 6,8 3,5 8,4 2,7-8,6 3,9-3,7 4,0 5,8 0, ,0 0,3 6,5 7,1 6,0-2,3 29,3 7,8 18,0 11,3 9,7 10, , ,3 9,9 3,8 3,7 5,5 2,8-1,9 2,3-1,6 6,4 2,9 1, ,3 3,8 6,5 8,8 5,1 6,7 14,7 9,6 14,4 8,7 9,7 13, , ,0 739,9 815,5 881,7 883,5 916, ,6 995, , , , , ,8 906,9 892, ,9 926,2 929, , , , , , , ,

4 GSYH (% değişim) (2009 bazlı yeni seriye göre) Birinci çeyrek 5,3 4,8 3,6 8,7 İkinci çeyrek 5,4 4,9 7,2 2,9 Üçüncü çeyrek 11,1-0,8 5,8 3,7 Dördüncü çeyrek 4,2 7,5 5,9 Yıllık 3,2 6,1 5,2 Fiyatlar (% değişim) TÜFE Yİ-ÜFE Şubat 0,73 0,81.Şubat 2,68 1,26.Ocak - Şubat 1,76 3,29.Ocak - Şubat 3,69 5,29.Yıllık 10,26 10,13.Yıllık 13,71 15,36.Yıllık ortalama 11,23 7,88.Yıllık ortalama 15,50 5,87 Dış Ticaret (Milyon $) Ocak. İhracat ,75. İthalat ,05. Açık ,72.İhracat/ithalat (%) 57,9 72,1 Yıllık (Ocak itibariyle). İhracat ,70. İthalat ,41. Açık ,18.İhracat/ithalat (%) 66,0 71,8 Cari İşlemler Dengesi (Milyon $) (Ocak) Cari işlemler dengesi ,4 Döviz geliri ,6. İhracat ,5. Seyahat ,9. Faiz ,7. Diğer ,5 Döviz gideri ,0. İthalat ,6. Seyahat ,9. Faiz ,2. Diğer ,4 Cari işlemler dengesi (Milyon $ ocak itibarıyla yıllık) ,6 Merkez Bankası Döviz Rezervi (Milyon $) 09/03/18 10/03/17 Değişim (%) TOPLAM ,61.Döviz rezervi ,33.Altın ,27 Reel Kur Endeksi (2003=100) (TÜFE ye göre) Şubat ,51 Şubat ,18 Şubat ,51 Şubat ,08 Şubat ,68 Şubat 17 88,93 Şubat 14 96,64 Şubat 18 84,73 Merkezi Yönetim Bütçesi (Milyon ) (Ocak-Şubat)). Gelir ,82. Harcama ,14. Denge Faiz dışı denge ,21 İç Borç Stoku.Ocak 539,8 473,5 14,00 Yurtiçindekilerin Toplam Mevduatı (Bin ) Toplam ,87. Vadesiz ,89. Vadeli ,59 Yurtiçi Yerleşiklere Ait DTH (Milyon $). Toplam ,05. ABD Doları ,80. Euro (Dolar karşılığı) ,09. Diğer dövizler (dolar karşılığı) ,70. Kıymetli madenler depo hesapları (dolar karşılığı) ,80 Mevduatın Vade Dağılımı (Bin ) 02/03/18 03/03/17 Değ. (%) a- mevduat ,28. Vadesiz ve yedi gün ihbarlı ,90. Bir ay ,53. Üç ay ,60. Altı ay ,26 ve daha uzun ,64 b-yabancı para mevduat ,03. Vadesiz ve yedi gün ihbarlı ,00. Bir ay ,95. Üç ay ,15. Altı ay ,53 ve daha uzun ,18 Mevduat Bankaları Kredileri (Bin ) Toplam ,68 Yurtiçi krediler ,54. krediler ,73.Yabancı para krediler ,63 Yurtdışı krediler ,96 Tüketici Kredileri ve Kredi Kartları (Bin ) 09/03/18 10/03/17 Değ.(%) Tüketici Kredileri ve Kredi Kartları ,07. Tüketici kredileri ,62 Konut ,81 Taşıt ,29 Diğer ,65.Kredi kartları ,25 Tasfiye olunacak. Tüketici kredileri ,65. Kredi kartları ,98 Repo Hacmi (Bin ) 02/03/18 02/03/17 Değ. (%). Müşterilerle yapılan ,24. Mali kuruluşlar arasında yapılan ,25 Ağırlıklı Ortalama Mevduat Faiz Oranları (Stok) (Ocak 2018) TL mevduata 11,38 13,71 13,58 13,62 ABD Doları mevduata 2,22 3,44 3,12 3,14 Euro mevduata 1,01 1,50 1,43 1,60 126

5 Para Arzı (Bin ) M ,33 DOLAŞIMDAKİ PARA ,88 Dolaşıma Çıkan Banknot + Madeni Para ,77 Banka Kasaları (-) ,64 VADESİZ MEVDUAT (TL) ,00 Mevduat Bankaları ,10 Katılım Bankaları ,83 TCMB ,20 VADESİZ MEVDUAT (YP) ,83 Mevduat Bankaları ,23 Katılım Bankaları ,26 TCMB ,85 M ,71 VADELİ MEVDUAT (TL) ,63 Mevduat Bankaları ,67 Katılım Bankaları ,91 TCMB - - VADELİ MEVDUAT (YP) ,60 Mevduat Bankaları ,26 Katılım Bankaları ,56 TCMB - - M ,13 REPO ,50 PARA PİYASASI FONLARI (B TİPİ LİKİT FONLAR) ,32 İHRAÇ EDİLEN MENKUL DEĞERLER ,21 İşsizlik Verileri (Aralık 2017 itibarıyla) Toplam Erkek Kadın. 15 ve daha yukarı yaşta nüfus (Bin kişi) İşgücü (Bin kişi) İstihdam (Bin kişi) İşsiz (Bin kişi) İşsizlik oranı (%) 10,4 9,1 13,1. Tarım dışı işsizlik oranı (%) 12,3 10,4 16,8. Genç nüfusta (15-24 yaş) işsizlik oranı (%) 19,2 16,5 24,1 Tüketici Güven Endeksi* Şubat 18 Ocak 18 Değ.(%) Tüketici Güven Endeksi 72,3 72,3 0,0.Hanenin maddi durum beklentisi 91,3 91,1 0,2.Genel ekonomik durum beklentisi 96,8 96,1 0,7.İşsiz sayısı beklentisi (**) 75,3 76,0-0,9.Tasarruf etme ihtimali 25,7 26,2-1,9 (*)Beklentiler gelecek 12 aylık dönem için sorgulanıyor. (**)Söz konusu endeksin artması, işsiz sayısı beklentisinde azalışı, azalması ise işsiz sayısı beklentisinde artışı gösteriyor. İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranı (%) Şubat 77,8 76,8 Sanayi Üretimi Değişimi (%) Ocak 2018 Ocak 2017.Arındırılmamış endekse göre (yıllık) 12,9 6,0.Takvim etkisinden arındırılmış endekse göre (yıllık) 12,0 3,3.Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış endekse göre (bir önceki aya göre) -0,8 1,4 Yatırım Teşvikleri Belgeleri (Milyon ) (Ocak-Şubat).Enerji ,5.Hizmetler ,4.İmalat ,0.Madencilik ,5 Toplam ,0 Şirket Kuruluşları (Ocak-Şubat) Değ. (%). Kurulan ,39. Kapanan ,24 İnşaat Ruhsatı ve Yapı Kullanma İzin Belgesi Daire sayısı (Yıllık) Değ.(%). Ruhsat ,26. Yapı kullanma izin belgesi ,91 Protestolu Senetler (Ocak). Adet ,66. Tutar (Bin TL) ,59 Turist Sayısı Ocak ,48 Dış Borç Anapara ve Faiz Ödemesi (Milyon $) (Ocak-Şubat) Toplam ,19. Kamu ,65. Merkez Bankası ,43 DIŞ BORÇ STOKU (Milyon $) Ç. 2.Ç. 1.Ç Kısa Uzun Kamu sektörü Kısa Uzun TCMB Kısa Uzun Özel sektör Kısa Uzun ÖNCEKİ DÖNEME GÖRE FARK (Milyon Dolar) Kısa Uzun Kamu sektörü Kısa Uzun TCMB Kısa Uzun Özel sektör Kısa Uzun ÖNCEKİ DÖNEME GÖRE DEĞİŞİM (Yüzde) 1,13 4,95 1,87 2,20-1,38 Kısa 1,39 6,51 4,32-3,76-22,57 Uzun 1,04 4,43 1,08 4,26 8,93 Kamu sektörü 0,03 5,13 2,70 5,92-3,86 Kısa -0,66 4,70 1,45 11,88-18,56 Uzun 0,14 5,19 2,90 5,04-1,23 TCMB -12,65-0,35-1,45-38,14-46,56 Kısa -11,01 0,93-1,82-37,50-48,54 Uzun -12,91-0,54-1,39-38,24-46,24 Özel sektör 1,63 4,88 1,53 0,90 0,06 Kısa 1,79 6,87 4,91-6,30-23,12 Uzun 1,56 4,04 0,17 4,12 15,66 127