Anadolu Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Endüstri Mühendisliği Bölümü. Hazırlayan: Doç. Dr. Nil ARAS, 2018

Transkript

1 Anadolu Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Endüstri Mühendisliği Bölümü Hazırlayan: Doç. Dr. Nil ARAS, 2018

2 2 Bu bölümün sonunda, Tedarik zincirinin hedefini tartışabilecek ve bir firmanın başarısında tedarik zinciri kararlarının etkisini açıklayabilecek, Tedarik zincirinde üç önemli karar aşamasını tanımlayabilecek ve her birinin önemini anlatabilecek, Tedarik zincirlerinde çevrim ve açılarını izah edebilecek, itme/çekme bakış Bir firmadaki tedarik zinciri makro süreçlerini sınıflandırabileceksiniz.

3 3 Tedarik Araştırıp bulma, sağlama, elde etme 1 Gerekli olan makina, alet, aygıt, hammadde, malzeme, parça, yarı-ürün, ürün ve hizmetlerin uygun tedarikçilerden sağlanması amacıyla gerekli olan araştırma, seçme, planlama, stok kontrol, satın alma, nakliye, teslim alma, değerlendirme vb. faaliyetlerin tümü 2 1. Türk Dil Kurumu Güncel Sözlük, Lojistik Derneği (LODER) Lojistik Terimler Sözlüğü,

4 4 Tedarik zinciri Hammaddeler ile başlayan, ürünü kullanan müşteriler ile sona eren, bu çerçevede birçok şirketi birbirine bağlayan zincir. 1 Bir tedarik zinciri, ürünlerin, tedarikçiler, üreticiler, toptancılar, dağıtımcılar, perakendeciler ve nihai olarak da tüketiciler arasındaki hareketini sağlayan ilişkiler ve bağlantılar bütünüdür. Mal ve hizmetlerin tedarik aşamasından, üretimine ve nihai tüketiciye ulaşmasına kadar birbirini izleyen tüm halkaları kapsar. 1. Lojistik Derneği (LODER) Lojistik Terimler Sözlüğü,

5 5 Tedarik zinciri Bir müşteri ihtiyacını karşılamak için, doğrudan ya da dolaylı, gereken tüm aşamalar İmalatçıları, tedarikçileri, taşıyıcıları, depoları, perakendecileri ve müşterileri içerir. Her şirket içerisinde, tedarik zinciri bir müşteri gereksiniminin karşılanmasında sağlanan tüm fonksiyonları kapsar (ürün geliştirme, pazarlama, süreçler, dağıtım, finans, servis)

6 6 Kereste şirketi Kağıt imalatçısı Karton kutu imalatçısı Kimyasal madde imalatçısı Deterjan imalatçısı Mağaza ana depo Mağaza Müşteri Plastik hammadde imalatçısı

7 7 Tedarik zinciri Müşteri, tedarik zincirinin ayrılmaz (bütünleyici) bir parçasıdır. Ürünlerin tedarikçilerden imalatçılara, imalatçılardan dağıtıcılara (distribütör) ve bilgi, para ve ürünlerin her iki yönde hareketini içerir. «tedarik ağı» ya da «tedarik şebekesi» terimini kullanmak daha doğru olabilir. Tipik tedarik zinciri aşamaları : müşteriler, perakendeciler, toptancılar / dağıtımcılar, imalatçılar ve parça/ ham madde tedarikçiler. Tüm aşamalar tüm tedarik zincirlerinde olmayabilir.

8 Tedarik ağı 8 Tedarikçinin tedarikçisi Tedarikçinin tedarikçisi Tedarikçinin tedarikçisi Tedarikçinin tedarikçisi Müşterinin müşterisi Tedarikçinin tedarikçisi Tedarikçi Tedarikçi Müşteri Müşterinin müşterisi Tedarikçinin tedarikçisi Tedarikçi Üretici firma Müşteri Müşterinin müşterisi Müşterinin müşterisi Tedarikçinin tedarikçisi Tedarikçi Müşteri Müşterinin müşterisi Müşteri Tedarikçinin tedarikçisi Müşterinin müşterisi Müşterinin müşterisi Müşterinin müşterisi

9 9 Tedarik zinciri yönetimi 1. Tedarik zincirinin ve bu zincir içinde yer alan tüm şirketlerin uzun dönem performanslarını arttırmak amacıyla, söz konusu şirketlere ilişkin işletme fonksiyonları ve planlarının, zincirdeki tüm şirketleri içerecek şekilde, sistematik ve stratejik eşgüdümü Hedeflenen müşteri hizmet düzeyini en düşük maliyetle karşılamak, doğru zamanda doğru miktarda ve doğru yerde mal üretimi ve dağıtımını sağlamak üzere tedarikçiler, üreticiler, distribütörler ve perakendecileri en etkin ve verimli şekilde eşgüdümünü sağlayan yönetim yaklaşımı Lojistik Derneği (LODER) Lojistik Terimler Sözlüğü,

10 10 Tedarik zincirinde akışlar Tedarikçi İmalatçı Dağıtıcı Perakendeci Müşteri Tedarikçi İmalatçı Dağıtıcı Perakendeci Müşteri Tedarikçi İmalatçı Dağıtıcı Perakendeci Müşteri

11 11 Tedarik zincirinde akışlar Bilgi Ürün Para

12 12 Tedarik Zincirinin Amacı Oluşturulan(ortaya çıkan) toplam değerin (faydanın) enbüyüklenmesi Tedarik zinciri faydası = Müşteri değeri Tedarik zinciri maliyeti Ürünün müşteriye en son değeri ile müşterinin ihtiyacını karşılamak için gerekli olan çabanın maliyeti arasındaki fark Tedarik zinciri faydası, müşteriden elde edilen gelir ile toplam tedarik zinciri maliyeti arasındaki farktır. Fayda, tedarik zincirinin karlılığı ile direkt ilişkilidir.

13 13 Tedarik zincirinin amacı Örneğin, bir müşterinin bir mağazadan 200 TL ye kablosuz modem aldığını düşünün. (gelir) Tedarik zinciri maliyetleri : bilgi, depolama, taşıma, parça imalatı, montaj vs.) 200 TL ve tüm bu maliyetlerin arasındaki fark tedarik zinciri karıdır. Tedarik zinciri karlılığı, tedarik zincirinin tüm aşamaları boyunca paylaşılacak toplam kardır. Başarı, toplam tedarik zinciri karlılığı ile ölçülmelidir, tek bir kademenin karı olarak değil!

14 14 Tedarik Zincirinin Amacı Müşteri tek gelir kaynağıdır. Maliyet kaynakları, tedarik zincirinin aşamaları arasındaki bilgi, ürünler ve para akışlarını içerir. Etkili tedarik zinciri, toplam tedarik zinciri kazancını büyütmek için tedarik zinciri varlıklarının ve ürün, bilgi, ve para akışlarının yönetimidir. Tedarik zinciri tasarım, planlama ve işlem kararları bir firmanın başarı ya da başarısızlığında önemli bir rol oynar. Rekabetçi kalabilmek için, tedarik zincirleri değişen teknoloji ve müşteri beklentilerine uyum sağlamak zorundadır.

15 15 Tedarik Zincirinde Karar Aşamaları 1. Tedarik zinciri stratejisi ya da tasarımı İzleyen yıllar boyunca tedarik zinciri nasıl yapılandırmalı? 2. Tedarik zincirinin planlanması İzleyen çeyrek dönem ya da yıl boyunca kararlar 3. Tedarik zincirinin uygulanması Günlük ya da haftalık işlemsel kararlar

16 16 Tedarik Zinciri Strateji ya da Tasarım Tedarik zincirinin konfigürasyonu, kaynakların tahsisi ve her aşamada (kademede) hangi süreçlerin yerine getirileceği hakkındaki kararlar Tedarik zinciri tasarımı stratejik amaçları desteklemelidir. Tedarik zinciri tasarım kararları uzun-dönem ve geriye dönüşleri pahalı kararlardır. Bu yüzden, pazar belirsizliği hesaba alınmalıdır.

17 17 Stratejik tedarik zinciri kararları Dış kaynaklardan temin edilecek tedarik zinciri fonksiyonları Tesislerin yerleri Tesis kapasiteleri Farklı yerlerde üretilecek ve depolanacak ürünler Taşıma türleri (biçimleri) Bilgi sistemleri

18 18 Tedarik zinciri planlama Kısa dönem işlemleri yöneten politikalar kümesinin tanımlanması Stratejik aşamada tasarlanan tedarik yapısı ile tespit edilir. Hedef, verilen tesis edilmiş kısıtlar altında tedarik zinciri kazancını enbüyüklemektir. Gelen yıldaki talebin tahmini ile başlar.

19 19 Planlama kararları Hangi pazarlar hangi yerlerden tedarik edilecek Planlanan stok miktarları Taşerona verme Stok politikaları Pazar promosyonlarının büyüklük ve zamanlarının belirlenmesi Talep belirsizliği, döviz kurları, planlanan kararlardaki zaman ufku boyunca rekabet (gelecek rekabet) gözönüne alınmalıdır.

20 20 Tedarik Zinciri Operasyonları Zaman ufku haftalık ya da günlük Bireysel müşteri siparişleri ile ilgili kararlar Tedarik zinciri konfigürasyonu sabit ve planlama politikaları tanımlı Hedef, gelen müşteri siparişlerini mümkün olduğunca etkili olarak sağlamak Siparişlerin stok ya da üretime atanması (stok ya da üretim arasında bölüştürmek), teslimat sürelerinin belirlenmesi, bir depoda toplama listelerinin hazırlanması, teslim çizelgelerinin hazırlanması, özel bir sevkiyata sipariş tahsisi, atanması, ikmal siparişlerinin (ikmal emirlerinin) verilmesi. Belirsizlik çok daha az (kısa dönem ufku)

21 21 Anahtar nokta Tedarik zinciri karar aşamaları, kararların uygulandığı zaman çerçevesine bağlı olarak, tasarım, planlama ya da operasyonel olarak sınıflandırılabilir. Tasarım kararları, iyi planlamayı kısıtlar ya da kolaylaştırır. Benzer şekilde, planlama da etkili operasyonu engeller (kısıtlar) ya da imkan sağlar.

22 22 Tedarik zincirinde çevrim bakış açısı Tedarik zincirindeki süreçler, her birinin tedarik zincirinin iki ardışık aşaması arasındaki arayüzde yerine getirildiği, bir dizi çevrime bölünür. Tedarik zincirinin çevrim bakışı, açıkça her sürecin sahiplerini ve ilgili süreçleri tanımlar. Bu bakış, tedarik zincirindeki her üyenin sorumluluklarını ve rolleri ile her sürecin istenen çıktısını belirlediği için, operasyonel kararlar gözönüne alındığında faydalıdır.

23 23 Tedarik zinciri süreçlerinin çevrim bakış açısı Müşteri sipariş çevrimi Stok yenileme çevrimi İmalat çevrimi Tedarik / Satın alma çevrimi Müşteri Perakendeci Dağıtıcı İmalatçı Tedarikçi

24 24 Tedarik zincirinde itme/çekme bakış açısı Süreçler, müşteri siparişine cevap olarak mı yoksa müşteri siparişleri gelmeden tahmine dayalı olarak mı başlatıldığına bağlı olarak iki sınıfa ayrılır. Çekme süreçleri, müşteri siparişinin alınması ile başlatılırken, itme süreçleri müşteri siparişlerinin beklentisi ile sağlanır.

25 25 Tedarik zincirlerinin itme/çekme bakış açısı İtme/çekme sınırı İtme süreçleri Çekme süreçleri Süreç 1 Süreç 2... Süreç k Süreç k+1... Süreç n-1 Süreç n Müşteri siparişinin alındığı nokta

26 26 Tedarik zincirlerinin itme/çekme bakış açısı Tedarik zinciri süreçleri, müşteri talebi ile ilişkili yürütme zamanlarına bağlı olarak iki sınıfa ayrılır. Çekme : Yürütme işlemi, bir müşteri siparişine cevap olarak başlatılır. (reaktif) İtme: Yürütme işlemi, müşteri siparişlerinin beklentisine göre başlatılır (kurgusal/ tahmini) İtme / çekme sınırı, itme süreçleri ile çekme süreçlerini birbirinden ayırır. Bu bakış, tedarik zinciri tasarımı ile ilişkili stratejik kararlar gözönüne alındığında yararlıdır.

27 27 Tedarik Zinciri Makro Süreçleri Müşteri ilişkileri yönetimi - CRM (Customer Relationship Management) Firma ve müşterileri arasındaki arayüzdeki tüm süreçler İçsel tedarik zinciri yönetimi - ISCM (Internal Supply Chain Management) Tedarikçi ilişkileri yönetimi - SRM (Supplier Relationship Management)

28 28 Tedarik zinciri makro süreçleri Tedarikçi Firma Müşteri SRM ISCM CRM Kaynak Pazarlık Satın alma Tasarım işbirliği Tedarik işbirliği Stratejik planlama Talep tahmini Tedarik planlama İkmal Yedek parça Pazar Fiyat Satış Çağrı merkezi Sipariş yönetimi

29 29 Bir firma içerisinde, tüm tedarik zinciri aktiviteleri 3 makro süreçten birisine dahildir : CRM, ISCM ve SRM. Başarılı tedarik zinciri yönetimi için, bu üç makro sürecin integrasyonu çok önemlidir.

30 30 Başarılı Tedarik Zinciri Örnekleri Apple Zara Toyota Amazon Dell Türkiye den örnekler