EVDE SAĞLIK HİZMETLERİ VE PALYATİF BAKIM MERKEZLERİNE ÜNİVERSİTE BAKIŞI YRD. DOÇ. DR. ALİ RAMAZAN BENLİ KAYSERİ SAĞLIK MÜDÜRÜ

Transkript

1 EVDE SAĞLIK HİZMETLERİ VE PALYATİF BAKIM MERKEZLERİNE ÜNİVERSİTE BAKIŞI YRD. DOÇ. DR. ALİ RAMAZAN BENLİ KAYSERİ SAĞLIK MÜDÜRÜ

2 PALYATİF BAKIM Palyatif bakım, hayatı tehdit eden hastalıklarla ilişkili sorunlarla karşı karşıya olan hastaların (yetişkinler ve çocuklar) ve ailelerinin yaşam kalitesini geliştiren bir yaklaşımdır. Acıyı, fiziksel, psikososyal ya da manevi olarak erken tanımlama, doğru değerlendirme ve tedaviyle acıyı ve diğer sorunları önler ve hafifletir.

3 DÜNYADA YAŞ GRUPLARINA GÖRE PALYATİF BAKIMA İHTİYAÇ DURUMU Bunların %48 i kadın, %52 si erkektir. Palyatif bakıma muhtaç yetişkinlerin büyük çoğunluğu; Kardiyovasküler Hastalıklar (% 38.5) Kanser (% 34) KOAH (% 10.3) HIV / AIDS (% 5.7) Diyabet (% 4.5) izlemektedir.

4 D.S.Ö PALYATİF BAKIMI ÖNERMEKTEDİR Palyatif bakım, fiziksel, psikososyal ya da manevi yaşamı tehdit eden hastalıklarla ilişkili sorunlarla karşılaşan hastaların ve ailelerinin yaşam kalitesini artırmaktadır. Her yıl tahminen 40 milyon insan palyatif bakıma muhtaçtır, % 78'i düşük gelirli ve orta gelirli ülkelerde yaşamaktadır. Dünya genelinde, palyatif bakıma ihtiyaç duyan insanların yalnızca% 14'ü şu anda bu hizmeti almaktadır. Sağlık uzmanları arasında eğitim ve palyatif bakım farkındalığı eksikliği erişimi iyileştirmek için büyük bir engel oluşturmaktadır. Erken palyatif bakım, gereksiz hastane başvurularını ve sağlık hizmetlerinin kullanımını azaltır.

5 DÜNYADA PALYATİF BAKIMIN ÖNÜNDEKİ ENGELLER Ulusal sağlık politikaları ve sistemleri genelde palyatif bakım içermemektedir. Sağlık profesyonellerine yönelik palyatif bakım eğitimi genellikle sınırlıdır. Politika yapıcılar, sağlık uzmanları ve halk arasında palyatif bakımın ne olduğu, hastalar ve sağlık sistemleri için sağladığı faydalar hakkında bilinç eksikliği vardır. Ölüm ve ölümle ilgili inançlar gibi kültürel ve sosyal engeller bulunmaktadır. Palyatif bakımın sadece kanser tedavisi gören hastalara yönelik destekleyici bir tedavi olduğu yanılgısı bulunmaktadır. Opioid analjezisine erişimi geliştirmenin, maddeyi kötüye kullanımının artmasına yol açacağı yanılgıları vardır.

6 Dünyada Fransa, USA, Büyük Britanya, İsveç ve Almanya palyatif bakım uygulamasının başında yer alan ülkeler durumundadır. Dünya da aşağıda yer alan ülkelerin genelinde yaygın palyatif bakım hizmetleri olup kapsamlı hizmet verilmektedir. Etkin ve sürekli palyatif bakım politikaları vardır. Üniversitelerle akademik işbirliği içinde olan gelişmiş palyatif bakım eğitim sistemleri ve ulusal palyatif bakım dernekleri vardır. Bu grupta 20 ülke (%8.6) yer alır. Romanya,Singapur, İsveç, İsviçre, Uganda, İngiltere, ABD, Avustralya, Avusturya, Belçika, Kanada, Fransa, Almanya, Hong Kong, İzlanda, İrlanda, İtalya, Japonya, Norveç, Polonya.

7 ÜLKEMİZDE PALYATİF BAKIM SİSTEMİ DAYANAK 7/5/1987 tarihli ve 3359 sayılı Sağlık Hizmetleri Temel Kanununun 3. maddesine ve 11/10/2011 tarihli ve 663 sayılı Sağlık Bakanlığı ve Bağlı Kuruluşlarının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin 8. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi ile 40. maddesi. AMAÇ: Yaşamı tehdit eden hastalıklara bağlı olarak ortaya çıkan sorunlarla karşılaşan hastalarda ağrı ve diğer semptomları erken tanımlamak ve değerlendirmek, bu kişilere ve aile bireylerine tıbbi, psikolojik, sosyal ve manevi destek vererek acılarını hafifletmek veya önlemek, yaşam kalitesini geliştirmek için faaliyet göstermektir.

8 YASAL DAYANAĞI Ülkemizde 2010 yılında palyatif bakım organizasyon modeli geliştirmek için Sağlık Bakanlığı çalışmalar yapmıştır yılı başı itibari ile büyük bir bölümü üniversite hastaneleri içinde yer alan 10 adet palyatif merkezi mevcuttur yılında Yeni Palyatif Bakım Hizmetlerinin Uygulama Usul ve Esasları Hakkında Yönerge yürürlüğe girmiştir. Yönerge; palyatif bakım merkezlerin tanımı, merkezlerin kurulması, fiziki şartları, personelin görev, yetki ve sorumlulukları, hizmetin kapsamı, eğitim ve denetimi, diğer kurum ve kuruluşlarla işbirliğini kapsamaktadır.

9 TÜRKİYE SON DURUM Pallia-Türk projesi yılları arasında Sağlık Bakanlığı Kanserle Savaş Dairesi Başkanlığı tarafından yayımlanmış, Ulusal Kanser Kontrol Programı nda palyatif bakım programı da tanımlanmış, merkezlerin kurulması yılları arasında hızla artmıştır. 76 ilde toplam 2442 yataklı 237 adet tescilli palyatif bakım ünitesi bulunmaktadır. (Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü) ( )

10 ÇALIŞMA ESASLARI VE HİZMETİN KAPSAMI Çalışma esasları: Merkezler; hasta ve aile bireylerine verilen palyatif bakım hizmetini bir bütün olarak değerlendirir ve gerekli önlemleri alır. Merkezlerde idame tedavisi sağlanan hastaların, farmakolojik ve diğer tedavilerine düzenli devam edip etmediği, opioidlerin doğru zamanda ve dozda kullanıp kullanmadığı, yan etkilerinin olup olmadığı gibi süreçlerin takip edilmesi esastır. Merkezler, il sağlık müdürlüğü koordinasyonunda, yerel yönetimler, bölgedeki diğer sağlık kuruluşları, üniversiteler ve ilgili diğer kuruluşlarla işbirliği yaparak, gerekirse yazılı ve görsel medya aracılığı ile palyatif bakım hakkında toplumu bilinçlendirme çalışmalarını yapar. Merkezler 24 saat esasına göre çalışır. Mesai saatleri haricinde hizmet, sorumlu tabibin planlamasına ve nöbet esasına göre yürütülür. Hizmetin kapsamı: Muayene, tetkik, tahlil, tedavi, tıbbi bakım ve rehabilitasyon hizmetleri verilir. Psikososyal destek, psikososyal değerlendirme (sıkıntı, ansiyete, depresyon, umut, kayıp, yas, keder ve kendine bakmak), ağrı yönetimi (opioid kullanımı), beslenme desteği gibi hizmetler sunulur. İlaç, tıbbi cihaz ve malzeme kullanımına ilişkin sağlık raporlarının çıkarılması sağlanır. Merkez, tedavisi düzenlenmiş hastanın tıbbi, psikolojik ve sosyal durumunun gerektirdiği seviyede hizmet almasını temin etmek amacıyla, aile hekimi ve evde sağlık hizmetleri birimleriyle gerekli koordinasyonu sağlar. Hizmetler klinik ortamda ve poliklinik şartlarında verilir.

11 ORGANİZASYON

12 ORGANİZASYON Palyatif bakım hizmetlerinin etkin bir şekilde sunulabilmesi için kurumlar arası işbirliğine ihtiyaç duyulmaktadır. -Milli Eğitim Bakanlığı, -Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, -Diyanet İşleri Başkanlığı, -Emniyet Müdürlükleri, -Türkiye İş Kurumu, -Belediyeler, -İlgili diğer kurum ve kuruluşlar, -Gönüllüler ve ilgili sivil toplum kuruluşları ile uygulama protokolleri düzenlemek suretiyle işbirliği yapabilir.

13 PALYATİF BAKIM DA ÜNİVERSİTELER İkinci Basamak Palyatif Bakım Hizmetleri kapsamında ikinci basamak hastane merkezleri olarak Onkoloji Tanı Tedavi Merkezleri nde kurulması planlanan Palyatif Bakım Merkezleri (PBM) vardır Eylül ayında üniversite hastanelerine SUT kapsamında PBM lerinin ödenmesi kararı sonrası üniversite hastanelerinde toplam 14 PBM kurulmuştur (EAH hariç).

14 ÜLKEMİZDE PALYATİF BAKIM DA ÜNİVERSİTELERİN ROLÜ 08/06/2017 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan Sağlık Uygulama Tebliğinde Palyatif bakım tedavisi, Sağlık Bakanlığınca palyatif bakım verme konusunda tescil edilmiş olan yataklı sağlık tesislerince faturalandırılır. Üniversitelere ödeme yapılabileceği Eylül/2017 de kararlaştırıldı.

15 DÜNYA Evde Sağlık Hizmetleri ve Palyatif Bakım Uygulamalarına Yönelik Eğitim Örnekleri Palyatif bakım Amerika, İngiltere, Kanada ve Avustralya gibi ülkelerde ayrı bir uzmanlık alanı olarak kabul edilmiştir. Kıbrıs, İsrail, Ürdün gibi ülkelerde sağlık personeli için palyatif bakım lisans üstü eğitim ve öğretim programları vardır. İsrail ve Ürdün de hemşirelik lisans eğitiminde palyatif bakım klinik eğitimin bir parçasıdır. İsrail de 5. sınıf tıp öğrencileri için kısa bir palyatif bakım stajı verilmekte ve palyatif bakımın yan dal olabilmesi için görüşmelere devam edilmektedir. Avustralya da hemşirelik lisans eğitimi müfredatına palyatif bakım konusu entegre edilmiştir.

16 DÜNYA Evde Sağlık Hizmetleri ve Palyatif Bakım Uygulamalarına Yönelik Eğitim Örnekleri Harvard Üniversitesi Palyatif Bakım Merkezi hemşire ve doktorlara Palyatif bakım eğitimi konusunda eğitim programları düzenlemektedir. Amerikan tıp derneği, Robert Wood Johnson Vakfı, Amerika Ulusal Kanser Vakfı, Amerika Ulusal Kanser Enstitüsü ve bazı Ulusal kuruluşların desteği ile palyatif bakım konusunda Palyatif ve Yaşam sonu Bakım Eğitimi Projesi ile 16 Ülkede 2000 den fazla eğitici ve eğitim alan profesyonel yetiştirilmiştir. Halen 16 modülden oluşan uzaktan eğitim programı ile eğitimlerine devam etmektedir.

17 Üniversite Hastanelerinde Evde Sağlık Hizmetleri ve Palyatif Bakım Uygulamalarına Yönelik Eğitim Önerileri SAĞLIK PERSONELİ EĞİTİMİ EVDE SAĞLIK HİZMETLERİ TIP EĞİTİMİ AİLE HEKİMLİĞİ

18 Üniversite Hastanelerinde Evde Sağlık Hizmetleri ve Palyatif Bakım Uygulamalarına Yönelik Eğitim Önerileri Nöroloji Dahiliye Göğüs Hast. Psikiyatri PALYATİF BAKIM EĞİTİMİ ALMALI Çocuk Hast. Aile Hekimliği Onkoloji Enfeksiyon Hast. Anestezi Hematoloji Fizik Tedavi ve Reh.

19 Üniversite Hastanelerinde Evde Sağlık Hizmetleri ve Palyatif Bakım Uygulamalarına Yönelik Eğitim Önerileri 20 UZMAN 1 Ay Uzman Eğitmen Eğitimi ULUS ÖTESİ EĞİTİM 1 Yıl Uzaktan Eğitim UZMANLIK 5 AY YURT İÇİ EĞİTİM Toplam eğitim alacak kişi sayısı 20 olup, en az 3 kişiden oluşan ekip palyatif bakım uzmanlık eğitimi verme yetkisine sahip olacaktır.

20 YAN DAL VERİLEBİLECEK UZMANLIK BRANŞLARI Üniversite Hastanelerinde Evde Sağlık Hizmetleri ve Palyatif Bakım Uygulamalarına Yönelik Eğitim Önerileri Dahiliye NÖROLOJİ ANESTEZİ AİLE HEKİMLİĞİ ÇOCUK SAĞ. HAST. HEMATOLOJİ ONKOLOJİ Enfeksiyon Hast. GÖĞÜS

21 ÜNİVERSİTE HASTANELERİ-EVDE SAĞLIK EAH hariç üniversite hastanelerinde evde sağlık birimi bulunmamaktadır. Aile Hekimliği Kliniklerine bağlı evde sağlık birimleri oluşturulabilir. Ödeme yönetmeliği bu bağlamda oluşturulmalıdır. Tıp eğitimine evde hasta değerlendirilmesi dahil edilmelidir. Evde sağlık kapsamında akademik çalışmalar yapılabilmelidir.

22 Üniversite Hastanelerinde Evde Sağlık Hizmetleri ve Palyatif Bakım Uygulamalarına Yönelik Uygulama Önerileri Üniversitelerde Evde Sağlık Birimleri çalışmaları başlatılarak, bu konuya ilişkin özendirici tedbirler alınmalı ve Aile Hekimliği Kliniklerine bağlı hizmet ve eğitim birimleri oluşturulmalı. Evde sağlık birimleri multidisipliner organizasyon sergilemeli ve bu konuda akademik çalışmalar yapılmalı. Evde sağlık birimleri etkin verimlilik açısından palyatif bakım ile etkin verimlilik açısından entegre çalışmalı Üniversite ve Sağlık Bakanlığına bağlı evde sağlık hizmetleri birimleri işbirliği, eğitim ve bilgi paylaşımı konularında birlikte hareket etmeli.

23 Üniversite Hastanelerinde Evde Sağlık Hizmetleri ve Palyatif Bakım Uygulamalarına Yönelik Uygulama Önerileri Palyatif Bakım Sistemi Üniversite Hastanelerinde yan dal eğitim programına dahil edilmeli (kurs?). Üniversite hastanelerinin gelişmiş araştırma kadroları palyatif bakım merkezlerinin gelişimini sağlayacak çalışmalara imza atmalı Hospis Care ve Nursing Care (hemşire bakım evi) sisteminde etkin görev alacak sağlık personeli yetiştirilmeli YAŞLI BAKIM ÖĞRENCİLERİ palyatif bakım ünitelerinde yeterli eğitimi almalıdır. Bu birimlerin hepsinin entegre çalışabileceği bir sistem oluşturulmalı Evde Sağlık-Palyatif Bakım-Bakım evi-(huzurevi)-hospis-nursing Home

24 ÜNİVERSİTE AÇISINDAN PALYATİF BAKIM HİZMETİNİN OLUMLU VE OLUMSUZ YANLARI OLUMLU Hizmet sunumu Prestij Eğitime katkı (mezuniyet öncesi ve sonrası) Döner Sermayeye katkısı Hasta yakını memnuniyeti OLUMSUZ YSE eksikliği Kimin üsleneceğinin netlik kazanmamış olması nedeniyle yaşanan kaos Kalifiye eleman yetersiz olması

25 Hospis Care- Nursing Homes Hospis bakımı ve nursing homes palyatif bakım anlayışından farklıdır. Terminal dönemdeki hastaların bakım verildiği kurumlardır. Palyatif bakımın amacı acıyı hafifletmek ve hastanın yaşam kalitesini yükseltmek iken, hospis modeli daha çok ölüm sürecinin kalitesini arttırmak ve ölüm sırasındaki en iyi bakımı vermeyi içermektedir. Terminal dönem hastaların büyük bir kısmı evinde hayatının sonlanmasını istemekte olup, ülkemizde bu ihtiyaca cevap verecek bir uygulama henüz efektif değildir. Ülkemizde Hospis ve Nursing Care sisteminin de sağlık uygulama sistemine dahil edilmesi için çalışmalar yapılmalıdır.

26 Sıkıntılar misafirdir. Gelir ve Gider Önemli Olan Gönderenin Hatırına Misafire Sabretmektir. SABRINIZ İÇİN TEŞEKKÜRLER