MADDE BAĞIMLILIĞI YÖNETİCİ EĞİTİMİ. ANKARA İL MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ ÖZEL EĞİTİM ve REHBERLİK ŞUBESİ

Transkript

1 MADDE BAĞIMLILIĞI YÖNETİCİ EĞİTİMİ ANKARA İL MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ ÖZEL EĞİTİM ve REHBERLİK ŞUBESİ

2 MADDE BAĞIMLILIĞI NEDİR? Vücudun bir ya da birden çok işlevini olumsuz yönde etkileyen maddelerin kullanılması, bundan dolayı zarar görüldüğü hâlde bu maddelerin kullanımının bırakılamaması

3 ANA HATLARIYLA BİR BAĞIMLININ YAŞADIKLARI< Her durum ve koşulda maddeyi almak için engellenemeyen bir arzu ve istek duyar. Madde kullanımına ara verdiğinde yoksunluk belirtileri yaşar. Zamanla madde kullanımını ve dozunu arttırır. Zamanının büyük bir dilimini madde arayarak geçirir.

4 BAĞIMLILIK YAPICI MADDELER NELERDİR? Çeşitli uyuşturucular Uyarıcı ve hayal gördüren maddeler Sigara Alkollü içecekler Reçete ile alınması gerektiği hâlde doktor kontrolü dışında kullanılan ilaçlar Bazı yapıştırıcılar, tiner ve çakmak gazı gibi uçucu maddeler

5 BAĞIMLILIK YAPAN MADDELER Sigara Esrar Bonzai Eroin Kokain Kafein Alkol Uçucu maddeler Ecstasy Morfin Akineton vb. bazı ilaçlar Bazı mantarlar LSD

6 NİKOTİN Sigara, Nargile ya da puro olarak alınır. Bağımlılığı çok güçlüdür ve bırakmak çok zordur. Yağ dokusunda biriktiğinden sigara bırakıldıktan sonra da vücuttan atılması çok uzun sürer. Ağız kokusu yapar, dişleri sarartır. Kalp damarlarında tıkanıklık, bronşların daralması sonucu akciğer rahatsızlıkları, beyin damarlarında tıkanma ve buna bağlı felç, ayak ve bacak damarlarında tıkanma görülür.

7 NİKOTİN Sigara içenlerde akciğer kanseri olma riski 22 kat, mesane kanseri riski iki kat, bronşit riski 10 kat, kalp hastası olma olasılığı 3 kat daha fazladır. Gebelikte sigara ya da tütün kullanımı; erken doğuma, bebek ölümüne, düşük doğum ağırlığına neden olmaktadır. Sigara içenlerde içmeyenlere göre esrar kullanma riski 8 kat fazladır.

8 ALKOL Bireyin beden ve ruh sağlığını, aile içi ilişkilerini, sosyal durumunu ve iş uyumunu bozacak derecede sık ve fazla alkol alması, aynı etkiyi elde edebilmek için gittikçe artan miktarlarda alkol alması ve alkol alma isteğini durduramamasıdır.

9 ESRAR Genellikle ilk denenen yasadışı uyuşturucu maddedir. Hint kenevirinden elde edilir. Esrar sigara tütünü ile karıştırılır ve sigara yapılarak içilir. Esrarın mal, cigaralık gibi sokak adları vardır..

10 ESRAR Kalp ritminde bozulma, iştah artışı ve ağız kuruluğu yapar, sarhoşluk hali yaratır. Gözlerde kanlanma, göz etrafında kızarma, döküntüye neden olabilir. Konuşma ve denge bozulur, renk, ses, mekan algısı değişir. Motor hareketlerde yavaşlama, unutkanlık, artan konuşkanlık, sahte bir cesaret hali baş gösterir. Kuru öksürük, bronşit, faranjit, akciğer kanseri görülme sıklığı sigara içenlere göre 5 kat fazladır. Esrar kullananlarda şizofreni görülme riski kullanmayanlara göre 7 kat fazladır.

11 YANLIŞ Esrar doğal olduğu için zararlı değildir. DOĞRU Birçok bitki insan için zehirlidir. Esrar bağımlılık yapmaz. Esrarın etkisi sadece birkaç saat sürer. Esrar bağımlılık yapar, genellikle diğer maddelere geçiş maddesidir. ESRARLA İLGİLİ YANLIŞ İNANÇLAR Esrar stresi giderir. Esrar, sigaradan ve alkolden daha az zararlıdır. Esrar zihni açar Esrar vücutta yağ hücrelerinde depolandığı için etkisi günlerce, haftalarca sürebilir. Diğer uyuşturucularda olduğu gibi esrar sadece problemlerle yüzleşmeyi geciktirir. Esrar 421 adet kimyasal madde içermektedir. Sigara şeklinde içildiği zaman sigaradan 5 kat daha zararlıdır. Esrar zihni sisli hale getirir. Bellek, konuşma, anlama ve karar verme yeteneğini bozar.

12 ESRAR

13 BONZAİ NEDİR? Dream (Rüya), Bombey Blue (Bombey Mavisi) İlk kez 2002 de Almanya, İspanya, Rusya ve Avustralya gibi ülkelerde rastlanıldı. Bir çok kimyasal madde ihtiva ediyor fakat şu ana kadar iki maddesi tespit edilebilmiştir.

14 BONZAİ NEDİR? Maddenin içeriğindeki etken madde, benzerlerinden çok daha güçlü ve hızlı bağımlılık yaratıyor. İçeriğinde; Amerika ve Afrika da yetişen bitkiler ve en önemli etken madde olan sentetik kannabinoid bulunmaktadır. Kullanıcıları, büyük bir aptallaşma ve bazen ölüm korkusuna neden olduğunu söylüyor.

15 BONZAİ NEDİR? Bonzai içeren maddelerle yapılan deneylerde; Kalp atışlarında şiddetli hızlanma, Kalp krizi hissi, Paranoya, Aşırı terleme, Endişe/kaygı düzeyinde ciddi artışa neden olduğu saptanmış.

16

17 UÇUCU MADDELER Tiner, Uhu, Bally gibi yapıştırıcılar, benzin, aseton, oje, çakmak gazı gibi maddeler uçucu madde kapsamında değerlendirilir. Bunlar genelde bir beze emdirilir veya bir torbaya doldurulur ve buharı içe çekilerek kullanılır. İlk denemede bile kanamaya bağlı ölümlere neden olabilirler. Bağımlılık yapıcı etkisi fazladır. Belirgin bir kokusu vardır ama kokusunun anlaşılmaması için bu maddeler kullanıldıktan sonra sakız çiğnenmekte veya alkol alınmaktadır.

18 UÇUCU MADDELER Ciddi bir sarhoşluk, denge bozukluğu, yürüme güçlüğüne neden olur. Baş ağrısı, bulantı, kusma, tıkanma, boğulma ve buna bağlı olarak ani ölümler meydana getirir. Kalıcı beyin hasarları oluşturur ve öğrenme, yargılama gibi yeteneklerini bozar. Madde etkisindeki kişi agresif, öfkeli, saldırgan olur. Sanılanın aksine sadece sokak çocukları tarafından kullanılmaz, elde edilmesi kolay olduğundan kullanımı son derece yaygındır.

19 ECSTACY Yer altı imalathanelerinde tasarlanmış sentetik kimyasal bir maddedir. Ecstasy haplar şeklinde satılır. Üzerinde çeşitli amblemler bulunur. Etkisi 6-12 saat kadar sürer. Pıt, mitsubishi, çılgın, max, roket, adem, yuvarlak, eks, X gibi adları vardır. İçen kişilerde enerji artışı ve karşı cinse yakınlık hissi oluşturur. Bu nedenle genelde diskolar, partilerde veya barlarda kullanılır.

20 ECSTACY Hallusinojen özellik ile uyarıcı özelliği birleştirir. Koordinasyon bozukluğu, vücut ısısında ve kan basıncında artış, böbreklerde hasar, bulanık görme, ağızda kuruluk, titreme, terleme, bulantı ve kalp ritminde bozukluğa neden olur. Depresyon, paranoya, anksiyete, şaşkınlık yaşanır. Ecstasy bağımlılık yapar ve kişi onsuz eğlenemez hale gelir. Kalp veya böbrek yetmezliği olanlarda ani ölümlere neden olabilmektedir.

21 ECSTACY

22 EROİN Haşhaş bitkisinin kurutulmuş sıvısından elde edilir. Beyazdan koyu kahverengiye kadar değişik renklerde olabilir. Sigaraya sarılabilir, buruna çekilebilir, damar içine verilebilir veya dumanı içe çekilebilir. Vuruş, eyç, koreks, dalga, paket, ilaç, beyaz, mal, taş, peynir, paket gibi sokak adları vardır. Çok şiddetli ve hızlı bağımlılık yapar.

23

24 İLAÇ OLARAK KULLANILAN ANCAK BAĞIMLILIK YAPABİLECEK MADDELER Eczanelerde yeşil ve kırmızı reçete ile satılan ilaçlardır. Rahatlama ve gevşemeye, kötüye kullanımda bağımlılığa yol açarlar. Alkol ile alındıklarında etkileri daha da artar. Yoksunluk tablolarında gerginlik, rahatlayamama, titreme, uykusuzluk, sinirlilik, bulantı gibi etkiler görülür; hayatı tehdit edici olabilir. Enerji içeceği ve sınavlarda dikkati yoğunlaştırdığı iddia edilen haplar da tehlike yaratmaktadır.

25 BİR KİŞİ NE ZAMAN BAĞIMLI SAYILIR? Aşağıdaki durumlardan sadece üçü 12 aylık bir süreç içerisinde görülen kişi bağımlıdır: Kullanılan madde miktarının, aynı etkiyi sağlamak amacıyla giderek arttırılması Madde kesildiğinde ya da azaltıldığında fiziksel ve ruhsal yoksunluk belirtilerinin ortaya çıkması Madde kullanımını denetlemek ya da bırakmak için gösterilen çabanın sürekli boşa çıkması

26 BİR KİŞİ NE ZAMAN BAĞIMLI SAYILIR? Maddeyi sağlamak, kullanmak ya da bırakmak için çok fazla zaman harcanması Sosyal, mesleki ve kişisel etkinliklerin madde kullanımı nedeni ile azaltılması ya da tamamen bırakılması Fiziksel ya da ruhsal sorunlara yol açmasına rağmen madde kullanımına devam edilmesi Kişinin tasarladığından daha fazla madde kullanması

27 BAĞIMLILIK YAPICI MADDELERLE İLGİLİ YANLIŞ BİLİNENLER Benim iradem güçlüdür, ben bağımlı olmam. Ben kendimi kontrol edebilirim. Madde kullanımı arkadaşlık ilişkilerini arttırır. Bağımlılık yapıcı madde kullanmak insanın sosyal çevresinin genişlemesine yardımcı olur. Herkes kullanıyor, bir şey olmuyor.

28 BAĞIMLILIK YAPICI MADDELERLE İLGİLİ YANLIŞ BİLİNENLER Bir kere kullanmaktan bir şey çıkmaz. Ara sıra kullanmakla bir şey olmaz. Sadece zayıf insanlar bağımlı olur. Madde, sadece kullanan kişiye zarar verir. Ottur, zararı yoktur. Bu nedenle bağımlılık da yapmaz. Tüm bağımlılar hapsedilmelidir.

29

30

31

32 Bağımlı Olan Kişinin Kendine güveni azalır. Kendini kontrolü zayıflar. İnsani prensipleri ve değerleri yok olmaya başlar. İdealleri ve geleceği ile ilgili ümitleri yıkılır.

33 Bağımlı Olan Kişinin Kullandığı maddeler vücudun savunma mekanizmasını yok edip bağışıklık sistemini zayıflatır. AİDS, frengi, verem, hepatit B ve hepatit C, kanser, kangren gibi birçok ölümcül hastalığa kapılma riski artar. (2/2)

34 Böylece Bağımlı Kişi< Maddeyi alabilmek için önce mevcut parasını bitirir. Çevresindeki insanların değerli eşyalarını ve paralarını çalmaya başlar. Daha fazla para temin edebilmek için hırsızlık, gasp, yankesicilik vb. suçlara karışır. Suç işlerken yakalanır ve özgürlüğünü kaybeder. Maddenin vücuduna verdiği zarardan dolayı sağlığını ve en sonunda da hayatını kaybeder.

35 GENCİN MADDE KULLANIM DAVRANIŞI NASIL ANLAŞILABİLİR?

36 Gencin Madde Kullanım Davranışı Nasıl Anlaşılabilir? Kişisel görünüm Ortaya Çıkabilecek Belirti, İşaret ve Değişimleri Önemseyin! Sağlıkla ilgili gözlenebilecek durumlar Kişisel alışkanlıklar ya da eylemler Davranışsal durumla ilgili gözlenebilecek değişimler Okulla ilgili gözlenebilecek durumlar Ev yaşamı ve sosyal çevresi ile ilgili durumlar

37 Gencin Madde Kullanım Davranışı Nasıl Anlaşılabilir? 1. Kişisel Görünüm Dağınık bir görünüm ve yetersiz kişisel bakım Temizliğe özen göstermeme ve dikkat etmeme Kırmızı ya da kızarmış yanaklar, gözler ve yüz Parmaklarda ya da dudaklarda is ya da yanıklar (eklemlerden aşağıya yanma) Kol ya da bacaklarında çeşitli izlerin varlığı (ya da bu izleri gizlemek için sıcak havada bile uzun kollu kıyafetlerle dolaşma)

38 Gencin Madde Kullanım Davranışı Nasıl Anlaşılabilir? 2. Sağlıkla İlgili Gözlenebilecek Durumlar Burun kanaması ve burun-ağız içerisinde hastalık dışı yaralar Soğuk algınlığı ve alerjiye bağlı olmayan burun akıntısı Nedensiz olarak sık hastalanma durumu Mide bulantısı ve kusmalar Dudakların aşırı bir şekilde kuruması ya da ıslak görünme durumu

39 Gencin Madde Kullanım Davranışı Nasıl Anlaşılabilir? 3. Kişisel Alışkanlıklar ya da Eylemler Dişleri sıkma Giysilerde ya da nefesinde sigara kokusu ya da alışılmamış kokuların varlığı Kötü kokuyu ortadan kaldırabilecek mahiyette nane şekeri ya da sakız gibi ürünlerin yoğun kullanımı Ailenin kontrolü dışında sıklıkla eve geç gelme ve evden erken çıkma Nakit parayı hızlı bir şekilde tüketme davranışı

40 Gencin Madde Kullanım Davranışı Nasıl Anlaşılabilir? 4. Davranışsal Durumla ilgili Gözlenebilecek Değişimler Aile bireyleri ve arkadaşlar arası ilişkilerde olumsuz süreçli değişimler Duygusal durumunda değişiklikler ve duygusal istikrarsızlıklar Anlamsız gülme ya da ağlama davranışları Gürültülü, kötü davranışlar

41 Gencin Madde Kullanım Davranışı Nasıl Anlaşılabilir? 4. Davranışsal Durumla ilgili Gözlenebilecek Değişimler Koordinasyon bozuklukları gibi dengede kalamama, tökezleme davranışları Genellikle içine kapanık, sessiz, çekingen, yorgun gözükme ve uyuşuk yapıya olma

42 Gencin Madde Kullanım Davranışı Nasıl Anlaşılabilir? 5. Okulla İlgili Gözlenebilecek Durumlar Okuldan nedensiz olarak sıklıkla kaçma davranışı Ders dışı etkinliklere, sosyal ve kültürel aktivitelere karşı ilgisiz kalma Okul ile ilgili sorumluluklarını yerine getirememe Ders notlarında beklenmeyen ani düşüş

43 GENCİN MADDE KULLANIM DAVRANIŞI NASIL ANLAŞILABİLİR? 6. Ev Yaşamı ve Sosyal Çevresi ile İlgili Durumlar Evde bulunan ecza dolabındaki ya da aile bireylerinin kullandığı ilaçların hızlı bir şekilde azalması Evde bulunan aile büyüklerine ait olan sigara paketinin hızlı bir şekilde tükenmesi Evde vitrinde süs olarak duran alkol şişelerinin kapaklarının açılmış olması ya da kullanılması Evde bulunan değerli eşyaların kaybolması

44 MADDE KULLANAN ÖĞRENCİYLE İLETİŞİM

45 MADDE KULLANAN ÖĞRENCİ İLE İLETİŞİM Çocukla konuşarak onu yönlendirmeye çalışın; durumu gizlilik ilkelerine uyarak, rehber öğretmene bildirin. Rehber öğretmen görüşmesinde çocuğa okulda karşılaşabileceği problemleri anlatarak yardım alması için ikna etmeye çalışır. Çocuğun ailesine haber verilir. Bu konuda çocuğa bilgi verilerek konuşmanın nasıl yapılacağı, çocukla kararlaştırılır.

46 MADDE KULLANAN ÖĞRENCİ İLE İLETİŞİM Eğer çocuğun ceza alması gündemdeyse iyileşme taahhüdü imzalaması için onunla görüşün. Resmi işlemler başladığında ve RAM lara bilgilendirme yapılacağı durumlarda okul idareleri olarak, resmi yazı yazın.

47 MADDE KULLANAN ÖĞRENCİYE NASIL YAKLAŞMALIYIZ? Sorunu küçümsemeyin (Benim sınıfımda-okulumda böyle şey olmaz) Ön yargılarınızın farkında olun (Bunlar zaten serseri) Bilgi sahibi olun. Açık, samimi ve inandırıcı olun. (Beraber çözelim) Konuşması için fırsat verin.

48 MADDE KULLANAN ÖĞRENCİYE NASIL YAKLAŞMALIYIZ? Eğer öğrenci maddenin etkisi altında ise, onunla bu durumda konuşmayın, yararı olmaz. Kendinizi hazır hissetmeden (ön yargılardan uzaklaş, konu hakkında bilgilerini güncelle, uygun iletişim becerilerini hatırla v.b.) onunla konuşmayın Onu etiketlemekten kaçının çünkü; bağımlı olarak etiketlenen öğrenciye yaklaşmak çok zordur. Ön yargınızın farkına varın. Böylece iletişimi aksatma olasılığını azaltırsınız. Öfke duyabilirsiniz ; sakinliğinizi korumaya çalışın.

49 MADDE KULLANAN ÖĞRENCİYE NASIL YAKLAŞMALIYIZ? Genellemeler yapmaktan kaçının (Bundan adam olmaz) Söylediklerine ani tepki vermeyin. Korkularınıza dayanarak konuşmayın. (Ya diğerleri de alışırsa..) Merakı arttırmayın. (Şu maddenin de şöyle etkileri varmış, sen biliyor musun?)

50 TÜTÜN KULLANIRKEN YAKALADIĞINIZ ÖĞRENCİYE Gerilimi azaltın. Gerilimi azaltmak için Hangi sigarayı içiyorsun? X sigarasını mı içiyorsun?, Nereliydin sen?, Ne zamandır içiyorsun? gibi sorular sorun. Kuralları hatırlatın. Biliyorsun okulda içmek yasak Kuralları hatırlatırken Ben söylemiyorum bunları, yönetmelikte öyle yazıyor biliyorsun, O yüzden benimle çatışmaya girme! gibi sözler söyleyebilirsiniz. Kararın sorumluluğunu ona verin. Paketi bana verebilirsin ya da içebilirsin, ama kuralları biliyorsun karar senin. diyerek sorumluluğu ona bıraktığınızı vurgulayın.

51 Öncelikle şüphelerinizi destekleyecek bulgular edinin. Maddeler ve toplumdaki kullanım yaygınlığı hakkında genel bir giriş yapın. Şüphelerinizi ve endişelerinizi anlatarak ev içindeki davranışları ve arkadaşları ile ilgili aileden bilgi alın. Ailenin bu konuda verebileceği tepki büyük bir paniğe ya da öfkeye kapılmak olabilir. Çünkü ne yapacaklarını ve nereye başvuracaklarını bilmemektedirler. Hayal kırıklığı yaşıyorlardır. Onları konu hakkında bilgilendirmek, destek olmak ve yardım alabilecekleri yerlere yönlendirmek gereklidir. Aile ile ilişkiyi kesmemek önemlidir. Aile bunu inkar edebilir. Böyle durumlarda ısrarcı olmayın. Konuşmayı başka bir zamanda yenilemek üzere erteleyin. Böylece aileye konuyu tekrar düşünmeleri ve sindirmeleri için zaman tanımış olursunuz. Yalnız olmadıklarını anlatın, her zaman bu konuda onlara destek olacağınızı vurgulayın. Size güvenmelerini sağlayın.

52 Maddenin yüksek dozda alınması (zehirlenme,aşırı doz) Madde bulunmadığı için ortaya çıkan şiddetli yoksunluk belirtileri.

53 Sağlık görevlileri gelene kadar asla yalnız bırakmayın. Sakinleşmesini sağlayın, güven verici cümlelerle hitap edin. Kusması halinde solunum yoluna kaçmasını engellemek için vücudunu yan çevirin. Gelen sağlık görevlilerine, öğrenciyle ilgili bilgiler verin. Kullanıcının yanında gördüğünüz toz, tablet ya da diğer şeyleri toplayın ve sağlık ekibine verin. Enjektör gibi delici ya da kesici aletler var ise bunları toplarken çıplak elle dokunmamaya ve kendinize zarar vermemeye dikkat edin.

54 DİSİPLİN YÖNETMELİĞİNDE < Sayılı Millî Eğitim Bakanlığı Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliği ne göre disiplin cezasını gerektiren davranış ve fiiller MADDE 164- (1) Kınama cezasını gerektiren davranışlar ve fiiller şunlardır: ç) Tütün ve tütün mamullerini bulundurmak veya içmek, (2) Okuldan kısa süreli uzaklaştırma cezasını gerektiren fiil ve davranışlar; k) Sarhoşluk veren zararlı maddeleri bulundurmak veya kullanmak. (3) Okul değiştirme cezasını gerektiren fiil ve davranışlar; i) Bağımlılık yapan zararlı maddeleri bulundurmak veya kullanmak, 4) Örgün eğitim dışına çıkarma cezasını gerektiren davranışlar; d) Bağımlılık yapan zararlı maddelerin ticaretini yapmak, Cezaya neden olan davranış ve fiilin tekrarlanması MADDE 166- (1) Disiplin cezası verilmesine sebep olmuş bir fiil veya davranışın bir öğretim yılı içerisinde tekrarında bir derece ağır ceza uygulanır.

55 DAVRANIŞ PUANININ İNDİRİLMESİ MADDE 170- (1) Her ders yılı başında öğrencilerin davranış puanı 100 dür. (2) Ceza alan öğrencilerin davranış puanlarından; Kınama cezası için 10, Okuldan kısa süreli uzaklaştırma cezası için 20, Okul değiştirme cezası için 40, Örgün eğitim dışına çıkarma cezası için 80 puan indirilir.

56 YASAL AÇIDAN ALKOL VE MADDE KULLANIMI TCK Madde 192 ye göre; Kullanan kişi soruşturma başlatılmadan önce resmi makamlara başvurarak tedavi olmayı isterse, hakkında cezaya hükmolunmaz. Kullanıcı olan çocukların hukuki süreç başlamadan önce tedaviye ikna edilmeleri önemlidir. 12 yaşın üzerindeki çocukları okuldan polis, çocuk koruma kanunu kapsamında, sivil ekiplerle alabilir, karakola değil, çocuk şubeye götürülmeleri gerekir. 15 yaş altındaki çocukların alınması için savcılık talimatı gerekmekte.

57 BAŞVURULACAK YERLER Ankara Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi AMATEM Kliniği Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi

58

59