TOPLU İŞ HUKUKU DERSLERİ

Transkript

1 Prof. Dr. ÖMER EKMEKÇİ İ.Ü. Hukuk Fakültesi İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku Anabilim Dalı Öğretim Üyesi TOPLU İŞ HUKUKU DERSLERİ

2 İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ...VII İÇİNDEKİLER... IX 1. TOPLU İŞ HUKUKUNA GİRİŞ...1 I. TOPLU İŞ HUKUKUNUN GELİŞİMİ...1 II. ANAYASA NIN İLGİLİ HÜKÜMLERİ...4 III. SENDİKA VE TOPLU PAZARLIK HAKKINA İLİŞKİN ULUSLARARASI BELGELER Avrupa Konseyi Belgeleri...8 a. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi...8 b. Gözden Geçirilmiş Avrupa Sosyal Şartı Uluslararası Çalışma Örgütü Sözleşmeleri...9 a. 87 No lu Sendika Özgürlüğü ve Sendikalaşma Hakkının Korunması Sözleşmesi...10 b. 98 No lu Örgütlenme ve Toplu Pazarlık Hakkı Sözleşmesi...12 c. 151 No lu Çalışma İlişkileri (Kamu Hizmeti) Sözleşmesi...14 d. 135 No lu İşçi Temsilcileri Sözleşmesi...17 e. 11 No lu Örgütlenme Özgürlüğü (Tarım) Sözleşmesi Birleşmiş Milletler Belgeleri...19 a. İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi...19

3 X IV. b. Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Uluslararası Sözleşmesi...19 c. Medeni ve Siyasi Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşme Avrupa Birliği Belgeleri...21 a. Avrupa Birliği Temel Haklar Şartı...21 b. Çalışanların Temel Sosyal Hakları Topluluk Şartı...21 TOPLU İŞ HUKUKU NDA YARGILAMAYA İLİŞKİN GENEL ESASLAR BİRİNCİ BÖLÜM SENDİKA HUKUKU 2. SENDİKA ÖZGÜRLÜĞÜ...25 I. GENEL OLARAK II. SENDİKA ÖZGÜRLÜĞÜNÜN AYRIMLARI Bireysel sendika özgürlüğü a. Olumlu sendika özgürlüğü b. Olumsuz sendika özgürlüğü Kollektif sendika özgürlüğü SENDİKA KAVRAMI VE UNSURLARI...28 I. SENDİKANIN TANIMI II. SENDİKANIN UNSURLARI Özel hukuk tüzel kişiliği İşçi ve işverenlerce kurulması Amaç unsuru Serbestçe kurulan bir tüzel kişilik olması Sendikaların bağımsız kuruluşlar olması Cumhuriyetin temel niteliklerine ve demokratik esaslara uygun faaliyet SENDİKALARIN KURULMASI...31

4 I. SENDİKALARIN KURULUŞ DÜZEYİ İşyeri/işkolu/meslek esasına göre sendikalaşma Sendikaların işkolu esasına (sendikanın faaliyette bulunacağı işkolu) göre kurulması İşyerinin girdiği işkolunun belirlenmesi a. İşkolunun Bakanlıkça belirlenmesi b. Tespitin asıl işe göre yapılması...35 c. Bağlı işyerlerinde tespit d. Parçalı tespit e. Alt işverenlerde tespit...42 f. Tespitin yapılma zamanı...45 g. İşkolu tespiti NACE ilişkisi h. Tespite karşı dava açılması II. İŞÇİ SENDİKASININ KURULUŞ USULÜ Sendika kurucularının nitelikleri...51 a. İşçi sıfatına sahip olmak...51 b. Fiilen çalışmak...52 c. Fiil ehliyetine sahip olmak...53 d. Belirli suçlardan hüküm giymemiş olmak...53 e. Asgari kurucu sayısı Tüzük ve belgelerin hazırlanması ve tevdii Sendikanın tüzel kişilik kazanma anı Tüzel kişilik kazandıktan sonra yapılacaklar Tüzük ve belgelerde eksiklik veya kanuna aykırılık saptanması Sendikanın fiil ehliyetini kazanması III. İŞVEREN SENDİKASININ KURULUŞU IV. KONFEDER ASYONUN KURULUŞU...57 V. KURULUŞLARIN KATILMASI VEYA BİRLEŞMESİ SENDİKA VE KONFEDERASYONUN ORGANLARI...59 I. ZORUNLU ORGANLAR...59 XI

5 XII II. 1. Genel kurul...59 a. Oluşumu...59 b. Genel kurulun görev ve yetkileri: c. Toplantı zamanı...62 aa. İlk genel kurul...62 d. Toplantıya çağrı e. Çağrı yapılmaması f. Genel kurulun toplantı ve karar yeter sayıları...65 g. Seçim gündemli genel kurul...65 aa. Seçimin yapılması...65 bb. Seçimlere itiraz...67 h. Genel kurul dışında yapılan delege seçimi Genel kurul dışındaki zorunlu organlar a. Genel kurul dışındaki organlara ilişkin ortak hükümler aa. Üye sayıları bb. Üyelerin nitelikleri...70 cc. Toplantı ve karar yeter sayıları...71 b. Yönetim kurulu...71 aa. Yönetim kurulu üyeliği...71 aaa. Üyeliğe seçilebilme koşulları ve üye seçimi bbb. Üyelerin görev süresi ve sona ermesi...73 ccc. Üyelerin mal bildiriminde bulunma zorunluluğu...73 bb. Yönetim kurulunun görevleri...73 c. Denetleme kurulu...75 aa. Denetleme kurulu üyeliği...75 bb. Denetleme kurulunun görevleri...75 d. Disiplin kurulu...76 aa. Disiplin kurulu üyeliği...76 bb. Disiplin kurulunun görevleri...76 İHTİYARİ ORGANLAR...76

6 XIII 6. ÜYELİĞİN KAZANILMASI...78 I. İŞÇİ SENDİKASI ÜYELİĞİ Üyelik koşulları...78 a. İşçi sıfatına sahip olmak...78 b. On beş yaşını doldurmuş olmak...78 c. Sendikanın kurulu bulunduğu işkolunda çalışmak...78 d. Aynı anda aynı işkolunda başka bir sendikaya üyelik durumu Üyeliğin kazanılması süreci...79 a. E-Devlet üzerinden başvuru ve üyeliğin kazanılma anı...79 b. Üyeliğin mahkeme kararıyla kazanılması c. Kurucu üyelik II. İŞVEREN SENDİKASI ÜYELİĞİ İşveren sıfatına sahip olmak Üyelik prosedürü III. KONFEDERASYON ÜYELİĞİ ÜYELİK İLİŞKİSİNDEN DOĞAN HAK VE BORÇLAR...86 I. ÜYELİK İLİŞKİSİNDEN DOĞAN HAKLAR Faaliyetlere ve yönetime katılma hakkı Eşit davranılmasını ve ayrımcılık yasaklarına uyulmasını talep hakkı II. ÜYELİK İLİŞKİSİNDEN DOĞAN BORÇLAR Kararlara uyma borcu Aidat ödeme borcu a. Aidatın miktarı b. Aidat borcunun askıda olması c. Aidatın kaynaktan kesme usulüyle gönderilmesi d. Aidatın kesilmemesi veya süresinde gönderilmemesi...89

7 XIV e. Yetkili sendikanın ihtilaflı olduğu dönemde aidatın kesip gönderilmesi yükümlülüğü...91 f. Aidat alacağında zamanaşımı ve görevli mahkeme ÜYELİĞİN ASKIYA ALINMASI VE SONA ERMESİ...93 I. ÜYELİĞİN DEVAMINI ENGELLEMEYEN HALLER Organlarda görev alma Geçici işsizlik Aylık veya toptan ödemeye rağmen çalışmanın devam etmesi II. ÜYELİĞİN ASKIYA ALINMASI III. ÜYELİĞİN SONA ERMESİ Üyeliğin kendiliğinden sona ermesi Üyeliğin istifa suretiyle sona ermesi...95 a. İstifa usulü Üyeliğin ihraç suretiyle sona ermesi Konfederasyon üyeliğinden istifa ve ihraç SENDİKAL FAALİYET GÜVENCESİ VE ÜYELİK GÜVENCESİ...98 I. GENEL OLARAK...98 II SAYILI KANUNA KADAR OLAN SÜREÇ İş güvencesinden önceki dönem İş güvencesinden (4773 sayılı Kanun) sonraki dönem III SAYILI KANUN İLE BAŞLAYAN SÜREÇ Anayasa Mahkemesi nin iptal kararından önceki durum a. Terim konusu b. İşe girişteki sendikal ayrım için de tazminat öngörülmesi c. Sendikal tazminat talebi ile işe iade davası arasındaki zorunlu bağlantının ortadan kaldırılması

8 XV d. Sendikal tazminat talebi ve işe iade talebinin ayrılmasının değerlendirilmesi e. İptalden önce iş güvencesine tabi olmayanların durumu Anayasa Mahkemesi nin iptal kararı ile ortaya çıkan durum IV. SENDİKAL TAZMİNATIN MİKTARI V. İSPAT YÜKÜ VE YARGI KARARLARI VI. AKSİNE ANLAŞMALARIN HÜKÜMSÜZLÜĞÜ VII. SENDİKA ÖZGÜRLÜĞÜNÜN TÜRK CEZA KANUNU İLE KORUNMASI Bireysel sendika özgürlüğünün engellenmesi Kollektif sendika özgürlüğünün engellenmesi VIII. FAALİYETİ ENGELLENEN SENDİKANIN TAZMİNAT TALEP HAKKI ÜZERİNE İŞÇİ KURULUŞU YÖNETİCİLİĞİ VE GÜVENCESİ I. YÖNETİCİ KAVRAMI VE YÖNETİCİ İLE KURULUŞ ARASINDAKİ İLİŞKİ II. AMATÖR PROFESYONEL YÖNETİCİ AYRIMI III. YÖNETİCİLİK GÜVENCESİ İşe geri dönme güvencesi a. Yararlanmanın koşulları aa. Yönetici seçilmesi nedeniyle işten ayrılma bb. Yöneticilik görevinin belirli nedenlerle son bulması cc. Bir ay içinde başvuru b. İşe geri dönme güvencesinin hükümleri aa. İşverenin işe başlatma zorunluluğu bb. İşverenin yöneticiyi işe başlatmaması Kıdem tazminatı alma olanağı İşçi kuruluşu yöneticilerinin sosyal güvenlik hakkı Amatör yöneticilerin durumu

9 XVI 11. İŞYERİ SENDİKA TEMSİLCİLİĞİ VE GÜVENCESİ I. ATANMASI II. NİTELİKLERİ III. SAYISI IV. GÖR EVLER İ V. TEMSİLCİNİN GÖREV SÜRESİ VE SONA ERMESİ VI. TEMSİLCİNİN GÜVENCESİ Feshe karşı korunma a. Fesih tarihi ile mahkeme kararının kesinleştiği tarih arasındaki süre b. Mahkeme kararının kesinleşmesinden sonraki süre İş ve işyeri değişikliğine karşı korunma Temsilci için ek güvence üzerine VII. TEMSİLCİ GÜVENCESİNİN AMATÖR YÖNETİCİLER İÇİN DE UYGULANMASI KURULUŞLARIN DAVA EHLİYETİ I. GENEL OLARAK II. TÜZEL KİŞİLİK OLARAK III. KURULUŞLARIN ORTAK MENFAATE İLİŞKİN DAVA EHLİYETİ IV. SENDİKALARIN ÜYELERİ TEMSİLEN DAVA EHLİYETİ (TAKİP YETKİSİ) KURULUŞLARIN FAALİYETLERİ VE GELİR/ GİDERLERİNDEKİ SINIRLAMALAR I. KURULUŞLARIN FAALİYETLERİNİN ÇERÇEVESİ Tüzük ve amaç doğrultusunda faaliyet Faaliyetten yararlandırmada eşitlik, ayrım yasaklarına uyma ve toplumsal cinsiyet eşitliğini gözetme Faaliyetlerden üye olmayanların yararlanmasının kuruluşun iznine bağlı olması

10 XVII II. KURULUŞLARA SERBEST FAALİYETLER Sendikaların toplu iş sözleşmesi yapması ve toplu iş uyuşmazlığının tarafı olması Sendikaların işyeri sendika temsilcisi tayin etmesi Kuruluşların doğal afetlerde yardım yapması İşveren sendikalarının (primlerin karşılanması amacıyla) dayanışma ve yardım fonu oluşturması Sendikaların grev ve lokavt yardımları yapması Kuruluşların eğitim amaçlı yardımlar yapması Kuruluşların sanayi ve ticaret kuruluşlarına yatırım yapması III. FAALİYETLERDEKİ VE GELİR/GİDERLERDEKİ YASAKLAR Kuruluşların amaç dışı faaliyet yasağı Siyasi partilerle ilişkilerdeki yasaklar İşçi ve işveren kuruluşlarının birbirleriyle ilişkilerindeki yasaklar Kuruluşların yardım ve bağış almasına ilişkin sınırlamalar FAALİYETLERİNİN DURDURULMASI, KAPATMA VE SONA ERME I. GENEL OLARAK II. FAALİYETİN DURDURULMASI VE KAPATMA SEBEPLERİ Tüzük ve belgelerde eksiklik ve kanuna aykırılık Cumhuriyetin temel niteliklerine ve demokratik esaslara aykırı faaliyet III. FAALİYETİN DURDURULMASININ HÜKÜMLERİ Tüzel kişiliğin devam etmesi Kayyım atanması Dayanışma aidatı ödeme borcunun ortadan kalkması IV. SONA ERMENİN HÜKÜMLERİ

11 XVIII 1. Tüzel kişiliğin sona ermesi Malvarlığının tasfiyesi Malvarlığının devri İKİNCİ BÖLÜM TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ HUKUKU 15. TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN TANIMI VE KONUSU I. TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİYLE DÜZENLENEBİLECEK ALANIN BELİRLENMESİNİN ÖNEMİ II. TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN KONU İTİBARİYLE KAPSAMI İşçiler ve işverenlerin karşılıklı ekonomik ve sosyal durumları ve çalışma şartları kavramı Toplu iş sözleşmesinin 6356 sayılı Kanunda öngörülen konusu a. İş sözleşmesiyle ilgili hükümler aa. İş sözleşmesinin yapılmasına ilişkin hükümler bb. İş sözleşmesinin konusuna ilişkin hükümler cc. İş sözleşmesinin sona ermesine ilişkin hükümler b. Toplu iş sözleşmesi taraflarının karşılıklı hak ve borçlarına ilişkin hükümler c. Toplu iş sözleşmesinin uygulanması, denetimi ve uyuşmazlıkların çözümüne ilişkin hükümler TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN DÜZEYİ VE TÜRLERİ I. TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN DÜZEYİ II. TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN TÜRLERİ İşyeri toplu iş sözleşmesi İşletme toplu iş sözleşmesi

12 XIX 3. Grup toplu iş sözleşmesi III. ÇERÇEVE SÖZLEŞME TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN TARAFLARI VE YETKİ K AVR A MI I. TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN TARAFLARI II. TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ YETKİSİ İşveren tarafının yetkisi İşçi tarafının yetkisi a. İşkolu barajı aa. Oranı bb. İşkolu barajının belirlenmesi (işkolu istatistikleri) cc. İstatistiklerin yayımı ve itiraz b. İşyeri/işletme/grup barajı c. İşyerindeki/işletmedeki işçi sayısının belirlenmesi.210 aa. İşçi niteliğine sahip olanlar bb. Muvazaalı işçi alındığı iddiası cc. Derdest işe iade davalarının etkisi dd. Yasal süre içinde bildirilenlerin esas alınması TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ YETKİSİNİN ALINMASI (TESPİTİ) I. BAŞVURU Başvuru hakkına sahip olanlar Başvuru Zamanı Bir başka sendikanın başvurusu Başvurunun içeriği II. BAŞVURUNUN İNCELENMESİ VE BİLDİRİM Başvuru gününe göre inceleme Bakanlığın bildirimi a. Olumsuz tespit bildirimi b. Olumlu tespit bildirimi Tespit bildirimine itiraz

13 XX a. İtiraz hakkına sahip olanlar ve itiraz süresi b. Görevli makam ve yetkili mahkeme c. İtiraz dilekçesinin kaydettirilmesi d. İtirazın davalıları e. İtirazın konusu ve incelenmesi İtirazın sonucu Kesin yetki belgesi verilmesi Yetki belgesinin hükümden düşmesi TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ GÖRÜŞMELERİ VE İMZALANMASI I. GÖRÜŞMEYE ÇAĞRI Çağrı süresi Çağrı tarihinin bildirimi ve çağrıya tüm tekliflerin eklenmesi II. GÖRÜŞMENİN BAŞLAYACAĞI YER VE ZAMANIN BELİRLENMESİ III. GÖRÜŞMENİN BAŞLAMASI İlk toplantı Azami toplantı süresi IV. TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN İMZALANMASI, ŞEKLİ VE İLANI V. İŞVERENİN, BİR BAŞKA YERDE UYGULANAN TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİ UYGULAYACAĞI TAAHHÜDÜNDE BULUNMASI TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN SÜRESİ VE SONA ERMESİ.240 I. TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN SÜRESİ Toplu iş sözleşmesinin belirli süreli olması Yasal en az ve en çok süre a. Kural b. İstisna Sürenin sonradan değiştirilememesi

14 XXI II. TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN YÜRÜRLÜK BAŞLANGICI Sözleşmenin imza tarihinde yürürlüğe girmesi Sözleşmenin imza tarihinden sonra yürürlüğe girmesi.242 a. Kanundan doğan zorunluluk nedeniyle b. Tarafların anlaşmasıyla Sözleşmenin yürürlük tarihinin imza tarihinden önceye alınması (geriye etki) a. Sözleşmenin geriye etkili yürürlüğe konulmasının amacı b. Geriye etkili yürürlüğe koyabilme yetkisinin sınırları aa. Anayasal sınırlar bb. Fiili uygulama olanağı c. Geriye etkili yürürlüğe koymanın açıkça kararlaştırılması d. Geriye etkinin süresinin sınırı aa. Eski toplu iş sözleşmesinin bitimi tarihi bb. Yetki belgesi için başvurulduğu tarih III. TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİ IV. TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİ SONA ERDİRMEYEN HALLER YETKİ/TOPLU GÖRÜŞME SÜRECİ VEYA İMZADAN SONRA MEYDANA GELEN BAZI DEĞİŞİKLİKLER I. GENEL OLARAK II. TARAF İŞÇİ/İŞVEREN SENDİKASINDA MEYDANA GELEN DEĞİŞİKLİKLER III. SENDİKANIN YETKİYİ KAYBETMESİ IV. İŞKOLUNUN DEĞİŞMESİ V. İŞVERENİN SENDİKA ÜYELİĞİNİN SONA ERMESİ VI. İŞYERİNİN DEVRİ - İŞVERENİN DEĞİŞMESİ

15 XXII 1. İşletme veya işyeri toplu iş sözleşmesi bulunan bir işyerinin veya bir kısmının devri İşletme toplu iş sözleşmesi uygulanan bir işverenin, aynı işkolunda yeni bir işyeri devralması VII. İŞYERİNİN TAŞINMASI TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNDE TARAFLARIN İRADELERİYLE SONRADAN DEĞİŞİKLİK YAPILMASI I. GENEL OLARAK II. TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNDE SONRADAN DEĞİŞİKLİK KAVRAMI III. SONRADAN DEĞİŞİKLİĞİN HUKUKİ NİTELİĞİ IV. DEĞİŞİKLİK YAPMA YETKİSİ V. DEĞİŞİKLİK YAPMA YETKİSİNE SAHİP OLANLAR VE USULÜ VI. DEĞİŞİKLİK YAPMA YETKİSİNİN SÜRESİ VII. DEĞİŞİKLİĞİN YAZILI ŞEKİLDE YAPILMASI VIII. DEĞİŞİKLİĞİN İÇERİĞİ Sözleşmenin sonradan değiştirilemeyecek unsurları Sözleşmenin sonradan değiştirilebilecek unsurlarının değerlendirilmesi a. Tarafların karşılıklı hak ve borçlarına ilişkin hükümlerde değişiklik b. Doğmuş bulunan haklara ilişkin değişiklik c. Gelecekteki haklara ilişkin değişiklik d. Normların hukuki niteliğinde değişiklik TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN İŞ SÖZLEŞMESİ ÜZERİNDEKİ ETKİSİ I. DOĞRUDAN VE EMREDİCİ ETKİ II. TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNE AYKIRI PROTOKOL YAPILMASI: EMREDİCİ ETKİNİN TİPİK UYGULAMASI

16 XXIII III. EMREDİCİ ETKİNİN ENGELLENMESİ Emredici etkinin tarafların iradesiyle ortadan kaldırılması a. Düzenlemenin olumlu ve olumsuz yönleri b. Emredici etkinin ortadan kaldırılmasının koşulları ve kapsamı c. Emredici etkinin ortadan kaldırılmasının hükümleri İşçi lehine hüküm a. İşçi lehine hüküm kuralının kapsamı b. İşçi lehine hüküm değerlendirmesinde statü değişiklikleri TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİYLE BAĞLILIK VE YARARLANMA I. İŞVEREN SENDİKASI ÜYELERİNİN TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİYLE BAĞLILIĞI Bağlılığın Başlangıcı Bağlılığın Sona Ermesi II. TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN TÜM İŞÇİLERE UYGULANACAK HÜKÜMLERİ III. İŞÇİLERİN TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNDEN YARARLANMASI Taraf sendika üyelerinin yararlanması a. Yararlanmanın başlangıcı aa. İmza tarihinde üye olan işçiler bb. İmza tarihinde iş sözleşmesi sona ermiş işçilerin durumu cc. İmza tarihinden sonra üye olan işçiler b. Üye sıfatıyla yararlanmanın sona ermesi Taraf sendikaya üye olmayanların yararlanması a. Dayanışma aidatı ve sendika özgürlüğü ilişkisi b. Dayanışma aidatı ödeyerek yararlanma koşulları aa. Yararlanma hakkına sahip bulunan işçiler...304

17 XXIV bb. Talepte bulunulması aaa. Talebin muhatabı bbb. Talebin kabulünün gerekmemesi cc. Dayanışma aidatının miktarı ve ödenmesi dd. Dayanışma aidatı ödeyerek yararlanmanın başlangıcı ee. Dayanışma aidatı ödeyerek yararlanmanın sona ermesi c. Yararlanmanın devam etmesine rağmen dayanışma aidatı ödeme yükümünün ortadan kalkması IV. TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNDEN YARARLANAMAYAN İŞÇİLER Grev sırasında işyerinde çalışmış bulunan işçiler Toplu iş sözleşmesi taraflarının anlaşmasıyla kapsam dışı bırakılan işçiler (kapsam dışı personel) İşveren vekilleri ve işvereni görüşmelerde temsil edenler V. YARARLANMAYA İLİŞKİN BAZI SÖZLEŞME KAYITLARI Kapalı işyeri şartı Yararlandırmama kaydı Sözleşme farkının güvencelenmesi (korunması) kaydı - İşverenin sendika üyesi olmayanlara dilediği hakları sağlama serbestisinin incelenmesi TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN TEŞMİLİ I. GENEL OLARAK II. TEŞMİLİN KOŞULLARI İlgililerin talebi Yüksek Hakem Kurulu nun görüşünün alınması Teşmil edilecek toplu iş sözleşmesi ve uygulanacağı işyeri Zorunlu değişikliklerin yapılması

18 XXV 5. Kararın yayınlanması ve gerekçe Yürürlük tarihi III. TEŞMİLİN HÜKÜMLERİ Teşmilin tarafların karşılıklı hak ve borçlarını kapsayamaması Teşmil edilen hükümlerden yararlanmanın üyelik sıfatına bağlı olmaması Teşmilin süresi ve sona ermesi TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİNİN HÜKÜMLERİ I. GENEL OLARAK II. TARAF SIFATININ ORTADAN KALKMASI III. YENİ TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN UYGULANMAYA BAŞLANABİLMESİ IV. ARD ETKİ (TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN İŞ SÖZLEŞMESİNE İLİŞKİN HÜKÜMLERİNİN DEVA MI) Ard etkinin kapsamı Ard etkiden yararlanacak işçiler Ard etkinin sona ermesi TOPLU GÖRÜŞMEDE ANLAŞMA SAĞLANAMAMASI HALİNDE ARABULUCULUK I. ARABULUCU TAYİNİ Olağan arabuluculuk a. Tayin halleri aa. İlk toplantıya gelmeme veya görüşmeye başlamama bb. Toplantıya devam etmeme cc. Toplu görüşme süresi içerisinde tarafların anlaşamadıklarını tespit etmesi dd. Toplu görüşme süresinin dolması b. Durumun görevli makama bildirilmesi ve arabulucu tayini

19 XXVI 2. Arabulucunun görev süresi Arabulucunun anlaşma sağlaması Arabulucunun anlaşma sağlayamaması II. OLAĞANÜSTÜ ARABULUCULUK III. ARABULUCULUK SİSTEMİ Seçici kurul Arabulucunun tanımı ve nitelikleri IV. ARABULUCULARIN SEÇİMİ VE İLANI V. ARABULUCULARIN GÖREVLENDİRİLMESİ VE ÇALIŞMA ESASLARI VI. Arabulucuların görevlendirilemeyeceği uyuşmazlıklar TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN UYGULANMASINA İLİŞKİN YORUM VE EDA DAVALARI I. GENEL OLARAK II. YORUM DAVASI III. TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNDEN DOĞAN ALACAKLARDA FAİZ ÜÇÜNCÜ BÖLÜM İŞ MÜCADELESİ HUKUKU 29. İŞ UYUŞMAZLIĞININ TÜRLERİ I. BİREYSEL İŞ UYUŞMAZLIĞI-TOPLU İŞ UYUŞMAZLIĞI II. HAK UYUŞMAZLIĞI-MENFAAT UYUŞMAZLIĞI TOPLU İŞ UYUŞMAZLIĞININ GREV VE LOKAVT YOLUYLA ÇÖZÜMLENMESİ I. GREV VE LOKAVTIN ANAYASAL TEMELİ II. GREV KAVRAMI VE UNSURLARI Grev kavramı Grevin unsurları

20 XXVII a. İşçilerin işi bırakması b. Çalışılması gereken bir işin bırakılması c. İşi bırakmanın topluca çalışmamak suretiyle faaliyeti durdurmak veya aksatmak amacı taşıması.353 d. Topluca çalışmamanın işçilerin aralarında anlaşmaları veya bir kuruluşun kararına uymaları suretiyle olması e. İşi bırakmanın süresi Grev sayılmayan iş bırakma halleri a. İşçinin ücretinin ödenmemesi b. İş sağlığı ve güvenliği bakımından yakın, acil ve hayati bir tehlikenin ortaya çıkması c. İş sağlığı ve güvenliği bakımından idari tasarrufla işin durdurulması Yasal grevin unsurları a. Toplu iş sözleşmesi yapılması sırasında uyuşmazlık çıkması b. Yasal usulün yerine getirilmesi aa. Kararın alınması ve ilanı bb. Uygulama tarihinin bildirilmesi ve ilanı c. Karar ve uygulama sürelerine uyulmamasının yaptırımı d. Grev kararının kapsamı e. Geçici veya sürekli grev yasaklarının bulunmaması aa. Sürekli grev (ve lokavt) yasakları bb. Belirli hallere ilişkin geçici yasaklar cc. Grev ve lokavtın Bakanlar Kurulu kararıyla ertelenmesi aaa. Ertelemenin koşulları bbb. Ertelemenin hükümleri f. İş mücadelesinin grev oylamasıyla engellenmesi aa. Oylama talebi

21 XXVIII bb. Oylama yapılması yeter sayısı cc. Oylamanın yapılması ve sonuçları dd. Grev oylamasına itiraz ee. Oylamanın sonucu aaa. Oylamada grevin yapılmaması sonucunun çıkması bbb. Oylamada grevin yapılması sonucunun çıkması Grev (ve lokavt) halinde mülki amirin yetkileri İŞ MÜCADELESİ YASAKLARINDA UYUŞMAZLIĞIN ÇÖZÜMÜ I. GENEL OLARAK II. UYUŞMAZLIĞIN YÜKSEK HAKEM KURULU TARAFINDAN ÇÖZÜLECEĞİ HALLER İş mücadelesinin yasak olduğu hallerde İş mücadelesinin ertelendiği hallerde Grev oylaması halinde III. UYUŞMAZLIK YÜKSEK HAKEM KURULUNA İNTİKAL ETTİKTEN SONRA TARAFLARIN YETKİSİ IV. İŞLETMEYE DAHİL İŞYERLERİNİN BAZILARINDA İŞ MÜCADELESİ YASAĞI OLMASI HALİNDE UYUŞMAZLIĞIN ÇÖZÜMÜ V. YHK NIN YAPISI, ÇALIŞMASI VE KARARLARININ NİTELİĞİ Yapısı Kurulun oluşumu Yönetimi Kurulun çalışması Yüksek Hakem Kurulu kararlarının kesin olmasının anlamı LOKAVT KAVRAMI I. LOK AVT K AVR A MI

22 XXIX II. LOKAVTIN UNSURLARI İşçilerin işten geçici olarak ve topluca uzaklaştırılması Uzaklaştırmanın faaliyeti tamamen durduracak şekilde olması İşveren kararı III. YASAL LOKAVTIN UNSURLARI Toplu iş sözleşmesi yapılması sırasında uyuşmazlık çıkması Yasal usulün yerine getirilmesi a. Kararın alınması b. Uygulama tarihinin bildirilmesi Geçici veya sürekli lokavt yasaklarının bulunmaması IV. LOKAVT KARARININ KAPSAMI YASAL GREV VE LOKAVTIN İŞ SÖZLEŞMESİ BAKIMINDAN HÜKÜMLERİ I. İŞ SÖZLEŞMESİNİN ASKIYA ALINMASI II. ASKI HALİNİN BAŞLAMASI VE SONA ERMESİ III. YASAL GREV VE LOKAVTIN İŞ SÖZLEŞMESİ TARAFLARININ BORÇLARINA ETKİSİ Yasal grev ve lokavt sırasında askıda kalan borçlar a. İşçinin işgörme borcu b. İşverenin ücret ödeme borcu aa. Grev ve lokavt anına kadar işlemiş ücretler bakımından bb. Grev ve lokavt süresi için ücret ödenmesi bakımından aaa. Asıl ücret ve ücret ekleri bakımından bbb. Hafta tatili ücreti ödenmesi bakımından.405 ccc. Ulusal bayram ve genel tatil günü ücreti bakımından ddd. İşverenin aidat kesme ve gönderme yükümlülüğü Yasal grev ve lokavt sırasında askıda kalmayan borçlar.407

23 XXX IV. YASAL GREV VE LOKAVTIN İŞ SÖZLEŞMESİNİ FESİH HAKKINA ETKİSİ İş sözleşmesinin haklı/geçerli nedenle feshine etkisi a. Yasal grev ve lokavtın haklı/geçerli neden oluşturmaması b. Feshi ihbar sürelerine etkisi aa. Grev ve lokavt sırasında feshi ihbarda bulunulması bb. İşlemeye başlayan feshi ihbar süresinin grev ve lokavt nedeniyle durması c. İş sözleşmesinin grev nedeniyle feshedilmesi V. GREVE KATILMAKTAN VAZGEÇİRMEYE YÖNELİK İŞLEMLER VI. YASAL GREV VE LOKAVTTA GEÇEN SÜRENİN ETKİSİ Yıllık ücretli izin hakkının doğumu ve miktarına etkisi Belirli süreli iş sözleşmesine etkisi Deneme süresine etkisi Kıdem ve ihbar tazminatı ile iş güvencesine esas hizmet süresine etkisi Diğer kıdeme bağlı haklara etkisi YASAL GREV VE LOKAVTIN İŞ GÖRME BORCUNU GEÇİCİ OLARAK ORTADAN KALDIRAN HALLERLE BİRLEŞMESİ I. GENEL OLARAK II. YASAL GREV VE LOKAVT SIRASINDA YILLIK ÜCRETLİ İZNİN KULLANILMASI Yıllık izin kullanılırken grev ve lokavt başlaması a. Grev başlaması b. Lokavt başlaması Yıllık iznin grev ve lokavt başladıktan sonra kullanılması

24 XXXI III. GREV VE LOKAVTIN İSTİRAHAT SÜRESİNE RASTLAMASI Grevin işçi istirahatli iken başlaması İşçinin grev sırasında hastalanması Lokavtın işçi istirahatli iken başlaması YASAL GREV VE LOKAVTIN KONUT HAKKINA ETKİSİ I. GENEL OLARAK II md. 69 KAPSAMINDA KONUT KAVRAMI III. KONUTTAN YARARLANMANIN KOŞULLARI Konutun iş sözleşmesine bağlı olarak sağlanmış olması İş sözleşmesinin yasal grev ve lokavt nedeniyle askıda olması IV. KONUTTAN YARARLANMANIN HÜKÜMLERİ Yararlanmanın süresi İşçinin konut masraflarını ödeme yükümü İşverenin konuttan yararlanmayı engellememe yükümü YASAL GREV VE LOKAVT SIRASINDA KORUMA İŞLERİNİN YERİNE GETİRİLMESİ I. GENEL OLARAK II. İŞ MÜCADELESİNİN NİTELİĞİ VE KORUMA İŞLERİYLE İLİŞKİSİ III. KORUMA İŞLERİNİN KAPSAMI IV. KORUMA İŞLERİNİN SÜREYE BAĞLI OLMAMASI V. KORUMA İŞLERİNDE ÇALIŞTIRILACAK İŞÇİLERİN TESPİTİ İşçi kadrosunun tespiti a. İşverenin tespit yetkisi b. Tespite İtiraz aa. İtirazın süresi

25 XXXII bb. İtirazın konusu cc. İtirazda görevli ve yetkili mahkeme dd. Davanın görülmesi c. Tespitin birlikte yapılabilmesi d. Görevli makamın tespit yetkisi aa. Görevli makamın tespitini gerektiren haller bb. Görevli makamın tespitine itiraz e. Tespit zamanının isabetsizliği İşçilerin ismen belirlenmesi VI. KORUMA İŞLERİNDE ÇALIŞMANIN HÜKÜMLERİ Koruma işleri yükümünün iki taraflı olması Çalışma ve çalıştırma yükümüne aykırı davranışın yaptırımı a. Hukuki yaptırım b. İşverenin yeni işçi alma olanağı c. Cezai yaptırım Koruma işlerinde çalışan işçilerin toplu iş sözleşmesinden yararlanabilmesi YASAL GREV VE LOKAVTIN SENDİKANIN YETKİ VE SORUMLULUKLARI BAKIMINDAN SONUÇLARI I. ZARARDAN SORUMLULUK Sendikanın sorumluluğu Sendikanın kendi kusuru ile verdiği zarardan sorumluluğu İlgili kişilerin şahsi sorumluluğu Zararın kapsamı II. TARAF İŞÇİ SENDİKANIN GREV GÖZCÜSÜ TAYİN ETMESİ III. TARAF İŞVEREN SENDİKASININ LOKAVT GÖZCÜSÜ TAYİN ETMESİ

26 XXXIII 38. YASAL GREV VE LOKAVTIN SENDİKA İLE ÜYESİ ARASINDAKİ İLİŞKİ BAKIMINDAN SONUÇLARI I. GENEL OLARAK II. ÜYENİN SENDİKA KARARLARINA UYMA YÜKÜMÜ III. GREV VE LOKAVT SIRASINDA ÜYELERE YARDIM YAPILMASI Grev ve lokavt fonları ile yardımda bulunabilme olanağı Yardımın organizasyonu Yardımın tüzükte düzenlenmesi zorunluluğu Grev ve lokavt ödeneği ve verilmesinde uyulması gereken kurallar YASAL GREVİN GREVE KATILMAYAN İŞÇİLERE İLİŞKİN SONUÇLARI I. GENEL OLARAK II. İŞVERENİN GREVE KATILMAYAN İŞÇİLERİ ÇALIŞTIRMAMA HAKKI Çalıştırmama hakkının kapsamı Çalıştırmama hakkının hükümleri III. GREVE KATILMAYAN İŞÇİLERİN TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNDEN YARARLANAMAMASI YASAL GREV VE LOKAVTIN İŞ SÖZLEŞMESİ TARAFLARININ ÇALIŞMA VE ÇALIŞTIRMA SERBESTİSİNE İLİŞKİN SONUÇLARI I. GENEL OLARAK II. İŞVERENİN İŞ SÖZLEŞMESİ ASKIDA KALAN İŞÇİLERİN YERİNE BAŞKA İŞÇİ ÇALIŞTIRMAMA YÜKÜMÜ Yükümlülüğün uygulanması a. Süresi b. Kapsamı...464

27 XXXIV 2. Yeni işçi alma yasağının istisnası Yükümlülüğe aykırılığın yaptırımı a. Aykırılığın tespiti b. Yaptırım III. İŞ SÖZLEŞMESİ ASKIDA KALAN İŞÇİLERİN BAŞKA İŞVEREN YANINDA ÇALIŞMAMA YÜKÜMÜ Yükümlülüğün kapsamı Yaptırımı IV. ÇALIŞAN İŞÇİLERİN ÜRETTİĞİ ÜRÜNLERİN DIŞARI ÇIKARILMASI YASAL GREV VE LOKAVTIN SOSYAL SİGORTALARA İLİŞKİN SONUÇLARI I. GENEL OLARAK II. YASAL İŞ MÜCADELESİ VE SOSYAL SİGORTA İLİŞKİSİ Sosyal sigorta ilişkisinin devamı Sigortalılık niteliği ve sigortalılık süresi bakımından etkisi Bildirim ve prim ödeme yükümlülükleri bakımından etkisi III. YASAL GREV/LOKAVTTA GEÇEN SÜRELERİN BORÇLANMASI YASA DIŞI GREV VE SONUÇLARI I. YASA DIŞI GREV KAVRAMI II. TOPLU EYLEM HAKKI ÜZERİNE Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi nin toplu eylem hakkına ilişkin kararları Yargıtay ın yaklaşımı a. Türk Hava Yollarına ilişkin kararlar b. Mersin Limanına ilişkin kararlar

28 XXXV c. Metal sektöründe gerçekleşen eylemlere ilişkin kararlar aa. Kocaeli nde gerçekleşen eylemlere ilişkin kararlar bb. Bursa da gerçekleşen eylemlere ilişkin kararlar Anayasa Mahkemesi nin yaklaşımı Kişisel görüşümüz III. YASA DIŞI GREVİN HUKUKİ SONUÇLARI İş sözleşmesini derhal fesih hakkı a. Koşulları aa. Yasa dışı grevin uygulanmaya başlamış olması bb. İşçinin yasa dışı grevle ilgisinin bulunması cc. İşçinin kusurlu olması dd. İspat yükü aaa. Grevin yasa dışı olduğunun ve işçinin grevle ilgili bulunduğunun ispatı bbb. İşçinin kusurlu olduğunun ispatı b. Yasa dışı grev nedeniyle feshin niteliği ve hükümleri aa. Feshin hukuki niteliği bb. Yasa dışı grev nedeniyle fesihte hakdüşümü süresi Yasa dışı grevde geçen süre için işçinin ücrete hak kazanamaması Yasa dışı greve katılan işçilerin yerine başka işçi çalıştırma olanağı Yasa dışı greve katılan işçilerin konuttan yararlanma durumu Yasa dışı greve katılmayan işçilerin durumu İşverenin yasa dışı grev nedeniyle uğradığı zararları talep etme hakkı a. Zarar talebinin temeli...514

29 XXXVI b. Zarardan sorumlu olanlar aa. İşçi kuruluşunun sorumluluğu bb. Greve katılan işçilerin sorumluluğu c. Zararın kapsamı d. İşverenin müterafık kusuru nedeniyle tazminattan indirim yapılması e. İspat yükü İşçi sendikasının üyesine karşı sorumluluğu IV. YASA DIŞI GREVİN CEZAİ SONUÇLARI YASA DIŞI LOKAVT VE SONUÇLARI I. YASA DIŞI LOKAVT KAVRAMI II. YASA DIŞI LOKAVTIN HUKUKİ SONUÇLARI İş sözleşmesi bakımından sonuçları a. İş sözleşmesinin ihlali b. İhlalin doğurduğu hukuki sonuçlar aa. İşçinin yasa dışı lokavt süresine ilişkin ücretini talep hakkı bb. Diğer zararlarını talep hakkı cc. İş sözleşmesini haklı nedenle fesih hakkı Yasa dışı lokavt halinde taraf işveren sendikasının sorumluluğu İşveren tarafının işçi sendikası karşısındaki sorumluluğu III. YASA DIŞI LOKAVTIN CEZAİ SONUÇLARI GREV VE LOKAVTIN YASA DIŞI OLUP OLM ADIĞININ TESPİTİ DAVASI I. TESPİT DAVASININ KONUSU II. TESPİT DAVASININ TARAFLARI III. DAVANIN AÇILABİLECEĞİ SÜRE Davanın grev ve lokavt kararı verildikten sonra veya uygulanırken açılabilmesi

30 XXXVII 2. Grev ve lokavtın sona ermesinin davanın devamına engel olmaması a. Grev ve lokavtın karar aşamasında kalmış olması b. Grev ve lokavtın uygulamaya konulması IV. DAVANIN GÖRÜLMESİ VE TESPİT KARARI Görevli ve yetkili mahkeme Mahkemece tedbir kararı verilebilmesi Tespit hükmünün verilmesi a. Tespit hükmünün davanın açıldığı tarihteki duruma ilişkin olması b. Tespit hükmünün etkisi aa. Tespit hükmünün tarafların üyelerini bağlayıcı niteliği bb. Tespit hükmünün ceza davasında kesin delil oluşturması GREV VE LOKAVTIN SONA ERMESİ I. GREV VE LOKAVTIN KENDİLİĞİNDEN SONA ERMESİ Toplu iş sözleşmesinin imzalanması Grevi uygulayan sendikanın ortadan kalkması II. ERTELEME KARARI VERİLMESİ III. GREV VE LOKAVTIN TARAFLARIN KARARIYLA SONA ERMESİ IV. İŞÇİ SENDİKASININ ÜYE KAYBI NEDENİYLE GREVİN KALDIRILMASI Koşulları Grevin kaldırılmasının yetki belgesine etkisi V. GREV VE LOKAVTIN KÖTÜYE KULLANMA NEDENİYLE DURDURULMASI KAYNAKÇA