"Gtinliik" deyince akltmtza ylllarca herkes tarafindan ozenle tutulan, bttiin. Yrd. Dog. Dr. Necmi Emel DiLMEN

Transkript

1 Yeni Medya Kavramr Qergevesinde Internet Giinliikleri-Bloglar Ve Gazetecilife Yansrmalarr Yrd. Dog. Dr. Necmi Emel DiLMEN 6zet Giintimiizde daha srk duymaya bagladrgrmrz "Yeni Medya" kavramr gergevesinde bu yeni iletigim ortamlanndan biri olan internet gtinlilkleri veya bloglar gerek sanal ki.iltiir ortamrna getirdi[i yenilikler gerekse habercilik ve gazetecili!i tagryaca!r yeni boyutlar itibarryla incelenmeye gahgrlmrptrr. Anahtar Kelimeler Yeni Medya. Intemet Giinltiklen. Yeni Habercilik, Blog, Weblog Abstract In this study, we examined the intemet diaries, blogs as a part of the recent concept 'New Media" by considering the innovation that blogs brought to virtual cultural medium and the creation of new dimensions in the journalism. Keyrvords New Media, Blog, Weblog, Blogger 1. Girig "Gtinliik" deyince akltmtza ylllarca herkes tarafindan ozenle tutulan, bttiin anrlarrmrzr onunla payla$tlglmlz, muhakkak bir kilidi veya evimizde gizli bir yeri olan, giinltik yatamlmzda bagrmrzdan gegen olaylan, heyecanlan, korkulan, a$klan yazdrermrz bir defter gelir. Yeni medya olarak adlandrrdrsrmrz yeni iletigim ortamlanyla birlikte bu "gtinltik" olgusuda sanal dtinyaya tagmrken "weblog" kelimesinin krsaltrlmrgr olan "blog"lar tiirkge adryla intemet gtinltikleri veya gtinceleri g{intimtiz internet ortamlnda sadece anrlann yazrldrfr degil, gegitli konular hakkrndaki yorumlardan, ig yagamrndaki iligkilere, hattabazr tirtinlerin pazarlanmastna kadar geni$ bir yelpazede iglevselle$meye baqlamrglardrr. Her ne kadar ttirkge kargrh[rnr vermeye galrgmrg olsakta, incelendipi zaman ashnda net olarak blog kelimesine bir ttirkqe kargrhk bulunamadrlr hatta blog kelimesinin tiirkgeye yerle$tifide gdrtilmektedir. Bloglan bir bagka deyiqle, modern gagln agmazrndaki insanrn bir ttir ben de buradayrm deme bigimi olarak yorumlamakta mtimktindtir. Bloglar, intemetin bir arag olarak iletigim toplumunda yer aldrgl bir ortamda, teknolojik geligmeye ayak uydurarak iginde bulunulan ortamla etkileqmenin bir sonucudur. Bu giinliikler vasrtasryla insanlar bir nevi sahip olduklarr kigiliklerinin yanrnda sanal bir kigilik daha edinmektedirler. iginde yagadrfrmrz biligim gagrnda, teknolojinin krskacrndaki insanrn bir gegit kendini dtga vurmasr ve yeni bir ifade bigimi olarakta delerlendirilebilir bu gi.inliikler. Bu galtgmada, tarih boyunca kiqisel terapi amagh slemllan giinliik tutma eyleminin modern dtinyaya ayak uydurmasryla olugmuq bu kavramr incelerken, yeni medya kavramtna definerek, bu giinltiklerin nasrl ortaya grktrfr, teknolojik altyaprlan, gazetecilik ve habercilik di.inyasrna getirdili yeni agrhmlar, bir sanal ktilttr 6!esi olarak yeni bir diigiince ifade ortam olmasr ve de Ttirkiye'deki geligiminden bahsedilecektir. I l3

2 2. Yeni Medya Kavramr Gtini.imtizde, yeni ilctigim ortamlanna topyekiin olarak Yeni Medya denilmektedir. Yeni medya ya da daha agrklayrcr adryla Yeni Ortamlar, aqrklanmasr pek de kolay olmayan bir kavramdrr. Bunun igin konuyu biraz irdelemek gerekmektedir. Yeni Medya kavramr 1970'lerde, bilgi ve iletigim tabanh aragtrrmalarda, sosyal, psikolojik, ekonomik, politik ve ktilti.irel gahqmalar yapan aragtrrmacrlar tarafindan ortaya atrlmrg bir kavramdr. Ancak 70'lerde de[inilen anlam, 90'larda mtithi$ bir ivme kazanan bilgisayar ve internet teknolojisi ile birlikte geniglemig ve farkh boyutlara ulagmrgtrr.(thompson, I 995, ss.23-25) Bazr yazarlar ve aragtrrmacrlar yeni medyayr bir teknoloji listesi ile gayet basit bir bigimde agrklamrglardrr ve CD-ROM, HTML, akan ortam, sayrsal video diizenleme, a[ uygulamalan, DVD video, multimedya gibi ortamlara yeni medya demiglerdir. Her ne kadar bu tespit gok yanhg olarak gdztikmese de biraz krsrth ve eksik gdr{inmektedir. Boylesi bir durumda her gegen sene igerisinde geligme gcisteren bu teknolojilere yeni bir tanrmlama getirmek gerekecektir. Bunun yanlsra eski ve yeni medya arasrndaki farklan ortaya koymak gerekmektedir. Bir bagka deyigle yeni medyayr "yeni" yapan temel presipleri ve dzellikleri gdzden gegirmek lazmdrr. Yeni medyanrn beg temel nitelifi vardrr: (Manovich,200l, ss.27-48) l. Sayrsal Temsil 2. Modiilerlik 3. Otomasyon 4. De[iqkenlik 5. Kod Qevrimi Sayrsal temsil, ortamrn kodlardan, yani matematiksel simge ve algoritmalardan olugmasrdrr. Bdylece yeni ortamdaki brittin veriler sayrlabilir ve programlanabilir bir hale gelerek daha tutarh davranmaktadtr. Modtilerlik, yeni medyanrn ortaya konulug qekilleriyle dofrudan ilintilidir. Bir web sayfasrnr cirnek alacak olursak, goriinttiler, sesler, yazr glbi elemanlar ayn ayn dzelliklere sahiptir. Bunlann bir araya gelip olugturdufu web sayfasrnda bir de[igiklik yaprlmak istendi[inde her eleman iizerinde bu defiiqiklik ayn ayn yaprlmaktadrr bu da modi.ilerl i[i getirmektedir. Otomasyon, ycni medyanrn, kullanrcr olmadan i.iretebildikleri etkinlikleri simgelemektedir. Ornefiin Photoshop gibi bir sayrsal gortintii dtizenleme yazrhmrnda hazn algoritmalar vasrtasryla istenilen fotografik etkiler yaratrlabilmekte, Rhinoceros gibi bir 3 boyutlu modellemc programrnda kullanrcr etkinliklerini kaydederek daha sonra yazrhma otomatik olarak bunlan yaptrrtabilmektedir. Defigkenlik, sayrsal tcmsil ve modtilerligin bir uzantrsrdrr. German'a gore yeni medya, birbirinden oldukga katr bir bigimde ayrrlan nesnelerin dahi aynr nesncnin uzantrsr olarak farkh Eekillerde sunulmaslnr olasr krlmaktadrr.(german, 2003) Yani, l14

3 yeni ortam, mevcut nesnenin birden gok qekil ile kargrmrza grkmasrnr mtimktin krlmaktadrr. Kod Qevrimi, yeni medyanrn iki temel katmanrnr temsil etmektedir: Sosyal katman ve bilgisayar katmanr. Ahgrlagelmig ortam prodiiksiyonunun ve yayrnlnln bilgisayarlar tarafindan ele ahnmasryla, gegmig kiilttirel yargrlar da bilgisayarlar ile bir gegig igerisine girmigtir. Bunun yanlsrra sayrsallagtrrrlmtq verinin bir formattan di[erine gevrilmesini de kapsamaktadrr. Bilindigi iizere bilgisayar dtinyasr donanrm ve yazrhm olarak ikiye ayrrlmaktadrr. Yazrhmlar, tamamr kodlardan oluqan yaprlardrr. Photoshop'ta iiretilmig olan bir gori.intti dosyasr belli bir formdadrr ve kendine has bir formatr vardrr. Bu ve bunun gibi fbrmatlar dosya uzantrlan ile tanrmlanmaktadrrlar. Bir 6mek vermek gerekirse, bilgisayanmrzda olugturulan bir bitmap dosyasmt yine bir yanhm tarafindan oldukga yaygrn olan jpeg formatrna driniigtiirmek mtimki.indtir. Bir benzer 6mek de kelime iglem yazrhmr MS Word igin verilebilir. Metin belgesi olarak tiretilen ve saklanan bu dosyalann format luzantrlan doc/rtf olarak bilinmektedir. Ancak formatlar arasr gegig mrimktindiir. Ornegin bir metin belgesi yarattlarak igerisine jpeg formatrnda bir goriintti ithal etmek mi.imkiindtir. Dosya iiretildiginde doc/rtf formatr ile saklanacak hale gelecektir. Bciylece aslen metin belgesi formatr olan doc ile g6rtintii formatlan igerisinde bir kod gevrimi gergeklegmektedir. Bu niteliklerin yanlslra yeni medyanrn 6zellikleri iizerinde de durmak gerekmektedir. Yeni medyanrn sayrsal temsili, formlann kesinlik kazanmasrna sebep olmaktadrr. Yani her bir "bit" verinin kendine has bir ozelligi bulunmaktadrr ve bunu kesin olarak ifade etmektedir. Soz geligi bir biitun igerisindeki kelimeler bu dzellile uygundur. Eler kelimelerden birisi defiqirse, ciimlenin tiim anlamr farkhlaqmaktadrr. Yeni medya, biittin bilinen farkh ortamlan bir araya toplama yetisine sahip bir clzelliktedir. Buna multimedia ya da goklu ortam denilmektedir. Metin, duralan gdnintti, hareketli gciriintti, ses gibi ortamlarrn birliktelikleri bu 6zelli[i meydana getirmektcdir. (Lister ve di$erleri, 2003, s.9) Yapr olarak yeni medyanrn baglangrg ve sonlarr katilik tagrmamaktadrr. Bir bagka deyigle yeni medya rastgele erigim sa!lamaktadrr. Boylece istedi[imiz veriye istedi[imiz anda ulagabiliriz. Sayrsalhfrn bir uzanttst olarak yeni medya, veri kaybrnrn dnlendi[i ortamlardrr. Bir veri ki.imesinin bire bir kopyasr kayrpsrz olarak grkartrlabilir. Qiinkti her yeni ortam biriminin igerdigi veri sayrsr belirlive katidir. Yeni ortam dncesi ortamlara gdz attrlrmrzda bu dzelliklerin var olmadrlrnr gormekteyiz. Yapt itibanyla bir gok ortam sayrsal defildi, dolayrsryla formlarda bir kesinlik de stiz konusu de[ildi. Bu agamada bir video kasedi cirnek olarak alablliriz. Video kasetler yapr itibanyla analogdur. Bu sebeple igerisindeki veri miktan tam olarak olgrilememektedir. Bu durum formda deligkenlige sebep olmaktadrr. 56z gelimi bir saatlik bir gdriintil her oynatrldrlr zamanda ufak da olsa zamansal farkhhklar sunmaktadtr. Bazen 59 dakika 59 saniye bazen bir saat 0l saniye olmaktadrr. Bunun yanlsra video kaset her kullanrlrgtan sonra ylpranarak verinin kaybolmasrna sebep olmaktadrr. Veri miktanntn dlgtilememcsi aynr zamanda bire bir kopyalannrn 115

4 allnamamasrna da sebep olmaktadrr. Bu durumda veri kaybrnrn ortaya Qlktlglnl gcirmckteyiz. Aynca istcdilimiz veriye ulagabilmek igin belirli bir gizgi dolrultusunda tarama yapma zorundahgl mevcuttur. Verilere rastgele ulaqmak miimk0n delildir. Video kaseti bir kenara brrakrp, sinema filmini ele alacak olursak bu sefer de bir takrm rizelliklerin ortak oldugunu gormekteyiz. 0megin sinema filmi bir biiytik dlgekten incelendipinde ashnda I saniyesi 25 kareden oluqan bir ortamdrr. Bu durumda karclerin bir sayrsalhlr ifade ettili sdylenebilir. Ayrrca metin, ses, duralan vc harcketli gdriintii sinemada da bir araya gelmig ortamlardrr. Bu durumda "Sinema ycni bir ortam mrdrr?" sorusu akrllara gelebilir. Sinema, ozelliklerden bir kaq tanesine uysa da ycni bir ortam de[ildir. Bunun da en tinemli sebebi yeni ortamlarrn en iinemli rizelligi olan etkilcaime sahip olmamasrdrr. Etkileqim, en az tki nesne arasrndaki iletiqim vasrtasryla, nesnelerin birbirlerini davranrqsal ya da bigimsel olarak degiqiklile ufratmasrdrr. Yeni ortamlar etkilegim opsiyonu sunmaktadrr. En onemli dontigiim bu alanda yaianml$tlr. (Manovich, 2001, ss.49-5 I ) Buraya kadar ki bolnmde kavramsal olarak yeni medyayr veya bir bagka deyigle yeni iletigim ortamlanm agrklamaya gah$hk. Bundan sonra ise bu yeni ortamda yine gok giincel ve iilkemizde de giinden giine daha fazla kullanrlan, rizcllikle geng niifusun kendini ycni bir ifade bigimi olan ve de aynr zamanda gazetecilik olgusuna yeni bir soluk getirmesi beklenen, habercilik anlayrqrna yeni bir ivme kazandrracak olan intemet giinliikleri veya bloglardan bahsedilecektir. 3. Blog Kavramr Mektuplann vc tebrik kartlannrn intemet iizerinde e-posta ve e-karta ddniiqmeleri gibi giinliikler de artrk a! iizerinde internet giinliiklcri haline gelmigtir. Blog kelimesi grkrqr itibariyle Web (internet tarayrclsl aracrhlryla ula$llgrmlz ileti$im ortamr diyebiliriz) ve Log (kayrt anlamrnda) kelimelerinin bir araya gelmcsiyle ortaya grkmrqtrr. Weblog kavramr zamanla ktsalarak blog haline gelmiqtir. Bloglar, 1997 yrlnda bir grup programclnln intemet iizerinde dolaqrrken belendikleri siteleri kendi sayfalarrnda krsa agtklaytct notlarla birlikte yayrnlamasryla baqlamrqhr (Qakrcr,2005). Bu tarz not diiqme gekli, kolay kullanrm araglanntn ortaya grkrp yaygrnlaqmasryla birlikte daha farkh bir geklc girip kigilerin herhangi bir konuda diiqiincelerini ifade ettikleri platformlara ddnii$mii$tiir. En basit haliyle bir nevi giinliipe ddnii;en bloglarda isterseniz sadece sizin gdrcbileceliniz ya da baqkalarryla paylagabilece!iniz sayfalar oluqturabilmek miimkiindiir. internet gtinliikleri krsa bir zaman dilimi igerisinde gegirdikleri cvrim ve gabuk gogalmalan sonucunda baqka bir medya ortamt olarak delerlcndirilmeye baqlanmtqttr. Bloglar, haber duy'urulanndan yorum yaztlanna, begenilen sitelcrin tanrtrmlanndan topluluklann fikirlerini paylagtrklarr bir ortam olmalanna kadar csnck bir igerik kullamma sahiptir. Ama krsa ve genel bir gekilde ifade edilccck olursa bloglar, istenilen I l6

5 konuda internet ortamrna dokiilen duyuru ve yomm yaulandr denilebilir. Bloglarrn yaygrnlagmasrnda en dnemli etkenlerden birisi internet sitelerine gore gok daha kolay hazrrlanabilmesidir. Blog servisi sunan golunlulu iicretsiz olan intemet sitelerine kaylt yaprrrdrktan sonra birkag adtmda yazrlartnrzr yayrnlayabilecek sayfalar olu$turmak gok zor dclildir. Blog ortamrmn getirdili rahathk bazt internet sayfalannda serbestlik ile sorumsuzluk arastndaki gizgiyi belirsizlegtirmesine raemen intemet kiilttirtinde her zaman yeri olan ve yaygtn bir uygulamanrn hemen ardmdan olugan sdzlii gelenelin gereli olarak bazt hassasiyetlere dikkat edilmelidir yoksa topluluk dgrnda kalmak gibi Uir gergekle ynz ynze gelmek siipriz olmayacakttr. Ozellikle de bloglann yaygrnlaqmasrntn golunlukla baqka bloglarda yaprlan duyurular aracrhlryla oldulu diiqiiniiliirse konunun Onemi daha iyi anlaqtlabilir. Blog denilince muhakkak bahsedilmesi gereken bir konu da bu teknolojinin bu kadar yaygrn ve popiiler olmasrnt sallayan RSS teknolojisidir. "Rich Site Summary" (Zengin Site Ozeti) ya da "Really Simple Syndication"(Gerqekten Basit Daltttm) sozlerinin krsaltmasr olan RSS, site iqeriklerinin rizetlenmig bigimde sunulmasrnt sallayan bir yontemdir. Bunlar haber baqhklan ya da makaleler olabilir. RSS geqitli lnternet siteleri tarafindan yaytnlanan haber vb. igerilin tek bir ortamdan topluca izlenebilmesine olanak sallayan yeni bir igerik besleme yontemidir. XML bigiminde olan RSS dosyalan ilk olarak Netscape firmast taraftndan geligtirilmeye baqlanmtqhr. RSS dosyalannrn kullanrmr her gegen giin artarak yaygrnlagmaktadr. RSS y'dntemini destekleyen sistelerin hazrrladrklan XML bigimli dosyalara bir gok programla eriqmek miimkiindiir.($anh, 2005) XML okuyucusu olan bu programlar, web gezgini veya e- posta istemcisi olabilccefi gibi sadece RSS igerigi izlemek igin haztrlanan masatistii programlan da olabiiir. RSS teknolojisinin tinemi ashnda bloglarrn habercilile yeni gerirdili agrhmlar diiqtiniildiiliinde de ortaya grkmaktadrr. Giinliik haber ihtiyacrnr karqrlamak isteyenler, onlarca internet sitesini ziyarct etmek igin gogu zaman saatler harcamak zorundadtr, siteye gitmek, haberleri aramak, okumak, gerektiginde kaydetmek ve sonraki sayfaya gegmek vakit ahcr bir siiregtir. Bir diler segenek ise haber gruplanna iiye olmaktrr,. Ancak bu sefcr de c-posta adresinizi verdiliniz igin spam ve viriis gtinderilmesi rehlikesiyle kargr karqrya kahnabilmektedir. Yeni bir haber teknolojisi olan RSS de tam bu noktada devreye gimrektedir ve de haberlerin, e-posta karmagastndan ve siteleri dola$ma stresinden kurtanhp, en krsa yoldan en fazla kigiye ulagtrnlabilmesini sallamakladrr. "RSS-Feeds" veya "RSS-Channels" (RSS Kanallarr) her geyden once newslctter, yani haber btilteni geklinde gtinderilmemektedir; tam tersine, bir RSS okuyucusu taraftndan haberin yayrnlandrlr sayfadan altnmakta ve gdsterilmektedir. Haberler, bir baghk ve logoyla XML formahnda g<inderilmektedir. Haberin okunmasl istendi!inde isc haberin baghlrna trklayarak haberin tamamtnr igeren HTML formahnda hazrrlanmrq internet sayfastna gidebilmck mtimkiindtir.($anh, 2005) Bu tiir bir haber alma yoluna gidenler igin masraflar yok denecek kadar az hale gelmigtir.. internet sayfast igin haztrlanan haberler, bir uygulama taraftndan tam otomatik olarak agrhp, RSS igin uygun olan XML formatrna donii$tiiriilmektedir. Bu XML verisi okuyucu igin gerekli ballanttlan, baqhklan ve markalamalan da igermektedir. Hcr yeni haber gonderimiyle beraber XML verisi de yeniden yaztlmakta ve eski kayrtlar silinmektedir. Bu qekilde, golu haber yenilemesinden sonra bile haber gdnderimini hrzlandrrmak igin vcri boyutu duqtik tutulmug olmaktadlr. Bu gekil bir haber akr5rna "iiye" olan kiqinin yapmasr gerekcn ;ey, XML verisinin bulundulu I t'l

6 sayfayr okulucu yazlhma girmekten ibarcttir.( Klasik haber btiltcnlerinden farkh olarak, RSS tamamryla anonim kullanrlabilinir. 3,1. Bloggerler ve Yeni Habercilik Son yrllarda internetin bir haber kaynalr olarak giicii konusunda yolun tartl$malar yaqanmaktadrr. Sivillegtigi ilk giinden bu yana intcmet insanlara seiini <izgiirce duyurma $ansr veren bir mecra olma tizelliliyle on plana grkmrghr, dolayrsryla bir medya olarak varhlr ve sundulu imkanlar bugiine has bir qey olmamakla beraber deliqen gey kolaylagan kullanrmr ve aracl yazrhmla'yla teknik zincirlerden iyice kurtr:lmaya baglamrg olmasrdrr. Birkag sene <ince bir sitc sahibi olmak igin web sayfalannrn olugumu igin kullanrlan HTML diline, fotolraf diizenleme yazrhmia'na ve yaprlan sayfalan sitenize tagrmak igin FTP yazrhmlarrna biraz da olsa yatkrn olmanrz gerekmekteydi, bugiinse web iizerinde sesinizi duyurmak igin kirgrnr za grkan kutucuklara birkag bilgi girmek yetcrli hale gelmigtir. Siteniz birkag trklamayla 'hazrr hale gelmektedir. Tasanm, programlama gibi sorunlar artrk geride kalmaya baglamrgtrr, dolayrsryla bu teknolojiler basite indirgendikge kendini ifade etmek isteyen ne kadar gok insan oldulu da ortaya grkmaktadrr.(kuzulo!lu,2005) Bagrndan beri sciyledilimiz gibi blog adr verilen web giinliiklcri daha gok _ hazrrlayanlann ilgi alanlan hakkrndaki fikirlerini banndrran siteler olmakla bera'ber bunun yanrsrra firmalann kendi ig organizasyonlan, siyasi partilerin vatanda$a yonelik hizmet tanrfimla', ve tabi asrl konumuz olan habercilik gibi birgok farkti aiana da hizmet vermektedir. Bu bloglarrn kaydrnr tutan ana sitelerden Technorati'nin ( kayrtlarrnda iki sene tincc sadece 100 bin blog varken bugiin sayr l8-6 milyonu gegmigtir. Her 2 saniyede yeni bir blog sitcsi kurulmaktadrr. yani her gin ortalama 38 bin yeni blog sanal aleme katrlmaktadrr. Her saniye bu bloglara altr yini bilgi giriqi yaprlmaktadrr. Bu da giinde 500 binden fazla kayt anlamrna gelmektedir(kuzulo!1u,2005). Giderek daha gok sayrda insan bloglan haber ve bilgilenmc kaynalr olarak kullanmaktadrr. Bloglar teknoloji, politika, spor, efilence, dedikodu, yeni trendler, moda, salhk gibi akla gelen her konuda yiizlercc farkh sccenek sunmaktadrr. Hepsi giivenilir kaynaklar olmasa da zamanla ttim ilgi alanlannrza y<inelik bir kaynak edinmck miimktin olmaktadrr. Gelcneksel medya ile bu tip yeni medyalar arasrndaki ugurum biiyiimektedir. Bugiin bile klasik medya kurumlan igin internet hala bir yan arag olarak gdze garpmaktadrr, neredeyse higbirinin ashnda belirli bir strateiisi gergekte mevcut degildir, hatta bir web sitesine sahip olmanrn ram olarak nc kazandinp ne kaybettirdili konusunda da ciddi bir gah;masr olmayan bu medya kuruluglarrnrn gogunun varhk sebebi diler rakibinin de orada yer ahyor olmasrdrr. lnternet habercilili bir diger yandan cizellikle blogger muhabirler aracrhlryla yeni bir yrine dofru gitmcktedir. Bloggerler bircysel habercili!i segcn intemet gazetecileridir ve dijital fotografgrh!r Qok iyi kullanabilmektedirler, yazdrklarr haberlerle, diinya gaprnda tinemli olaylan giin r;r!rna grkanabilmcktedirlcr. Bloggerlerin global rilgekteki arama motorlan tcchnorali.com'a veya bunlann yazl$hklan weblogs.com'a girdiginiz zaman, bloggerlcrin ilgilendikleri konulann srnrrsrzhlrnr da gormek m0mkiindtir. Ome!in 7 temmuz 2005 tarihinde Londra'da gergeklegen ter<irist saldrrrlarda ba$ta BBC olmak iizere internct siteleri ve arama motorlan hemen bloggerler igin havuzlar olugturmuqlardr ve de pek gok fotograf o haluzlardan elde edilmiqti. Zaten bir gdrti$e g6re de blogger muhabirler gazetecililin ve habercililin l18

7 gelecegi olmaya aday olarak gdzi.ikmektedirler.(barlas,2005) $u anda tamamen ba[rmsrz haber ve yomm yazan binlerce kiginin yani blogger'in oldulu bir ortamda bir noktadan sonra gazetelerin ayda yrlda bir ilging haber getirecek sabit muhabire maag ballamasr anlamsrz hale gelmeye baglayacaktrr, dolayrsryla gazeteler bloglan takip ederek be[endikleri haberi satrn almaya baglayacaklar ve de bir anlamda muhabirlere, fotografgrlara, vs. grlgrn maaglar ddemenin anlamsrzhfrnr kegfedeceklerdir. Bu noktada kargrmrza haberin giivenilir olmasr ile ilgili bir takrm etik kurallar grkmaktadtr, gtinkti gi.intimrizde kayna[r blogger muhabirler olan bazr haberlerin gergegi yansrtmadtlr da bu konuda karqrmrza grkan olumsuzluklardan biridir. Bir sonraki agamada okurlann gazeteye para verrnenin anlamsrzh[rnr kegfetme a$amasl olacakfir. Ondan sonra belki parayla satrlan gazeteler sadece sektdrel haber veren, para ydnetenlere danrgmanhk ve benzeri iglev gdren organlara doniigerek tamamen giintimtizdekinden defiiqik bir iglev gdrmeye baglayacaklardr. Bu durumda bloglar aracrh[ryla okuyucular srcak giindemi otosansiire veya sansiire u[ramamrg haberlerle, hem de qimdiki gibi tek bir kaynaktan de[il,-gu anda biitiin gazetelerin aynr olayr aynr gekilde yorumladr[r dtigtintiltirsesaylslz kaynaktan okumanm zenginlifini yagayacaklardtr, bu trpkr mp3 listelerimiz gibi favori haberci listelerimizin olaca[r anlamrna gelmektedir. Ashnda daha da ileri giderek dzellikle yukanda bahsettilimiz ve teknik detaylanndan bahsettifimiz RSS teknolojisinin iyice anlam kazanmasr ve belki de blogger muhabirli[in gazetecilik kavramrnda gok ciddi bir dontigtime yol agmasl gu anda Philips firmastntn iisttinde galrgtrgr ve de yakrn bir zamanda piyasada orneklerini gdrebilecelimiz dijital ka[rtrn gazetecilik alanrnda kullanrlmasryla gergeklegecektir. Bu kavramr gok fazla detaya girmeden kolayca agrklamak igin <imi.ir boyu tek bir gazeteniz oldufunu ve bunun siirekli kendini gtincelledi[ini, gazetenizin tizcrinde video ve ses kayrtlanntn oynadrfirnr ve de bu haberlerin siirekli giincellenen bloglar sayesinde size son dakika haberlerini sundu$u yeni bir habercilik ortarnrnr dtiglemeniz gerekmektedir. Bu sayede bilgisayarla alakasr olmayan insanlar igin de d4ital ka[rt blog haberlere erigim kaprsr olabilme <izelligini tagryacaktrr. Bloglarm bir diger ozelli[i de yrllar sonra bir haber konusunda aragtrrma yaprlmak istendifindc irili ufakh bloglarda yer almrg birgok haberin karqtmtza grkarak o konu hakkrnda sistematik olarak bilgiler edinilmesini, zamanrnda yaprlmrg yorumlan okumasrnr sa$lamasr olacaktrr. Bu noktada akla gelen soru zaten mevcut diizende de bunun yaprlabileceli olacaktrr ancak buradaki farkta yukanda belirttigipiz gibi sistematik bilgiye ve sansiirsiiz birqok yoruma erigme olana[rnrn en krsa yolunun bloglar olmasrdrr. Bloglann bu kadar 6zgir olabilmesi ve de herhangi bir patronaj altrnda olmamasr bloglann gctirdigi elegtiri mekanizmasrnrn da verimlilifini arttlrmaktadrr. Burada iizerinde rsrarla durulmasr gereken konu bu dzgiir haber ortamr igerisinde etik kurallardan 6diin vermemek olmahdrr Blogger Etik Kurallart Blogger'lann birgogu gazeteci olmadr[rndan, gazetecilerle aynr etik kurallara uymalan beklenmemektedir, ancak sorumluluk sahibi blogger'lar, kamuya sozlerini sunduklannr/yayrnladrklarrnr, ve bu ytizden okuyuculanna, haklannda yazdrklarr insanlara ve genel anlamda topluma kargr belirli etik ytikiimliiliikler altrnda olduklarrnr farketmek zorundadrrlar. Internet gazetelerinin etik gergevesini gizen ve CyberJournalist.net tarafindan olugturulan etik kurallar bu alanda yeni bir girigim olarak I l9

8 gtize garpmaktadr. "Society of Professional Joumalists Code of Ethics', metninden esinlenilerek oluqturulan "Bloggers' Code of Ethics" ile ttilm blog'lar bir etik kurallar modeli gevresinde birlegtirilmek istenmektedir. Blogger etik kurallannr esas olarak iiq ana baqhkta toplamak miimk[ndiir. Blog habercileri diiriist ve samimi olmah, zaran en aza indirmeli ve sorumluluk sahibi olmahdrr. Bu tig ana baghlr agmak gerekirse, birincisi i9in, bloggerlar bilgiyi toplarken, di.izenlerken ve yayrnlarken diirtist ve samimi olmahdrrlar denebilir(kciro!lu, 2005). Blogger'lar: o Asla, kaynak gristermeden ahntr yapmamahdrrlar, o $artlar uygun oldulunda kaynaklannr tanrmlamah ve link vermelidir. Kamu, kaynaklann giivenilirlili konusunda miimkiin olan en fazla bilgiye sahip olma hakkrna sahiptirler, e FotoEraflann, igerilini, neyin deligtirildili konusunda gerekli agrklamayr yapmadan deligtirmemeli/bozmamaldrr. Resimlerin kalitesinin artrnlmasr teknik mecburiyetler yiiziinden kabul edilebilir. Bu teknik zorunluluklar arasrnda etiketleme (site adr gibi) ve illiistrasyonlann hazrrlanmasr sayrlabilir.. DoFu olmadrlr bilinen igerili yayrnlamamahdrrlar. Sorgulanabilecek bilgilerin yayrnlanmasr gerekiyorsa bunlann giipheli unsurlar igerdi!i agrklanmahdrr. o Etik deeerleri olan blogger'lar kaynaklara ve <iznelere saygr duyulmasr gereken bireyler olarak yaklagrrlar.. Blog igerilinden olumsuz etkilenebileceklere sevecenlikle yaklagmahdrrlar. Qocuklarla, tecriibesiz kaynak veya Oznelerle 6zel bir hassasiyetle ilgilenmelidirler. o Bir felaket veya iizi.icii bir olaya maruz kalmrg kiqilerle goriigurken ve onlarla yaprlan miilakatlan veya gekilen foto$raflan kullanrrken hassas olmahdlrlar. r Bilgi toplama ya da rdportaj yapmanln bazr insanlann rahahnr kagrrabilecepinin ya da onlara zarar verebilecelinin farkrnda olmahdrrlar. o Kaliteli ilriinler sunmahdrrlar. Olmadrk konularda, gereksiz meraklarla igerik hazrrlanmamahdrlar. o Kiigiik yagtaki suglularr, cinsel taciz vb. suglann kurbanlannr ve zanhlan resmi olarak suglu olduklan agtklanmadan <ince tantmlarken dikkatli olmahdrrlar.. Bloggerlar sorumluluk sahibi olmahdrrlar;. Hatalannr kabul etmeli ve derhal diizeltmelidirler.. Blog'un misyonunu agrklamah ve kamuyu igerik ve "blogger davranrqlan" konusunda diyalola davet etmelidirler. o Qrkar gatrqmalarmr, iq iligkilerini, aktivitelerini ve kiqisel g0ndemini agrklamahdrrlar. o Reklamcrlar ve Ozel ilgi gruplan lehine hareket etmeyi reddetmeli, igerigi etkileme konusundaki baskrlanna direnmelidirler. istisnai durum s6z konusu oldulunda bu, okurlara tamamen agrklanmahdrr. o DiEer blogger'lar tarafrndan yaprlan gayn ahlaki pratikleri kamuya duyrrmahdrrlar. Bloglarrn yaplm ve haberlerin yaylnlanmasl agamasrnda her ne kadar etik kurallara uyulmasl gerekliligi rin plana grksa da bu yeni medyanrn beklenmeyen bir ytizti de dzellikle qirket yonetimleri agrsrndan ortaya grkmr$trr. $irketler bashrdrklarr kurumsal brogiirler ve PR mekanizmalanyla yrlrnlann kendileri hakkrnda ne 120

9 d0giinecelini ve ne hissedecelini daha diine kadar kontrol edebilirken bu olanak artrk ortadan kalkml$ goriinmektcdir. Bloglar alrrhkh olarak genglerin belli konularda yorum, diiqtince ve bilgi paylaqrmrnr gergeklegtirdili anr defterleri olmanrn ritesine tagrnrp gahqan kesimlerin birbirleri arasrndaki iletigim alr niteliline biiriinmii$tiir. $irketler, gahqanlannrn teknolojinin de yardrmryla kendileri aleyhine yiir0ttiilii kargr PR gahqmalanna kargr tamamen savunmaslz kalmaktadrr. Miidiiriine klzan, $irketteki terfi politikasrnr elegtiren, birlikte gahgtrklannr veya girket politikalannr belenmeyenler internette istediklerini Ozgiirce dile getirecekleri platformlan bloglar sayesinde yaratmrglardrr.(tike, 2005) GUnliik gahqma yaqamrnda baqrndan gegen her ttirlii deneyimi siber alemdeki gtinltiklerde diler blogger'larla paylaqan, gririiq ve bilgi altgveriginde bulunan profesyoneller, briylece hem psikolojik bir rahatlama ya$amakta hem de gahgma yagammda muhalif olduklan ne varsa bunlan sansiirsiizce ifade etme gansr yakalamaktadrrlar. Bloglarda degifrc olma riski taqrmadan anrnda milyonlarca kigiye ulaqmak miimktindtir. Organizasyon iginde demokrasi kiiltiirtinii yaiatamayan, kritli yrinetilen ve gahganlanna adil davranmayan girketler bu bloglarda gah;anlan tarafindan kryasrya elegtirilmektedir. Her ttrlti krsrtlayrcr faktdriin ortadan kalktrlr bu bloglarda insanlann seslerini duyurmak igin yapacalr tek qey ilgili linklere y<inelerek srnrr tanrmayan bu "global koroya" dahil olmak diyebiliriz. Yukarrda bahsedilen bu linklere tjmek vermek amacryla yurtdrgrndan tiirkge igerikli olan adresleri sayrlabilir. 4. Sonuq Yeni bir igerik yonetimi mekanizmasr olan, ytkarrda bahsettilimiz RSS teknolojisi vasrtasryla diinyayr biiyiik bir hrzla takip edebilecelimiz, yeni eklenen baqltklan anrnda gorebildifimiz, bir takrm gablonlar kullanrldrlr igin (stitunlar, manqetler) yayrncrhk kavramrna yeni bolutlar getiren intemet giinliikleri hayahmrzda giinden gtine daha fazla yer almaya baglamrqtrr. Herkesin goklu ortam aygltlan ile donandrlr giini.imiizde bu giinliikler "yurttaf gazeteci" kavramrna da yeni bir boyut getirmektedir. Geleneksel medya diye adlandtrabilecelimiz gazeteler, dergiler, radyolar, televizyonlar ve hatta bire bir basrh gazeteyi internet ortamlna aktardlklarl intemet siteleri gegmiqten devraldrlr mirasrn giictiyle uzunca bir siire etkinlilini siirdiirmeye devam edecek gibi g6riinmektedir ancak kargrlannda ytikselen, bireye y<inelme ve etkilegim kanallanm son derece etkin bir qekilde kullanan rakiplerinin endigesi de iglerini kemirmeye devam edecektir. Yakrn bir gelecekte yeni medya ve geleneksel medyanrn yer aldrlr terazinin kefelerinde beklenmedik bir alrrhk deligimi olacalr kesin gibi goriinmektedir. Burnumuzun dibindeki bir iilkede yaganan bir savaqr bir siire daha onlardan dlrenmek zorunda oldulumuz dolrudur, ama zamanla bagkalarrna da kulak vermeyi ve bizi bilgilendirmeye gahganlann bazrlannrn goziimtize rengarenk perdeler gektigi gergegiyle de karqrlagrlacalr kesindir. Mesela, ABD'nin Irak iggali gu anda ne durumda, nasrl sonuglandr ya da sonuglandr mr gibi sorulara yanrt aradrlrmrzda geleneksel medya kanallannda artrk bu konunun yer almadrlr veya gok krsrth bir gekilde yer aldr$r g6ze garpmaktadrr. $u anda medyanrn dert ekseni deliqmiqtir. Oysa basit bir web aramasrnda aralannda ABD'li askerlerin, Irakhlarrn ve orada g0rev yapan yerli yabancr onlarca gazetecinin binlerce blogunu bulabilmek vc bunlan kargrlagtrrarak 121

10 bilgi sahibi olabilmek mtimktindtir. Hatta bu gtinliiklere erigtiginizde belki de stiregiden bu trajedinin nasrl olup da gtindemden dtigti.iltine hayret etmek durumunda kahnabilinir. internet hrnyla fark edemedifimiz bazr devrimleri tetiklemektedir, bunun yan etkileri de karqrmtza grkmaya vebizi gagrrtmaya devam edecektir. Kaynakga "RSS ile Haberler Daha Yakrn".(2005). http :// ID=1 05 ( ) "RSS Nedir?".(2005). nedir.php. ( ) Qakrcr,S.(2005). "Sevgili Giinltik", http :// et/05 I 081 l7lkose.html. ( ) German, D.M.,(2003). "lntroduction to New Media", Course Notes, http ://ag.cs.uvic.calcsc483/notes.php, ( ) Kdrollu,O. (2005). "Weblog Aleminin Etik Kurallan", ( ) Kuzulollu,S. (2005). "Siz Hala GazeIe mi Okuyorsunuz?", http :// 200s ( ) 1 &ek-tarihi:09/05/ Kuzulo$lu,S. (2005). "Web Gtinliikleri Medya'ya Kargl", http ://www. radikal.com.trlek_haber.p hp?ek:sa& haber no:237 7 &ek_tarihi:02/05/ 2oos. ( ) Lister,M., Dovey J., Giddings, S., Grant I., Kelly, K., (2003). New Media: A Critical Introduction, New York: Routledge Manovich, L,(2001). The Language of New Media, Massachusetts lnstitute of Technology. $anh,k. (2005). "RSS ve Blog Nedir, Nastl Kullantltr?", http ://turkce.blogspot.com.( ) Thompson, J.B,(1995).The Media and Modernity: a Social Theory of The Media, Cambridge:Polity Press. Barlas,M.(2005)."Yurttag Gazeteciler, Bloggerlar ve Habercilik". Sabah Gazetesi, I ' Tike,Z.(2005)."Qahqanlar, Koti.i Anrlann Rovanqtnt Internette Altyor", Sabah Gazetesi iqte insan Eki,