ÖĞRETİM YÖNTEM VE TEKNİKLERİ

Transkript

1 ÖĞRETMEN ADAYLARI İÇİN KAMU PERSONELİ SEÇME SINAVI EĞİTİM BİLİMLERİ GARANTİLİ MODÜLER SET ÖĞRETİM YÖNTEM VE TEKNİKLERİ KONU ANLATIMI, KONU TARAMA TESTLERİ, DENEME SINAVLARI VE SON SEKİZ YILIN KONULARA GÖRE YERLEŞTİRİLMİŞ ÇIKMIŞ SORULARI

2 İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER Sayfa TAKDİM... i KİM NE DEDİ?... ii PUSULA... iii ÖĞRETİM YÖNTEM VE TEKNİKLERİ... 1 ÖĞRETİM İLKELERİ VE STRATEJİLERİ ÖĞRETİM İLKELERİ Öğrenciye / Çocuğa Görelik (Düzeye Uygunluk) Aktivite (Etkin Katılım) Yaşama Yakınlık (Aktüalite) Somuttan Soyuta Bilinenden Bilinmeyene Yakından Uzağa Ekonomiklik Açıklık (Ayanilik) Bütünlük Sosyallik (Otoriteye İtaat ve Özgürlük) Bilgi ve Becerinin Güvence Altına Alınması TEST ÇIKMIŞ SORULAR...18 ÖĞRETİMDE STRATEJİ, YÖNTEM VE TEKNİK İLİŞKİSİ ÖĞRETİM STRATEJİLERİ Sunuş Stratejisi (Sunuş Yoluyla Öğretme Yaklaşımı) Buluş/Keşfetme Stratejisi (Buluş/Keşfetme Yoluyla Öğretme Yaklaşımı) Araştırma-İnceleme Stratejisi (Araştırma-İnceleme Yoluyla Öğretme Yaklaşımı) TEST ÇIKMIŞ SORULAR...32 ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ ANLATIM (SUNU) YÖNTEMİ Kullanımı Anlatım Yöntemi Kullanılırken Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar Özellikleri vii

3 BÖLÜM İÇİNDEKİLER ADI Yararları Sınırlılıkları TARTIŞMA YÖNTEMİ Kullanımı Etkili Tartışmaların Planlanması ve Uygulanması Konusunda Alınacak Önlemler Özellikleri Yararları Sınırlılıkları Tartışma Çeşitleri (Tartışma Teknikleri) Bütün Sınıfl a Yapılan Tartışmalar (Büyük Grup Tartışması) Küçük Grup Tartışma Teknikleri Münazara Sempozyum Panel Zıt Panel Kollegyum Forum Açık Oturum Beyin (Buluş) Fırtınası Çember Kısa Süreli Tartışma Grupları (Vızıltı Grupları) Fikir Taraması Seminer Workshop ( Çalıştay Yöntemi) ÖRNEK OLAY YÖNTEMİ Kullanımı Özellikleri Yararları Sınırlılıkları GÖSTERİP (ÖRNEĞİNİ GÖSTEREREK) YAPTIRMA YÖNTEMİ Kullanımı Özellikleri Yararları Sınırlılıkları PROBLEM ÇÖZME YÖNTEMİ Problem Çözme Aşamaları Kullanımı Özellikleri Yararları Sınırlılıkları viii

4 İÇİNDEKİLER BÖLÜM ADI 6. PROJE YÖNTEMİ Kullanımı Proje Yönteminde İzlenecek Adımlar Özellikleri Yararları Sınırlılıkları BİREYSEL ÇALIŞMA YÖNTEMİ Kullanımı Özellikleri Yararları Sınırlılıkları TEST ÇIKMIŞ SORULAR...72 ÖĞRETİM TEKNİKLERİ BEYİN FIRTINASI Serbest çağrışım Fikir taraması Listeleme GÖRÜŞ GELİŞTİRME ALTI ŞAPKALI DÜŞÜNME GÖSTERİ (GÖSTERİM/DEMONSTRASYON) SORU-CEVAP ROL (OYNAMA) YAPMA DRAMA BENZETİM (SİMÜLASYON/BENZETİŞİM) Analoji (Analog) MİKRO ÖĞRETİM EĞİTSEL OYUNLAR DENEY ve LABAROTUVAR İSTASYON KONUŞMA HALKASI SOKRAT TARTIŞMASI ALTI AYAKKABILI UYGULAMA BİREYSELLEŞTİRİLMİŞ ÖĞRETİM TEKNİKLERİ Dönüşümlü Günlük Çalışmalar Planlı Grup Çalışmaları Beceri Geliştirme Çalışmaları ix

5 BÖLÜM İÇİNDEKİLER ADI Düzey Geliştirme Çalışmaları Akran Grupları Tekniği TEST ÇIKMIŞ SORULAR SINIF DIŞI ÖĞRETİM TEKNİKLERİ GEZİ GÖZLEM GÖRÜŞME ÖDEV SERGİ TEST ÇIKMIŞ SORULAR ÖĞRENME ÖĞRETME MODELLERİ YAKLAŞIMLARI TAM ÖĞRENME PROGRAMLI ÖĞRENME/ÖĞRETİM BİLGİSAYAR DESTEKLİ ÖĞRETİM Bilgisayar Destekli Öğretimin Yararları Öğrenme Hızı Katılımcı Öğrenme (Etkin Katılım) Öğretim Etkinliklerinin Çeşitliliği Öğrenci Performansının İzlenebilmesi Zamandan ve Ortamdan Bağımsızlık YAPILANDIRMACILIK (KURMACILIK / İNŞACILIK / OLUŞTURMACILIK / CONSTRUCTİVİSM) İŞBİRLİĞİNE DAYALI ÖĞRENME / ÖĞRETİM ANLAMLI ÖĞRENME ÇOKLU ZEKA Sözel / Dilsel Zeka Mantıksal / Matematiksel Zeka Görsel-Uzamsal (Mekansal) Zeka Müziksel / Ritmik Zeka Bedensel / Kinetik Zeka Kişilerarası / Sosyal Zeka Öze Dönük / İçsel Zeka Doğa Zekası BİREYSELLEŞTİRİLMİŞ ÖĞRETİM SİSTEMİ (KELLER PLANI) x

6 İÇİNDEKİLER BÖLÜM ADI 9. GAGNE NİN ÖĞRENME MODELİ CARROLL UN OKULDA ÖĞRENME MODELİ GLASER İN TEMEL ÖĞRETME MODELİ SLAVİN İN ETKİLİ ÖĞRETİM MODELİ MODEL ALARAK ÖĞRENME YAŞANTISAL ÖĞRENME/YAŞANTI TEMELLİ ÖĞRENME DUNN IN ÖĞRENME STİLİ MODELİ GREGORC UN ÖĞRENME STİLİ (GREGORC UN KAYNAŞTIRMA YETENEĞİ) MODELİ TEST ÇIKMIŞ SORULAR ÖĞRETMEN NİTELİKLERİ TEST ÇIKMIŞ SORULAR ÖĞRETİM ARAÇ GEREÇLERİ GENEL TANIMLAR Öğretim Materyali Eğitim Ortamı Öğretim Aracı Öğretim Gereci ARAÇ VE GEREÇLERİN TÜRLERİ Göze Hitap Eden Araçlar Kulağa Hitap Eden Araçlar Göze ve Kulağa Hitap Eden Araçlar Kitaplar ve Teksirler ÖĞRETİM ARAÇLARININ YARARLARI ARAÇ-GEREÇLERİN ÖĞRENME SÜRECİNDEKİ ÖNEMİ EDGAR DALE NİN YAŞANTI KONİSİ TEST ÇIKMIŞ SORULAR SINIF YÖNETİMİ GELENEKSEL YAKLAŞIM ÇAĞDAŞ YAKLAŞIM SINIF YÖNETİMİ MODELLERİ xi

7 BÖLÜM İÇİNDEKİLER ADI 4. SINIF YÖNETİMİNİ ETKİLEYEN DEĞİŞKENLER Öğretmen-Öğrenci Değişkeni Öğretmenin Sınıf İçi Kuralları Belirlerken Dikkat Etmesi Gereken Noktalar İletişim Süreci Ortam İstenmeyen Davranışlar VERİMLİ DERS ÇALIŞMA Verimli Ders Çalışabilmek İçin Yapılması Gerekenler Etkili Öğrenme ve Verimli Ders Çalışmanın Yararları TEST ÇIKMIŞ SORULAR DENEME TESTİ KAYNAKLAR KURAMCILAR SÖZLÜK xii

8 ÖĞRETİM YÖNTEM VE TEKNİKLERİ 1

9 YAZAR PENCERESİ Bir gün bu kitap elinize geçerse, tez zamanda büyük bir şansa sahip olacak; başarıyı yakaladığınızda da çok şaşıracaksınız. Eğer ki kitabı okumazsanız, yaşamınız boyunca kötü bir şansla bütünleşmeye mahkûm olursunuz. Mevcut öğretim yılında mutlu olabilmek için kitabı satır satır okuyun ve en az 15 kişiye önerin. Oluşturduğumuz bu zinciri kırarsanız, yaşamınızın en önemli döneminde problemler çıkacak ve Evet lanetleneceksiniz! Söz konusu başarı zincirinin bir halkası olmuşsanız bunu sürdürmek istiyorsanız 15 kişiye bu kitabı önerin! gibi bir toteme inanıyorsanız, elinize aldığınız kitabı 15 kişiye önerin ve sonucu görün. Ben böyle şeylere inanmam! diyorsanız kitabı okuduğunuzda beğeneceğinizin, başarıya ulaşacağınızın ve önünüze gelen herkese bunu tavsiye edeceğinizin garantisini veriyoruz. Elinizdeki bu kitaba ne kadar güvendiğimizi biraz hicivli bir biçimde ifade etmeye çalıştık. Bu hicivli anlatımdaki güven ve başarı adına verilen garanti, kitabımızın daha önceki yıllardaki başarısı ve okuyucularımız tarafından beğenilmesi ile ilgilidir. Kitapta, özellikle alan uzmanlarının en çok bildiği ve literatürde en çok işlenen yaklaşım, strateji, yöntem ve tekniklere yer verilmiştir. Bu konulara ek olarak KPSS için sürpriz sayılabilecek konulara da değinilmiştir. Özellikle 2008 KPSS de karşılaşılan ve sınav için sürpriz sayılabilecek kavramlara benzer konular işlenmiş, kitap yeniden gözden geçirilmiş ve genişletilmiştir. Sevgili Arkadaşlar, Öğretim yöntem ve teknikleri ile ilgili bu kitapta, eğitim programının dört temel ögesinden biri olan öğrenme - öğretme sürecinin yani eğitim durumlarının kapsamında yer alan tüm konulara yer verilmiştir. Diğer bir söyleyişle, sadece öğretim yöntem ve teknikleri değil, öğretim stratejileri, ilkeleri, yaklaşımları, modelleri, araç-gereçleri, öğretmen nitelikleri, sınıf yönetimi konuları bu kitapta işlenmiştir. Özellikle strateji, yöntem, teknik ve yaklaşımların özellikleri ve kullanıldığı durumlar birbirine benzemekte, sorularda ayırt edilmesi güç olmaktadır. Elinizdeki bu kitapta konular ayırt edici özellikleriyle işlenmiş ve birbiriyle karşılaştırmalı anlatımlar, notlar, tablolar ve sınıflamalar kullanılmıştır. Yalnızca sınavda değil, öğretmenlik yaşamınız için de yararlı olacağına inandığımız bu kitapta, özellikle karikatür ve tablolarda vurgulanmış kısımları titizlikle incelemenizi tavsiye ederiz. Bu dersten her yıl yaklaşık 30 soru çıkmaktadır. Başarı dileklerimizle... Eğitim Bilimleri Öğretim Yöntem ve Teknikleri Dersi Zümre Üyeleri 2

10 KPSS SORULARININ YILLARA GÖRE DAĞILIMI ÖĞRETİM YÖNTEM VE TEKNİKLERİ ÖĞRETİM İLKELERİ (Hazırbulunuşluk/düzeye uygunluk, etkin katılım, yaşama yakınlık vb.) ÖĞRETİMDE STRATEJİ, YÖNTEM VE TEKNİK İLİŞKİSİ ÖĞRETİM STRATEJİLERİ Sunuş Stratejisi (Sunuş Yoluyla Öğretme Yaklaşımı) Buluş/Keşfetme Stratejisi (Buluş/Keşfetme Yoluyla Öğretme Yaklaşımı) Araştırma-İnceleme Stratejisi (Araştırma-İnceleme Yoluyla Öğretme Yaklaşımı) ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ ANLATIM (SUNU) 1 1 TARTIŞMA 1 1 Tartışma Çeşitleri (Panel, sempozyum vb.) 1 1 ÖRNEK OLAY GÖSTERİP YAPTIRMA PROBLEM ÇÖZME PROJE BİREYSEL ÇALIŞMA ÖĞRETİM TEKNİKLERİ BEYİN FIRTINASI GÖRÜŞ GELİŞTİRME 1 ALTI ŞAPKALI DÜŞÜNME 1 1 GÖSTERİ (GÖSTERİM/DEMONSTRASYON) 2 1 SORU-CEVAP 1 1 ROL (OYNAMA) YAPMA 1 DRAMA 1 BENZETİM (SİMÜLASYON) 1 1 MİKRO ÖĞRETİM SOKRAT TARTIŞMASI İSTASYON 1 EĞİTSEL OYUNLAR KONUŞMA HALKASI 1 DENEY 1 ALTI AYAKKABILI UYGULAMALI BİREYSELLEŞTİRİLMİŞ ÖĞRETİM TEKNİKLERİ SINIF DIŞI ÖĞRETİM TEKNİKLERİ GEZİ 1 GÖZLEM GÖRÜŞME ÖDEV SERGİ 3

11 KPSS SORULARININ YILLARA GÖRE DAĞILIMI ÖĞRENME/ÖĞRETME MODELLERİ 1 TAM ÖĞRENME PROGRAMLI ÖĞRENME ÇOKLU ZEKA BİREYSELLEŞTİRİLMİŞ ÖĞRETİM SİSTEMİ 1 1 (KELLER PLANI) BİLGİSAYAR DESTEKLİ ÖĞRETİM 4 1 YAPILANDIRMACILIK (OLUŞTURMACILIK-KURMACILIK) 1 İŞ BİRLİĞİNE DAYALI ÖĞRENME GAGNE NİN ÖĞRENME MODELİ 1 1 ANLAMLI ÖĞRENME MODELİ CARROLL UN OKULDA ÖĞRENME MODELİ GLASER İN TEMEL ÖĞRETME MODELİ MODEL ALARAK ÖĞRENME YAŞANTISAL ÖĞRENME/YAŞANTI TEMELLİ 1 ÖĞRENME DUNN IN ÖĞRENME STİLİ MODELİ GREGORC UN ÖĞRENME SİTİLİ (GREGORC UN KAYNAŞTIRMA YETENEĞİ) ÖĞRETMEN NİTELİKLERİ ÖĞRETİM ARAÇ-GEREÇLERİ Ders Kitaplarının Özellikleri SINIF YÖNETİMİ KAVRAMI 1 3 Geleneksel Yaklaşım Çağdaş Yaklaşım Sınıf Yönetimi Modelleri Sınıf Yönetimini Etkileyen Değişkenler Öğretmen-Öğrenci Değişkeni (Kural belirleme, iletişim vb.) Ortam 1 İstenmeyen Davranışlar VERİMLİ DERS ÇALIŞMA Verimli Ders Çalışabilmek İçin Yapılması 1 Gerekenler Etkili Öğrenme ve Verimli Ders Çalışmanın Yararları TOPLAM

12 ÖĞRETİM İLKELERİ BÖLÜM İÇERİĞİ 1. ÖĞRETİM İLKELERİ 1.1 Öğrenciye / Çocuğa Görelik (Düzeye Uygunluk) 1.2 Aktivite (Etkin Katılım) 1.3 Yaşama Yakınlık (Aktüalite) 1.4 Somuttan Soyuta 1.5 Bilinenden Bilinmeyene 1.6 Yakından Uzağa 1.7 Ekonomiklik 1.8 Açıklık (Ayanilik) 1.9 Bütünlük 1.10 Sosyallik (Otoriteye İtaat ve Özgürlük) 1.11 Bilgi ve Becerinin Güvence Altına Alınması 5

13 ÖĞRETİM İLKELERİ Eğitim bilimlerinde bu bölümle ilgili her yıl ortalama 2 soru çıkmaktadır. Öğretim yöntem ve teknikleri dersi, öğretim programı kapsamında yer alan öğrenme-öğretme sürecindeki öğretim ilkeleri, stratejileri, yöntemleri, teknikleri, araç gereçleri, yaklaşımları ve sınıf yönetimi konularını içeren bir derstir. Bu sıralananların öğretmen tarafından uygun biçimde planlanması ve uygulanması bu dersin içeriğini oluşturur. Bu nedenle bu konular sırasıyla işlenecektir. 1. ÖĞRETİM İLKELERİ 1 Öğretim ilkelerinin, hedefl ere göre seçilen içeriğin düzenlenmesinde, bu içeriğin öğrenme-öğretme sürecinde/eğitim durumlarında öğretim etkinlikleri aracılığıyla öğretmen tarafından sunulmasında, değerlendirilmesinde dikkate alınması gerekir. Öğretim stratejisi, yöntemi ve tekniği seçilirken, kullanılırken öğretim ilkeleri rehber niteliği taşır ve öğretim ilkelerine göre öğretim gerçekleşir. Bu öğretim ilkeleri aşağıda açıklanmıştır. 1.1 Öğrenciye/Çocuğa Görelik (Düzeye Uygunluk) Öğrenciye görelik (düzeye uygunluk) öğretimde öğrencinin ilgi ve ihtiyaçlarının, psikolojik ve fi zyolojik özelliklerinin ve düzeyinin dikkate alınmasıdır. Öğrenciye görelik ilkesinde psikolojinin önemli katkıları görülmektedir. Bu ilke, çocuğa uygunluk (düzeye uygunluk) veya öğretimi bireyselleştirme olarak da açıklanabilir. Eğitimdeki yeni anlayışlar dikkate alındığında öğrencinin etkin kılınması, kalıcı öğrenmeler gerçekleştirdiği için önemlidir. Öğrenciye görelik yani düzeye uygunluk ilkesi de bu açıdan önemli görülmelidir. Düzeye uygunluk ilkesi, geleneksel eğitim anlayışına göre bir yaş grubundaki öğrencilerin aynı gelişim seviyesinde bulunacakla- 1 Ergün, M. ve Özdaş, A. (1997). Öğretim İlke ve Yöntemleri. İstanbul: rı, benzer ruhsal özellikler gösterecekleri varsayımına dayanır. Öğretimi yıllık sınıfl ar sistemi üzerine kurduğumuzda, zaten her şey bu ilkeye göre düzenlenecektir. Ders, sınıfın ortalama seviyesine göre düzenlenir anlayışı gelenekseldir ve çağdaş yaklaşımlarda tercih edilmez. Çünkü çağdaş yaklaşımlara göre her öğrenci farklıdır ve bu farklılıklar dikkate alınmalıdır. Ortalama seviyenin altındaki ve üstündeki öğrencilerin dersin dışında kalma tehlikesi vardır. Bu nedenle her öğrencinin hazırbulunuşluk düzeyi dikkate alınmalıdır. Öğrenciler aynı yaş grubunda da olsa, ortak özellikler de taşısa her öğrencinin yeteneklerinin, zekasının, ilgi ve eğilimlerinin, çalışma istek ve gayretinin farklı olduğu varsayımıyla öğretimin bireyselleştirilmesi de bu ilke kapsamında değerlendirilmelidir. Bütün öğrencileri eşit şekilde geliştirmeye çalışırsak, normalin altındaki ve üstündeki öğrenciler ihmal edilmiş sayılabilir. Öğretimde bireysel farklılıklar dikkate alınır ve her öğrencinin bireysel öğrenme hızı (Skinner ın programlı öğrenme modeli) göz önünde tutulursa öğretim zenginleştirilmiş ve her öğrenci kendi zeka, yetenek, ilgi ve çalışma temposuna göre ilerlemiş olur. Özet olarak; her öğrenciyi kendi düzeyinin üzerine çıkarmaya çalışmak, öğrenci düzeyinin dikkate alınması ile gerçekleşir. Bu da öğrencilerin hazırbulunuşluk düzeyinin göz önünde tutulması ile gerçekleşir. Etkili ve etkin öğrenme; öğrencilerin düzeyine uygun, öğrencinin katılımı ile hazırlanan ve uygulanan öğretim etkinlikleri ile gerçekleşir. Bunların hepsi bugün okunup bitecek. Ama bu benim düzeyime uygun değil ki. Hangi öğretim kademesinde olursa olsun öğrencinin gelişimine ve hazırbulunuşluk düzeyine uygun, aynı zamanda yaparak yaşayarak öğrenebilmesi için etkin katılımını sağlayan etkinlikler sunulmalıdır. Kaya Matbaacılık. 7

14 ÖĞRETİM İLKELERİ 2003 KPSS Bir öğretmen ders yapacağı sınıfa girmiş. Ön sırada oturan çobanın oğlunun dışında sınıfta kimse yokmuş. Öğretmen bu durum karşısında dersi işleyip işlememekte tereddüt etmiş ve çobanın oğluna sormuş: Sınıfta bir tek sen varsın. Sence dersi yapmalı mıyım, yapmamalı mıyım? Çoban ın oğlu cevap vermiş: Öğretmenim ben sıradan, basit bir insanım, bu konulardan pek anlamam. Fakat ahıra girseydim ve bütün ineklerimin kaçıp bir tanesinin kaldığını görseydim yine de onu beslerdim. Çoban ın oğlunun bu cevabını duyan öğretmen derse başlamış. Üç saatin üzerinde konuşmuş. Dersten sonra kendisini, görevini yerine getirdiği için huzurlu hissetmiş ve öğrencisinin de memnun kaldığını söylemesini bekleyerek sormuş: Dersi nasıl buldun? Çobanın oğlu biraz duraksadıktan sonra cevap vermiş: Size daha önce de söyledim öğretmenim, ben basit bir insanım, bu konulardan pek anlamam. Yine de ahıra girip biri dışında bütün ineklerimin kaçtığını görseydim onu beslerdim; ama elimdeki tüm yemi ona verip hayvanı çatlatmazdım. Her öğrencinin kapasitesi, yeti, ilgi ve yetenekleri dikkate alınmalıdır. Bu düzeye uygunluk ilkesinin gereğidir. SORU... Öğrenci düzeyine uygunluk ilkesinin sınıf içinde etkili bir biçimde uygulanması için aşağıdakilerden hangisine öncelik verilmelidir? A) Öğretmenin öğretim sürecinin dışında kalması B) İçeriğin açık, net ve anlaşılır bir biçimde sunulması C) Öğrencilerin hazırbulunuşluk durumunun dikkate alınması D) Öğrenciler arası etkileşimin artması E) Grupla çalışma tekniklerinin uygulanması ÇÖZÜM... Düzeye uygunluk/çocuğa görelik ilkesi hazırbulunuşluk düzeyinin göz önünde tutulması ile gerçekleşir. CEVAP: C 1.2 Aktivite (Etkin Katılım) Öğrencinin öğrenme-öğretme sürecine katılımını vurgulamaktadır. Bir öğrenci ne kadar çok duyu organı ile öğrenme-öğretme sürecine katılırsa öğrenmeler o kadar etkili ve kalıcı olur. Bu nedenle de en kalıcı öğrenmeler, yaparak yaşayarak öğrenme yoluyla gerçekleşir. Bir kızılderili atasözü Anlatırsan, unutabilirim; gösterirsen anımsayabilirim; beni işin içine katarsan asla unutmam, öğrenirim. der. Öğrencinin katılımı ile hazırlanan ve uygulanan öğretim etkinlikleri, öğrencinin ilgisini daha fazla çekeceği gibi öğrenmelerin etkililiğini de artırır. Bloom (Tam öğrenme) ve Skinner (Programlı öğrenme) gibi eğitimciler ortaya attıkları öğrenme-öğretme yaklaşımlarında, öğretim sürecinin kalitesi ve uygun koşulların sağlanması noktasında etkin katılımı önemli görmüşlerdir. Özellikle psikolojide yapılan deneylerin etkisiyle öğrencinin aktif öğrenmesinin daha etkili olduğu görüşü ortaya çıkınca, katılımcı demokrasi ve rekabete dayalı liberal ekonomi şartlarının da etkisiyle öğretimde aktifl ik/etkinlik ilkesinin önemi de artmıştır. Artık verilen 8

15 ÖĞRETİM İLKELERİ bilgiyi depolayan öğrenci anlayışı yerini; araştıran, sorgulayan, inceleyen, bağlantılar kuran, sonuç ve genellemelere varan, görüşlerini ifade eden öğrenci anlayışına bırakmıştır. Bu anlayış, etkin katılım ilkesinin dikkate alınması ve uygulanması ile gerçekleştirilebilir KPSS 1.3 Yaşama Yakınlık (Aktüalite) İçerikte ve öğrenme-öğretme sürecinde öğrenciye verilen bilgiler, öğrencinin günlük yaşamda kullanabileceği ve yararlanabileceği türden olmalıdır. Diğer bir söyleyişle kullanılabilir bilginin öğrenciye verilmesi hem yaşama yakınlık ilkesiyle hem de yansıtıcı düşünmeyle doğrudan ilgilidir. Öğretim, yaşamdan kopuk olmamalı; yaşamdaki gerçeklerle ilgili, öğrencinin yaşamla bağlantısını koparmayan yakın çevresiyle ilgili bir öğrenme yaşantısı sunmalıdır. John Dewey e göre, eğitim yaşama hazırlıktan öte yaşamın bizzat kendisidir. O halde okuldaki öğretim de yaşama yakın ve yaşamın doğrudan kendisi olmalıdır. İçerik ve etkinliklerdeki örnekler yaşamın içinden seçilmelidir. Öğretim süresince kullanılan dil, oluşturulan sosyal ortam vs. gerçek yaşama yakın olmalıdır. Bu aynı zamanda soyut konuların somutlaştırılmasını sağlayacaktır. Yaşama yakınlık ilkesi; somuttan soyuta, bilinenden bilinmeyene ve yakından uzağa gibi aşamalılık ilkelerinin ve açıklık ilkesinin de temelini oluşturur. Öğretim etkinliklerinin öğrencinin dikkatini çekebilmesi için öğrencilerin ilgi ve ihtiyaçlarına, hazırbulunuşluk düzeyine uygun olması gerekir. SORU... Öğretim sürecinde, bireyin gereksinim duyacağı yararlı ve kullanılabilir bilgilerin öğretilmesi önemli bir yer tutar. Bu görüşte, aşağıdakilerden hangisinin önemi vurgulanmaktadır? A) Yaşama yakınlık B) Sadelik C) Düzeye uygunluk D) Bütünlük E) Açıklık ÇÖZÜM... İçerikte ve öğrenme-öğretme sürecinde öğrenciye verilen bilgilerin öğrencinin günlük yaşamda kullanabileceği ve yararlanabileceği türden olması yaşama yakınlık ilkesi ile ilgilidir. CEVAP: A 2006 KPSS SORU... Sınıfta matematik problemlerini çözmede başarılı olan bir öğrenci bakkaldan yaptığı alışverişlerde para üstünü hesaplamada güçlük çekmektedir. Aşağıdakilerden hangisi bu öğrencinin durumunu en iyi açıklamaktadır? Yaşama yakınlık, öğretimde yaşamda kullanılabilir ve yararlanılabilir bilgilere yer verilmesi ile gerçekleşir. A) Sınıfta edinilen bilgilerin günlük yaşama taşınamaması B) Sınıf içi etkinliklerin öğrencinin düzeyine uygun olmaması C) Öğrencinin sayısal becerilerinin yetersiz olması D) Sınıf içi etkinliklerde öğrenci farklılıklarının dikkate alınmaması E) Sınıf ortamının öğrenmeyi destekleyici bir şekilde düzenlenmemesi 9

16 ÖĞRETİM İLKELERİ ÖĞRETİM İLKESİ Düzeye Uygunluk (Öğrenciye Görelik) ÖĞRETİM İLKELERİNİN TEMEL ÖZELLİKLERİ BELİRGİN ÖZELLİĞİ Öğrencinin ilgi, ihtiyaç ve her türlü düzeyinin dikkate alınmasıdır. Çağdaş anlamıyla bireysel farkların dikkate alınmasını ve öğretimin bireyselleştirilmesini sağlar. Aktivite (Etkin Katılım) Yaşama Yakınlık (Aktüalite) Somuttan Soyuta Bilinenden Bilinmeyene Yakından Uzağa Ekonomiklik Açıklık (Ayanilik) Bütünlük Sosyallik (Otoriteye İtaat ve Özgürlük) Bilgi ve Becerinin Güvence Altına Alınması Öğrencinin öğretim sürecine olabildiğince çok duyu organı ile dahil edilmesidir. Öğrencinin öğrenme çabası içerisine sokulmasıdır. Katılım artıkça kalıcılık artar. Öğretimde ve içerikte günlük hayatta kullanılabilir ve yararlanılabilir bilgilere yer vermedir. Gözle görülenden, elle tutulandan, görülmeyene ve soyut olana doğru öğretimin yapılmasıdır. Öğrencilerin daha önceki bilgi ve becerilerinden yola çıkarak bilinmeyenlerin öğretiminin kolaylaştırılmasıdır. Öğrencinin yakın çevresinden başlayarak uzak çevresine doğru ilerlemedir. (mahalleden köye, köyden kente) Bir taşla iki kuş vurma. En uygun zaman, ortam ve etkinlik ile en çok kazanıma ulaşmadır. Açık ve anlaşılır bir dil kullanma, örnekler ve araç - gereçlerle öğretimi daha açık hale getirmedir. Öğrenciyi hem fi ziksel hem ruhsal tüm özellikleri ile bir arada ele almadır. Öğrenciye kendi kararlarını verebilme, kendi kendini yönetme, kritik durumlarda özgür kalabilme, hür kararlar verme mutluluğunu ve sorumluluğunu kazandırarak onu sosyalleştirmedir. Değişmeyen evrensel gerçeklerin öğretimine verilen önemdir. Gerçek bilginin birey tarafından bilinmesi gerekliliği ve bilginin bilimselliğinin dikkate alınmasıdır. 14

17 Test 1 ÖĞRETİM İLKELERİ ÖĞRETİM İLKELERİ 1. Aynı yaş grubundaki öğrencilerinin ilgi, istek ve ihtiyaçları, zeka düzeyleri ve yetenekleri farklı olabilmektedir. Etkili bir eğitim için bu durumun göz önünde bulundurulması gerekmektedir. Bu açıklama, aşağıdaki hangi öğretim ilkesinin önemini vurgulamaktadır? A) Küçük adımlar B) Yakından uzağa C) Düzeye uygunluk D) Yaşama yakınlık E) Açıklık 4. Öğretim etkinlikleri düzenlenirken öğrencilerin tüm özellikleri dikkate alınmalıdır. Ayrıca öğrencilerin bazı kademelerde dersleri ayrı ayrı öğrenebilmesi ve kavraması güç olabilir. Bu nedenle bireyler, içsel yönleri göz önünde bulundurularak bir arada ele alınmalı ve disiplinler ilişkilendirilmelidir. Bu açıklamada aşağıdaki öğretim ilkelerinden hangisi üzerinde durulmuştur? A) Açıklık B) Kullanılabilir bilgi C) Başarı D) Bütünlük E) Bireysel hız 2. Bir öğretmen, gezegenler konusunu işlerken irili ufaklı küreleri kullanarak ders işlemiş ve daha sonra gezegenlerin güneş sisteminde bu şekilde dizildiklerini söyleyerek öğretimi daha etkili hale getirmiştir. Aşağıdaki seçeneklerden hangisi bu uygulamayı açıklamaktadır? A) Somuttan soyuta B) Bilinenden bilinmeyen C) Anında düzeltme D) Bütünlük E) Ekonomiklik 5. Sosyallik ilkesine göre aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A) Bireyin kendi kendini yönetebilmesini amaçlar. B) Eğitimin önemli amaçlarından biridir. C) Kurallara uymayı öğrenme vardır. D) Kritik durumlarda bile kendi kararlarını verme gücü kazandırır. E) Sadece bireyin değil bilgilerin bütünlüğünü de savunur. 3. Bir fen ve teknoloji öğretmeni derste dokuları işlerken mikroskop ile incelenmesi için soğan zarı getirmiş ve öğrencilerin tek tek mikroskoptan zarı incelemesini istemiştir. Öğrenmenin kalıcı olması ve öğrencinin daha fazla duyu organını işe koşmak için yapılan bu girişim, aşağıdaki öğretim ilkelerinden hangisi ile açıklanabilir? 6. Sınav yapmak isteyen bir tarih öğretmeni soruları önceden hazırlamamış, sınav zamanı öğrencilere yazdırmıştır. Böylelikle daha iyi sorularla daha fazla davranış ölçebilecekken, daha az davranışı ölçmüştür. Bu öğretmenin göz ardı ettiği ilke aşağıdakilerden hangisidir? A) Kullanılabilir bilgi B) Yakından uzağa C) Bütünlük D) Etkin katılım E) Düzeye uygunluk A) Ekonomiklik B) Yakından uzağa C) Yaşama yakınlık D) Sosyallik E) Etkin katılım 15

18 Test 1 ÖĞRETİM İLKELERİ 13. Coğrafya öğretmeni Fatih, yıllık plan hazırlarken ilk hafta ülkeler coğrafyası daha sonra bölgeler coğrafyasını ele almıştır. Fatih Öğretmen aşağıdaki ilkelerden hangisine aykırı davranmıştır? A) Basitten karmaşığa B) Somuttan soyuta C) Yakından uzağa D) Bilinenden bilinmeyene E) Geçmişten günümüze 15. I. Öğrencilerin daha önceki tecrübeleri dikkate alınır. II. İçerik, kitaplar ve sorular açık bir dil ile anlaşılır olmalıdır. III. Yeni bilgiler eski bilgilerin içerisine yerleştirilerek öğrenilebilir. Yukarıdaki seçeneklerden hangisi ya da hangileri bilinenden bilinmeyene ilkesini açıklamaktadır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve III E) I, II ve III 14. Bir öğretmen, fotoğraf çekme konusunu anlatarak işlemiş herhangi bir uygulama yaptırmamıştır. Daha sonra öğrencilerinden fotoğraf çekme becerisini sergilemesini istemiştir. Ancak öğrencilerin sadece işleyerek öğrenmesine hizmet edildiğinde bu konuda başarısız olduğu görülmüştür. Öğretmen bu açıklama doğrultusunda hangi ilkeyi ihmal etmiştir? 16. Özcan Öğretmen, matematik dersinde üçgenin alanının nasıl hesaplanacağını Bir müsellesin mesaha-i sathıyesi, kaidesiyle irtifaının hasıl-ı darbının nısfına müsavidir. diyerek açıklamıştır. Özcan Öğretmen, aşağıdaki öğretim ilkelerinden hangisini ihlal etmiştir? A) Bütünlük B) Açıklık C) Ekonomik D) Bilinenden bilinmeyene E) Yakından uzağa A) Ekonomiklik B) Sosyallik C) Etkin katılım D) Yaşama yakınlık E) Bütünlük 17. Öğretim yöntem, teknik ve stratejileri seçilirken öğrenci hazır bulunuşluğunu önemseyen bir öğretmenin göz önünde bulundurması gereken en önemli ilke aşağıdakilerden hangisidir? A) Sosyallik B) Ekonomiklik C) Bütünlük D) Ölçülebilirlik E) Düzeye uygunluk Test C A D D E A C D A C E A C C D B E 17

19 ÇIKMIŞ SORULAR ÖĞRETİM İLKELERİ ÇIKMIŞ SORULAR 1. İlköğretimin ilk yıllarında, bir derste gerçekleştirilecek öğretme-öğrenme etkinliklerinin sıra ve düzeni belirlenirken aşağıdakilerden hangisinin göz önünde tutulması doğru olmaz? A) Bugünden geçmişe doğru gitme B) Soyut kavramlara öncelik verme C) Bütünden parçaya ve sonra tekrar bütüne gitme D) Yakın çevreden uzağa doğru gitme E) Basitten karmaşığa doğru ilerleme 2002 KPSS 4. Öğrenci, öğretim sürecine aktif olarak katılmalı, okumalı, yazmalı, konuşmalı, tartışmalı ve bilgiyi geçmiş yaşantılarıyla ilişkilendirmelidir. Yukarıdaki açıklama aşağıdaki öğretim ilkelerinden hangisiyle doğrudan ilgilidir? A) Öğretmen, öğrencileri içeriğe yönlendirmelidir. B) Öğrencilerin olgu ve olayları çok yönlü olarak değerlendirmesi sağlanmalıdır. C) Öğrencinin hazırbulunuşluk düzeyi dikkate alınmalıdır. D) Bilginin teorik temellerine inilmelidir. E) Öğrencilerin yaparak yaşayarak öğrenmesi sağlanmalıdır KPSS 2. Öğrenci düzeyine uygunluk ilkesinin sınıf içinde etkili bir biçimde uygulanması için aşağıdakilerden hangisine öncelik verilmelidir? A) Öğretmenin öğretim sürecinin dışında kalması B) İçeriğin açık, net ve anlaşılır bir biçimde sunulması C) Öğrencilerin hazırbulunuşluk durumunun dikkate alınması D) Öğrenciler arası etkileşimin artması E) Grupla çalışma tekniklerinin uygulanması 2003 KPSS 3. Sınıf içi öğretim etkinlikleri düzenlenirken yaşama yakınlık ilkesi üzerinde önemle durulmalı ve etkinlikler bu doğrultuda uygulanmalıdır. Aşağıdakilerden hangisi öğretmenin bu ilkeyi uyguladığının bir göstergesidir? A) İhtiyaç duyulan bilgi ve becerileri öğretmesi B) İçeriğe ayırdığı süreyi azaltması C) Kendisinin öğretim sürecinin merkezinde yer alması D) İçeriğin eksiksiz ezberlenmesine önem vermesi E) Sınıf içinde bireysel çalışmayı özendirmesi 2003 KPSS 5. Öğretim sürecinde, bireyin gereksinim duyacağı yararlı ve kullanılabilir bilgilerin öğretilmesi önemli bir yer tutar. Bu görüş, aşağıdakilerden hangisiyle doğrudan ilgilidir? A) Düzeye uygunluk B) Sadelik C) Yaşama yakınlık D) Bütünlük E) Açıklık 2004 KPSS 18

20 ÇIKMIŞ SORULAR 11. İletişim konusunda haberleşme üzerinde duran bir öğretmenin, öğrencileri postaneye götürüp haberleşme türlerini uygulamalı olarak göstermesinin temel amacı aşağıdakilerden hangisidir? A) Çevreyi tanıtmak B) Somut yaşantılar sağlamak C) İş birliğini geliştirmek D) Sınıf ortamından farklı yerde ders işlemek E) Öğrenci katılımını sağlamak 2006 KPSS 14. Çocuğun içinde yaşadığı çevre çocuğun öğrenme sürecini etkiler. Öğretim stratejileri belirlenirken bu çevreye dikkat edilmeli ve çevre, öğrenme sürecinde etkin olarak işe koşulmalıdır. Yukarıdaki ifade öğretim ve öğrenme yöntemlerinin hangi ilkesiyle doğrudan ilişkilidir? A) Basitten karmaşığa B) Somuttan soyuta C) Ekonomiklik D) Açıklık E) Yakından uzağa 2007 KPSS 12. Sınıfta matematik problemlerini çözmede başarılı olan bir öğrenci bakkaldan yaptığı alışverişlerde para üstünü hesaplamada güçlük çekmektedir. Aşağıdakilerden hangisi bu öğrencinin durumunu en iyi açıklamaktadır? A) Sınıfta edinilen bilgilerin günlük yaşama taşınamaması B) Sınıf içi etkinliklerin öğrencinin düzeyine uygun olmaması C) Öğrencinin sayısal becerilerinin yetersiz olması D) Sınıf içi etkinliklerde öğrenci farklılıklarının dikkate alınmaması E) Sınıf ortamının öğrenmeyi destekleyici bir şekil de düzenlenmemesi 2006 KPSS 13. Çevremizi Tanıyalım konusunda sırayla Bölgemiz, İlimiz, Yurdumuz, İlçemiz ile ilgili çalışmalar yaptıran bir öğretmen, bu dersin içeriğinin düzenlenmesinde hangi ilkeye aykırı davranmıştır? A) Somuttan soyuta B) Basitten karmaşığa C) Günümüzden geçmişe D) Bütünden parçaya E) Yakından uzağa 2006 KPSS 15. Bir öğretmen planladığı bazı etkinliklerle öğretim sürecini zenginleştirme çabası göstermekte, fen ve teknoloji dersinde hücre konusunu öğrencilerin grupça yaptıkları deneylerle işlemektedir. Bu öğretmen deney sonrası öğrencilerden, yaptıkları deneyle ne öğrendiklerini ayrıntılı olarak yazmalarını, hücre konusunda öğrendiklerini küçük gruplarda tartışarak grup görüşünü sınıfa sunmalarını istemiştir. Öğretmen yaptığı bu etkinlikle aşağıdakilerden hangisinde belirtilen eğitsel katkıyı en çok sağlayabilir? A) Öğrencilerin ders boyunca meşgul olmalarını sağlama B) Öğrencilerin yazma becerilerini geliştirme C) Öğrencilerin derse olan ilgilerini ve katılımlarını artırma D) Farklı değerlendirme yöntemlerinden faydalanma E) Farklı öğretim stratejilerinden yararlanma 2008 KPSS Test I B C A E C D E D B A B A E E C 20

21 ÖĞRETİM STRATEJİLERİ BÖLÜM İÇERİĞİ ÖĞRETİMDE STRATEJİ, YÖNTEM VE TEKNİK İLİŞKİSİ 1. ÖĞRETİM STRATEJİLERİ 1.1 Sunuş Stratejisi (Sunuş Yoluyla Öğretme Yaklaşımı) 1.2 Buluş/Keşfetme Stratejisi (Buluş/Keşfetme Yoluyla Öğretme Yaklaşımı) 1.3 Araştırma-İnceleme Stratejisi (Araştırma-İnceleme Yoluyla Öğretme Yaklaşımı) 21

22 ÖĞRETİM STRATEJİLERİ Eğitim bilimlerinde bu bölümle ilgili her yıl ortalama 2 soru çıkmaktadır. HEDEF-STRATEJİ-YÖNTEM-TEKNİK İLİŞKİSİ Hedef Strateji Yöntem Teknik (Bilişsel Alan) Bilgi Sunuş Anlatım (Sunu) Gösteri, Beyin Fırtınası, Soru Cevap Kavrama Buluş Tartışma Soru Cevap Örnek Olay Beyin Fırtınası ve Diğer Uygulama Araştırma Gösterip Yaptırma Analiz Problem Çözme Sentez Proje Bireysel Çalışma Tartışma Çeşitleri Benzetim Drama Rol Yapma Değerlendirme Deney İkili Çalışma ve Grup Çalışması ÖĞRETİMDE STRATEJİ, YÖNTEM VE TEKNİK İLİŞKİSİ Öğretim Stratejisi: Hedefe ulaşmak için seçilen en genel yol ya da yollar bütünüdür KPSS Öğretim Yöntemi: Hedefe ulaşmak için seçilen en kısa yol ya da düzenli yoldur. Öğretim Tekniği: Hedefe ulaşmak için seçilen yöntemi uygulamaya koyma biçimi ya da hedefe ulaşmak için seçilen yöntemin uygulanmasında başvurulan yardımcı yollardır. SORU... Eğitim programlarında hedefl er eğitim durumlarında kullanılacak olan öğretme-öğrenme yaklaşımlarını belirler. Aşağıdakilerin hangisinde verilen hedef düzeyi için, karşısında belirtilen öğretim yaklaşımının verimli bir yol olması beklenmez? Öğretim stratejisi; hedefe ulaşmak için seçilen kısa ve düzenli yolları yani yöntemi; strateji ve yöntem de tekniği kapsar. O halde en geniş kapsamlı genel yol stratejidir. Strateji Yöntem Teknik Hedef Düzeyi Öğretim Yaklaşımı A) Kavrama Bilgisayar destekli öğretim B) Sentez Sunuş yoluyla öğretim C) Bilgi Bireysel çalışma yoluyla öğretim D) Uygulama Proje temelli öğretim E) Analiz Buluş yoluyla öğretim Öğrenme-öğretme süreci (eğitim durumları); strateji, yöntem ve teknikler ile araç gereçlerin uygun bileşenleri ile düzenlenir. Öğretim stratejileri ile yöntem ve tekniklerinin kullanımı eğitim, öğretim, ders programlarında ve öğretim planlarında belirtilen hedef ve hedef davranışlara göre farklılık gösterir. ÇÖZÜM... Sunuş yoluyla öğretim bilgi düzeyindeki davranışların kazandırılması için uygundur. Bu yol ile en fazla kavrama düzeyindeki davranışlar kazandırılabilir. Sentez ise üst düzey bir hedeftir. Sunuş yoluyla öğretim ile üst düzey davranışlar kazandırılamaz. CEVAP: B 23

23 ÖĞRETİM STRATEJİLERİ 1. ÖĞRETİM STRATEJİLERİ Öğretim stratejileri, öğrenme hedeflerine ulaşmak üzere belirlenen konunun sunulması için izlenen yollar bütünü veya hedefe ulaşmak için seçilen genel yoldur. Bu yollardan bazıları öğretmen merkezli, bazıları öğrenci merkezlidir. Hedefl er, seçilecek stratejinin türünü belirlemede kaynaklık eder. Stratejiler, öğretim hedefl erine ulaşılmasını kolaylaştırmada kullanılır. Hedefl erin özelliklerine uygun olarak öğretmen, öğrencilerin bağımsız çalışmalarını isteyebileceği gibi sınıfı küçük gruplara ayırabilir ya da bütün sınıfın katılımını sağlayan etkinlikler planlayabilir. Öğretmen, öğretimi planlarken belirlediği hedefl ere uygun öğretim stratejilerini de seçer. İlgili kaynaklar incelendiğinde zaman zaman yöntem, teknik ve strateji kavramlarının birbirinin yerine kullanıldığı görülmektedir. Demirel 2, yöntemi, hedefe ulaşmak için izlenen en kısa yol ya da bir konuyu öğrenmek için seçilen düzenli yol olarak; tekniği, öğretme yöntemini uygulamaya koyma biçimi olarak tanımlamıştır. Öğretme stratejileri; sunuş yoluyla öğretme, buluş yoluyla öğretme, araştırma ve inceleme yoluyla öğretme stratejileri olarak gruplandırılmaktadır. 1.1 Sunuş Stratejisi (Sunuş Yoluyla Öğretme Yaklaşımı) Ausubel tarafından ortaya atılmıştır. Tüm bilgilerin öğretmen tarafından aktarılmasıyla kavram ve genellemelerin öğretildiği bir öğretme yoludur. Bilgiler aşamalılık ilkelerine göre (yakından uzağa, bilinenden bilinmeyene, somuttan soyuta, genelden özele, basitten karmaşığa doğru) çok dikkatli bir biçimde düzenlenmeli ve öğrenci tarafından alınması kolay hale getirilmelidir. Bütünden parçaya (genelden özele) doğru bilgi sunumu olduğundan tümdengelim kullanılır KPSS SORU... Burcu Öğretmen Türkçe dersinde eylem konusunu anlatırken önce genel bilgileri aktarmış, konuyla ilgili genel ilke ve kavramları anlatmış, daha sonra ayrıntılı bilgilerin üzerinde durmuştur. Burcu Öğretmen aşağıdaki öğretme yollarından veya yöntemlerinden hangisini kullanmıştır? A) Sunuş yoluyla B) Buluş yoluyla C) Araştırma yoluyla D) Probleme dayalı E) İş birliğine dayalı ÇÖZÜM... Soruda verilen aktarma, anlatma, temel ilke ve kavramların önce verilmesi gibi vurgular sunuş yoluyla öğretimin anahtar kelimeleri ve ipuçlarıdır. Sunuş yoluyla öğretimde öğretmen temel kavram, ilke, sonuç ve genellemeleri önce aktarır ve açıklar. Daha sonra bunları örneklerle açık hale getirir ve konunun ayrıntılarını anlatır. Önce genel bilgilerin aktarıldığı, konuyla ilgili genel ilke ve kavramların anlatıldığı, daha sonra ayrıntılı bilgilerin üzerinde durulduğu öğretim yolu sunuş yoluyla öğretimdir. Soruda genelden özele doğru bir gidişten de söz edilmektedir ki bu tümdengelimin kullanıldığı sunuş yoluyla öğretimi işaret etmektedir. CEVAP: A Açıklamanın gerektiği her durumda kullanılır, daha çok olgu ve genellemelerin öğretimine uygundur. Bu nedenle bu soyut konuların örneklerle, araç gereçlerin ve kavram haritalarının kullanımıyla somutlaştırılması önemli bir yer tutar. Öğrencinin etkin katılımı söz konusu olmadığından için öğretmenin öğrencinin dikkatini sürekli kontrol altında tutmak için yoğun bir etkileşime geçmesi yararlıdır. 2 Demirel, Ö. (2003). Planlamadan Değerlendirmeye Öğretme Sanatı. Ankara: Pegem A Yayıncılık. Sunuş yoluyla öğretme yaklaşımının planlanışı üç aşamada gerçekleştirilir: 1. Öğrenciden beklenen davranış belirlenir. 2. İşlenecek konu belirlenir. 3. Örnekler seçilir ve hazırlanır. Örnekler hedef ve içeriğe uygun olmalıdır. Uygulanışında önce öğrenci hedeften haberdar edilir ve konunun önemi vurgulanır. Bu, öğrencilerin güdülenmesini sağlayacaktır. 24

24 ÖĞRETİM STRATEJİLERİ SUNUŞ YOLUYLA (Ausubel) Anahtar Kelimeler: Bilgi sunumu, anlatım, aktarım, açıklama, konuları anlamlı yapı bütünlüğüne getirme Temel Özellikleri: 1. Öğrenciyle yoğun etkileşim (öğrenci dikkati ve katılımı için) 2. Örneklerle destekli bilgi sunumu 3. Aşamalılık ilkesi ile ders sunumu (yakından uzağa, bilinenden bilinmeyene, somuttan soyuta, basitten karmaşığa, genelden özele) 4. Genelden özele bilgi sunumu (tümdengelim yolu) 5. Kavram haritaları önemli bir yer tutar. Genelden özele bilgi aktarılır (Tümdengelim). Bilgilerin tümünü öğretmen verir. ÖĞRETİM STRATEJİLERİ BULUŞ YOLUYLA (Bruner) Anahtar Kelimeler: Etkin öğrenci, öğrencinin yönlendirilmesi, yeniden bulma (keşfetme), problem çözme, yaparak yaşayarak öğrenme için öğrenmeyi öğrenme, öğretmenin ön bilgiler vermesi Temel Özellikleri: 1. Bilgi hazır olarak verilmez, öğrencinin araştırıp bulması hedefl enir (öğrenci etkindir). 2. Öğrencinin problem çözme yeteneğine dayanır (Problem çözme aşamaları: Problemin farkına varma, problemi tanımlama, problemin çözüm seçeneklerini belirleme, veri toplama ve değerlendirme, genellemelere ve sonuçlara ulaşma). 3. Öğretmen, öğretime dikkati çekecek bir problemle başlar, çözüme götürücü örnekler verir, farklı kaynaklar önerir, hedef dışı etkinliklerde öğrenciyi uyarır. 4. Öğrenciler basit bilgilerle yetinmez, derinlemesine inceler. 5. Öğrenilen bilgiler yeni durumlara transfer edilebilir. 6. Üst düzey düşünme becerilerini geliştirmede etkilidir. 7. Zaman alıcıdır. 8. Tümevarım yolu izlenir. Öğrenci problemi çözmeye çalışır (Tümevarım). Önbilgileri öğretmen verir. Öğrenci kavram ve genellemelere kendi ulaşır. ARAŞTIRMA YOLUYLA (Dewey) Anahtar Kelimeler: Bilimsel yaklaşım, bilimsel tutum, bilimsel yöntem, araştırma, inceleme, problem çözme Temel Özellikleri: 1. Bilimsel araştırma yaklaşımındaki aşamalar izlenir (problem belirleme, denenceler, yöntem, bulgular-yorum, sonuçöneriler). 2. Tümüyle öğrenci etkin, öğretmen rehberdir. 3. Problem çözme ve eleştirel düşünme gibi üst düzey düşünme becerileri kazandırır ve bunları uygulama olanağı tanır. 4. Zaman alıcıdır. 5. Tümevarım yolu izlenir. Öğrenci araştırır, inceler (Tümevarım). Öğretmen bilgi vermez, öğrenci tüm bilgilere ulaşır. 28

25 Test 2 ÖĞRETİM STRATEJİLERİ ÖĞRETİM STRATEJİLERİ 1. Aşağıdaki tanımlardan hangisi öğretim stratejisine aittir? A) Ulaşılmak istenen noktadır. B) Öğrenciye kazandırılmak istenen özelliklerdir. C) Hedefe ulaşmak için seçilen en kısa yoldur. D) Öğretim yöntemini uygulamaya koyma biçimidir. E) Hedefe ulaşmak için seçilen en genel yoldur. 4. I. Öğrenci farklı örnekler bulur. II. Öğrenciden beklenen davranış belirlenir. III. İşlenecek konu belirlenir. IV. Öğrenci tanımı yapar ve ilişkiyi kurar. V. Hedef ve içeriğe uygun örnekler seçilir ve hazırlanır. Bu sıralananlardan hangileri sunuş yoluyla öğretimin aşamaları arasında yer alır? A) I ve II B) I ve IV C) II ve III D) II, III ve V E) III, IV ve V 2. Genelden özele doğru bilgi sunumu olduğundan tümdengelim kullanılır. Tüm bilgiler öğretmen tarafından açıklanır. Bilgiler aşamalılık ilkelerine göre düzenlenir. Açıklanan öğretim yaklaşımı veya yönetimi aşağıdakilerden hangisidir? A) Sunuş B) Araştırma inceleme C) Buluş D) Problem çözme E) Benzetim 5. Öğretim bir problemle başlar. Öğretmen probleme ilişkin kaynak önerir, ön bilgi ve örnek verir. Daha sonra öğrenci problemle ilgili verileri toplar, analiz eder, soyutlamalara, kavramlara ve genellemelere ulaşır. Sözü edilen öğretim yaklaşımını aşağıdakilerden hangisine aittir? A) Sunuş yoluyla B) Buluş yoluyla C) Probleme dayalı D) Araştırma inceleme yoluyla E) Örnek olay yoluyla 6. Aşağıdakilerden hangisi araştırma inceleme yaklaşımının özelliklerinden birisidir? 3. I. Öğrencinin etkin katılımı esastır. II. Zaman alıcıdır. III. Tüm bilgiler öğretmen tarafından verilir. IV. Tümdengelim yolu izlenir. Bu sıralananlardan hangisi ya da hangileri buluş yoluyla öğretim yaklaşımının özelliklerindendir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) I ve II E) II, III ve IV A) Bruner tarafından ortaya atılmıştır. B) Stratejiye başlamadan önce öğrenciden bekleneni başta öğretmen yapar. C) Bu stratejinin başında öğretmen ön bilgi, kaynak ve örnekler verir. D) İşlenecek konular sınıfta anlatım yöntemi ile işlenir. E) Öğrencinin problem çözme becerisini kullanarak bilimsel yöntemi kulllanmasını gerektiren bir yoldur. 29

26 Test 2 ÖĞRETİM STRATEJİLERİ 13. Öğretmen örneği sunar, öğrenci tanımlar. Öğretmen ek örnekler sunar, öğrenci yeni örneklerle tanımlar, birinci örnekle bağ kurar. Öğretmen ek örnekler verir ve olumsuz örnekler sunar. Öğrenci örnekleri karşılaştırır ve duruma ters düşen örnekleri belirler. Paragrafta işlenişi hakkında bilgi verilen öğretim yaklaşımı aşağıdakilerden hangisidir? 15. Açıklamanın gerektirdiği her durumda kullanılır. Soyut konuların anlatımı için en uygun stratejidir. Sözü edilen öğretim yaklaşımı aşağıdakilerden hangisidir? A) Gösterim B) Soru cevap C) Araştırma D) Sunuş E) Tam öğrenme A) Sunuş yoluyla öğretim B) Bireysel öğrenme C) İş birliğine dayalı öğretim D) Tam öğrenme E) Buluş yoluyla öğretim 14. Bilgi toplama, analiz etme, değerlendirme, problem çözme gibi etkinliklerin tümünü öğrenciden isteyen bir öğretmenin aşağıdaki öğretim yaklaşımlarından hangisini kullanması en uygundur? A) Araştırma inceleme yoluyla öğretim B) Tam öğrenme C) Buluş yoluyla öğrenme D) Tartışma yoluyla öğrenme E) Programlı öğretim 16. I. Önbilgileri öğretmen verir. Öğrenci kavram ve genellemere devam eder. II. Bilgilerin tümünü öğretmen verir. III. Öğretmen bilgi vermez, tüm bilgilere öğrenci ulaşır. Yukarıda belirtilen özellikler sırayla hangi yaklaşıma aittir? I II III A) Araştırma Buluş Sunuş B) Buluş Araştırma Sunuş C) Araştırma Sunuş Buluş D) Sunuş Buluş Araştırma E) Buluş Sunuş Araştırma Test E A D D B E C C E D B B E A D E 31

27 ÇIKMIŞ SORULAR ÖĞRETİM STRATEJİLERİ ÇIKMIŞ SORULAR SORULARI AŞAĞIDAKİ ÖRNEK ÖĞRETİM ETKİNLİĞİNE GÖRE YANITLAYINIZ. İlköğretim matematik dersinde, paralelkenarın alanı ile ilgili olarak öğretmen ve öğrenciler arasında şöyle bir etkileşim gözleniyor: Öğretmen: Kim tahtaya paralelkenar çizmek ister? (bir süre bekler). Kemal sen kalkar mısın? Kemal: (Kemal çizer) Çizdim öğretmenim. Öğretmen: Bu paralelkenarı dikdörtgene çevirebilir misin? Nasıl çevirebiliriz? (Bir süre bekler) Evet Kübra sen cevap verebilir misin? Kübra: Sol taraftaki üçgeni sağ tarafa taşırız. Öğretmen: Kenar uzunluklarını isimlendirir misiniz? (Bir süre bekler.) Evet Çiğdem, sen tahtada gösterebilir misin? Çiğdem tahtada aşağıdaki işlemi yapar. 1. Öğretmen öğretim sürecinde aşağıdakilerden hangisine yer vermemiştir? A) Kavramlar arasında ilişki kurma B) Varılacak noktayı söyleme C) Öğrenciye düşünme süresi verme D) Öğrenci katılımını sağlama E) Öğrenciyi sorularla yönlendirme 2001 KMS 2. Yukarıdaki ders uygulaması içerisindeki öğretmen en çok hangi öğretim yoluna yer vermiştir? A) Sunuş yoluyla öğretim B) Sınıf tartışması C) Buluş yoluyla öğretim D) Problem çözme E) Örnek olay 2001 KMS h a a h 3. Bu örnekte öğretmen aşağıdaki önerilerden hangisini yapsaydı kalıcı olmayan daha az etkili öğrenmeler olurdu? Öğretmen: Bu dikdörtgenin alanını nasıl buluruz? Hatırlayın (Bir süre bekler.) Evet Yasemin sen cevaplayabilir misin? Yasemin: Taban uzunluğu ile yükseklik çarpılır. Öğretmen: Demek ki paralelkenarın alanını taban uzunluğu ile yüksekliği çarparak bulabiliriz. Öğretmen: Paralelkenarın alanı taban uzunluğu ile yüksekliğin çarpımına eşittir. A) Paralelkenarın alanının nasıl bulunacağı öğrencilere önceden söylenebilir. B) Öğrencilerin tahtaya gelmesi yerine oturdukları yerden konuşmaları istenebilir. C) Cevap verebilmeleri için öğrencilere zaman tanınabilir. D) Her öğrencinin, kağıttan paralelkenar kesip bunun üzerinde çalışması sağlanabilir. E) Her sorunun sınıftaki gönüllü öğrenciler tarafından ayrı ayrı yanıtlanması istenebilir KMS 32

28 ÇIKMIŞ SORULAR 15. Hatice Öğretmen Türkçe dersinde eylem konusunu anlatırken önce genel bilgileri aktarmış, konuyla ilgili genel ilke ve kavramları anlatmış, daha sonra ayrıntılı bilgilerin üzerinde durmuştur. Hatice Öğretmen aşağıdaki öğretme yollarından veya yöntemlerinden hangisini kullanmıştır? 17. Bir öğretmen, dersinin belli bir bölümünü soru yanıt yöntemini kullanarak işlemektedir. Soruları sorduğunda bütün çabalarına karşın öğrencilerden yanıt alamamış ya da yanlış yanıtlar almıştır. Bu durumda, öğretmenin aşağıdakilerden hangisini yapması eğitsel olarak doğrudur? A) Sunuş yoluyla B) Buluş yoluyla C) Araştırma yoluyla D) Probleme dayalı E) İş birliğine dayalı 2007 KPSS A) Öğrencilere ders içinde zaman vermesi ve konuyu kitaptan okumalarını istemesi B) Soru - yanıt yöntemi yerine sunuş ya da başka bir yöntemle dersi sürdürmesi C) Öğrencilerin derse hazırlanmadan gelmelerinin nedenlerini araştırması D) Öğrencilere gelecek ders konuyu çalışıp gelmelerini, kendilerinin sunuş yapacaklarını söylemesi E) Konuyu öğrencilerin çeşitli kaynaklardan araştırmalarını istemesi 16. Aşağıdakilerden hangisi, buluş yoluyla öğrenme yönteminden yararlanmaya çalışan bir öğretmenin, öğrencilerin derse aktif katılımlarını sağlaması için yapması gereken davranışlardan biri olamaz? A) Sınıf içi etkinliklere katılan öğrencilerin olumlu davranışlarını pekiştirmek B) Öğrencilerin derse katılımlarını sağlayan öğretim yöntem ve teknikleri kullanmak C) Sınıf içi etkinlikler esnasında öğrencilerin arasında dolaşarak onlara yardımcı olmak D) Yanlış yapan öğrencilere doğru cevapları aktarmak E) Sözlü ve sözsüz uyaranlarla öğrencilerin derse katılımlarını sağlamak 2007 KPSS 2008 KPSS Çıkmış Sorular B C A B D C E A C C B D D B A D B 35

29 ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ BÖLÜM İÇERİĞİ ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ 1. ANLATIM (SUNU) Kullanımı Anlatım Yöntemi Kullanılırken Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar Özellikleri Yararları Sınırlılıkları 2. TARTIŞMA Kullanımı Özellikleri Yararları Sınırlılıkları Etkili Tartışmaların Planlanması ve Uygulanması Konusunda Alınacak Önlemler Tartışma Çeşitleri (Tartışma Teknikleri) Bütün Sınıfl a Yapılan Tartışmalar (Büyük Grup Tartışması) Küçük Grup Tartışma Teknikleri Münazara Sempozyum Panel Zıt Panel Kollegyum Forum Açık Oturum Beyin (Buluş) Fırtınası Çember Kısa Süreli Tartışma Grupları (Vızıltı Grupları) Fikir Taraması Seminer Workshop (Çalıştay Yöntemi) 3. ÖRNEK OLAY Kullanımı Özellikleri Yararları Sınırlılıkları 4. GÖSTERİP (ÖRNEĞİNİ GÖSTEREREK) YAPTIRMA Kullanımı Özellikleri Yararları Sınırlılıkları 37

30 ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ BÖLÜM İÇERİĞİ 5. PROBLEM ÇÖZME Problem Çözme Aşamaları Kullanımı Özellikleri Yararları Sınırlılıkları 6. PROJE Kullanımı Özellikleri Proje Yönteminde İzlenecek Adımlar Yararları Sınırlılıkları 7. BİREYSEL ÇALIŞMA Kullanımı Özellikleri Yararları Sınırlılıkları 38

31 ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ ve tekniklerden yararlanmalıdır. Ayrıca tek bir yöntemle bütün konuların öğretimi de mümkün değildir. Farklı düzeylerdeki hedef davranışların öğrenciye kazandırılması için farklı öğretim yolları uygundur. Bir derste uygulanacak öğretim stratejilerine ve yöntemlerine karar verirken, dersin hedefleri ile birlikte öğretim yolunun kullanıldığı durumları, özellikleri, yararları ve sınırlılıkları dikkate alınmalıdır. Eğitim bilimlerinde bu bölümle ilgili her yıl ortalama 2 soru çıkmaktadır. Öğretim stratejisi, yöntemi ve tekniğinin seçiminde, yukarıda sıralananlar kadar etkili olmasa da; dersin süresi, dersin yapılacağı ortam ve bu ortamda bulunan olanaklar, öğretmenin yönteme yatkınlığı öğretim yöntem, teknik ve stratejisinin seçimini etkiler. ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ 1. ANLATIM (SUNU)3-4 Öğretim yöntemi, hedefe ulaşmak ve bir konuyu öğret- Öğretmenin olgu, bilgi ve ilkeleri sözel olarak sunma- mek için izlenen en kısa yoldur. Başka bir ifadeyle he- sı ile gerçekleşen bir yöntemdir. Öğretenden öğrenene defe ulaşmak için ve bir konuyu öğretmek için seçilen doğru tek yönlü aktarım söz konusudur. Öğrenci dinleyi- düzenli yoldur. Öğretmende bulunması gereken meslek temlerini etkili olarak kullanabilmesidir. Öğretmenler öğrenme-öğretme sürecinde farklı etkinliklere ve yöntemlere yer vermelidir. Öğretmen tüm öğrencilere, tüm konuların öğretilmesinde ve farklı alan ve düzeylerdeki tüm hedeflere ulaşmada tek bir yöntemle başarılı olamaz. Yani öğretmenin farklı yöntemleri kullanmasını ge- ci ve seyircidir yani öğretim sürecinde pasiftir. Öğrenciİ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k bilgisi konusundaki niteliklerden birisi de öğretim yön- rektiren nedenler vardır. ler öğretmenin sunduklarını not alabilir. Öğretmenin tamamen etkin ve merkezde olduğu bu yöntemde öğrenci adına bir katılım yoktur. Bilgilerin kısa sürede gruba sunulmasını sağlayan anlatım yönteminde, öğrencilerin öğrenme isteklerinin yönlendirilmesi yerine yeni öğrencinin öğrenme güdüsünün devamı öğretmenin yaptığı açıklamalarla sağlanabilir. ANLATIM: Öğretmen anlatır, Farklı öğretim yolunun seçilmesini gerektiren ve etkileyen başlıca nedenler şunlardır: Hedef Konu öğrenciler dinler. Öğrenci Anlatım yönteminde, öğretmen öğretimin merkezinde Öğretim hedeflerine, uygun öğretim yolları seçilerek ulaşılabilir. En uygun öğretim yolu ile hedefe ulaşılabilir. Her öğrencinin aynı yöntemle öğrenmesi mümkün olmadığı gibi her yöntem her öğrencinin ilgisini çekmeyebilir. Böyle bir durumda öğretmen; farklı strateji, yöntem yer alır, öğrenciler ise pasiftir. Kamp, J. E.,Massion, G. R., Ross, S. M. (1998) Designing Effective İnstcustion. Second Edition. Psentice Holl, İng Cole, P. G. ve Chan, L. K. S. (1994). Teaching Principles and Practice. Hall of Australia Pty Ltd. 39