UZ.DR. PINAR AYKURT YAPRAK ÇOCUK SAĞLIĞI VE HASTALIKLARI İSTANBUL MESLEK HASTALIKLARI HASTANESİ

Transkript

1 UZ.DR. PINAR AYKURT YAPRAK ÇOCUK SAĞLIĞI VE HASTALIKLARI İSTANBUL MESLEK HASTALIKLARI HASTANESİ

2 GİRİŞ Dünyadaki ekonomik ve teknolojik gelişmelerin dengesiz dağılımı sonucu her yıl daha fazla sayıda çocuğun çalışma yaşamına girdiği görülerek, Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) tarafından 1991 yılında Çocuk İşçiliğinin Sona Erdirilmesi Programı (IPEC) uygulanmaya başlanmıştır. IPEC Programı çocuk çalıştırılmasını önlemeleri doğrultusunda ülkelere yardımcı olmak ve bu konuda dünya çapında bir bilinç oluşumunu teşvik etmek suretiyle, çocuk çalıştırılmasının aşamalı olarak ortadan kaldırılmasını hedeflemektedir. Ülkemiz 1992 yılında ILO/IPEC programına katılmıştır.programda sorumlu kurum Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığıdır.

3 ÇOCUK İŞÇİ TANIMI Türkiye nin de onayladığı Birleşmiş Milletler (BM) Çocuk Hakları Sözleşmesi nin 1. maddesi, 18 yaşından küçük herkesi çocuk olarak tanımlamaktadır. BM Uluslararası Çocuklara Yardım Fonu (UNICEF), çocuk işçiliğini çocuğun yaşına ve işin türüne bağlı olarak, minimum çalışma saatini aşan ve çocuğa zararlı olan iş olarak tanımlamıştır. ILO ya (Uluslarası Çalışma Örgütü) göre çocuk işçiliği; çocukları çocukluklarını yaşamaktan alıkoyan, potansiyellerini ve saygınlıklarını eksilten, fiziksel ve zihinsel gelişimlerine zarar verici işlerde istihdam edilmesi olarak ifade edilmektedir.

4 Buna göre çocuk işçiliği şunları kapsar: çocuklar için zihinsel, fiziksel, toplumsal ya da ahlaki açılardan tehlikeli ve zararlı işler okula düzenli devam etmelerini engelleyerek eğitimlerini okullarından erken ayrılmalarına yol açacak işler çocukları okullarıyla aşırı uzun süren ve ağır işleri beraber yürütmek zorunda bırakan işler.

5

6 En aşırı biçimleri düşünüldüğünde çocuk işçiliği çocukları köleleştirir, ailelerinden ayırır, onları ciddi tehlikelerle, hastalıklarla karşı karşıya bırakır, çok küçük yaşlarda büyük kentlerin sokaklarında kendi başlarının çaresine bakacak duruma düşürür. Belirli çalışma biçimlerinin çocuk işçiliği sayılıp sayılmayacağı çocuğun yaşına, yapılan işin türüne ve aldığı zamana, gerçekleştiği koşullara ve ülkelerin bu alanda gözettikleri hedeflere bağlıdır. Dolayısıyla yanıt hem ülkeden ülkeye hem de belirli bir ülkede sektörden sektöre farklılık gösterir.

7 ÇOCUK İŞÇİ TANIMI-2 Mevzuatımızda ise çocuk işçiliğinin tanımı, 4857 sayılı İş Kanununun 71. maddesine dayanılarak çıkarılan Çocuk ve Genç İşçilerin Çalıştırılma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmeliğin 4. maddesinde yapılmıştır. Bu maddeye göre; çocuk işçi; temel eğitimini (ilköğretimi) tamamlamış yani 14 yaşını bitirmiş, 15 yaşını doldurmamış kişi, genç işçi de 15 yaşını tamamlamış, ancak 18 yaşını tamamlamamış kişi olarak tanımlanmaktadır.

8 Hafif iş : Yapısı ve niteliği itibariyle ve yerine getirilmesi sırasındaki özel koşullara göre; a) Çocukların gelişmelerine veya sağlık ve güvenliklerine zararlı etki ihtimali olmayan, b) Okula devamını, mesleki eğitimini veya onaylanmış eğitim programına katılımını ve bu tür faaliyetlerden yararlanmasını engellemeyen işleri, Ağır ve tehlikeli iş : 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanununun 85 inci maddesinde öngörülen yönetmelikte belirtilen işleri ifade eder. Doğası gereği ya da gerçekleştiği koşullar nedeniyle çocuğun fiziksel, zihinsel ya da ahlaki iyi olma halini tehlikeye düşürecek işler tehlikeli işler olarak tanımlanır.

9 4857 SAYILI İŞ KANUNU İş Kanununun 71. maddesine dayanılarak hazırlanan Çocuk Genç İşçilerin Çalıştırılma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik 6 Nisan 2004 tarihli ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. İş Kanununun 71. maddesine göre, 15 yaşını doldurmamış çocukların çalıştırılması yasaktır. Ancak 14 yaşını doldurmuş ve zorunlu ilköğretim çağını tamamlamış olan çocuklar ise bedensel, zihinsel, sosyal ve ahlaki gelişmelerine ve eğitime devam edenlerin okullarına devamına engel olmayacak hafif işlerde çalıştırılabilir.

10 4857 SAYILI İŞ KANUNU 2015 yılında İş Kanununun 71. maddesinde yapılan değişiklikle 14 yaşını doldurmamış çocukların bedensel, zihinsel, sosyal ve ahlaki gelişmelerine ve eğitime devam edenlerin okullarına devamına engel olmayacak sanat, kültür ve reklam faaliyetlerinde yazılı sözleşme yapmak ve her bir faaliyet için ayrı izin almak şartıyla çalıştırılabilecekleri hüküm altına alınmıştır.

11 4857 SAYILI İŞ KANUNU Çocuk ve Genç İşçilerin Çalıştırılma Esasları Madde 5 Çocuğun ve genç işçinin işe yerleştirilmesinde ve çalışması süresince güvenliği, sağlığı, bedensel, zihinsel, ahlaki ve psikososyal gelişimi, kişisel yatkınlık ve yetenekleri dikkate alınır. Çocuk ve genç işçiler, okula devam edenlerin okula devamları ile okuldaki başarılarına engel olmayacak, meslek seçimi için yapılacak hazırlıklıklara ya da mesleki eğitime katılmasına engel olmayacak işlerde çalıştırılabilirler. İşverenler çocuk ve genç işçilerin tecrübe eksikliği, mevcut veya muhtemel riskler konularında bilgi eksikliğine bağlı olarak sağlık ve güvenliklerini tehlikeye sokabilecek herhangi bir riske karşı korunmalarını temin edeceklerdir.

12 Çalışma Süreleri ve Ara Dinlenme Süreleri Madde 6 Temel eğitimini tamamlamış ve okula gitmeyen çocukların çalışma saatleri günde yedi ve haftada otuzbeş saatten fazla olamaz. Ancak, 15 yaşını tamamlamış çocuklar için bu süre günde sekiz ve haftada kırk saate kadar arttırılabilir. Çocuk ve genç işçilerin günlük çalışma süreleri, yirmidört saatlik zaman diliminde, kesintisiz ondört saat dinlenme süresi dikkate alınarak uygulanır. Okula devam eden çocukların eğitim dönemindeki çalışma süreleri, eğitim saatleri dışında olmak üzere, en fazla günde iki saat ve haftada on saat olabilir. Okulun kapalı olduğu dönemlerde çalışma süreleri birinci fıkrada belirtilen çalışma sürelerini aşamaz. İki saatten fazla dört saatten az süren işlerde otuz dakika, dört saatten yedi buçuk saate kadar olan işlerde çalışma süresinin ortasında bir saat olmak üzere ara dinlenmesi verilmesi zorunludur.

13 Günlük Çalışma Süresinden Sayılan Haller Madde sayılı İş Kanununun 66 ncı maddesine göre çalışma süresinden sayılan hallerin yanısıra; a) İşverenin vermesi gereken eğitimlerde geçen süreler, b) İşverenin işyeri dışında gönderdiği kurslar ve toplantılarda geçen süreler ile yetkili kurum ve kuruluşlar tarafından düzenlenen mesleki eğitim programlarında geçen süreler, c) Ulusal ve uluslararası kurum ve kuruluşlar tarafından çalışan çocuk ve gençler ile ilgili olarak düzenlenen konferans, kongre, komisyon ve benzeri toplantılara temsilci olarak katılmaları nedeniyle işlerine devam edemedikleri süreler, çalışma süresinden sayılır.

14 Yıllık Ücretli İznin Kullandırılması Madde 10 Çocuk ve genç işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi 20 günden az olamaz. Yıllık ücretli iznin kesintisiz kullandırılması esastır. Ancak, yararına olduğu durumlarda çocuk ve genç işçinin isteği üzerine en fazla ikiye bölünerek kullandırılabilir. Okula veya eğitime devam eden çocuk ve genç işçilere yıllık ücretli izinleri okulların tatil olduğu, kursa ve diğer eğitim programlarına devam edilmediği dönemlerde verilir.

15 İş Kanununun 71. maddesi gereğince, 18 yaşını doldurmamış çocuk ve genç işçiler bakımından yasak olan işler ile 15 yaşını tamamlamış, ancak 18 yaşını tamamlamamış genç işçilerin çalışmasına izin verilecek işleri, 14 yaşını bitirmiş ve ilköğretimini tamamlamış çocukların çalıştırılabilecekleri hafif işleri ve çalışma koşullarına ilişkin usul ve esasları kapsamaktadır.

16 Çocuk İşçilerin Çalıştırılabilecekleri Hafif İşler 1. Düşme ve yaralanma tehlikesi olabilecek şekilde çalışmayı gerektirecek olanlar hariç meyve, sebze, çiçek toplama işleri, 2. Kümes hayvanları besiciliğinde yardımcı işler ve ipek böcekçiliği işleri, 3. Esnaf ve sanatkarların yanında satış işleri, 4. Büro hizmetlerine yardımcı işler, 5. Gazete, dergi ya da yazılı matbuatın dağıtımı ve satımı işleri (yük taşıma ve istifleme hariç), 6. Fırın, pastane, manav, büfe ve içkisiz lokantalarda komi ve satış elemanı olarak yapılan işler, 7. Satış eşyalarına etiket yapıştırma ve elle paketleme işleri, 8. Kütüphane, fuar, panayır ve sergi yerlerinde yardımcı işler (yük taşıma ve istifleme hariç), 9. Spor tesislerinde yardımcı işler, 10. Çiçek satışı, düzenlenmesi işleri.

17 Genç İşçilerin Çalıştırılabilecekleri İşler 1. Meyve ve sebze konserveciliği, sirke, turşu, salça, reçel, marmelat, meyve ve sebze suları imalatı işleri, 2. Meyve ve sebze kurutmacılığı ve işlenmesi işleri, 3. Helva, bulama, ağda, pekmez imalatı işleri, 4. Kasaplarda yardımcı işler, 5. Çay işlemesi işleri, 6. Çeşitli kuru yemişlerin hazırlanması işleri, 7. Küçükbaş hayvan besiciliğinde yardımcı işler, 8. Süpürge ve fırça imalatı işleri, 9. Elle yapılan ağaç oymacılığı, kemik, boynuz, kehribar, lüle taşı, Erzurum taşı ve diğer maddelerden süs eşyası, düğme, tarak, resim, ayna, çerçeve, cam ve emsali eşya imalatı işleri, 10. Toptan ve perakende satış mağaza ve dükkanlarında satış, etiketleme ve paketleme işleri, 11. Büro işyerlerinde büro işleri ve yardımcı işler, 12. İlaçlama ve gübreleme hariç çiçek yetiştirme işleri, 13. İçkili yerler ve aşçılık hizmetleri hariç olmak üzere hizmet sektöründeki işler, 14. Diğer giyim eşyası, baston ve şemsiye imalatı işleri, 15. Yiyecek maddelerinin imalatı ve çeşitli muamelelere tabi tutulması işleri, 16. Yorgancılık, çadır, çuval, yelken ve benzeri eşyaların imalatı ve dokuma yapmaksızın diğer hazır eşya imalatı işleri, 17. Sandık, kutu, fıçı ve benzeri ambalaj malzemeleri, mantar, saz ve kamıştan sepet ve benzeri eşya imalatı işleri, 18. Çanak, çömlek, çini, fayans, porselen ve seramik imaline ait işler (fırın işleri ve silis ve quarts tozu saçan işler hariç), 19. El ilanı dağıtımı işleri, 20. Cam, şişe, optik ve benzeri malzeme imalathanelerinde üretime ilişkin işler (fırın işleri ve silis ve quarts tozu saçan işler, ısıl işlem, renklendirme ve kimyasal işler hariç), 21. Bitkisel ve hayvansal yağların üretimi ve bunlardan yapılan maddelerin imaline ilişkin işler (karbon sülfür gibi parlayıcı veya tahriş edici çözücülerle yapılan prine veya benzeri yağlı maddelerin ekstrasyon yoluyla yağ üretimi işlerinde ekstrasyon kademeleri hariç), 22. Pamuk, keten, yün, ipek ve benzerleriyle bunların döküntülerinin hallaç, tarak ve kolalama tezgahlarından ve boyama ile ilgili işlemlerden bölme ile ayrılmış ve fenni iklim ve aspirasyon tesisatı olan iplikhane ve dokuma hazırlama işleri, 23. Balıkhane işleri, 24. Şeker fabrikalarında üretime hazırlamaya yardımcı işler, 25. Araçsız olarak 10 kg dan fazla yük kaldırılmasını gerektirmeyen torbalama, fıçılama, istifleme ve benzeri işler, 26. Su bazlı tutkal, jelatin ve kola imali işleri, 27. Sandal, kayık ve emsali küçük deniz araçlarının imalatı ve tamiratı işleri (boya ve vernik işleri hariç).

18 Çocuk ve Genç İşçilerin Çalıştırılamayacakları İşler sayılı İş Kanununun 69 uncu maddesinde belirtilen gece dönemine rastlayan sürelerde yapılan işler, 2. Maden ocakları ile kablo döşemesi, kanalizasyon ve tünel inşaatı gibi yer altında veya su altında çalışılacak işler, 3. Ağır ve Tehlikeli İşler Yönetmeliğinde 18 yaşını doldurmamış kişilerin çalışmasının yasaklandığı işler, 4. Hazırlama, Tamamlama ve Temizleme İşleri Yönetmeliği kapsamındaki işler, 5. Sağlık Kuralları Bakımından Günde Ancak Yedibuçuk Saat veya Daha Az Çalışılması Gereken İşler Hakkında Yönetmelik kapsamında yer alan işler, 6. Alkol, sigara ve bağımlılığa yol açan maddelerin üretimi ve toptan satış işleri, 7. Parlayıcı, patlayıcı, zararlı ve tehlikeli maddelerin toptan ve perakende satış işleri ile bu gibi maddelerin imali, işlenmesi, depolanması işleri ve bu maddelere maruz kalma ihtimali bulunan her türlü işler, 8. Gürültü ve/veya vibrasyonun yüksek olduğu ortamlarda yapılan işler, 9. Aşırı sıcak ve soğuk ortamda çalışma gerektiren işler ile sağlığa zararlı ve meslek hastalığına yol açan maddeler ile yapılan işler, 10. Radyoaktif maddelere ve zararlı ışınlara maruz kalınması ihtimali olan işler, 11. Müteharrik makineler kullanılarak yapılan işler, 12. Fazla dikkat isteyen ve aralıksız ayakta durmayı gerektiren işler, 13. Parça başı ve prim sistemi ile ücret ödenen işler, 14. Para taşıma ve tahsilat işleri, 15. İş bitiminde evine veya ailesinin yanına dönmesine olanak sağlamayan işler (eğitim amaçlı işler hariç), 16. Meslek eğitim programı gereği staj nedeni ile yapılan çalışmalar hariç, güzellik salonlarında yapılan yüz, vücut bakımı ve estetiği, epilasyon ve masaj işleri, 17. Açık bir şekilde veya uzman hekim raporu ile fiziki ve psikolojik yeterliliklerinin üzerinde olan işler, 18. Toksit, Kanserojen, nesil takip eden genler zararlı veya doğmamış çocuğa zararlı veya herhangi bir şekilde insan sağlığını etkileyen zararlı maddelerle ilgili işler, 19. Eğitim, deney eksikliği güvenlik konusunda dikkat eksikliğine bağlı olarak gençlerin maruz kalabileceği kaçınılması veya fark edilmesi mümkün olmadığına inanılan iş kazası riski taşıyan işler.

19 Genç ve çocuk işçilerin işe alınmadan önce mutlaka işyeri hekimi,işçi sağlığı dispanseri veya bunların bulunmadığı durumlarda sağlık oc veya belediye hekimlerine muayene ettirilerek çalışacağı işin niteliğine ve şartlarına göre o işte çalışmaya uygun olduğuna dair sağlık raporu alması gerekmektedir. İşçi çalıştırılmaya devam edildiği sürece 18 yaşını doldurana dek her altı ayda bir yeniden sağlık kontrolünden geçirilir

20 EN KÖTÜ BİÇİMLERDEKİ ÇOCUK İŞÇİLİĞİ Çocuk işçiliği çok farklı biçimler alabilirken, öncelik, 182 sayılı ILO Sözleşmesi nin 3 üncü maddesinde tanımlanan en kötü biçimlerdeki çocuk işçiliğine hemen son verilmesidir çocukların alım- satımı ve ticareti, borç karşılığı veya bağımlı olarak çalıştırılması ve askeri çatışmalarda çocukların zorla ya da zorunlu tutularak kullanılmasını da içerecek şekilde zorla ya da mecburî çalıştırılmaları gibi kölelik ve kölelik benzeri uygulamaların tüm biçimlerini; çocuğun fahişelikte, pornografik yayınların üretiminde veya pornografik gösterilerde kullanılması çocuğun özellikle ilgili uluslararası anlaşmalarda belirtilen uyuşturucu maddelerin üretimi ve ticareti gibi yasal olmayan faaliyetlerde kullanılması doğası veya gerçekleştirildiği koşullar itibariyle çocukların sağlık, güvenlik veya ahlaki gelişimleri açısından zararlı olan işler

21 ÇOCUK İŞÇİLİĞİNİN TEMEL NEDENLERİ Çocuk işçiliği sorunu, çok nedenli ve çok boyutlu bir yapıya sahiptir. Çocuk işçiliğine sebep olan faktörlerin hepsi birbiri ile yakından ilişkilidir. Bu faktörlerin başında yoksulluk ve işsizlik gelmektedir. 1. Yoksulluk 2. Eğitim hizmetlerine erişememe 3. Kırdan kente göç 4. Yetişkin aile bireylerinin işsizliği 5. Geleneksel bakış açısı 6. Mevzuatın eksiklikleri ve etkin uygulanamaması 7. İşverenlerin çocuk işgücü talebi

22 Çocukların yaygın olarak istihdam edildikleri 50 ve daha az işçi çalıştıran tarım ve orman işlerinin yapıldığı işyerleri veya işletmelerinde, ev hizmetlerinde ve 507 sayılı Esnaf ve Sanatkârlar Kanununun 2. maddesinin tarifine uygun olarak üç kişinin çalıştığı işyerlerinin İş Kanunu nun kapsamı dışında olması nedeniyle söz konusu işyerlerinin denetim dışı tutulması çocuk işçiliğiyle mücadelede bir eksikliktir. Bununla birlikte, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, kamu ve özel sektöre ait bütün işleri ve işyerlerini, işverenleri ile işveren vekillerini, çırak ve stajyerler de dahil olmak üzere tüm çalışanları faaliyet konularına bakılmaksızın kapsamına aldığından, 4857 sayılı İş Kanununun istisnaları düzenleyen 4. maddesinin, özellikle çocuk ve gençlerin iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin riskler bakımından korunmaları ve işyerlerinin denetimi bakımından tekrar ele alınması ve uygulamada etkinliği artırmak için mevzuat çalışması yapılması gerektiği değerlendirilmektedir.

23 DURUM ANALİZİ

24 Dünyada çalışan çocukların sayısı yıllar içinde azalma göstermekle birlikte, 2012 yılı itibariyle 168 milyon çocuk işçi bulunmaktadır. Çocuk işçiler, toplam çocuk nüfusunun yaklaşık % 11 i Bu çocukların yarıdan fazlası, yaklaşık 85 milyonu tehlikeli işlerde çalışmakta ve dünya çocuk nüfusunun % 5,4 ünü oluşturmaktadır.

25

26

27 TÜRKİYE DE ÇOCUK İŞÇİLİĞİNDE MEVCUT DURUM Türkiye için de oldukça önemli bir sorun olan çocuk işçiliği ile mücadele kapsamında çalışan çocukların hangi sektörde ve hangi çalışma konularında çalıştıklarını; sosyal, ekonomik ve demografik özelliklerini ortaya koyabilmek amacıyla TÜİK tarafından 1994, 1999, 2006 ve 2012 yıllarında Çocuk İşgücü Anketi uygulanmıştır yılı verilerine göre Türkiye genelinde 6-17 yaş grubundaki çocuk sayısı 15 milyon 247 bin kişidir yaş grubunda yer alan çocukların % 5,9 u çalışmaktadır. 893 BİN ÇALIŞAN ÇOCUK

28

29 Çalışmakta olan 893 bin çocuğun, 292 bin i 6-14 yaş grubunda, 601 bin i yaş grubunda Çalışan çocukların % 68,8 ini (614 bin kişi) erkek ve % 31,2 sini (279 bin kişi) ise kız çocukları oluşturmaktadır. TÜİK 2012 yılı Çocuk İşgücü Anketi verilerine göre Türkiye de ekonomik olarak faaliyet gösteren 6-17 yaş grubundaki çocukların sektörlere göre dağılımı incelendiğinde; - çocukların % 45 (399 bin kişi) tarım, - % 24 (217 bin kişi) sanayi ve - % 31 (277 bin kişi) hizmet sektöründe çalıştığı görülmektedir.

30 Meslek hastalıkları ve iş kazaları açısından en tehlikeli sektörlerden biri olan mevsimlik gezici ve geçici tarımda çocuk işçiliği aynı zamanda çocuk işçiliğinin en kötü biçimleri arasında yer almaktadır. TÜİK 2012 yılı verilerine göre 2006 yılından bu yana tarım sektöründe çalışan çocukların sayısı 73 bin kişi artış göstererek 326 binden 399 bine, tarımda çalışan çocukların toplam çalışan çocuklara oranı ise % 37 den % 45 e ulaşmıştır.

31 KAYIT DIŞI İŞÇİLER 2012 yılında 601 bin olan yaş arası çocuk işçi sayısı, 2016 yılına gelindiğinde 709 bin olmuştur 2016 yılında yaş arası çocuk işçi sayısı 709 bin. Bu çocukların 558 bini kayıt dışı çalıştırılırken, 150 bini sigortalıdır TÜİK verilerine göre çocuk işçilerin yüzde 78 i kayıt dışı çalışıyor. Yani çalışan her 10 çocuktan 8 i kayıt dışı, Ülkemizde çocuk işçilerin sayısına ilişkin güncel veriler sadece yaş grubunda olan çocuk işçiler için mevcuttur. 15 yaş altı ve tarımsal alanlarda mevsimlik olarak çalışan çocuklara ilişkin veriler bulunmamaktadır. Ayrıca mesleki eğitim alan özellikle turizm sektöründe uzun saatler çalıştırılan stajyerler, yani çocuk işçiliği sayılabilecek uygulamalar ile çıraklık eğitimi alanlar resmi olarak çocuk işçi sayılmamaktadırlar.

32

33 TÜİK 2012 yılı verilerine göre çocukların % 91,5 i bir okula devam ederken, % 8,5 i okula devam etmemektedir. Yaş grupları itibarıyla, 6-14 yaş grubundaki çocukların % 97,2 si, yaş grubundaki çocukların ise % 74,7 si okula devam etmektedir. Okula devam ederken çalışan çocukların sayısı 272 binden 445 bine yükselmiştir.

34

35 Kanunun 71. maddesinde ayrıca çocukların çalışma sürelerine ilişkin düzenleme de getirilmektedir. Okul öncesi çocuklar ile okula devam eden çocukların eğitim dönemindeki çalışma süreleri, eğitim saatleri dışında olmak üzere, en fazla günde 2 ve haftada 10 olabilmektedir Zorunlu ilköğretim çağını tamamlamış ve örgün eğitime devam etmeyen çocukların çalışma saatlerinin günde 7 ve haftada 35 saatten; sanat, kültür ve reklam faaliyetlerinde çalışanların ise günde 5 ve haftada 30 dan fazla olmayacağı ve bu sürenin 15 yaşını tamamlamış çocuklar için günde 8 ve haftada 40 saate kadar artırılabileceği hüküm altına alınmıştır.

36 ÖNCELİKLİ HEDEF GRUPLAR Türkiye de bugüne kadar yürütülen projeler ve yapılan araştırmaların sonuçları, 182 sayılı ILO Sözleşmesi ve 190 sayılı Tavsiye Kararı çerçevesinde, Türkiye de çocuk işçiliğinin en kötü biçimleri; Sokakta Çalışma, Küçük ve Orta Ölçekli İşletmelerde Ağır ve Tehlikeli İşlerde Çalışma, Tarımda Aile İşleri Dışında, Ücret Karşılığı Gezici ve Geçici Tarım İşlerinde Çalışma olarak belirlenmiştir:

37 KÜÇÜK VE ORTA ÖLÇEKLİ İŞLETMELERDE AĞIR VE TEHLİKELİ İŞLERDE ÇALIŞMA Ülkemizde küçük sanayi işletmelerinde çalışan çocuklar ağır koşullar altında para kazanma mücadelesi vermektedir. Sanayide çalışan tehlike altındaki bu çocukların fark edilmesi ise diğer sektörlerde çalışan çocuklara göre daha zordur. Bu tür çocukların tespiti, sadece idari denetimlerle mümkün olabilir. Bu tür işletmelerde eski ve koruyucusuz makineler ve el aletleri kullanıldığından çocukların kaza geçirme riski yüksektir. Çalışan çocuklar; tehlikeli makineler, yetersiz termal konfor şartları (soğukta ve sıcakta çalışma), uzun çalışma süreleri, tozlar, boya, vernik vb. kimyasallara maruziyet, ağır yük taşımak, gürültülü ortamda çalışma, uzun süreli ayakta çalışma, tehlikeli donanım ve işlemler gibi işyeri ortamından ve çalışma şartlarından kaynaklanan birçok riske maruz kalmaktadırlar.

38 TARIMDA AİLE İŞLERİ DIŞINDA, ÜCRET KARŞILIĞI GEZİCİ VE GEÇİCİ TARIM İŞLERİNDE ÇALIŞMA Başta haşere ve yabani ot ilaçları olmak üzere kimyasal madde kullanımından kaynaklanan tehlikelerle ve aşırı sıcak ve nemli ortamlarda çalışmaktan ileri gelen yorgunluk, böcek ısırmaları ve yine uzun süre eğilip çalışmaktan kaynaklanan sırt ağrıları gibi sorunlarla karşılaşmaktadırlar. Tarımda makineleşmeyle birlikte, kullanılan makine ve teçhizatın oluşturduğu tehlike, zirai mücadele ilaçlarına maruz kalma, uzun çalışma süreleri, iklim şartlarına (sıcağa ve soğuğa) maruz kalma, ağır yük kaldırma - taşıma, fiziksel zorlanma, sığırtmaçlıkta olduğu gibi izole ortamlarda çalışma mecburiyeti gibi riskler tarımda çalışmanın ağır ve tehlikeli işler kapsamına alınmasının gerekçeleridir. Tarımda çalışma sonucunda ise çocuklar kaza geçirebilmekte, meslek hastalıklarına yakalanma riski artmakta, yeterli eğitim alamamakta, fiziksel ve bilişsel açıdan gelişimleri geri kalmaktadır.

39 ÇOÇUK İŞÇİLİĞİ İLE MÜCADELEDE GÖREVLİ KURUMLAR ÇSGB ADALET BKN AİLE VE SOSYAL POLİTİKALAR BKN İÇİŞLERİ BKN MİLLİ EĞİTİM BKN SAĞLIK BKN GENÇLİK VE SPOR BKN KALKINMA BKN GIDA,TARIM VE HAYVANCILIK BKN TÜİK BELEDİYELER TOBB TESK( ESNAF VE SANATKARLAR) TÜRK-İŞ TZOB TİSK (İŞVEREN SENDİKALARI) ILO UNICEF

40 KURUMLARIN ÇOCUK İŞÇİLİĞİ İLE MÜCADELEDE GÖREV TANIMLARI 1.ÇSGB; Hükümet adına ILO ile IPEC programında yer almak üzere Türkiye nin programa dahil olan ilk 6 ülkeden biri olmasına öncülük etmiştir. Bakanlık, kuruluş kanunuyla kendisine verilen görevler çerçevesinde ve ILO nun ulusal partneri olarak, çocuk işçiliğiyle mücadelede 1992 yılından bu yana en ön safta yer alan kurumdur.

41 Çalışma Genel Müdürlüğü, a) Çocuk işçiliğini önlemek amacıyla çalışma yapan tüm kurum ve kuruluşlar arasında koordinasyonun sağlanması, b) Çocuk işçiliği ile mücadeleye yönelik ülke politikalarının belirlenmesi, belirlenen politikaların uygulanması için izlenecek strateji ve yöntemlerin tespiti, c) Gerekli mevzuat çalışmalarının yapılması, d) Ülkedeki çocuk işçiliği ile ilgili yapılan çalışmaların sonuçlarının ve istatistiki bilgilerin derlenmesi ve değerlendirilmesi, e) Çocuk işçiliği ile mücadele konusunda Bakanlık dışında yapılan çalışmaların izlenmesi ve katkı sağlanması, f) Ülkemizde çocuk işçiliği konusunda yapılan çalışmalar ve elde edilen bulgularla ilgili kamuoyunun bilgilendirilmesi, g) Ülkemizdeki çocuk işçiliğinin önlenmesine yönelik olarak yürütülecek çalışmalar için uluslararası kuruluşların ve diğer ülkelerin de desteklerini almak üzere, karşılıklı işbirliğini sağlamaya yönelik temaslarda bulunarak sonuçları hakkında ilgili kurum ve kuruluşların bilgilendirilmesi, görevlerini yürütmektedir.

42 Sosyal Güvenlik Kurumu SGK, ÇSGB nin ilgili kuruluşudur ve idari-mali açıdan özerk olarak örgütlenmiştir. Kurumun amacı, sosyal sigortalar ile genel sağlık sigortası bakımından kişileri güvence altına alacak, sosyal sigortacılık ilkelerine dayalı, etkin, adil, kolay erişilebilir, aktüeryal ve malî açıdan sürdürülebilir, çağdaş standartlarda bir sosyal güvenlik sisteminin gerçekleştirilmesidir. Kurumun çocuk işçiliği ile mücadelede sorumluluk alanları; a) Çalışan çocukların sosyal güvenlik ağı içerisine alınması için gerekli çalışmaların yürütülmesi, b) Çocukların maruz kaldıkları iş kazaları ve meslek hastalıklarıyla ilgili istatistiklerin tutulması ve yayımlanması, c) Kurum bünyesindeki denetim elemanlarının çocuk işçiliği konusunda eğitilmesi ve çalışmalarında çalışan çocukların sorunlarının da dikkate alınmasının sağlanması, ç) Özellikle esnaf ve sanatkârlar olmak üzere, Kurumdan hizmet alan kişi ve kuruluşların çocuk işçiliği konusunda duyarlı hale getirilmesidir.

43 SAĞLIK BAKANLIĞI Sağlık Bakanlığı nın çocuk işçiliği ile mücadelede sorumluluk alanları aşağıda belirtilmiştir: a) Çalışan çocukların sağlık bakımından maruz kaldıkları riskler açısından toplumsal duyarlılık artırıcı faaliyetler yürütülmesi, b) Çalışan çocukların periyodik kontrollerinin ve gerektiğinde tedavilerinin yapılmasının sağlanması, c) Kuruma bağlı meslek hastalıkları hastaneleri başta olmak üzere sağlık kurum ve kuruluşlarınca çocuk hastalar için, çalışma ortamının çocukların sağlığı üzerindeki etkilerinin araştırılmasına ve bu husustaki verilerin toplanmasına imkan verecek şekilde muayenesine ilişkin çalışmaların yapılması.

44 ULUSAL POLİTİKA VE HEDEFLER 1.Hukuki Düzenlemeler ile Mevzuatın Uygulanması ve Güncellenmesi 2. Mevcut Kurumsal Yapıların Güçlendirilmesi ve Yeni Kurumsal Yapıların Oluşturulması 3. Farkındalığın Artırılması 4. Sosyal Tarafların ve Toplumun Katılımının Sağlanması 5. Eğitim ve İyileştirme 6. Yoksulluğun Giderilmesi 7. Sosyal Koruma ve Sosyal Güvenlik Ağının Genişletilmesi...

45 Dünyada çocuklarına atfedilmiş milli bayrama sahip tek ülke olan Türkiye'de, daha adil bir gelir dağılımı ile yoksulluğun yok edilmesi, toplumsal barışın sağlanmasına yönelik insanı temel alan siyasi politikalar ile çocuklarımızın ucuz işgücü olmaktan çıkıp geleceğe umutla bakan düzgün eğitim almış üretken bireyler haline getirileceği çalışmaların artarak devam etmesini diliyorum.

46