268

Transkript

1 BASIM VE YAYIM; PLAK, KASET V.B. KAYITLI MEDYANIN ÇOĞALTILMASI Hazırlayan Yusuf MEDER Kıdemli Uzman

2 268

3 1. SEKTÖRÜN TANIMI Basım ve yayım; plak, kaset v.b. kayıtlı medyanın çoğaltılması sektörü ISIC Revize 3 sınıflandırmasına göre, imalat sanayii alt ayrımında 22 no lu gruplandırma içinde yer almaktadır. Bu grup altında 3 alt sektör bulunmakta olup bu sektörler ise aşağıdaki gibidir: 22 Basım ve Yayım; Plak, Kaset ve Benzeri Kayıtlı Medyanın Çoğaltılması 221 Yayım 2211 Kitap, broşür, müzik kitapları ve diğer yayınların yayımı 2212 Gazete, dergi ve süreli yayınların yayımı 2212 Gazete, dergi ve süreli yayınların yayımı 2213 Plak, kaset vb. kayıtlı medyanın yayımı 2219 Diğer yayımlar 222 Basım ve basımla ilgili hizmet faaliyetleri 2221 Basım 2222 Basımla ilgili hizmet faaliyetleri 223 Plak, kaset vb. kayıtlı medyanın çoğaltılması 2230 Plak, kaset vb. kayıtlı medyanın çoğaltılması NACE REV 1.1. sınıflandırmasına göre Basım ve yayım; plak, kaset v.b. kayıtlı medyanın çoğaltılması sektörü, imalat sanayii alt ayrımında da 22 no lu gruplandırma içinde yer almaktadır. Sektör her iki gruplandırmada da üç alt sektöre ayrılmıştır. NACE REV 1.1. sınıflandırmasına göre sektör gruplaması şöyledir: 22 Basım ve yayım; plak, kaset ve benzeri kayıtlı medyanın çoğaltılması 221 Yayım 2211 Kitap yayımı 2212 Gazetelerin yayımı 2213 Dergi ve süreli yayınların yayımı 2214 Ses kayıtlarının yayımı 2215 Diğer yayımlar 222 Basım ve basımla ilgili hizmet faaliyetleri 2221 Gazete basımı 2222 Başka yerde sınıflandırılmamış basım 2223 Ciltleme 269

4 2224 Baskı öncesi faaliyetler 2225 Basımla ilgili yardımcı faaliyetler 223 Plak, kaset vb. kayıtlı medyanın çoğaltılması 2231 Ses kaydının çoğaltılması 2232 Görüntü kaydının çoğaltılması 2233 Bilgisayar kaydının çoğaltılması 270

5 2. SEKTÖRDEKİ FİRMA SAYISI Basım ve yayım; plak, kaset v.b. kayıtlı medyanın çoğaltılması sektöründe faaliyet gösteren firmaların önemli bir bölümü İstanbul bölgesinde bulunmaktadır. İstatistiki Bölge Sınıflandırması Düzey 2 ye göre (devlet sektörünün tamamı ile özel sektörde 10 ve daha fazla işçi çalıştıran işyerlerini kapsayan 2001 Genel Sanayi ve İşyerleri Sayımı sonuçlarına göre), Türkiye genelinde 22 no lu sektörde faaliyet gösteren firma sayısı 197 adet olup imalat sanayii genelindeki firma sayısının 1,7 sini oluşturmaktadır. Sektör genelinde yer alan 197 adet işyeri sayısının büyük bir kısmı (53,8 i) İstanbul bölgesinde yer almakta iken, 21,3 ü Ankara, 8,6 ı İzmir de bulunmaktadır. Söz konusu bu 3 Düzey 2 bölgesi, Türkiye genelindeki firma sayısının 83,7 sini kapsamaktadır. 9 firma ile dördüncü sıradaki Bursa ile 4 bölgenin sektördeki payı 88 e ulaşmaktadır. Geri kalan 12 lik payı alan 22 firma Tekirdağ (4), Kocaeli (4), Aydın, Konya, Antalya, Adana, Manisa ve Trabzon (1) bölgelerinde bulunmakta olup diğer düzey 2 bölgelerinde faaliyet gösteren herhangi bir firma bulunmamaktadır yılı itibariyle sektördeki firmalara ait kurulu çevirici güç kapasitesi Bg-Hp (beygir gücü) olup bunun 63,2 si İstanbul bölgesinde, 21,4 ü Ankara, 9,1 i İzmir bölgesindeki firmalara aittir. Bu üç bölge sektördeki kurulu gücün 93,7 sini oluşturmaktadır. Sektör genelindeki kurulu çevirici güç kapasitesi, ülke geneli imalat sanayii kurulu çevirici güç kapasitesinin 0,4 ini teşkil etmektedir. Sektör genelinde çalışanların sayısı incelendiğinde ise kişi olan sektör ortalama çalışan sayısının, Türkiye geneli imalat sanayiinde çalışan sayısının 0,8 ini oluşturduğu görülür. Yıllık ortalama çalışan sayısının 57,8 ini İstanbul bölgesindeki firmalar oluşturmakta iken, 21,5 i Ankara, 4,9 u Bursa, 3,3 ü de Tekirdağ bölgesindeki firmalarda istihdam edilmektedir yılı itibariyle sektör tarafından yaratılan katma değer 488,4 milyon YTL olup ülke geneli imalat sanayinde yaratılan katma değerin 1,1 ini oluşturmaktadır. Yaratılan katma değerin 80,7 si İstanbul bölgesindeki firmalara ait olup bunu sırasıyla 10,4 ile Ankara, 4,3 ile İzmir, 2,4 pay ile de Tekirdağ bölgesi izlemektedir. Sektörün İstanbul da yoğunlaştığı görülmektedir. 271

6 Tablo 1: Sektörde Faaliyet Gösteren Firma Sayısı Düzey 2 Bölgesi Firma Sayısı Yıllık Ortalama Çalışan Sayısı Kurulu Çevirici Güç Kapasitesi Katma Değer Adet Kişi Adet Kişi İstanbul , , , ,7 Tekirdağ 4 2, , , ,4 Balıkesir 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 İzmir 17 8, , , ,3 Aydın 3 1,5 42 0,3 81 0, ,1 Manisa 2 1,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Bursa 9 4, , , ,5 Kocaeli 4 2, , , ,1 Ankara 42 21, , , ,4 Konya 3 1, , , ,1 Antalya 3 1,5 60 0,5 17 0, ,0 Adana 2 1,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Hatay 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Kırıkkale 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Kayseri 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Zonguldak 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Kastamonu 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Samsun 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Trabzon 1 0,5 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Erzurum 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Ağrı 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Malatya 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Van 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Gaziantep 1 0,5 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Şanlıurfa 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Mardin 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Türkiye , , , ,0 Not: Özel sektöre ait tesis sayısı 2 ve altında ise işyeri sayısının dışındaki istatistikler, Kanun gereği gizli olarak değerlendirilerek, sektör toplamı içinde verilmektedir. 272

7 3. ÜRETİM VE KAPASİTE KULLANIM ORANI 3.1. Üretim Endeksindeki Gelişmeler Basım ve yayım; plak, kaset v.b. kayıtlı medyanın çoğaltılması sektöründe üretim endeksi döneminde genel imalat endeksine yakın seyir izlemiştir de 100 olan endeks değeri 2006 yılında (Ocak-Nisan dönemi ortalaması) 135,1 düzeyine çıkmıştır. Aynı dönemde imalat sanayiine ait genel endeks değeri ise 136,2 olarak gerçekleşmiştir. Tablo 2 : Üretim Endeksi (Üretim değeri ağırlıklı, yıllık ortalama) (1997=100) Yıllar İmalat Sanayii Endeks Endeks Endeks Endeks ,0-100,0-100,0-100, ,1 0,1 91,9-8,1 88,8-11,2 107,8 7, ,9-4,2 89,9-2,2 80,5-9,3 138,4 28, ,1 6,5 108,8 21,0 104,6 29,9 130,8-5, ,4-9,5 84,2-22,6 78,2-25,2 116,5-10, ,5 10,9 77,1-8,4 75,6-3,3 84,7-27, ,0 9,3 96,1 24,6 96,2 27,2 96,0 13, ,7 10,4 128,8 34,0 132,7 37,9 108,6 13, ,6 4,8 129,9 0,9 141,1 6,3 73,1-32, * 136,2 5,1 135,1 4,0 141,0 0,0 104,4 42,8 (*): 2006 değerleri üçüncü çeyrek itibariyledir. Tablodan da görüldüğü gibi, 221 no lu sanayi dalı üretim endeksi genel imalat sanayi endeksinin üzerinde gerçekleşir iken, 222 no lu basım sektöründe ciddi bir artış olmamıştır döneminde sektör üretim endeksinde 35,1 oranında bir artış olurken, yayım sektöründe 41, basım sektöründe ise ancak 4,4 artış olmuştur. Aynı dönemde imalat sanayii üretim endeksinde 36,2 oranında bir artış olmuştur. 273

8 Endeks GRAFİK 1 : ÜRETİM ENDEKSİNDEKİ GELİŞMELER (Yıllık Ortalama) (1997=100) 160,0 140,0 120,0 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 0, İmalat Sanayii Üretimdeki fiziki artışların bir göstergesi olan üretim endeksindeki gelişmeler aylık bazda değerlendirildiğinde ise, Ocak 2005 Temmuz 2006 döneminde sektör üretimindeki aylık değişimin genel imalat sanayi endeksindeki değişime uyum gösterdiği söylenebilir. Yayım alt sektöründe de istikrar görülmektedir. Ancak 222 kodlu basım alt sektöründe aylık değişimin yüksek olduğu görülmektedir. Basım sektörü üretimi, Kasım-Aralık 2005 aylarında büyük bir sıçrama yaptığı ve sonraki 2 ayda tekrar düştüğü görülmektedir. Bu alt sektörde Mart 2006 dan itibaren aylık dolayında düzenli bir artış ile üretim endeksi Temmuz 2006 da genel imalat ve basım-yayım sektörü endekslerine ulaşmıştır. 274

9 Tablo 3 : Üretim Endeksi (Üretim Değeri Ağırlıklı, Aylık) Aylar İmalat Sanayii Endeks Endeks Endeks Endeks Ocak ,6-119,2-135,7-34,8 - Şubat ,1-3,9 121,5 2,0 133,0-1,9 62,7 79,9 Mart ,1 16,0 128,9 6,1 138,3 3,9 81,0 29,3 Nisan ,3-0,6 139,8 8,5 142,9 3,3 124,3 53,4 Mayıs ,6 3,4 127,2-9,0 141,2-1,2 56,0-54,9 Haziran ,1 0,3 125,0-1,7 138,4-1,9 56,6 1,0 Temmuz ,8-3,9 131,0 4,8 147,3 6,4 48,1-15,1 Ağustos ,2 1,1 134,6 2,7 151,4 2,8 48,5 1,0 Eylül ,6 9,5 128,3-4,6 144,8-4,4 44,1-9,1 Ekim ,3-7,9 119,2-7,1 132,6-8,4 50,5 14,5 Kasım ,2-1,6 137,0 15,0 144,7 9,1 98,0 93,8 Aralık ,0 6,0 147,4 7,6 142,6-1,5 172,4 76,0 Ocak ,4-21,6 125,4-14,9 132,9-6,8 87,5-49,3 Şubat ,5 10,3 122,9-2,1 133,2 0,3 69,9-20,1 Mart ,0 20,7 139,1 13,2 151,6 13,8 75,1 7,5 Nisan ,0-2,8 140,0 0,6 149,0-1,7 94,0 25,1 Mayıs ,2 5,2 137,9-1,5 142,7-4,2 113,6 20,8 Haziran ,8 1,8 134,3-2,7 136,3-4,5 124,0 9,2 Temmuz ,1-5,2 141,9 5,7 141,9 4,1 142,1 14,6 Endeks GRAFİK 2: ÜRETİM ENDEKDİNDEKİ GELİŞMELER (Aylık) 200,0 180,0 160,0 140,0 120,0 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 0,0 Ocak-2005 Şubat-2005 Mart-2005 Nisan-2005 Mayıs-2005 Haziran-2005 Temmuz-2005 Ağustos-2005 Eylül-2005 Ekim-2005 Kasım-2005 Aralık-2005 Ocak-2006 Şubat-2006 İmalat Sanayii Mart-2006 Nisan-2006 Mayıs-2006 Haziran-2006 Temmuz

10 Tablo 4: Üretim Endeksi (Üretim değeri ağırlıklı, bir önceki yılın aynı dönemine göre değişme) Yedi Aylık Yıllık Temmuz Ortalama İmalat Sanayii 0,1 6,5 10,9 9,3 10,4 4,8-2,6 9,5 2,8 6,7 22-8,1 21,0-8,4 24,6 34,0 0,9 2,4 8,3 2,7 5, ,2 29,9-3,3 27,2 37,9 6,3 11,6-3,6 6,8 1, ,8-5,5-27,3 13,3 13,1-32,7-54,9 195,7-27,0 52, Kapasite Kullanım Oranındaki (KKO) Gelişmeler Basım ve yayım sektöründe yılları arasında kapasite kullanım oranı (KKO) arasında seyretmiştir. Sektör genelinde gerçekleşen bu KKO ları, imalat sanayii genelinde gerçekleşen KKO larına (73-80) paralellik göstermektedir. Alt sektörler itibariyle değerlendirildiğinde ise, yayım sektöründe (221) KKO larının biraz daha yüksek olduğu görülmektedir. KKO ları 1991 yılında 222 kodlu basım sektöründe, 1998 yılında ise 221 kodlu yayım sektöründe 90 ların üzerine çıkarak en yüksek seviyelerine ulaşmıştır. Basım sektöründeki kapasite kullanımı, son dört yıl sektör genelinden daha yüksek gerçekleşmiştir yılında KKO ları 22 no lu sektörde 74,4, 221 no lu yayım alt sektöründe 70,5, 222 no lu basım sektöründe ise 80,9 olarak gerçekleşmiştir. 276

11 Tablo 5: Kapasite Kullanım Oranı (Üretim değeri ağırlıklı, Yıllık Ortalama, ) Yıllar İmalat Sanayii ,8 73,5 77,0 65, ,8 71,7 75,8 60, ,2 77,3 81,1 68, ,0 86,8 81,6 93, ,4 78,4 82,7 68, ,6 80,7 86,1 70, ,9 72,9 75,3 69, ,6 78,3 83,2 71, ,0 78,9 80,3 75, ,4 73,8 74,1 74, ,5 88,7 92,0 75, ,4 77,2 77,8 73, ,9 77,0 79,1 71, ,9 72,4 76,6 66, ,4 82,1 81,0 82, ,4 80,6 77,6 81, ,3 79,4 67,7 85, ,3 74,4 70,5 81, * 80,6 74,1 71,1 80,8 (*): 2006 değerleri üçüncü çeyrek itibariyledir. GRAFİK 3: KAPASİTE KULLANIM ORANI (Üretim Değeri Ağırlıklı, Yıllık Ortalama, ) 100,0 90,0 80,0 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0, İmalat Sanayii

12 Kapasite kullanım oranındaki gelişmeler aylık bazda değerlendirildiğinde ise, Ocak 2005 de basım ve yayım; plak, kaset v.b. kayıtlı medyanın çoğaltılması sektöründe KKO 75 iken, Temmuz 2006 da 74 düzeyine yükselmiştir yılı ortalama KKO 74,4 düzeyinde iken, 2006 yılının ilk yedi aylık döneminde ortalama KKO 74 olmuştur. İmalat sanayii genelinde ise Ocak 2005 de 76,6 olan KKO nın, Temmuz 2006 da 82,2 seviyesine yükseldiği görülürken, 2005 yılında imalat sanayii genelinde ortalama KKO 80,3 oranında, 2006 yedi aylık dönemde ise 80,5 oranında gerçekleştiği dikkati çekmektedir yılında sektör KKO, genel imalat sanayi KKO nın altında kalır iken, basım alt sektöründe KKO, 80,8 ile genel imalat sanayi düzeyine ulaşmıştır. Diğer taraftan, 2005 yılından itibaren aylık verilen KKO larda, 223 no lu kayıtlı medya (plak, kaset vb) alt sektörüne ilişkin verilere de ulaşmak mümkün olmuştur. Az sayıda firmanın bulunduğu bu alt sektörde KKO larının da düşük seviyede gerçekleştiği gözlenmektedir. Tablo 6: Kapasite Kullanım Oranı (Üretim değeri ağırlıklı, ) Aylar İmalat Sanayii Ocak ,6 75,0 67,5 85,8 49,0 Şubat ,1 69,6 51,4 83,0 48,0 Mart ,5 73,9 68,4 84,7 19,0 Nisan ,8 72,2 67,6 81,8 13,0 Mayıs ,3 76,3 73,4 84,6 10,0 Haziran ,4 76,4 75,2 82,4 12,0 Temmuz ,6 76,6 76,8 81,2 10,0 Ağustos ,8 73,0 75,0 75,4 9,0 Eylül ,7 74,2 75,5 77,0 15,0 Ekim ,3 74,0 68,0 83,3 22,0 Kasım ,9 74,8 72,8 79,5 44,0 Aralık ,7 77,0 73,7 84,3 30,0 Ocak ,4 72,2 69,1 79,4 23,0 Şubat ,2 73,5 71,3 78,8 27,0 Mart ,7 76,5 72,4 84,6 35,0 Nisan ,3 73,8 71,2 80,0 28,0 Mayıs ,6 73,8 70,9 81,0 14,0 Haziran ,1 74,5 70,2 83,0 21,0 Temmuz ,2 74,0 70,7 80,8 11,0 278

13 GRAFİK 4: AYLIK KAPASİTE KULLANIM ORANLARI (Üretim Değeri ağırlıklı, ) 100,0 90,0 80,0 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 Ocak-2005 Şubat-2005 Mart-2005 Nisan-2005 Mayıs-2005 Haziran-2005 Temmuz-2005 Ağustos-2005 Eylül-2005 Ekim-2005 Kasım-2005 Aralık-2005 Ocak-2006 İmalat Sanayii Şubat-2006 Mart-2006 Nisan-2006 Mayıs-2006 Haziran-2006 Temmuz Üretim Değerindeki Gelişmeler 1 Basım ve yayım; plak, kaset v.b. kayıtlı medyanın çoğaltılması sektöründe, 2005 yılı itibariyle toplam 76 işyeri milyon YTL değerinde bir üretim gerçekleşmiş olup bu üretim değerinin 50 sini yayım sektörü, 31,1 ini basım sektörü üretmiştir. Kalan 18,9 luk kısmı ise 223 no lu plak, kaset vb. kayıtlı medyanın çoğaltılması sektörünün ürettiği anlaşılmaktadır. Tablo 7 de gösterilmemiş olan bu alt sektörde 2005 yılında 2 işyerinin 240 milyon YTL lik değer ürettiği anlaşılmaktadır. Sektör genelinde üretilen ürünlerin üretim değerinin Türkiye imalat sanayii geneli içindeki payı incelendiğinde, 22 no lu sektörün ülke imalat sanayii üretimi içindeki payının yıllarında 1 dolayında iken, bu payın zaman içinde azaldığı dikkati çekmektedir. Nitekim, 2004 de imalat sanayii üretim değeri içinde 22 no lu sektörün payı 0,6 ve 2005 de ise 0,7 düzeyine gerilemiştir. Sektörün krizinden fazla etkilendiği görülmektedir. 1 Burada verilen üretim değerlerinin sektör genelinin toplam üretim değeri değil, ankete yanıt veren firmaların toplam üretim değeri olduğu ve üretim değerindeki değişmelerin (artma ya da azalma anlamında) sektörün performansının yanısıra, zaman içinde ankete katılan firma sayısındaki değişmeden de kaynaklanabileceğini belirtmek gereklidir. Bu bölüm, sektörün toplam üretim büyüklüğü hakkında bir fikir verilmesi amacıyla hazırlanmıştır. 279

14 Tablo 7: Üretim Değeri (Cari Fiyatlarla) Yıllar İşyeri Sayısı Milyon YTL İşyeri Sayısı Milyon YTL İşyeri Sayısı Milyon YTL * (*): 2006 değerleri ikinci çeyrek itibariyledir. Not: Bazı yıllarda alt sektörler itibariyle toplam işyeri sayısının sektör geneli işyeri sayısı ile tutmamasının nedeni, bir firmanın birden fazla alt sektörde faaliyet göstermesinden ve/veya 223 no lu sektörde bulunan işyerinin toplama alınmasından kaynaklanmaktadır. Üretim değeri USD bazında değerlendirildiğinde, sektördeki üretim artışının, imalat sanayiinin geneline oranla daha düşük kaldığı görülür. Tablo 8 den görüleceği üzere, USD cinsinden üretim değerlerinde bir önceki yıla göre en büyük değişim, 40 düşme ile 2001 yılında, 60 artış ile 2004 yılında yaşanmıştır. Nitekim, döneminde imalat sanayii genelinde USD cinsinden toplam üretim artışı 116 olurken, basım ve yayım; plak, kaset v.b. kayıtlı medyanın çoğaltılması sektöründeki artış ancak 27,3 düzeyinde kalmıştır. Üretim değerindeki artış alt sektörler itibariyle incelendiğinde ise, özellikle 221 no lu yayım sektöründe 1997 yılında 611 milyon USD olan üretim değeri her yıl düşüş göstererek, 2002 yılında 193 milyon USD olmuştur yılından itibaren bir canlanma olmasına rağmen, 2005 yılında ulaşılan 475 milyon USD değerindeki üretim ile bu alt sektörde döneminde 21 oranında düşüş gerçekleşmiştir döneminde basım sektöründe ise, 1999 ve 2001 yıllarındaki düşüşe rağmen, üretimi 119 gibi oldukça yüksek bir oranda artarak, 22 no lu sektörün üstünde, genel imalat sanayi üretim artışı (83) seviyesinin üstünde bir performans göstermiştir. 280

15 Tablo 8: Üretim Değerindeki Değişme (USD ve Yüzde ) Yıllar Milyon USD Milyon USD Milyon USD , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , * (*): 2006 değerleri ikinci çeyrek itibariyledir. 4. DIŞ TİCARET DURUMU Basım ve yayım; plak, kaset v.b. kayıtlı medyanın çoğaltılması sektöründe, 1995 yılı itibariyle 150 bin USD olan toplam dış ticaret hacmi (ithalat + ihracat) yıllar itibariyle artış göstererek 2005 yılında 509 bin USD düzeyine yükselmiştir. Sektörün dış ticaret hacmi döneminde 239 oranında artış göstererek, toplam imalat sanayi dış ticaret artışının (119) üzerinde gerçekleşmiştir. Alt sektörlere bakıldığında, dış ticareti hacmi nispeten daha yüksek olan 221 no lu sektörde (yayım) önemli bir artış olmaz iken, basım sektöründe 340 gibi yüksek oranda dış ticaret gerçekleşmiştir. 223 no lu kayıtlı medya alt sektöründe ise önemli bir ticaret hacmi yoktur. 281

16 Tablo 9: Basım ve Yayım; Plak, Kaset v.b. Kayıtlı Medyanın Çoğaltılması Sektörü Dış Ticaret Hacmi Yıllar Bin USD Bin USD Bin USD Bin USD , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , * (*): 2006 değerleri Ocak-Temmuz dönemi itibariyledir. Toplam imalat sanayii dış ticareti içindeki payı az olan bu sektörün 2005 yılında 0,3 olan payı 2005 yılında ancak 0,4 seviyesine çıkmıştır. Yayım sektörünün payı azalırken basım sektörünün payında artma olmuştur yılında 509 milyon USD olan dış ticaret hacminin 2/3 ünden fazla kısmı (77 sini) yayım sektöründe gerçekleşmiştir İhracattaki Gelişmeler Basım ve yayım; plak, kaset v.b. kayıtlı medyanın çoğaltılması sektöründe 2005 yılı itibariyle 105 milyon USD düzeyinde bir ihracat gerçeklemiş olup bunun yaklaşık 1/3 ünü yayım ve kalan 1/3 lük payı basım sektörü ihracatı oluşturmaktadır. Kayıtlı medyanın ihracatı yok denecek kadar azdır döneminde sektör genelinde ihracat değeri USD cinsinden 290 oranında bir artış gösterirken, aynı dönemde yayım (221) sektörü 213, basım sektörü ihracatı ise 640 gibi yüksek oranda bir artış göstermiştir. 282

17 Tablo 10: Basım ve Yayım; Plak, Kaset v.b. Kayıtlı Medyanın Çoğaltılması Sektörünün İhracatı Yıllar Bin USD Bin USD Bin USD Bin USD , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,9 9-46, , , , , , , , , , , , , * (*): 2006 değerleri Ocak-Temmuz dönemi itibariyledir. Bin USD GRAFİK 5: YILLARA GÖRE İHRACAT Basım ve yayım; plak, kaset v.b. kayıtlı medyanın çoğaltılması toplam ihracatımız ve imalat sanayii ihracatı içindeki payı incelendiğinde ise, döneminde sektöre ait ihracat değerinin gerek toplam ihracat içindeki payının gerekse imalat sanayii ihracatı içindeki payının önemli bir değişiklik göstermediği görülmektedir de toplam ihracat içinde 0,12 olan sektör ihracatının payı 2005 de 0,14 seviyesinde, imalat sanayii ihracatı içinde 0,14 olan payı da 0,15 283

18 düzeyinde olmuştur. Sektör içinde önemli bir artış olmasına rağmen miktarı az olduğundan, bu artışın toplam ihracat içindeki payını az etkilemektedir. Ancak 2006 yılının ilk 7 aylık döneminde sektörün, imalat sanayi ve toplam ihracat içindeki payında önemli ölçüde düşme görülmektedir (0,10-0,11). Aynı şekilde döneminde, alt sektörlere ait ihracat değerlerine bakıldığında; yayım sektörü ihracatının payı düşme (binde 1 den binde 0,9 a), basım sektörü payı ise artma (binde 0,2 den binde 0,5 e) göstermiştir. Tablo 11: Basım ve Yayım; Plak, Kaset v.b. Kayıtlı Medyanın Çoğaltılması Sektörü İhracatının Toplam İhracat ve İmalat Sanayii İhracatı İçindeki Payı () Yıllar ,12 0,14 0,10 0,11 0,02 0, ,21 0,23 0,17 0,20 0,03 0, ,15 0,17 0,12 0,13 0,03 0, ,15 0,17 0,10 0,12 0,05 0, ,18 0,20 0,14 0,15 0,04 0, ,15 0,17 0,10 0,11 0,05 0, ,14 0,15 0,10 0,10 0,04 0, ,14 0,14 0,08 0,09 0,05 0, ,14 0,15 0,08 0,09 0,06 0, ,13 0,14 0,08 0,09 0,05 0, ,14 0,15 0,09 0,10 0,05 0, * 0,10 0,11 0,06 0,06 0,04 0,04 (*): 2006 değerleri Ocak-Temmuz dönemi itibariyledir. (1) : Toplam ihracat içindeki yüzde pay (2) : İmalat sanayi ihracatı içindeki yüzde pay 4.2. İthalattaki Gelişmeler Basım ve yayım; plak, kaset v.b. kayıtlı medyanın çoğaltılması sektöründe ithalat miktarı ihracata oranla daha yüksek seviyededir yılı itibariyle, sektörde 404,4 milyon USD düzeyinde bir ithalat yapılmış olup bunun 80 ini yayım, 20 sini basım sektörü ürünleri oluşturmaktadır. Sektörde, 1995 yılında 125 milyon USD olan ithalat, döneminde 228 oranında artış göstermiş, artış oranı yayım sektöründe 218 olurken, basım sektöründe 273 olarak gerçekleşmiştir. Bir miktar da kayıtlı medya sektöründe ithalat görülmektedir. 284

19 Tablo 12: Basım ve Yayım; Plak, Kaset v.b. Kayıtlı Medyanın Çoğaltılması Sektörü İthalatı Yıllar Bin USD Bin USD Bin USD Bin USD , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , * (*): 2006 değerleri Ocak-Temmuz dönemi itibariyledir. Bin USD GRAFİK 6: YILLARA GÖRE İTHALAT Basım ve yayım; plak, kaset v.b. kayıtlı medyanın çoğaltılması sektörünün toplam ithalatımız ve imalat sanayii ithalatı içindeki payı incelendiğinde ise, sektöre ait ithalat değerinin gerek toplam ithalat içindeki payının gerekse imalat sanayii ithalatı içindeki payının değişmediği dikkati çekmektedir. Nitekim, 1995 de toplam ithalat içinde 0,35 olan sektör ithalatının payı, 2005 de de 0,35 seviyesinde gerçekleşmiş, imalat sanayii ithalatı içinde 0,43 olan payı da değişmemiştir yılları arasında kriz dönemi olan de sektör ithalatının toplam ithalat içindeki payının arttığı görülmektedir. Bu artışın fiziki ithalat artışından değil, 285

20 toplam ithalat tutarındaki düşüşten kaynaklanmış olduğu söylenebilir döneminde alt sektörlere ait ithalat değerlerinin payında önemli bir değişiklik olmamıştır deki artışın ise yayım sektöründeki artıştan kaynaklandığı görülmektedir. Sektör içinde 20 paya sahip olan basım alt sektörünün toplam ithalat içindeki payı 0,06-0,09 gibi düşük bir paya sahip ve oldukça durağan olduğu görülmektedir. Tablo 13: Basım ve Yayım; Plak, Kaset v.b. Kayıtlı Medyanın Çoğaltılması Sektörü İthalatının Toplam İthalat ve İmalat Sanayii İthalatı İçindeki Payı () Yıllar ,35 0,43 0,28 0,36 0,06 0, ,30 0,38 0,25 0,31 0,06 0, ,32 0,39 0,26 0,32 0,06 0, ,35 0,41 0,28 0,33 0,07 0, ,38 0,46 0,32 0,39 0,06 0, ,46 0,57 0,39 0,48 0,07 0, ,52 0,66 0,43 0,55 0,09 0, ,39 0,48 0,30 0,38 0,09 0, ,36 0,45 0,28 0,35 0,08 0, ,29 0,35 0,22 0,27 0,07 0, ,35 0,43 0,28 0,34 0,07 0, * 0,23 0,29 0,16 0,21 0,07 0,09 (*): 2006 değerleri Ocak-Temmuz dönemi itibariyledir. (1): Toplam ithalat içindeki payı (2): İmalat sanayii ithalatı içindeki payı 4.3. İhracatın İthalatı Karşılama Oranı Basım ve yayım; plak, kaset v.b. kayıtlı medyanın çoğaltılması sektöründe dış ticaret dengesi, Türkiye nin aleyhine yönelik bir gelişim göstermektedir yılı itibariyle sektör genelinde 96,4 milyon USD düzeyinde bir dış ticaret açığı söz konusu iken, bu açık, 2004 de 200 milyon USD, 2005 te ise 299,5 milyon USD seviyesine yükselmiştir yılında 22 olan ihracatın ithalatı karşılama oranı (ihracat/ithalat), 1996 da en yüksek seviyesi olan 36 düzeyine yükselmiş olmasına rağmen, 2000 yılında en düşük seviyesi olan 17 ye gerilemiştir yılından itibaren az da olsa artma eğilimine girerek 2006 yılı ilk 7 aylık döneminde, 1995 yılının üstünde, 27 ye ulaşmıştır döneminde 22 no lu bu sektörde ithalatın ihracatı karşılama oranı ortalama ¼ oranında gerçekleşmiş ve bu eğilimin devam edeceği izlenimi vermektedir 286

21 Tablo 14: Yıllar İtibariyle İhracat/İthalat Oranı Yıllar X-M Bin USD X/M X-M Bin USD X/M X-M Bin USD X/M X-M Bin USD * (*): 2006 değerleri Ocak-Temmuz dönemi itibariyledir. X/M Dış ticaret dengesindeki mevcut durum alt sektörler itibariyle değerlendirildiğinde, döneminde yayım alt sektöründe 1995 yılında 22 olan oran, 2000 yılına kadar düşerek 13 e kadar inmiş, 2001 yılından itibaren ise artma eğilimi göstererek 2005 ve 2006 yıllarında tekrar 22 ye gelerek ancak 1995 yılı seviyesine ulaşabilmiştir. Ancak basım alt sektöründe döneminde ihracat/ithalat oranı 22 den 45 e yükselmiştir. Bu alt sektörde de dış ticaret dengesi açık vermesine rağmen pozitif bir eğilim vardır. Yayım sektöründe 1995 de yaklaşık 80 milyon USD olan dış ticaret açığı, 2005 yılında 255 milyon USD ye ulaşarak, 1995 yılında sektör dış ticaret açığının, 1995 yılında 82 sini oluştururken, 2005 yılında 85 ini aşmıştır. Basım alt sektörü ürünlerinde ise ihracat/ithalat oranında artış olmasına ve 45 e kadar çıkarak 100 gibi bir artış sağlamasına rağmen 22 no lu sektör ihracat/ithalat oranında ancak 5 kadar yükseltme etkisi yapmıştır. Bu alt sektör 2005 yılı itibariyle 44,6 milyon USD düzeyinde bir dış ticaret açığı vermiştir dönemi itibariyle imalat sanayii genelinde ihracatın ithalatı karşılama oranı yükselirken, aynı şekilde Türkiye geneli ihracat/ithalat oranı da artış kaydetmiştir. Nitekim, 1996 da 58,3 olan imalat sanayii ihracat/ithalat oranı, 2005 de 73 e çıkarken, Türkiye geneli ihracat/ithalat oranı da 53,2 den 62,9 a yükselmiştir. 287

22 80,0 GRAFİK 7: İHRACATIN İTHALATI KARŞILAMA ORANI (X / M) 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0, Sektörün Dış Ticaretteki Rekabet Gücü Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlükler olarak adlandırılan RCA kavramı, sektörlerin dış ticaretteki rekabet gücünü tespit etmek amacıyla hesaplanan RCA değerlerini kapsamaktadır. RCA skorlarına göre ortalama skor değeri 50 ve üzerinde olan sektörler (RCA>50) Rekabet Gücü Yüksek, RCA skorları 50 den büyük, 50 den küçük olan sektörler (50>RCA>-50) Rekabet Gücü Sınırda, RCA skorları 50 den küçük sektörler (-50>RCA) ise Rekabet Gücü Düşük sektörler olarak belirlenmiştir. Dış ticaret istatistikleri kullanılarak hesaplanan rekabet gücü endeksi (RCA) rakamları incelendiğinde, 22 no lu basım ve yayım; plak, kaset v.b. kayıtlı medyanın çoğaltılması sektörüne ait RCA değerlerinin; döneminde devamlı düşüş gösterdiği ve 1996 da -39,3 olan RCA değerinin 2001 de -105,3 düzeyine kadar indiği görülmektedir yılından itibaren az da olsa artan sektörel RCA değerleri, 2005 de -88,6 ile dönemi ortalaması (-89,1) düzeyine gelmiştir. Sektörün dönemi itibariyle ise RCA değeri 97,4 tür. Sektör, bu iki döneme ait ortalama endeks değerleriyle düşük bir rekabet gücüne (RCA skorunun 50 den küçük olması) sahiptir dönemine bakıldığında sektörün rekabet gücünde azalan bir eğilim, döneminde ise az da olsa artan bir eğilim gösterdiği söylenebilir. 22 no lu basım ve yayım; plak, kaset v.b. kayıtlı medyanın çoğaltılması sektörü, dönemine ait ortalama RCA değeri ile, imalat sanayiinin altında yer alan 22 alt sektör içerisinde ancak 17 inci sırada yer alan düşük rekabet gücüne sahip bir sektördür. Alt sektörler itibariyle rekabet gücüne bakıldığında ise, döneminde, üçlü düzeyde alt sektörlerden 221 no lu alt sektörün ortalama RCA skorunun 288

23 103,6 ile düşük, 222 no lu alt sektörün ise -49,7 skor ile sınırda bir rekabet gücüne sahip olduğu görülür. 221 no lu sektörün rekabet gücündeki eğilim, dönemi itibariyle azalıyorken, dönemi itibariyle arttığı dikkati çekmektedir. 222 no lu sektörün rekabet gücü ise her iki dönem itibariyle artış eğilimi sergilemektedir. Alt sektörlerdeki rekabet gücü, dört haneli sektörler bazında değerlendirildiğinde, dönemi itibariyle yayımla ilgili 2211, 2212 ve 2213 no lu sektörlere ait ortalama RCA skorlarının -50 den küçük olduğu, başka bir ifadeyle düşük rekabet gücüne sahip olduğu görülürken, rekabet gücüne ait bu eğilimin 2211 (kitap yayımı) ve 2212 (gazete yayımı) no lu sektörlerde artma, 2213 no lu (ses kayıtları yayımı) sektörde ise azalma eğiliminde olduğu dikkati çekmektedir. Her üç alt sektörde de RCA değerleri döneminde -50 nin altında kalmıştır. Basımla ilgili alt sektörde de döneminde RCA değerleri ortalaması negatiftir no lu gazete basımı ile ilgili alt sektörde RCA değeri 2005 yılında - 42,1 ile dönemindeki -45,2 ortalama değere yakın gerçekleşmiş olup rekabet gücünün durağan ve sınırda olduğu görülmektedir deki son üç yıllık RCA değerleri de sınırda olup azalma eğilimindedir. Gazete dışı basım (2222) ve 223 no lu plak, kaset vb. gibi ses kayıtlarının çoğaltılması alt sektörlerinin bu sektör içindeki payı çok düşük olup döneminde ortalama RCA değerleri negatif ve çok değişkendir. Ancak üretim ve ticaret hacmi düşük olan 2222 no lu gazete dışı basım sektörü RCA değerlerinde artış eğilimi vardır. Bu alt sektörde 2001 yılında 73,8 olan RCA değeri 2005 yılına kadar artarak 2005 yılında pozitif 20,0 ye ulaşmıştır. Yani bu alt sektördeki ihracat/ithalat oranı, toplam imalat sanayi ihracat/ithalat oranının üstünde gerçekleşmiştir. Bu seviyesini 2006 yılında da 10,5 ile sürdürdüğü görülmektedir. 289

24 Tablo 15: Basım ve Yayım; Plak, Kaset v.b. Kayıtlı Medyanın Çoğaltılması Sektörü RCA Değerleri RCA Ort. Yıllar ,2-102,9-99, ,3-35,5-57, ,7-79,0-57, ,9-98,1-36, ,3-87,4-31, ,5-132,9-28, ,7-151,8-78, ,3-130,7-47, ,7-119,1-36, ,9-98,1-38, ,6-108,4-34, * -82,3-99,5-50,1 Skor -89,1-103,6-49,7 Düşük Düşük Düşük Sınırda Artıyor Azalıyor Azalıyor Artıyor RCA Eğilim Artıyor Artıyor Artıyor (*): 2006 değerleri Ocak-Temmuz dönemi itibariyledir. Skor GRAFİK 8: REKABET GÜCÜ ENDEKSİ 0,0-20,0-40,0-60,0-80,0-100,0-120,0-140,0-160,

25 5. VERİMLİLİK DURUMU 5.1 Üretimde Çalışanlar Endeksi 1997=100 temel yıllı üretimde çalışanlar endeksi, döneminde gerek imalat sanayii genelinde gerekse 22 no lu basım ve yayım; plak, kaset v.b. kayıtlı medyanın çoğaltılması sektöründe düşüş eğilimi göstermiştir. Ancak, 1997 de 100 olan endeks değeri, döneminde, imalat sanayii genelinde 15,2 oranında azalarak 84,8 olurken, 2 no lu basım ve yayım; plak, kaset v.b. kayıtlı medyanın çoğaltılması sektöründeki azalma 27 olmuştur. Alt sektörler itibariyle çalışanlar endeksi incelendiğinde, döneminde hem basım hem de yayım sektöründe istihdamın yaklaşık ¼ oranında düşerek 221 no lu yayım sektöründe çalışanlar endeksinin 74,9 e, 222 no lu basım sektöründe ise 73,1 e düştüğü dikkati çekmektedir. Her iki alt sektörde de 2006 yılının ilk üç çeyrek döneminde 1997 yılının ancak 75 i civarında bir istihdam sağlanmıştır. Tablo 16: Üretimde Çalışanlar Endeksi (1997=100) Yıl İmalat Sanayii ,0 100,0 100,0 100, ,2 87,4 81,3 94, ,2 82,1 75,6 90, ,1 77,4 69,4 89, ,7 73,7 68,8 81, ,2 71,1 67,3 76, ,7 76,2 77,1 75, ,4 77,6 76,9 78, ,8 73,0 74,9 73, * 84,3 70,6 74,6 72,4 (*): 2006 değerleri üçüncü çeyrek dönem itibariyledir. 291

26 Endeks GRAFİK 9: ÜRETİMDE ÇALIŞANLAR ENDEKSİ (1997=100) 120,0 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 0, İmalat Sanayii Üretimde Çalışılan Saat Endeksi 1997=100 temel yıllı üretimde çalışılan saat endeksi döneminde, çalışanlar endeksinde olduğu gibi, gerek imalat sanayii genelinde gerekse basım ve yayım; plak, kaset v.b. kayıtlı medyanın çoğaltılması sektöründe düşüş eğilimi göstermiştir de 100 olan endeks değeri, döneminde, imalat sanayii genelinde 16,3 oranında azalarak 83,7 olurken, basım ve yayım; plak, kaset v.b. kayıtlı medyanın çoğaltılması sektöründeki azalma 27,1 ile daha fazla olmuştur. Tablo 17: Üretimde Çalışılan Saat Endeksi (1997=100) Yıllar İmalat Sanayii ,0 100,0 100,0 100, ,5 86,9 80,2 95, ,2 81,4 75,3 90, ,1 75,6 67,9 87, ,0 73,8 69,3 81, ,7 70,8 68,0 75, ,3 75,8 76,6 75, ,6 78,5 77,4 80, ,7 72,9 74,3 73, * 82,7 71,3 76,4 72,6 (*): 2006 değerleri üçüncü çeyrek dönem itibariyledir. 292

27 Endeks GRAFİK 10: ÜRETİMDE ÇALIŞILAN SAAT ENDEKSİ (1997=100) 120,0 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 0, İmalat Sanayii Alt sektörler itibariyle çalışılan saat endeksi incelendiğinde, yayım ve basım alt sektörlerinde, yine çalışanlar endeksinde olduğu gibi, yaklaşık ¼ oranında düşüş olduğu dikkati çekmektedir döneminde her iki alt sektörde de çalışılan saat endeksi oranında paralel bir azalış göstermiştir 5.3. Üretimde Çalışan Kişi Başına Kısmi Verimlilik Endeksi Üretimde çalışan kişi başına üretim (emek verimliliği) olarak adlandırılan kısmi verimlilik endeksi, döneminde, gerek imalat sanayii genelinde gerekse basım ve yayım; plak, kaset v.b. kayıtlı medyanın çoğaltılması sektöründe artış eğilimi göstermiştir de 100 olan endeks değeri, döneminde, imalat sanayii genelinde 52,9 oranında artarak 152,9 olurken, basım ve yayım; plak, kaset v.b. kayıtlı medyanın çoğaltılması sektöründe 78,7 oranında artarak 178,7 olmuştur Alt sektörler itibariyle çalışan başına üretim endeksi incelendiğinde, 221 no lu yayım sektöründe döneminde endeks değerinin 90 arttığı görülürken, 222 no lu yayım sektöründe hiç artış ve azalış olmadığı dikkati çekmektedir döneminde yayım sektöründeki çalışan başına üretim endeksi 39,5 oranında artmışken, 2005 yılında 2004 yılına göre 28,6 düşüş görülmesi ilginçtir. Ancak 2006 yılının ilk üç çeyrek döneminde 2005 yılına göre 46 lık bir artış yaşayan çalışanlar verimlilik endeksi 145,9 olmuştur. 293

28 Tablo 18: Üretimde Çalışanlar Verimlilik (Kişi Başına Üretim) Endeksi (1997=100) Yıllar İmalat Sanayii ,0 100,0 100,0 100, ,0 105,5 109,5 115, ,2 109,7 106,6 152, ,5 140,3 150,3 147, ,1 114,7 114,1 145, ,6 108,1 112,2 109, ,8 125,3 123,8 128, ,8 166,1 172,7 139, ,9 178,7 189,8 99, * 161,6 191,4 189,3 145,9 (*): 2006 değerleri üçüncü çeyrek dönem itibariyledir. Endeks GRAFİK 11: ÜRETİMDE ÇALIŞAN KİŞİ BAŞINA KISMİ VERİMLİLİK ENDEKSİ (1997=100) 250,0 200,0 150,0 100,0 50,0 0, İmalat Sanayii Üretimde Çalışılan Saat Başına Kısmi Verimlilik Endeksi Üretimde çalışılan saat başına üretim (emek verimliliği) olarak adlandırılan kısmi verimlilik endeksi ise, döneminde, hem imalat sanayii genelinde hem de basım ve yayım; plak, kaset v.b. kayıtlı medyanın çoğaltılması sektöründe artış eğilimi göstermiştir de 100 olan endeks değeri, döneminde, imalat sanayii genelinde 54,8 oranında artarak 154,8 olurken, basım ve yayım; plak, kaset v.b. kayıtlı medyanın çoğaltılması sektöründe 78,6 oranında artarak 178,6 olmuştur. 294

29 Tablo 19: Üretimde Çalışılan Saat Başına Kısmi Verimlilik Endeksi (1997=100) Yıllar İmalat Sanayii ,0 100,0 100,0 100, ,7 106,1 111,2 114, ,5 110,6 107,2 151, ,7 143,8 153,7 149, ,9 114,6 113,1 145, ,9 108,7 111,2 111, ,1 126,2 124,9 128, ,1 164,2 171,5 136, ,8 178,6 190,4 98, * 164,5 189,5 184,8 145,8 (*): 2006 değerleri üçüncü çeyrek dönem itibariyledir. Endeks GRAFİK 12: ÜRETİMDE ÇALIŞILAN SAAT BAŞINA KISMİ VERİMLİLİK ENDEKSİ 200,0 180,0 160,0 140,0 120,0 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 0, İmalat Sanayii Alt sektörler itibariyle çalışılan saat başına üretim endeksi incelendiğinde, yayım sektöründe yüksek bir verimlilik artışının olduğu dikkati çekmektedir döneminde yayım sektöründeki çalışılan saat başına üretim endeksi 90,4 oranında artarken, basım sektöründe artış olmadığı hatta 1,5 düşüş olduğu görülmektedir. Ancak sektördeki istihdamın büyük bölümü yayım sektöründe olduğu için 22 no lu genel sektörün çalışılan saat başına verim endeksini fazla etkilemiştir. Basım sektöründeki bu verimlilik düşüşü 2005 yılında yaşanmış, yine 2006 yılında 48 gibi bir artış ile döneminde 46 lık artış gerçekleşmiş, ama genel imalat sektörünün altında kalmıştır. 295

30 Üretim endeksindeki artışın daha zayıf olduğu (hatta üretim endeksinde gerilemenin olduğu döneminde) basım ve yayım; plak, kaset v.b. kayıtlı medyanın çoğaltılması sektöründeki verimlilik artışının kaynağına indiğimizde dikkati çeken en önemli nokta; bu dönemde istihdamda (üretimde çalışanlar endeksinde) ve çalışılan saatte yaklaşık 1/4 azalmanın yaşanmasıdır. Başka bir ifadeyle, basım ve yayım; plak, kaset v.b. kayıtlı medyanın çoğaltılması sektöründe, döneminde, üretimdeki azalmadan daha fazla bir oranda, istihdamda ve çalışılan saatte bir azalma meydana gelmiştir. Söz konusu bu durum ise; sektörde birim üretim başına daha az sayıda işçinin daha fazla çalışmış olduğunu göstermektedir. 6. FİYATLARDAKİ GELİŞMELER Basım ve yayım; plak, kaset v.b. kayıtlı medyanın çoğaltılması sektöründeki fiyat değişimleri incelendiğinde, döneminde, sektör genelindeki fiyat artışlarının, 1998 yılı hariç, hem imalat sanayiinin hem de genel Toptan Eşya Fiyat Endeksindeki (TEFE) artıştan daha düşük düzeyde olduğu görülür yılında yayım sektöründeki fiyat artışı etkili olmuştur yılından itibaren sektör fiyat artışları genel fiyat artışlarının altında kaldığı gibi, 2003 yılında fiyatların bir miktar düştüğü (-1,7) gözlenmektedir. Nitekim, döneminde genel TEFE değeri 55,6 kat, imalat sanayinde 54,7 kat artarken, basım ve yayım; plak, kaset v.b. kayıtlı medyanın çoğaltılması sektöründeki fiyat değişimi 37,9 kat, yayım alt sektöründe 40,1 kat ve basım alt sektöründe ise yaklaşık 34,9 kat ile genel enflasyonun altında kalmıştır. Tablo 20: TEFE deki (1994=100) () Yıllar Genel TEFE İmalat Sanayii ,9 80,6 52,6 63,5 31, ,0 91,2 77,5 86,9 54, ,3 47,1 66,3 79,0 29, ,9 76,7 40,5 48,3 9, ,7 29,4 27,5 18,2 78, ,6 96,1 74,0 33,4 220, ,8 29,7 25,5 21,4 31, ,9 12,6-1,7 5,1-11, ,8 14,8 5,4 3,9 7,8 296

31 GRAFİK 13: FİYAT ENDEKSİNDEKİ GELİŞMELER (1994=100) 250,0 200,0 150,0 100,0 50,0 0, ,0 Genel TEFE İmalat Sanayii no lu sektörde fiyat artışları 1998 yılı hariç döneminde hem genel TEFE hem de imalat sanayi fiyat artışlarından düşük gerçekleşmiştir. Hatta 2003 yılında fiyat artışı sektörde negatif olmuştur. Alt sektörler itibariyle TEFE deki değişim incelendiğinde, döneminde en yüksek fiyat artışının yayım alt sektöründe olduğu görülür. Yayım sektöründe fiyat artışları sektör genelinin üstünde gerçekleşirken basım sektöründe İncelenen dönemde fiyat arışları sektör genelinin altında kalmıştır. Fiyat değişimleri 2003-Ağustos 2006 dönemi itibariyle değerlendirildiğinde ise, 2003=100 bazlı Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE) nin genel olarak 36,7 oranında artış gösterdiği görülürken, imalat sanayii endeks değerinin 38,8, basım ve yayım; plak, kaset v.b. kayıtlı medyanın çoğaltılması sektöründeki fiyat endeksinin 32,9 oranında artmıştır. Bu dönemde, yayım alt sektöründe fiyat endeksi 28,7 oranında artış ile hem sektör, hem genel ÜFE deki artışın altında kalmıştır. 297

32 Yıllar Tablo 21: Aylık ÜFE i (2003=100) Genel ÜFE İmalat Sanayii /1 118,6 117,5 121,0 112,6 126,2 2005/2 118,8 117,7 122,9 112,6 129,4 2005/3 120,3 119,5 126,2 111,7 135,2 2005/4 121,7 121,8 123,7 112,2 130,9 2005/5 122,0 121,3 123,4 111,5 130,9 2005/6 121,4 121,8 124,1 112,9 131,1 2005/7 120,5 121,4 122,9 109,7 131,1 2005/8 121,7 123,2 123,8 111,3 131,6 2005/9 122,7 125,1 122,9 109,0 131,6 2005/10 123,5 125,6 123,4 111,0 131,1 2005/11 122,4 123,2 126,1 117,4 131,6 2005/12 122,3 122,5 126,7 118,8 131,6 2006/1 124,7 123,7 125,4 119,4 129,2 2006/2 125,0 123,8 127,6 122,9 130,5 2006/3 125,3 124,4 126,0 122,8 128,1 2006/4 127,8 126,8 126,5 124,0 128,1 2006/5 131,3 130,6 127,1 125,5 128,1 2006/6 136,6 137,7 127,2 126,4 127,9 2006/7 137,8 139,7 130,6 128,7 131,9 2006/8 136,7 138,8 132,9 128,7 135,5 Not: TÜİK, Aralık 2004 tarihine kadar olan dönemde açıklamakta olduğu 1994=100 bazlı, ISIC Revize 3 sektör sınıflandırmasına göre Toptan Eşya Fiyat Endeksi ni (TEFE), Ocak 2005 tarihinden itibaren 2003=100 bazlı olarak, Nace Revize 1.1 sektör sınıflandırmasına göre Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE) adı altında açıklamaktadır. Endeks GRAFİK 14: AYLAR İTİBARİYLE ÜFE DEĞERİ (2003=100) 160,0 140,0 120,0 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 0,0 Ocak-2005 Şubat-2005 Mart-2005 Nisan-2005 Mayıs-2005 Haziran-2005 Temmuz-2005 Ağustos-2005 Eylül-2005 Ekim-2005 Kasım-2005 Aralık-2005 Ocak-2006 Şubat-2006 Mart-2006 Nisan-2006 Mayıs-2006 Haziran-2006 Temmuz-2006 Ağustos-2006 Genel ÜFE İmalat Sanayii

33 Tablo 22: Aylar İtibariyle ÜFE Değerindeki (2003=100) Aylar Genel ÜFE İmalat Sanayii / /2 0,1 0,1 1,6 0,0 2,5 2005/3 1,3 1,5 2,7-0,8 4,5 2005/4 1,2 2,0-2,0 0,4-3,2 2005/5 0,2-0,4-0,2-0,6 0,0 2005/6-0,5 0,4 0,6 1,3 0,2 2005/7-0,7-0,4-1,0-2,9 0,0 2005/8 1,0 1,5 0,8 1,5 0,4 2005/9 0,8 1,5-0,7-2,1 0,0 2005/10 0,7 0,4 0,4 1,9-0,4 2005/11-0,9-1,9 2,2 5,7 0,4 2005/12 0,0-0,6 0,4 1,2 0,0 2006/1 2,0 1,0-1,0 0,5-1,8 2006/2 0,3 0,1 1,7 2,9 1,0 2006/3 0,2 0,5-1,2-0,1-1,8 2006/4 1,9 2,0 0,4 1,0 0,0 2006/5 2,8 3,0 0,5 1,2 0,0 2006/6 4,0 5,4 0,1 0,7-0,2 2006/7 0,9 1,5 2,7 1,9 3,2 2006/8-0,7-0,7 1,7 0,0 2,7 7. GENEL DEĞERLENDİRME VE SONUÇ Yayım (221), basım ve basımla ilgili hizmet faaliyetleri (222) ve plak, kaset vb. kayıtlı medyanın çoğaltılması (223) alt sektörlerinden oluşan basım ve yayım; plak, kaset ve benzeri kayıtlı medyanın çoğaltılması (22) sektörü, Türkiye de başta İstanbul olmak üzere Ankara, İzmir, Tekirdağ ve Bursa Düzey 2 bölgelerinde yoğunlaşmıştır. Sektörün üretim endeksi (üretim değeri ağırlıklı olarak), genel imalat sanayi endeksine paralel bir artış eğilimi göstermekle birlikte, 222 no lu basım alt sektörüne ait üretim endeksi 2000 yılından itibaren düşme eğilimi göstermektedir. Bu alt sektör üretim endeksinde 2005 yılında bir önceki yıla göre 32, 1997 yılına göre ise 27 azalış meydana geldiği görülmektedir (Tablo 2) yılları aylık üretim endekslerine bakıldığında, 1997=100 olarak alındığında, yayım sektörü endeksi arasında ve ortalama 140 dolayında değişirken, basım sektöründe aylık üretim endekslerinde de büyük oynamalar görülmektedir yılında bu alt sektörde nisan ve aralık ayları hariç üretimin 1997 seviyesinin altında kaldığı ve kasım ve aralıkta büyük artış olduğu görülmekte, ancak 1997 yılının oldukça altında gerçekleştiği görülmektedir. 299

34 Sektörde kapasite kullanım oranı civarında olup imalat sanayiine ait genel KKO nın (75-80) altında bulunmaktadır. Alt sektörler itibariyle en yüksek KKO, 222 no lu sektörde (80-85) gerçekleşmekte iken, 221 no lu sektörün KKO 70 civarındadır. 223 no lu sektörde ise KKO ları çok düşüktür. Sektör, üretim değeri itibariyle, imalat sanayii üretim değerinin yaklaşık 0,7 lik küçük bölümünü oluşturmaktadır yılında sektör üretim değerinin 54 ünü 221 no lu yayım sektörü üretim değeri oluştururken, 43 ünü 222, 3 ünü de 223 no lu alt sektörlerin üretim değeri oluşturmaktadır. 22 no lu sektörün dış ticaret hacmi, yıllar itibariyle sürekli bir şekilde artış göstererek 1997 de 150 milyon USD den, 2005 de 509 milyon USD seviyesine çıkmıştır. Dış ticaret hacminin 80 gibi önemli bir bölümü ise ithalattan oluşmaktadır de sektörde 404 milyon USD ithalat, 105 milyon USD ihracat yapılırken, ihracatın ithalatı karşılama oranı 26 dır. Bu oran basım sektöründe 485 iken, yayım sektöründe ancak 21 dedir. Sektörün dış ticaretteki rekabet gücü incelendiğinde, rekabet gücü olmayan bir sektör olduğu dikkati çekmektedir. Alt sektörler itibariyle ise 221 no lu yayım sektöründe rekabet gücünün düşük, 222 no lu basım sektöründe rekabet gücünün sınırda olduğu görülmektedir. Sektörün verimlilik endekslerine bakıldığında, sektör genelinde gerek üretimde çalışanlar endeksinin gerekse üretimde çalışılan saat endeksinin devamlı olarak düştüğü görülürken, 1997 de 100 olan endeks değerlerinin 2006 da sırasıyla 70,6 ve 71,3 e gerilediği dikkati çekmektedir. Alt sektörler itibariyle 221 ve 222 no lu yayım ve basım sektöründe her iki endeks değerinin 75 civarında olduğu, asıl düşmenin 223 no lu ses kayıtları alt sektöründe meydana geldiği anlaşılmaktadır. Kısmi verimlilik endekslerinde ise hem kişi başına üretimin, hem de çalışılan saat başına üretim endekslerinin, imalat sanayiinin genelinden daha yüksek arttığı, endeks rakamlarının, 1997 yılı 100 iken, 2006 da sırasıyla 191,4 ve 189,5 düzeyine yükseldiği dikkati çekmektedir döneminde sektörde, üretimdeki artışa rağmen, istihdamda ve çalışılan saatte bir azalma meydana gelmiştir. Söz konusu bu durum; sektörde birim üretim başına daha az sayıda işçinin daha fazla çalışmış olduğunu,yani kişi başı üretimde artış olduğunun göstergesidir döneminde sektördeki fiyat artışları, hem imalat sanayiindeki hem de genel fiyat artışlarından daha düşük düzeyde gerçekleşmiştir. Özellikle 2003 yılında sektörde fiyat artışı olmadığı gibi, düşüş de yaşanmıştır. Sonuç olarak, sektörde üretim endeksinin imalat sanayiinin geneline kıyasla düşük olmasına karşın, üretim değerlerinin USD cinsinden 221 no lu yayım sektöründe düşmesine rağmen, 222 no lu basım sektöründe genel imalat sanayinden yüksek arttığı ve KKO larının daha yüksek olduğu görülmekte, bu alt sektördeki üretim endeksindeki (Tablo 2) çelişkiye rağmen, üretim, verimlilik ve ihracat düzeyindeki gelişme umut vericidir. Diğer yandan henüz verilerinin yetersiz olmasına rağmen 223 no lu ses kayıtlarını (plak, kaset vb.) çoğaltılası sektöründe hem istihdam, üretim hem de dış ticaret bakımından daha büyük gelişmeler olacağı beklenmelidir. Yine sektörde ihracatın ithalatı karşılama oranının düşmekle birlikte dış ticaret hacminin artış göstermesi, sektörün önemini önümüzdeki yıllarda daha da belirgin hale getirecektir. 300