Değerli büyüğümüz Merhum Ali ÖZTÜRK ün ruhunun şad olması duygu ve dileklerimizle Lisans Yayıncılık

Transkript

1 Değerli büyüğümüz Merhum Ali ÖZTÜRK ün ruhunun şad olması duygu ve dileklerimizle Lisans Yayıncılık

2 II

3 Editörler Doç. Dr. Abdurrahman Candan - Dr.Öğr.Üyesi Mehmet Selim Aslan İSLÂM İBADET ESASLARI Yazarlar Doç.Dr. Ahmet Duran Doç.Dr. Mehmet Dirik Doç.Dr. Mehmet Özkan Doç.Dr. Nazım Büyükbaş Doç.Dr. Suat Erdem Dr. Öğr. Üyesi Arif Atalay Dr. Öğr. Üyesi İslam Demirci Dr. Öğr. Üyesi M. Abdülmecit Karaaslan Dr. Öğr. Üyesi Mansur Koçinkağ Dr. Öğr. Üyesi Murat Polat Dr. Öğr. Üyesi Mustafa Türkan Dr. Öğr. Üyesi Yunus Araz III

4 Editörler Doç. Dr. Abdurrahman Candan- Dr.Öğr.Üyesi Mehmet Selim Aslan İslâm İbadet Esasları ISBN: Kitapta yer alan bölümlerin sorumluluğu yazarlarına aittir 1.Baskı 2018 Bu kitabın basım,yayın ve satış hakları Lisans Yayıncılığa aittir.anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri mekanik,elektronik veya başka yöntemlerle çoğaltılamaz basılamaz ve dağıtılamaz. Hamit Işık Lisans Yayıncılık Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti. Tahtakale Mah. Hicret Sokak No:8/A Avcılar-İSTANBUL e-posta : lisans@lisansyayincilik.com.tr

5 ÖNSÖZ Âlemlerin Rabbine sonsuz hamd-u senalar olsun. Rasulüne, aline, ashabına ve onlara tabi olanlara salat ve selam olsun. Mü minler Allah ın rızasını elde etmek için sürekli bir gayret içindedirler. Fıkıh da bu gayeyi gerçekleştirmek için ortaya konulmuş çok geniş bir ilimdir. İnsanların, Allah a, topluma ve kendilerine yönelik bütün davranışlarını düzenlemeye yönelik çabanın ürünüdür. Müslümanlar fıkıh bilgileri sayesinde kişisel duyguları veya kendileri gibi beşerin öğretilerine değil, yalnızca her şeyin yaratıcısı ve kâinatın mutlak sahibi olan Allah ın emirlerine boyun eyerler. İbadetler fıkıh ilminin en önemli bölümünü oluşturmaktadır. Fakihler ibadet kavramını çok geniş bir şekilde ele almış ve hayatı ibadete dönüştürmek için neredeyse bütün davranışları mükâfat ve ceza ile ilişkilendirmişlerdir. İbadetlerde Kur an ve Sünnet te yer alan hükümlerle yetinmek, onları yorumlamamak, bazı illetler tespit edilebilse de onlar üzerine bina etmemek esastır. Bu açıdan ibadetlerde içtihat alanı son derece sınırlıdır. İbadetler hususu bu şekilde genel kabul görmüş ve imkânlar ölçüsünde konular hukukî bir norm ve herkes tarafından aynı şekilde anlaşılabilen bir sistematik form haline getirilmeye çalışılmıştır. Elinizdeki kitap da belirli bir form haline getirilmiş ibadet konularını ders formatında fakülte öğrencilerine sunma amacı ile konunun uzman hocaları tarafından hazırlanmıştır. İslâm İbadet Esasları kitabı, ortak bir çalışma sonucunda bazı İslam Hukuku hocalarının özverili çalışmalarının ürünüdür. Bu kitapta bölüm yazmak suretiyle katkıda bulunan bütün hocalarıma teşekkürü borç bildiğimizi ifade etmek isteriz. Onların katkılarıyla bu güzel çalışma ortaya çıkmıştır. Eserin oluşmasında öncülük eden Lisans Yayınları çalışanlarına da teşekkür ederiz. V

6 Eserin İslam dininin temeli olan ibadetlerle ilgili hükümlerinin öğrenilmesi, öğretilmesi ve yaygın olarak uygulanmasına katkıda bulunması bizim için en büyük paye olduğunu ifade etmek isteriz. İstanbul, 2018 Editörler Doç. Dr. Abdurrahman Candan- Dr.Öğr.Üyesi Mehmet Selim Aslan VI

7 İÇİNDEKİLER Önsöz III Bölüm 1 İSLAM DA İBADET 1.1. Fıkıh ve Hukuk Kavramı 1.2. İbâdet Kavramı ve Önemi 1.3. Mükellef ve Ehliyet Kavramı 1.4. İbadetin Çeşitleri Yerine Getirilme Şekline Göre İbadetler Vaktine Göre İbadetler 1.5. Teklifi Hükümler (Ef âl-i Mükellefîn) Farz Vâcip Sünnet Müstehab Mubâh Mekrûh Harâm 1.6. İbadetle İlgili Temel Bazı Kavramlar Rükün Şart İllet Sebep Mâni İczâ Sahih Fasit ve Bâtıl Azimet ve Ruhsat 1.7. Vaktinde Yapılıp Yapılmaması Açısından İbadetler 1.8. İbadetle İlgili Bazı Konular VII

8 Bölüm 2 TEMİZLİK (TAHÂRET) 2.1. Temizlik ve İslâm daki Yeri 2.2. Temizlikle İlgili Bazı Kavramlar Tahâret Hades Habes (Necâset) 2.3. Temizlik Çeşitleri Hakikî (Maddî) Temizlik (Necâsetten Tahâret) Sular Su Dışındaki Temizleme Yöntemleri Tuvalet Sonrası Temizlik Hükmî Temizlik (Hadesten Tahâret) Abdest Gusül (Boy Abdesti) Teyemmüm Kadınlara Ait Özel Durumlar Hayız (Aybaşı Hali) Nifas (Lohusalık) İstihâze (Özür Hali ) Bölüm 3 NAMAZ VE NAMAZIN FAZİLETİ I 3.1. Namazın Çeşitleri Farz Namazlar Vacip Namazlar Nafile Namazlar Kerâhet Vakitleri Ezan ve Kâmet Ezan Kamet Namazın Farzları Namazın Rükünleri Namazın Vacipleri Namazın Sünnetleri Namazın Mekruhları VIII

9 Namazı Bozan Davranışlar/Müfsidât-ı Salât Sehiv Secdesi Sehiv Secdesinin Yapılış Şekli Sehiv Secdesini Gerektiren Durumlar Cemaatle Namaz Muhâzâtu n-nisa Bölüm 4 NAMAZ VE NAMAZIN FAZİLETİ II 4.1. İmâmet İmamda Aranan Nitelikler İmamlıkta Liyâkat İmama Uymanın (İktidânın) Şartları İmama Uyanın Halleri Müdrik Lâhik Mesbuk 4.2. Cuma Namazı Cuma Namazının Vücûb (Yükümlülük) Şartları Cuma Namazının Sıhhat (Geçerlilik) Şartları Vakit Cemaat Şehir Cami İzin Hutbe Cuma Namazının Kılınışı Zuhr-i Âhir 4.3. Cenaze ve Cenaze Namazı Cenazenin Yıkanması (Gasl) Cenazenin Kefenlenmesi (Tekfin) Cenaze Namazı Cenazenin Taşınması (Teşyi ) Cenazenin Defnedilmesi (Defin) Telkin Taziye Iskât-ı Salât ve Devir Kabir Ziyareti IX

10 Şehitlere Ait Hükümler 4.4. Vitir Namazı 4.5. Bayram Namazı 4.6. Nafile Namazlar Revâtib Sünnetler Farzlarla Birlikte Kılınan Nafile Namazlar Terâvih Namazı Reğâib Sünnetler (Diğer Nafile Namazlar) Teheccüd Namazı Kuşluk (Duhâ) Namazı Evvâbîn Namazı Tahiyyetü l-mescid Namazı Abdest ve Gusülden Sonra Namaz Yolculuğa Çıkış ve Yolculuktan Dönüş Namazı Hâcet Namazı İstihâre Namazı Tövbe Namazı Tesbih Namazı Yağmur Duası (İstiskâ) Küsûf ve Husûf (Güneş ve Ay Tutulması) Namazı 4.7. Namazla İlgili Bazı Konular Namazların Cem i Seferilikte Namaz Namazların Kazası Hasta Namazı Tilâvet Secdesi Bölüm 5 ORUÇ 5.1. Ramazan Ayı ve Fazileti 5.2. Orucun Tanımı ve Farziyyeti 5.3. Orucun Fazileti ve Hikmetleri 5.4. Orucun Çeşitleri Farz Oruçlar Vacip Oruçlar Nafile Oruçlar Yasaklanan veya Dinen Hoş Görülmeyen Oruçlar X

11 5.5. Orucun Farz Olmasının Sebebi (Rü yetü l-hilâl Meselesi) 5.6. Orucun Rükün ve Şartları Orucun Farz Olmasının Şartları Orucun Edasının Şartları Orucun Sıhhat (Geçerlilik) Şartları 5.7. Orucun Sünnet ve Müstehapları 5.8. Orucun Mekruhları 5.9. Oruç Tutmamayı Caiz Kılan Durumlar Orucu Bozan ve Bozmayan Durumlar Yalnız Kazayı Gerektirecek Şekilde Orucu Bozan Davranışlar Orucu Bozan ve Kaza ile Beraber Kefareti de Gerektiren Durumlar Orucu Bozmayan Durumlar Orucu Bozup Bozmamaları Bakımından Bazı Muayene ve Tedavi Yöntemleri Bozulan ve Tutulamayan Oruçların Telafisi Kaza Orucu Kefaret Orucu Fidye Fıtır Sadakası İʻtikâf Bölüm 6 ZEKÂT VE FİTRE 6.1. Zekât ve İlgili Kavramlar 6.2. Zekâtın Önemi ve Hikmeti 6.3. Zekâtın Şartları Geçerlilik (Eda) Şartları Zekâtın Farz Olması için Gereken Şartlar Mükellef (Yükümlü) ile İlgili Şartlar Mal ile İlgili Şartlar 6.4. Zekâta Tabi Mallar Hayvanlar Altın, Gümüş ve Paralar Maden ve Hazineler Toprak Ürünleri Ticaret Malları XI

12 Gayrimenkul Mallar Ücretler ve Serbest Meslek Sahiplerinin Kazançları Hisse Senetleri, Tahviller vb Zekât Verilecek Kişiler 6.6. Zekât Verilemeyen Kişiler 6.7. Zekâtın Ödenmesi 6.8. Fıtır Sadakası Tanımı ve Hükmü Sıhhat ve Vucûb Şartları Fıtır Sadakası Verilecek Ürünler ve Miktarları Verilecek Kişiler Bölüm 7 HAC VE UMRE 7.1.Hac İslam Dinine Göre Haccın Tanımı ve Mahiyeti Haccın Amacı ve Hikmetleri Kâbe Hac İbadetinin Farz Oluşu, Şartları ve Haccın Çeşitleri Haccın Farz Oluşu ve Delilleri Haccın Şartları Haccın Çeşitleri Haccın Rükünleri, Farzları, Vacipleri, Sünnetleri, Âdâbı ve Uygulaması Haccın Rükünleri Haccın Farzları Haccın Vacipleri Haccın Sünnetleri Haccın Âdâbı Haccın Uygulaması 7.2. Umre 7.3. Hedy 7.4. İhsar ve Fevat 7.5. Hac da Kadınlarla İlgili Özel Durumlar 7.6. Hac ve Umrenin Cinayetleri XII

13 7.7. Vekâlet Yoluyla Hac 7.8. Medine-i Münevvere yi ve Rasûlullah ın Kabr-i Saadetini Ziyaret Bölüm 8 YEMİN VE ADAK 8.1. Adak Tanım ve Mahiyeti Şartları Çeşitleri Hükmü 8.2. Yeminler Tanım ve Mahiyeti Şartları Çeşitleri Gamûs Yemini Lağv Yemini Mün akid Yemin Hükmü Bölüm 9 KEFFÂRETLER 9.1. Tanım ve Mahiyeti 9.2. Ramazan Orucunu Bozma Keffâreti 9.3. Zıhar Keffâreti 9.4. Yemin Bozma Keffâreti 9.5. İnsan Öldürme Keffâreti 9.6. Hac ve Umrede İhramlıyken Tıraş Olma Keffâreti 9.7. Hayızlı Kadınla Cinsel İlişki Keffâreti Bölüm 10 KURBAN VE AVLANMA Kurban İbadeti Kurban İbadetinin Anlam ve Önemi XIII

14 Kurban İbadetinin Tarihi Kurban İbadetinin Sıfatı Kurban İbadetinin Rükün ve Şartları Kurban İbadetinin Hikmetleri ve Sırları Kurbanın Hükmü ve Kurban Kesme Yükümlülüğü Kurban İbadetinin Vücûbunun Şartları Kurban İbadetinin Sıhhatinin Şartları Kurbanın Kesilişi Kurban Eti, Diğer Parçaları ve Derisi Kurban Çeşitleri Kurban İbadetiyle İlgili Bazı Konular ve Kurul Fetvaları Av ve Avlanma Silahla Avlanma Avcı Hayvanla Avlanma Av Hayvanı ile İlgili Şartlar Bölüm 11 HELALLER HARAMLAR I Kavramsal Çerçeve Temel İlkeler Yiyecekler Eti Yenen Hayvanlar Eti Yenmeyen Hayvanlar Su Hayvanları Hayvanların Kesimi Hayvansal Gıdalar İçecekler Sigara Uyuşturucu Maddeler Giyinme ve Süslenmeyle İlgili Konular Örtünme Erkeğin Erkekle Olan Örtünme Adabı Kadının Kadınla Olan Örtünme Adabı Erkeğin Yabancı Kadınla Olan Örtünme Adabı Kadının Yabancı Erkekle Olan Örtünme Adabı XIV

15 Süslenme ve Estetik Müdahale Dövme Altın, Gümüş ve İpek Kullanımı Resim ve Heykel Günlük Hayatla İlgili Konular Müzik Sportif Faaliyetler Kumar Düğün Adabı Rüya ve Tabiri Haram Maddelerle Tedavi Evde Hayvan Besleme Bölüm 12 HELALLER HARAMLAR II Cinsel Hayat Zinâ Yasağı Doğum Kontrolü Nüfus Planlaması İskât-ı Cenîn / Çocuk Düşürme Sunî İlkâh/Dölleme ve Tüp Bebek Taşıyıcı Annelik Bid at Bid at Tanımı ve Çeşitleri Bid atın Hükmü Gayb Bilgisi Falcılık Kehânet Cincilik Büyücülük Diğer Konular Ticaret Hayatı Helal Kazanç Ribâ / Faiz Yasağı Vade Farkı Sarf / Döviz ve Para Değişimi İhtikâr / Karaborsacılık, Tekelcilik Hava Parası (Tahliye Bedeli): XV

16 Sigorta Borsa ve Hisse Senedi Şüf a / Önalım Hakkı Lukata / Buluntu Mallar XVI