Deri (Cilt) Fonksiyonel & Klinik Anatomisi ve Fizyolojisi

Transkript

1 Deri (Cilt) Fonksiyonel & Klinik Anatomisi ve Fizyolojisi Öğr.Gör.Dr. Nurullah YÜCEL Sağlık Bilimleri Fakültesi İş Sağlığı ve Güvenliği Bölümü Temel Anatomi ve Fizyoloji Dersi SBF 122

2 Deri (Cilt) Vücudun en büyük organlarından biridir Yetişkinde 1,8 m2'lik bir yüzey alanına sahiptir vücut ağırlığının yaklaşık % 16'sını oluşturur 4-5 kg ağırlığı vardır

3 Deri (Cilt) 9 10

4 Deri (Cilt)

5 Deri (Cilt) Epidermis Dermis Subdermis

6 Epidermis

7 Epidermis En Kalın Epidermis (1,5 mm) Avuç içi ve Ayak tabanında En İnce Epidrmis (0.05 mm) Göz kapaklarında

8 Epidermis Epidermis te bulunan hücreler (0,05 1,5 mm) 1- KERATiNOSİT HÜCRELERİ 2- MELANOSİT HÜCRELERİ 3- LANGERHANS HÜCRELERİ 4- MERKEL HÜCRELERİ

10 Epidermis Keratinosit Hücreleri Temel işlevi; koruyucu bir bariyerdir Epidermisin ana hücresi KERATİNOSİT Keratinositler; keratin üretir (proteindir)

11 Epidermis Keratinosit Hücreleri

12 Epidermis Keratinosit Hücreleri Keratonisitler Bazal hücreler tarafından üretilir Keratonisitler yukar doğru çıktıkça yaşlanırlar

13 Epidermis Keratinosit Hücreleri Epidermisin dört tabakası keratinositlerin keratin olgunlaşması evrelerini temsil eder.

14 Epidermis Keratinosit Hücreleri Startum corneum ölü kratonositlerden oluşur Startum corneum sayesinde; Su dahil tüm maddelerin mikroorganizmaların deriye girmesi engellenir

15 Epidermis Keratinosit Hücreleri Startum corneum sayesinde; 1- Su dahil tüm maddelerin Hatta mikroorganizmaların Vücuda girmesi engellenir

16 Epidermis Keratinosit Hücreleri Startum corneum sayesinde; 2- Vücut sıvılarının dışarıya çıkması engellenir

17 Epidermis Keratinosit Hücreleri Startum corneum sayesinde; Derinin asit ve lipid mantosu 2- Stratum korneum yüzeydeki asit ph ve epidermisin üzerini ince bir film tabakası olarak kaplayan lipid tabakası da koruma görevine katkıda bulunur.

18 Epidermis Keratinosit Hücreleri Keratinizasyon Bazal tabakadaki prizmatik hücreler bölünüp yukarıya doğru hareket ederken gittikçe yassılaşır ve sonunda nukleuslarını kaybederler. Stratum korneumda bu hücreler canlılığını yitirerek keratinle dolu yapılara dönüşürler Bu süreç keratinizasyon olarak tanımlanır

19 Epidermis Keratinosit Hücreleri Keratinizasyon Bazal tabakadaki prizmatik hücreler bölünüp yukarıya doğru hareket ederken gittikçe yassılaşır ve sonunda nukleuslarını kaybederler. Stratum korneumda bu hücreler canlılığını yitirerek keratinle dolu yapılara dönüşürler Bu süreç keratinizasyon olarak tanımlanır

20 Epidermis Keratinosit Hücreleri Normal koşullarda keratinosit farklılaşması yaklaşık 2 haftada olur. Keratinleşmiş ölü hücreler (korneositler) stratum korneumda yaklaşık 2 hafta kaldıktan sonra dökülürler

21 Epidermis Keratinosit Hücreleri Epidermal turnover zamanı olarak isimlendirilen toplam bu süre yaklaşık 1 aydır.

22 Epidermis Keratinosit Hücreleri Skuam (Kepek, Deskuamasyon)

23 Stratum korneumun Epidermis anormal dökülmesi veya birikmesidir. Kuru veya yağlı keratin lamelleridir. Kornifiye epitel hücrelerinden oluşur. Normalde stratum korneumdan ince fragmanlar halinde, fark edilmeyen dökülmeler olur Keratinosit Hücreleri Skuam (Kepek, Deskuamasyon)

24 Epidermis Keratinosit Hücreleri Skuam (Kepek, Deskuamasyon) Gözle görülen skuam yaklaşık korneositten oluşur. Keratinosit proliferasyonun Arttığı durumlarda veya stratum korneumun deride uzun süre tutulması sonucunda skuam oluşur. Bu sürenin (keratinizasyon süresi) dramatik olarak azalmış olması nedeniyle keratinosit maturasyonu bozulur.

25 Epidermis Keratinosit Hücreleri Psoriasis (Sedef Hastalığı)

26 Epidermis Keratinosit Hücreleri Psoriasis (Sedef Hastalığı) Keratinizasyon süresi dramatik olarak azalmış olması nedeniyle keratinosit maturasyonu bozulur.

27 Epidermis Keratinosit Hücreleri Allerjik Kontakt Dermatit

28 Epidermis Keratinosit Hücreleri Allerjik Kontakt Dermatit Keratinositler derinin immun fonksiyonunda önemli rol oynarlar. Alerjik kontakt dermatit gibi durumlarda immun yanıtı indüklerler. Başta TNF-α olmak üzere çeşitli sitokinleri ve inflamatuvar mediyatörleri salgılarlar

30 Epidermis Epidermis te bulunan hücreler 1- KERATiNOSİT HÜCRELERİ 2- MELANOSİT HÜCRELERİ 3- LANGERHANS HÜCRELERİ 4- MERKEL HÜCRELERİ

31 Epidermis Melanosit Hücreleri Melanin sentezler

32 Melanin sentezler Epidermis Melanosit Hücreleri Derinin Rengi Melanositler epidermisin pigment oluşturan hücreleridir. Yüz ve genitalde melanositlerin yoğunluğu daha fazladır.

33 Normal, güneş görmeyen deride melanositler bazal tabakadadır ve yaklaşık 10 bazal hücre arasında 1-2 melanosit bulunur. Epidermis Melanosit Hücreleri Ağır güneş hasarlı yüz derisinde melanosit/bazal hücre oranı yaklaşık 1 dir.

34 Epidermis Melanosit Hücreleri Melanozomlar Melanositler tarafından üretilen pigment granülleridir Deri rengindeki ırksal farklılıklar keratinositler içindeki pigment granüllerinin (melanozomların) sayısı, büyüklüğü, şekli ve dağılımı ile ilişkilidir

35 Koyu tenlilerde daha çok melanozom vardır, melanozomlar daha büyüktür ve sitoplazmada tek tek serpilmiş haldedirler. Epidermis Melanosit Hücreleri

36 Epidermis Melanosit Hücreleri Keratinositler içinde melanozomlar nukleus üzerinde bir şemsiye gibi yerleşerek DNA yı Deriyi UV ışınlarından korurlar.

37 Epidermis Melanosit Hücreleri Deri UV ışınlarından nasıl korunur? Melanin hücrleri tarafından salınan Melanazomlar Keratinosit hücreler üzerinde bir şemsiye gibi yerleşerek korur

40 Epidermis Langerhans Hücreleri Langerhans hücreleri (LH) normalde str. spinosum hücreleri arasında (%3-5) serpilmiş şekilde bulunurlar.

41 Langerhans hücrelerin (LH) Primer fonksiyonları Antijenin tanınması, Antijenin yakalanması, Antijenin işlenmesi Epidermis Langerhans Hücreleri Duyarlı T lenfositlere sunulmasından oluşan immun yanıttın afferent fazıdır. Antijen sunan LH lenf nodlarına göç ederler

44 Epidermis Merkel Hücreleri Bazal tabakada bulunan Merkel hücreleri de Dokunma duyusunu algılanmasında rol oynar

45 Epidermis Bazal Membran Epidermis ve dermis sınırında bazal membran yer alır Yarı geçirgen olup, epidermis ile dermis arasında hücre ve sıvı geçişine izin verir. Epidermise yapısal destek olur ve epidermisle dermisi bir arada tutar.

46 Dermis

47 Dermis En Kalın Dermis; Sırt bölgesinde 3 mm En İnce Dermis; Göz kapağında 0,3 mm

48 Dermis Dermis te bulunan yapılar (0,3 3 mm)

49 Dermis Dermisin papillaları eldiven parmağı şeklinde epidermise doğru uzanır. Yumurta ambalajı şeklindeki bu yapı epidermis ile dermis arasında sıkı bir bağlantı oluşturur. Bu yapı avuç içi ve ayak tabanı gibi aşırı sürtünmeye maruz kalan alanlarda en belirgindir.

50 Dermis Papillar Tabaka; İnce kollajen fibrillerin gelişigüzel uzandığı dermisin üst bölümü Retiküler Tabaka; kalın kollajen liflerin deri yüzeyine paralel uzandığı alt bölümü

51 Dermis Temel yapısını fibröz bir protein olan kollajen oluşturur. Kollajen; Deri direncini sağlayan major proteindir. Fibroblastlar elastik fibrilleri ve Asit mukopolisakkaridlerden oluşan dermisin Ekstrafibriller matriksini de sentezlerler. Elastik fibriller; Derinin elastikiyetini sağlar

52 Dermis Damar yapısı Subpapiller plexus (Yüzeysel Plexus) Papiller ve retiküller dermis sınırında yer alır. Dermal papillaların kapillerleri, end arteriolleri ve venülleri bu Plexus ile doğrudan ilişkilidir. Epidermiste damar olmadığı için Beslenmesi papiller dermisteki damarlardan diffüzyonla olur

53 Horizontal plexus (Derin Plexus) Dermis Damar yapısı Dermis-Hipodermis sınırında bulunur. Bu plexus daha büyük kan damarlarından oluşur. Termal regülasyon pleksüslar arasındaki şantlar yolu ile sağlanır.

54 Dermis Damar yapısı Subpapiller plexus (Yüzeysel Plexus) Horizontal plexus (Derin Plexus) Her 2 plexsusu birleştiren şantlar Sayesinde bir birleri arasında kan akımı değişimi olur

55 Dermis Damar yapısı Subpapiller plexus (Yüzeysel Plexus) Horizontal plexus (Derin Plexus) Her 2 plexsusu birleştiren şantlar Sayesinde bir birleri arasında kan akımı değişimi olur

56 Dermis Sıcak ve Soğuk Durumlarında Deri Sıcaklık ARTTIĞINDA Derin plexustan Yüzeyel plexusa kan akımı artar Şantlar GENİŞLER Vücudun ısı kaybı ARTAR

57 Dermis Sıcak ve Soğuk Durumlarında Deri Derideki en önemli düz kas Errector Pili Kasıdır. Bu kas kıl follikülüne yapışır. Errector Pili Kası kasıldığı zaman kıllar dikleşir (üşümüş veya ürkmüş kişilerin derisi)

58 Dermis Sıcak ve Soğuk Durumlarında Deri

59 Dermis Kıllar Kıl follikülü epidermisin dermis içine doğru adeta bir eldiven parmağı gibi bütün katları ile itilmesi şeklindedir. Kıl follikülünün kapiller içeren alt bölümü dermal papilla olarak isimlendirilir

60 Dermis Kıllar 1 -Lanugo tüyleri; İnce ve uzun olup gebeliğin 20. haftasında fetusta oluşur.

61 Dermis Kıllar 1 -Lanugo tüyleri; Normalde doğumdan önce dökülürler, ancak doğum öncesi bebeklerde görülebilirler.

62 Dermis Kıllar 2- Vellus kılları; Vücut yüzeylerinin çoğunu kaplayan kısa, ince, açık renkli tüylerdir.

63 3- Terminal tüyler; Daha uzun, daha kalın ve daha koyudur Androjenler tarafından ergenlik döneminde farklılaşma Kafa derisi, Kaşlar Sakal ve Bıyık Göz kirpikleri Koltuk altı Kasık bölgesi Sakral Bölge Dermis Kıllar

64 Dermis Kıllar Normal saçlı deride Ortalama 100 bin kıl follikülü vardır.

65 Dermis Kıllar Kıl rengi Kıl bulbu içindeki melanositler Melanozomları sentezleyip bulb matriksindeki keratinositlere Transfer ederler. Kıl rengi kıl şaftı içindeki melanizasyonun derecesine ve melanozomların dağılımına bağlıdır.

66 Dermis Derinin Bezleri Yağ Bezleri (Halokrin / Sebase Bezler) Yağ (Sebum) salgılar Yüz, Saçlı deri, Göğüs ve Sırt bölgesinde yoğun bulunurlar Avuç içi ve Ayak tabanında bulunmazlar Apokrin Bezler Protein/Lipid/Steroid karışımı madde salgılar Kirpik diplerinde, Koltuk altı, Meme uçları çevresinde ve Anorektal bölgede bulunurlar Sulu ter salgılar Ekrin Bezler (Merokrin Bezler) Avuç içi ve Ayak tabanları, Alın ve Koltuk altında yoğun olmak üzere tüm vücutta bulunurlar Deriyi Kayganlaştırır Bakterilerin hareket etmesini ve çoğalmasını yavaşlatır Duygusal Terleme (stres, endişe, korku, acı yaşadığımızda aktifleşir) Ergenliğe kadar ter salgılamaz Ter ile vücudumuzun soğumasını sağlar Atık ürünler ter ile atılır Lizozim enzimi salgılar (Bakterileri parçalar) Antikorları dışarı atar Hemostazis için en önemli bezdir

67 Dermis Apokrin Ter Bezi

68 Dermis Apokrin Ter Bezi Apokrin bezler vücudun belirli bölgeleriyle sınırlı lokalizasyon gösterirler Kıl foliküllerine açılır ve ekrin bezlerinden daha büyüktür

69 Dermis Apokrin Ter Bezi Koltuk altı Anogenital bölge Areola mammae Kirpik diplerinde

70 Dermis Apokrin Ter Bezi Koltuk altı Anogenital bölge Areola mammae Kirpik diplerinde

71 Dermis Apokrin Ter Bezi Koltuk altı Anogenital bölge Areola mammae ve Kirpik diplerinde

72 Dermis Apokrin Ter Bezi Koltuk altı Anogenital bölge Areola mammae ve Kirpik diplerinde

73 Dermis Apokrin Ter Bezi Salgıları alkali özellikte ve ekrin salgıdan daha koyu kıvamlıdır Apokrin terin bakteriyel kontaminasyonu kokuya neden olur

75 Dermis Ekrin Ter Bezi

76 Dermis Ekrin Ter Bezi Ekrin ter bezleri de dermiste yer alan bir yumak ve Deri yüzeyine doğru uzanan bir salgı kanalından oluşur.

77 Dermis Ekrin Ter Bezi Avuç içi Ayak tabanı Alın ve Koltuk altında en yoğundur

78 Dermis Ekrin Ter Bezi Sıcaklık ve emosyonel stres gibi uyarılar terlemede artışa neden olur Tüm vücutta 2-3 milyon kadar ekrin ter bezi vardır Bu bezlerin günlük total salgı kapasitesi 5 litre kadardır

79 Dermis Ekrin Ter Bezi 1 Ekrin ter salgısı asit ph sı ile asit mantoyu oluşturur

80 Dermis Ekrin Ter Bezi 2 Terin içindeki suyun buharlaşması sonucu deriyi soğutarak termoregülasyon görevini sağlar.

81 Dermis Ekrin Ter Bezi 3 Ekrin ter salgısı idrara benzeyen yapısı ile toksik maddelerin atılmasına da katkıda bulunur

83 Dermis Derinin sinir ve damarları Dokunma ve basınç duyuları ileten sinir hücreleri Ağrı, kaşıntı ve sıcaklık duyularını ileten sinir hücreleri Histaminin uyardığı kaşıntı yavaş ileten sinr hücreleri bulunur

84 Subdermis

85 Subdermis Dermisin altında subkutanöz yağ dokusu katmanıdır Fibröz septalarla ayrılmış yağ hücrelerinin oluşturduğu lobüllerden oluşur.

86 Subdermis Dış travmalara karşı iç organları adeta bir hava yastığı gibi korur

87 Subdermis Koruma görevi dışında enerji ve bazı hormonlar için depo görevi görür.

88 Tırnak

89 Tırnak

90 Tırnak Sert keratinden oluşan yapıları ile hem koruyucu hem de kavrama işlevinde ve dokunma ile derin duyuyu algılamada rol oynayan yapılardır.

91 Tırnak Tırnak plağı sert ve saydam olup, Matriks keratinositlerinin keratinleşmesi ile oluşur. Tırnak yatağı epiteli tırnak plağına Sıkıca yapışıktır. Tırnağın pembe rengi tırnak Yatağındaki damarlara bağlıdır.

92 Tırnak Tırnak Kıvrımı; Tırnak plağını saran deri; Kutikula; Proksimal tırnak kıvrımı matrixin üzerinde uzanır. Proksimal tırnak kıvrımının keratinöz tabakası tırnak plağı Üzerinde uzanarak Kutikula yı oluşturur.

93 Tırnak Lunula; Tırnak matrixinin distal bölümü olup, beyaz yarımay şeklinde görülür. Tırnak yatağı tırnak matrixinin distalinden hiponişyuma kadar uzanır. Hiponişyum epiteli tırnak plağının serbest distal ucunun altına kadar uzanır.

94 Tırnak El tırnakları günde yaklaşık 0.1 mm uzar ve tüm plağın yenilenmesi yaklaşık 4-6 ay sürer. Ayak tırnaklarında uzama daha yavaş olup, ayak başparmak tırnağının tamamen yenilenmesi ayda olur.

95 Derinin Görevleri 1- Keratin ve lipid tabakası; Mikrorganizmaların ve zararlı maddelerin girişini engeller, Vücutta sıvı kaybını önler 2- Epidermisdeki hücrelerin sürekli yukarı doğru hareket ettirilmesi aşınmadan ve yıpranmadan sürekli olarak yenilenmeyi sağlar ve cilt yüzeyindeki bakterilerin büyümesini engeller

96 Derinin Görevleri 3- Cildin en dış tabakası olan stratum corneum Kimyasallara karşı bir bariyer görevi görür. Bu nedenle, stratum corneum'un avuç içlerine kıyasla ellerin sırtlarında nispeten ince olması nedeniyle, başlangıçta dermatitten etkilenen ellerin sırtlarıdır. 4- Dermis; Mekanik esneklik sağlayarak travmalarda alttaki dokuları korur

97 Derinin Görevleri 5- Melanositler; Ultra Viyole ışınlarının zararlı etkilerini karşı koruyucu rol oynar 6- Ter bezleri ve sebasöz bezleri; cildin nemlenmesini ve yumuşaklığını korumaya yardımcı olur

98 Derinin Görevleri 7- Vücut ısısını ayarlama: Terleme ve vazomotor regülasyonla sağlar 8- Duyu görevi: Dokuma (Epidermis), Ağrı, Basınç, Sıcaklık gibi duyuları alır

99 Derinin Görevleri 9-İmmun fonksiyon (Savunma Sistemi); Keratinositler (epidermis), Langerhans hücreleri, Mast hücreleri, Doku histiyositleri (Makrofajlar) 10- Metabolik fonksiyon: D vitamini sentezi, Androjen hormonu sentezi

100 Derinin Görevleri 11- Tırnaklar; Parmak uçları travmaya karşı korur ve Küçük nesnelerin kavranmasını sağlar 12- Deri altı yağ dokusu; Hem yedek kalori kaynağı, Hem de soğuk ve travmaya karşı izolasyon görevi yapar

101 Derinin Görevleri 13- Tırnaklar; Parmak uçları travmaya karşı korur ve Küçük nesnelerin kavranmasını sağlar 14- Deri altı yağ dokusu; Hem yedek kalori kaynağı, Hem de soğuk ve travmaya karşı izolasyon görevi yapar

102 Derinin Görevleri 15- Organophosphorous böcek ilaçları Deri tarafından metabolize edilir

103 Deri (Cilt) Fonksiyonel & Klinik Anatomisi ve Fizyolojisi Öğr.Gör.Dr. Nurullah YÜCEL Sağlık Bilimleri Fakültesi İş Sağlığı ve Güvenliği Bölümü Temel Anatomi ve Fizyoloji Dersi SBF 122