TÜRKİYE KALKINMA BANKASI A.Ş.

Transkript

1 TÜRKİYE KALKINMA BANKASI A.Ş. EKONOMİK GELİŞMELER ÖZET DEĞERLENDİRME RAPORU MART 2009/I HAZIRLAYANLAR Mustafa ŞİMŞEK Fulya BAYRAKTAR Mustafa TOSUN EKONOMİK VE SOSYAL ARAŞTIRMALAR MÜDÜRLÜĞÜ Mart 2009

2 Şubat ayının son haftası ile Mart ayının ilk haftasında ekonomide yaşanan gelişmeler ve bunun piyasalara yansımaları, açıklanan son veriler doğrultusunda aşağıda özetlenmiştir. * Yurtiçi Piyasaları Etkileyen Gelişmeler Merkez Bankası Para Politikası Kurulu (PPK) 19 Şubat ta gerçekleştirdiği toplantının ardından yaptığı açıklamada; son dönemde açıklanan verilerin iktisadi faaliyetteki yavaşlamanın sürdüğüne işaret ettiğini belirtti. Uluslararası kredi piyasalarındaki ve küresel ekonomideki sorunların devam ettiği belirtilen açıklamada, iktisadi faaliyetteki toparlanmanın zaman alacağının ve enflasyon üzerindeki aşağı yönlü baskıların süreceğinin düşünüldüğü belirtildi. Açıklamada ayrıca, petrol ve emtia fiyatlarındaki birikimli düşüşlerin enflasyonu olumlu etkilediği, önümüzdeki dönemde enflasyondaki düşüşün hızlanacağının ve yılsonu enflasyon hedefine öngörülenden daha önce ulaşılacağının tahmin edildiği belirtildi. Uluslararası Para Fonu (IMF) Türkiye Temsilcisi Hossein Samiei, dış borç seviyesine bakıldığında iyi bir konumda olduğu görülen Türkiye'nin dış borcunun, benzer ülkelere göre daha düşük olduğunu kaydetti. Hossein Samiei, küresel ekonominin daha da kötüleşmiş durumda olduğunu ve küresel ticaretin de son bir kaç ayda daha da düştüğünü söyledi. Gelişmekte olan ülkelerde borçlanmanın maliyetinin gelişmelerden etkilendiğini ve emtia fiyatlarının düştüğünü ifade eden Samiei, küresel ekonominin 2009'da yavaşlayacağını tahmin ettiklerini, büyümenin tahminen %0,5 olacağını dile getirdi. Avrupa Yatırım Bankası (EIB) nın yaptığı açıklamaya göre; bankanın Orta ve Doğu Avrupa ülkelerine nisan ayı sonuna kadar vereceği 8.5 milyar euroluk kredinin 2.2 milyar eurosu Türkiye ye verilecek. Orta ve Doğu Avrupa bölgesindeki ülkelerin küçük ve orta ölçekli işletmeleri, krediden yerel bankalar aracılığıyla yıllarında yararlanabilecekler. JP Morgan, Türkiye'ye varlık barışı yolu ile yurtdışından getirilen dövizlerin TL'nin değeri üzerinde olumlu etki yapabileceğini belirtti. Kurumun konuya ilişkin raporunda, varlık barışı kapsamında Türkiye'ye 7.5 ila 10 milyar dolar arasında bir döviz girişi sağlandığı hatırlatıldı. JP Morgan, girişi sağlanan dövizlerin ticari bankaların döviz rezervlerinin artması sonucunu doğuracağını, Türkiye'de cari işlemler açığının bu yıl 15.6 milyar dolar olarak öngörüldüğünü ve getirilen dövizin bu açığın yaklaşık yarısını karşıladığını belirterek, bu nedenle ticari bankaların agresif bir şekilde sendikasyon arayışına girmek zorunda kalmayacağını dile getirdi. Ayrıca iç piyasadaki şirketlerin de dış borç yerine Türk bankalarından borçlanabileceği öne sürüldü. Commerzbank analistlerinden Ulrich Leuchtmann, Türkiye'de hükümetin IMF ile kredi konusunda anlaşmaya varmak için talep edilen mali düzenlemeleri yapmaması halinde Türk Lirası'nda sert bir devalüasyon riski olduğunu öne * Rapor 6 Mart 2009 tarihinden önceki gelişmeleri içermektedir. 1

3 sürdü. Leuchtmann, hükümetin IMF tarafından talep edilen mali kesintileri yapmak gibi bir hazırlığının olmadığını bunun kısmen bir seçim döneminin ortasında bulunulması ile ilgili olduğunu belirterek, bu yılki bütçe tarafından böyle bir kesintinin öngörülmediğini, harcamaların halen yüksek seviyelerde olduğunu ve vergi gelirlerinin gerilediğini söyledi. Uluslararası Piyasalardaki Gelişmeler ABD Başkanı Barack Obama, geçen yıl son çeyrekte sarsıcı biçimde daralan ABD ekonomisinin yakın zamanda düzeleceği konusunda çok az umudu olduğunu açıkladı. Hükümetinin önündeki en büyük sorunların kredi piyasalarını canlandırmak olduğunu belirten Obama, ABD Merkez Bankası (Fed) ve Hazine Bakanlığının başlattığı yeni borçlanma kolaylığının bu canlandırmada anahtar olacağını ifade etti. Tüketici borçlanma kolaylığının 1 trilyon dolara kadar borçlanma olanağı yaratacağına işaret eden Obama, "bu, kesinlikle ekonominin düzelmesinin temeli olan kredi piyasalarımızın kilidinin çözülmesine yardımcı olacak" diye konuştu. ABD Merkez Bankası Başkanı Ben Bernanke, 24 Şubat ta, Senato Bankacılık Komitesi nde yaptığı konuşmada, alınan önlemlerin başarılı olması durumunda resesyonun 2009 yılında bitmesinin ve 2010 yılında toparlanma görülmesinin mümkün olduğunu belirtti. Azalan emtia fiyatları nedeniyle enflasyon baskılarının hissedilir derecede azalacağını belirten Bernanke, şartların bir müddet daha alışılmışın dışında düşük faiz oranlarını sürdürmeyi gerektirebileceğini söyledi. Küresel yavaşlamanın ABD ihracatını ve finansal koşullarını beklenenden daha kötü etkileyebileceğini ifade eden Bernanke, ayrıca ABD'de hükümetin şu aşamada bankaları kamulaştırma gibi bir planı olmadığını belirtti. ABD Chicago Merkez Bankası FED tarafından yapılan açıklamaya göre, ABD deki mevcut ekonomik faaliyetler ve enflasyon baskıları ile ilgili bilgi sağlayan önemli bir gösterge olan Ulusal Faaliyet Endeksi Ocak ayında değerini aldı. Açıklamada ayrıca Aralık ayında değerini alan veri olarak revize edildi. ABD Çalışma Bakanlığı tarafından yapılan açıklamaya göre, ABD de tüketici fiyat endeksi (TÜFE) Ocak ayında bir önceki aya göre %0.3, çekirdek TÜFE ise %0.2 artış gösterdi. Beklentiler TÜFE nin %0.3, çekirdek TÜFE nin ise %0.1 artacağı yönündeydi. Yıllık bazda ise TÜFE deki artış Aralık ayındaki %0.1 seviyesinden Ocak ayında %0 seviyesine geriledi. Çekirdek TÜFE nin yıllık artışı ise Aralık ayındaki %1.8 seviyesinden Ocak ayında %1.7 seviyesine geriledi. ABD de, 20 eyaletin fiyatlarından oluşan S&P CaseShiller konut fiyatları endeksi Aralık ayında da düştü ve yıllık bazda %18.5 geriledi. Kasım ayında yıllık bazda %18.2 gerileyen endeksin Aralık ayında %18.4 gerilemesi bekleniyordu. ABD de, tüketici güven endeksi Şubat ayında 25 değerini alarak beklentilerin oldukça altında açıklandı. Beklentiler verinin 35.5 değerini alacağı yönündeydi. Açıklamada ayrıca Ocak ayında 37.7 değerini alan veri 37.4 olarak revize edildi. ABD de ikinci el konut satışları Ocak ayında beklentilerin aksine %5.3 azalış gösterdi ve yıllık bazda 4.49 milyon adete geriledi. Beklentiler Aralık ayında

4 milyon adet olarak gerçekleşen verinin Ocak ayında 4.79 milyon adete yükselmesi yönündeydi. ABD de, yeni konut satışları Ocak ayında bir önceki aya göre %10.2 azalarak 309,000 adete geriledi. Beklentiler verinin 330,000 adet olması yönündeydi. Açıklamada ayrıca Aralık ayında 331,000 olarak açıklanan yeni konut satışları verisi 344,000 olarak revize edildi. ABD Ticaret Bakanlığı tarafından yapılan açıklamaya göre, dayanıklı mal siparişleri Ocak ayında bir önceki aya göre %5.2 azalış gösterdi. Beklentiler verinin %2.5 gerileyeceği yönündeydi. Açıklamada ayrıca bir önceki ay %3 düşüş olarak açıklanan veri %4.6 düşüş olarak revize edildi. ABD de, Gayri Safi Yurtiçi Hâsıla (GSYH) 4. çeyrekte, %6.2 daraldı. Üçüncü çeyrekte %0.5 daralan ABD ekonomisinin daha önce yine geçici verilere göre 4. çeyrekte %3.8 daraldığı açıklanmıştı. Beklentiler bu verinin %5.4 olarak revize edilmesi yönündeydi. ABD de GSYH 2008 yılı 1. çeyrekte %0.9, 2. çeyrekte %2.8 büyümesinin ardından, 3. çeyrekte %0.5 küçülmüştü. ABD de, çekirdek kişisel tüketim harcamaları (PCE) Ocak ayında %0.1, kişisel gelirler %0.4 artış gösterdi. Beklentiler bir önceki ay değişim göstermeyen çekirdek PCE nin Ocak ayında %0.1 artması, %0.2 gerileyen kişisel gelirlerin ise Ocak ayında yine %0.2 gerilemesi yönündeydi. Son açıklanan veriyle birlikte çekirdek PCE nin yıllık artışı Aralık ayındaki %1.7 seviyesinden Ocak ayında %1.6 ya geriledi. Gıda ve enerji harcamalarının da dahil edildiği PCE endeksi ise Ocak ayında %0.2, yıllık bazda %0.7 artış gösterdi. ABD de Arz Yöneticileri Kurumu (ISM) tarafından yapılan açıklamaya göre, ISM imalat sanayi endeksi Şubat ayında 35.8 değerini alarak beklentilerden daha iyi açıklandı. Ocak ayında 35.6 değerini alan verinin Şubat ayında 33.8 değerini alması bekleniyordu. ABD de, sözleşmeleri imzalanan ve bekleyen konut satışları endeksi Ocak ayında beklentilerin üzerinde %7.7 azaldı. Beklentiler verinin %3 gerileyeceği yönündeydi. Açıklamada ayrıca Aralık ayında %6.3 artış olarak açıklanan veri %4.8 artış olarak revize edildi. ABD de, fabrikalara gelen siparişler Ocak ayında %1.9 düşüş göstererek beklentilerin altında gerçekleşti. Beklentiler verinin %3.5 azalması önündeydi. Açıklamada ayrıca Aralık ayında %3.9 azalış olarak açıklanan veri ise %4.9 azalış olarak revize edildi. AB Komisyonu'nun ekonomik ve parasal işlerden sorumlu Üyesi Joaquin Almunia, küresel krizle birlikte durgunluğa giren Avrupa'nın, 2010 yılında toparlanmaya başlaması ihtimalinin azaldığını söyledi. Almunia, "1,5 ay önceki tahminimizde bu yılın çok kötü başlayacağını söylemiştik. Maalesef bu doğrulandı. Bu yılın ikinci yarısında alınan teşvik önlemlerinin bazı etkiler doğurmaya başlayacağını belirtmiştik. Ve 2010'da bazı toparlanma işaretlerinin alınabileceğini öngörmüştük. 19 Ocak'ta bu senaryomuzu sunarken olumlu ve olumsuz riskler dengedeydi. Fakat 1,5 ay sonra söyleyebileceğim; olumlu beklentilerimiz gerçekleşmediği gibi olumsuz beklentilerin güç kazandığıdır" dedi. Almunia, basında bazı ülkelerin euro Bölgesi'nden ayrılacağı şeklinde haberler çıktığını anımsatarak, kısa vadede böyle bir ihtimalin "sıfır" olduğunu vurguladı. 3

5 Avrupa Merkez Bankası ECB, faiz oranlarını piyasa beklentilerine paralel olarak 50 baz puan düşürerek %1.5 seviyesine indirdi. ECB Başkanı Jean-Claude Trichet faiz kararının nedenlerinin açıklandığı basın toplantısında, Euro bölgesinde ekonomik büyümenin bu sene geçen yılki tahminlerden daha keskin daralmasının beklendiğini, 2010 daki toparlanmanın ise sınırlı olmasının beklendiğini belirtti. Aralık ayında %0 ile %1 arası daralma olarak tahmin edilen Euro Bölgesi 2009 GSYH büyüme tahminlerinin, %2.2 ile %3.2 arasında daralma olarak revize edildiğini açıklayan Trichet, Euro Bölgesi 2010 yılı GSYH büyüme tahminlerinin ise % aralığından %0.7 daralma ile %0.7 genişleme aralığına revize edildiğini söyledi. Avrupa Merkez Bankası ECB nin yaptığı açıklamaya göre, Euro bölgesinde cari işlemler açığı Aralık ayında 7.3 milyar euro olarak gerçekleşti. Açıklamada ayrıca Kasım ayında 16 milyar euro açık olarak açıklanan veri 13.9 milyar euro açık olarak revize edildi. Bu sonuçlara göre 2007 yılında toplam 36.3 milyar euro cari işlemler fazlası veren Euro bölgesi, 2008 yılında 63.2 milyar euro cari işlemler açığı verdi. Avrupa Birliği İstatistik Kurumu Eurostat tarafından yapılan açıklamaya göre, Euro bölgesi sanayi siparişleri, Aralık ayında aylık bazda %5.2, yıllık bazda ise %22.3 düşüş gösterdi. Beklentiler verinin Aralık ayında %5, yıllık bazda ise %22.4 gerilemesi yönündeydi. Yapılan açıklamada Eurostat tarafından daha önce Kasım ayında aylık bazda %4.5 düşüş olarak açıklanan veri %5.4 düşüş olarak revize edilirken, yıllık bazda %26.2 düşüş olarak açıklanan veri %27.4 düşüş olarak revize edildi. Eurostat tarafından yapılan açıklamaya göre, Euro bölgesinde tüketici fiyatları Ocak ayında beklentilere paralel olarak %0.8 gerilerken, yıllık artış %1.1 seviyesinde gerçekleşti. Enerji ve gıda fiyatlarının dahil edilmediği çekirdek enflasyon ise Ocak ayında %1.1 gerilerken, yıllık bazdaki artış %1.8 olarak gerçekleşti. Eurostat tarafından yapılan açıklamaya göre, Euro bölgesinde Gayri Safî Yurt içi Hasıla (GSYH) 4. çeyrekte %1.5 azaldı. Veri 3. çeyrekte %0.2 azalış göstermişti. Açıklanan son verilerle birlikte Euro bölgesi GSYH si yıllık bazda %1.3 gerilemiş oldu. Bir önceki çeyrekte GSYH yıllık bazda %0.6 artış göstermişti. İngiltere Merkez Bankası BOE, faiz oranlarını beklentilere paralel olarak 50 baz puan indirerek %1 seviyesine düşürdü. BOE, 2008 yılı Ekim ayından bu yana faizlerde 4.5 puan indirim yapmış oldu. BOE, faiz indirimi kararının ardından yaptığı açıklamada, kredi piyasalarını canlandırmak için 75 milyar sterlinlik varlık satın alacağını ve bu rakamın 150 milyar sterline kadar çıkabileceğini belirtti. Alman IFO Enstitüsü, mevcut durum ve geleceği gösteren 3 endeksinin yer aldığı Şubat ayı Anket sonuçlarını yayınladı. Yapılan açıklamaya göre, iş dünyasının ekonomiye bakışını yansıtan iş dünyası eğilimi endeksi Şubat ayında 82.6 değerini alarak beklentilerin biraz altında açıklandı. Ocak ayında 83 değerini alan verinin Şubat ayında da aynı değeri alması bekleniyordu. IFO'dan yapılan açıklamada ayrıca, Şubat ayında cari durum endeksinin 86.8 puandan 84.3 puana gerilediği, beklenti endeksinin ise 79.5 puandan 80.9 puana yükseldiği belirtildi. Piyasalarda cari durum endeksinin 85, beklenti endeksinin ise 81 olması bekleniyordu. 4

6 Macaristan Merkez Bankası yaptığı faiz konulu toplantıda gösterge faiz oranını %9.5 seviyesinde değiştirmeden bıraktı. Bu toplantıda Macaristan Merkez Bankası ndan bir faiz değişikliği beklenmiyordu. Kanada Merkez Bankası (BOC), beklentilere paralel olarak 50 baz puan indirime giderek gösterge faiz oranını %0.5 seviyesine indirdi. BOC, 2007 yılının Aralık ayından bu yana gösterge faiz oranında toplamda 400 baz puan indirime gitmiş oldu. BOC yaptığı açıklamada, düşük faiz oranının ekonomide gözle görülür bir etkisi olana kadar gösterge faiz oranının bu seviyede veya daha düşük seviyede kalabileceğini belirtti. Amerikan otomotiv devi General Motors un yıllık raporunda, yeniden yapılanma planı da işlemezse şirketin iflasa gidebileceği belirtildi yılı faaliyetlerine ilişkin olarak 30.9 milyar dolar zarar açıklayan GM, ABD hükümetinden 30 milyar dolar kredi talep etti. Şirket, son 27 yılın en kötü otomobil satışlarının yaşandığı günümüzde, bugüne kadar 13.4 milyar dolarlık federal kredi kullandı. Şirketin ABD Sermaye Piyasası Kurulu na (SEC) sunduğu 2008 yılı raporunda, herhangi bir sebepten dolayı başarısız olursak, artan kaygılarla devam edemeyebiliriz ve potansiyel olarak ABD İcra ve İflas Kanunu gereğince başvuruda bulunarak rahatlama yolunu seçmek zorunda kalabiliriz denildi. ABD li sigorta devi American International Group (AIG), geçen yıl 4. çeyrekte 61.7 milyar dolar, bir başka ifade ile hisse başına dolar zarar açıkladı. Böylece, ABD li bir şirketin bir çeyrekteki en büyük zararı kaydedilmiş oldu. Daha önce Time Warner şirketi 2002 yılında bir çeyrekte 54 milyar dolar zarar açıklamıştı. Öte yandan, ABD Hazinesi ve ABD Merkez Bankası nın (FED) ortak açıklamasında, hükümetten geçen yıl iki kez yardım alan sigorta şirketi AIG nin, 30 milyar dolar daha alacağı ifade edildi. Açıklamada, AIG nin, ABD ekonomisi ve mali sistem açısından çok önemli olduğu ve yardım gerektiğine işaret edilirken, gerekirse, başka yardım yapılma olasılığının da bulunduğu kaydedildi. ABD Çalışma Bakanlığı tarafından yapılan açıklamaya göre, ABD de tarım dışı istihdam, Şubat ayında beklentilerin üzerinde 651,000 kişi azalış gösterdi. Beklentiler verinin 648,000 kişi azalması yönündeydi. Açıklamada ayrıca, Ocak ayında 598,000 kişi azalış yönünde açıklanan veri ise 655,000 kişi azalış olarak revize edildi. Diğer yandan işsizlik oranı ise Şubat ayında beklentilerin üzerinde %8.1 ile son 25 yılın en yüksek seviyesine ulaştı. Ocak ayında %7.6 olarak gerçekleşen verinin, Şubat ayında %7.9 olması bekleniyordu. 5

7 Son Açıklanan Veriler Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından açıklanan geçici verilere göre, 2009 yılı Ocak ayında; geçen yılın aynı ayına göre ihracat %25.7 oranında azalarak 7.9 milyar dolar, % Karşılama oranı (ihracat/ithalat) ithalat ise %43.3 oranında 90.0 azalarak 9.3 milyar dolar 85.1 olarak gerçekleşmiştir. Aynı dönemde dış ticaret açığı %75.9 oranında azalarak milyar dolardan 1.4 milyar dolara gerilemiştir Ocak ayında %65 olan ihracatın ithalatı karşılama oranı, Ocak ayında %85.1 e yükselmiştir / / /04 08/05 Aylar Yıllık Enflasyon / / yılı Ocak ayı itibarıyla Avrupa Birliği nin (AB) ihracattaki ağırlığı devam etmekle birlikte, 2008 yılı Ocak ayındaki toplam ihracat içindeki payı %51.4 iken %43.1 e gerilemiştir. Geçen yılın aynı ayına göre AB ülkelerine yapılan ihracat %37.7 oranında azalarak 3.4 milyar dolar düzeyinde gerçekleşmiştir yılı Ocak ayında, fasıllar bazında en büyük ihracat kalemi, inci, kıymetli taş ve metal mamulleri (1 milyar dolar) olurken, bu faslı kara taşıtları ve bunların aksam ve parçaları (0.6 milyar dolar), örme giyim eşyaları (0.6 milyar dolar), demir ve çelik (0.6 milyar dolar) ve makineler, mekanik cihazlar, kazanlar, aksamparçaları (0.6 milyar dolar) izlemiştir. Aynı ayda, ithalatta ise en büyük kalemler, sırasıyla, mineral yakıtlar, mineral yağlar (2.5 milyar dolar), makineler, mekanik cihazlar, kazanlar, aksam-parçaları (1.1 milyar dolar), demir-çelik (0.8 milyar dolar) ve elektrikli makine ve cihazlar (0.7 milyar dolar) olmuştur. TÜİK tarafından açıklanan verilere göre; 2009 yılının Şubat ayında Üretici Fiyatları (ÜFE) bir önceki aya göre %1.17 oranında artış, Tüketici Fiyatları (TÜFE) ise %0.34 oranında düşüş göstermiştir. Böylece, bir önceki yılın aynı ayına göre enflasyon üretici fiyatlarıyla %6.43, tüketici fiyatlarıyla ise %7.73 oranında gerçekleşmiş oldu. % yılının Şubat ayında, 2.5 ÜFE TÜFE ÜFE de alt sektörler itibarıyla 0.0 en yüksek aylık artışlar %10.02 ile elektrik, gaz üretimi Aylar ve dağıtımı, %7.95 ile ham petrol ve doğalgaz çıkarımı, %6.65 ile diğer ulaşım araçlarının imalatı sektörlerinde gerçekleşirken, TÜFE deki en yüksek aylık artışlar %3.43 ile çeşitli mal ve hizmet grubunda, %1.40 ile de ulaştırma sektöründe gerçekleşmiştir. T.C. Merkez Bankası tarafından yapılan açıklamaya göre; 2009 yılının Ocak ayında 59.4 düzeyinde olan Reel Kesim Güven Endeksi, Şubat 2009 da bir 08/08 08/09 08/10 08/ / / /02 6

8 önceki aya göre 3.2 puan artarak 62.6 düzeyinde gerçekleşmiştir yılı Şubat ayında, sırasıyla gelecek üç aydaki üretim hacmi, gelecek üç aydaki ihracat sipariş miktarı, genel gidişat, mevcut mamul mal stok miktarı, sabit sermaye yatırım harcaması eğilimi ve gelecek üç aydaki toplam istihdam endeksi artış yönünde etkilerken, mevcut toplam sipariş miktarı ve son üç aydaki toplam sipariş miktarı eğilimi endeksi azalış yönünde etkileyen faktörler olmuştur. T.C. Merkez Bankası tarafından hazırlanan 2009 Yılı Şubat Ayı Fiyat Gelişmeleri Raporu na göre; döviz kurundaki hareketlerin kısa dönemli etkilerinin büyük ölçüde sınırlı kalmaya devam ettiği görülürken, petrol ve diğer emtia fiyatlarındaki gelişmeler enflasyondaki aşağı yönlü eğilimi desteklemeye devam etmektedir. Ayrıca, işlenmemiş gıda fiyatlarının artış hızının belirgin şekilde gerilediği gözlenmektedir. Hizmet fiyatları ve diğer temel fiyat göstergelerinin yıllık artış hızlarının düşmeye devam etmesi enflasyonun ana eğiliminin aşağı yönlü olduğuna işaret etmektedir. Bu çerçevede, önümüzdeki dönemde enflasyonun kademeli olarak düşüşünü sürdürmesi beklenmektedir. T.C. Merkez Bankası tarafından bankalara duyurulan toplam karşılıksız çek sayısı Şubat ayında, geçen yılın aynı ayına göre %53.1 oranında artarak 149 bin 186 adete ulaştı. Merkez Bankası verilerine göre, karşılıksız çek sayısı 2008 yılının aynı ayında 97 bin 441 seviyesinde bulunuyordu. Karşılıksız çek sayısı, Şubat ayında, bir önceki aya göre ise %23.8 oranında düşüş gösterdi. Ocak ayı karşılıksız çek sayısı 195 bin 825 seviyesindeydi. Merkez Bankası tarafından bankalara duyurulan birikimli karşılıksız çek sayısı ise aynı dönemde geçen yılla karşılaştırıldığında 232 bin 500 adetten 345 bin 11 adete yükseldi. Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) tarafından yapılan açıklamaya göre, ihracat Şubat ayında geçen yılın aynı ayına göre %35 oranında gerileyerek 6.9 milyar dolar olurken, geriye dönük 1 yıllık ihracat ise %8.1 artışla milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Açıklamada ayrıca Şubat ayında en fazla ihracat gerçekleştiren sektörlerin 1.1 milyar dolar ile otomotiv, 984 milyon dolarla demirçelik, 967 milyon dolarla da hazır giyim sektörü olduğu belirtilmiştir. Hazine Müsteşarlığı, Mart ayı İç Borçlanma Stratejisi raporunu yayınladı. Rapora göre; Hazine, Mart ayında iç piyasalara yapılacak olan 3.7 milyar TL lik itfaya karşılık, iç piyasalardan 2.5 milyar TL borçlanma yapılmasının öngörüldüğünü açıkladı. Aynı dönemde, toplam 4.1 milyar TL lik iç borç servisine karşılık 2.9 milyar TL toplam iç borçlanma gerçekleştirilmesi programlanmaktadır. Merkez Bankası Analitik Bilânçosu Ana Kalemlerindeki Gelişmeler Şubat 2009 döneminde Merkez Bankası Analitik Bilânçosu aktif büyüklüğü, %2.36 oranında genişleyerek 117,005 milyon TL düzeyine yükselmiştir. Bu dönemde Dış Varlıklar kalemi %3.16, İç Varlıklar kalemi de %26.44 oranında artış göstermiştir. Bilânçonun pasif kalemleri incelendiğinde ise bu dönemde Merkez Bankası Toplam Döviz Yükümlülüklerinin %4.36 oranında yükseldiği görülmektedir. Toplam Döviz Yükümlülükleri kaleminin alt ayırımına bakıldığında, Dış Yükümlülükler kaleminin %1.10, İç Yükümlülükler kaleminin ise %6.30 düzeyinde artış kaydettiği göze çarpmaktadır. Geçen dönem kamu maaş ödemeleri öncesinde artan nakit ihtiyacına bağlı olarak, Rezerv Para kalemi ve Emisyon Hacminde sırasıyla %4.48 ve %2.95 oranlarında artışlar kaydedilmişti. Söz konusu parasal genişlemenin ivme 7

9 kaybetmekle birlikte bu dönemde de sürdüğü görülmektedir. Aynı kalemlerde bu dönemde de sırasıyla %1.69 ve %1.86 oranlarında artışların gerçekleştiği göze çarpmaktadır. Geçtiğimiz bir aylık dönem boyunca yaratılan bu parasal genişlemenin, enflasyonist bir baskı yaratmaması amacıyla Açık Piyasa İşlemlerinin politika aracı olarak kullanıldığı anlaşılmaktadır. 13 Şubat tarihi itibariyle milyar TL seviyesinde bulunan Açık Piyasa İşlemleri kalemi, bu dönem 2.92 milyar TL tutarında artış göstererek 1.76 milyar TL düzeyine yükselmiştir. Diğer bir ifade ile Şubat ayı ortası itibariyle Merkez Bankası, Açık Piyasa İşlemleri yoluyla piyasadan 1.16 milyon TL tutarında alacaklı iken, bu dönemde piyasaya 1.76 milyar TL düzeyinde borçlu konuma geçmiştir. Öte yandan Merkez Bankası nın bir diğer politika aracı olan Kamu Mevduatı kalemi ise %79.24 oranında azalış göstererek 959 milyon TL seviyesine gerilemiştir. Merkez Bankası Analitik Bilânçosu Ana Kalemleri (Milyon TL.) Değişim Son Yıl Dönem AKTİFLER 108, , ,005 8,635 2,695 1.DIŞ VARLIKLAR 93, , ,983 28,275 3,736 2.İÇ VARLIKLAR 14,662-3,937-4,978-19,640-1,041 PASİFLER 108, , ,005 8,635 2,695 1.TOPLAM DÖVİZ YÜKÜMLÜKLERİ 55,867 58,334 60,880 5,013 2, DIŞ YÜKÜMLÜKLER 20,346 21,746 21,986 1, İÇ YÜKÜMLÜKLER 35,521 36,588 38,894 3,373 2, Döv. Ol. Takip Ol. Mev. 14,983 16,742 17,014 2, Bankaların Döviz Mevduatı 20,538 19,846 21,880 1,342 2,034 2.MERKEZ BANKASI PARASI 52,503 55,976 56,125 3, REZERV PARA 41,585 52,517 53,406 11, Dolaşıma Çıkan Banknot 26,658 33,220 33,839 7, Bankalar Mevduatı 14,523 19,158 19,433 4, Diğer Kalemler DİĞER MB PARASI 10,918 3,459 2,719-8, APİ den Doğan Borçlar 3,071-1,160 1,760-1,311 2, Kamu Mevduatı 7,847 4, ,888-3,660 TCMB Brüt Döviz Rezervleri (Milyon $) 74,910 67,043 67,547-7, Kaynak: TCMB Yılbaşından Şubat ayı ortasına kadar geçen bir buçuk aylık dönem boyunca yaklaşık 3.40 milyar dolar azalış kaydeden TC Merkez Bankası brüt rezervlerindeki gerilemenin, bu dönemde yerini sınırlı bir düzeyde de olsa yükselişe bıraktığı görülmektedir Şubat 2009 döneminde TCMB brüt döviz rezervleri, 504 milyon dolar artarak 67,547 milyon dolar düzeyine yükselmiştir. Tahvil-Bono Piyasası Şubat ayının üçüncü haftasını %14.78 seviyesinden kapatan piyasanın gösterge kâğıdı niteliğindeki 3 Kasım 2010 itfa tarihli tahvilin yıllık bileşik faizi, ayın son haftası içerisinde ABD ekonomisine yönelik olarak gelmeye devam eden olumsuz veri açıklamaları ile bankacılık sistemine ilişkin artan endişelere bağlı olarak piyasaya gelen satışlar sonucu yükseliş kaydetti. Şubat ayını %15.29 seviyesinden kapatan gösterge kâğıdının yıllık bileşik faizi, Mart ayının ilk günlerinde ise ABD ekonomisinin köklü şirketlerine ilişkin olarak gelen olumsuz haberler ve bilânço rakamlarına bağlı olarak %15.62 düzeyine kadar yükseldi. İlerleyen günlerde bu seviyelerden gelen kâr satışları sonucu %15.08 sınırına 8

10 gerileyen gösterge kâğıdının yıllık bileşik faizi, ABD de beklentilerin üzerinde kötü açıklanan tarım dışı istihdam verisine ile işsizlik oranına bağlı olarak Şubat ayının ilk haftasını %15.40 düzeyine yükselerek kapattı. Böylece gösterge kâğıdının yıllık bileşik faizinde iki haftalık süreçte kaydedilen artış 62 baz puan olarak gerçekleşmiş oldu. Döviz Piyasası Getiri oranı (%) Gösterge tahvilin yıllık bileşik getirisi itfa tarihli tahvil Şubat ayının üçüncü haftasını TL düzeyinden kapatan dolar, bu seviyelerden gelen kâr satışlarına bağlı olarak ayın son günlerinde aşağı yönlü bir seyir izledi. Şubat ayını TC TL ABD Dolar Denge Kuru Merkez Bankası gösterge 1.80 kurları itibariyle TL seviyesinden kapatan dolar, alternatif piyasalarda yoğunlaşan satışlar sonucunda Mart ayının ilk günlerinde 1.72 TL düzeyinin üzerine yükseldi. Piyasadaki alımların sürmesi sonucunda hafta boyunca güçlü konumunu sürdüren dolar, ABD den beklentilerin üzerinde kötü gelen işsizlik oranı ile tarım dışı istihdam verisinin yanı sıra General Motors un iflas edebileceği yönündeki açıklamanın ardından, haftanın son işlem gününü TC Merkez Bankası gösterge kurları itibariyle TL düzeyine yükselerek kapattı. Böylece dolar, bu dönemde TL karşısında %4.75 oranında değer kazanırken, euronun değer kazancı ise %5.43 olarak gerçekleşmiştir. Şubat ayının son haftasına düzeyinden başlayan /$ paritesi, ABD Merkez Bankası (FED) ve Hazine Bakanlığı nın başlattığı ve tüketicilere borçlanma kolaylığı getiren yeni ekonomik paketin etkisiyle ayın son günlerinde düşüş gösterdi. Şubat ayını TC Merkez Bankası gösterge kurları itibariyle seviyesinden kapatan parite, Mart ayının ilk günlerinde de Japonya dan gelen olumsuz makro ekonomik veriler ve Avrupa Merkez Bankası (ECB) nin gerçekleştirdiği faiz indirimine bağlı olarak gerilemesini sürdürdü. Bu süreçte 1.25 seviyesine kadar gerileyen parite, Mart ayının ilk haftasının son işlem gününü ise ABD den gelen olumsuz işsizlik oranı verisinin ardından TC Merkez Bankası gösterge kurları itibariyle düzeyine yükselerek kapattı. İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB) Şubat ayının üçüncü haftasını 23,579 seviyesinden kapatan İMKB Bileşik Endeksi, ayın son haftasında oldukça dar bir bant içerisinde hareket etti. ABD den gelen olumsuz makro ekonomik veriler ile bütçe harcamalarının kısılmasının kimi şirketlerin kârlılığını olumsuz etkileyeceği yönündeki haberlere Tarih Tarih

11 rağmen Bileşik Endeksin İMKB Bileşik Endeksi teknik olarak dip seviyelerde bulunması, piyasadaki satış baskısını sınırladı. Hafta ortasından itibaren özellikle gıda ve turizm sektörü hisselerine gelen alımlarla Bileşik Endeksi, sınırlı bir yükseliş kaydederek Şubat ayını 24,027 puandan kapattı. Mart ayının ilk haftası Tarih içerisinde ABD nin köklü şirketlerine ilişkin olarak gelen olumsuz haberler piyasayı yönlendirdi. ABD kökenli sigorta şirketi olan AIG nin 2008 yılı son çeyreğinde 61.7 milyar dolar zarar ettiğini açıklaması, ardından da General Motors un iflas edebileceğini duyurması, uluslararası borsalara paralel olarak İstanbul Menkul Kıymetler Borsası nda da satışların hızlanmasına neden oldu. Bu süreçte 22,721 puana kadar gerileyen Bileşik Endeks, Mart ayının ilk haftasını ise 23,220 puan seviyesinden kapattı. Bileşik Endeksin bu dönem içerisindeki değer kaybı %1.52 olarak gerçekleşirken, yabancı portföylerin piyasa içerisindeki payı da %64.10 düzeyinden %63.29 seviyesine gerilemiştir. Türk Bankacılık Sektörü Gelişmeleri E ndeks Şubat 2009 döneminde %2.2 oranında genişleyerek 477 milyar TL düzeyine yükselen bankacılık sektörü toplam mevduat hacminin, bu dönemde 9 gerileyerek milyar TL seviyesine indiği görülmektedir. Bankacılık sektörü toplam mevduat hacminin alt ayrımına bakıldığında ise vadeli mevduatlarda kaydedilen 5 oranındaki artışa karşılık, vadesiz mevduatlarda %9.3 düzeyine ulaşan azalış göze çarpmaktadır. Ancak kamu maaş ödemeleri sonrasına rastlaması nedeniyle geçen dönem vadesiz mevduatların %10.7 oranında artış kaydettiği hususu göz önüne alındığından, bu dönem gerçekleşen düşüşün geçen dönemin bir düzeltmesi olduğu anlaşılmaktadır. Bankacılık Sektörü İle İlgili Seçilmiş Göstergeler (Milyon TL.) Değişim (%) Yıl Sonuna Göre Dönem MEVDUAT VE FONLAR TOPLAM MEVDUAT VE FONLAR 469, , , Vadeli 404, , , Vadesiz 65,096 67,182 60, KREDİLER TOPLAM KREDİLER 373, , , TL 264, , , YP 108, , , YP Krediler/Toplam Krediler (%) Krediler * /Mevduat (%) Takipteki Alacaklar (Brüt) 13,550 15,040 15, Takipteki Alacaklar / Krediler (%) Menkul Değerler Portföyü 194, , , MDP/ Mevduat (%) (*): Krediler=Toplam Krediler+Takipteki Alacaklar (Brüt) Kaynak: BDDK 10

12 4 18 Şubat 2009 döneminde 8 oranında genişleyerek 372 milyar TL düzeyini geçen bankacılık sektörü toplam kredi hacminin, bu dönem 5 azalış göstererek milyar TL seviyesine gerilediği görülmektedir. Toplam kredilerin alt ayrımına bakıldığında ise TL kredilerdeki %1 oranındaki gerilemeye karşılık, yabancı para cinsinden kredilerde kaydedilen 8 düzeyindeki genişleme göze çarpmaktadır. Ancak döviz sepetinin aynı dönem itibariyle %1.7 oranında değer kazandığı hususu göz önüne alındığında, yabancı para cinsinden kredilerdeki artışın, esasen döviz kurlarındaki yükselişten kaynaklandığı anlaşılmaktadır. Yaklaşık 6 aylık bir süredir düzenli olarak artış gösteren bankacılık sektörü takipteki alacaklar hacminin, genişlemesini bu dönemde ivme kazanarak devam ettirdiği görülmektedir. Bankacılık sektörü takipteki alacaklar hacmi, bu dönem %2.9 oranında artış kaydederek 15.5 milyar TL düzeyine yaklaşırken, takipteki alacakların kredilere oranı da %4 seviyesine yükselmiştir Şubat 2009 döneminde 8 oranında genişleme göstererek milyar TL ye ulaşan bankacılık sektörü menkul değerler portföyü hacminin, artışını bu dönemde ivme kaybetmekle birlikte sürdüğü görülmektedir. Bankacılık sektörü menkul değerler portföyü hacmi, bu dönemde 3 düzeyinde artarak milyar TL sınırını geçerken, MDP/Mevduat oranı da %44.4 düzeyine yükselmiştir. İletişim Bilgileri Oktay Küçükkiremitçi Müdür /2340 oktay.kucukkiremitci@kalkinma.com.tr Mustafa Şimşek Müdür Yardımcısı /2340 mustafa.simsek@kalkinma.com.tr Fulya Bayraktar Kıdemli Uzman /2356 fulya.bayraktar@kalkinma.com.tr Mustafa Tosun Kıdemli Uzman /2355 mustafa.tosun@kalkinma.com.tr 11

13 MAKRO EKONOMİK GÖSTERGELER Mart Nisan Mayıs Haziran Tem. Ağust. Eylül Ekim Kasım Aralık Ocak Şubat GSYİH (Milyon $) 526, , Büyüme Oranı (1998 fiyatlarıyla) * * * İmalat Sanayi KKO (%) İşsizlik Oranı (%) Enflasyon (ÜFE) (%) (yıllık) Enflasyon (TÜFE) (%) (yıllık) TÜFE Bazlı Reel Kur Endeksi Cari İşlemler Dengesi (Milyon $) -31,893-37,684-4,292-5,160-4,800-5,529-4,001-2, , , Dış Ticaret Dengesi (Milyon $) -54,041-62,800-5,387-6,526-6,836-7,705-7,965-8,204-5,093-5,222-2,688-3,692-1, İhracat-FOB (Milyon $) 85, ,262 11,425 11,363 12,470 11,771 12,592 11,047 12,791 9,720 9,384 7,712 7, İthalat-CIF (Milyon $) 139, ,063 16,812 17,889 19,306 19,477 20,557 19,251 17,885 14,942 12,072 11,404 9,271 - Karşılama Oranı (%) İhracat/İthalat Bütçe Gelirleri (Milyon TL) 171, ,617 13,779 17,562 19,212 18,544 17,920 26,447 13,788 15,107 17,990 15,140 15, Vergi Gelirleri (Milyon TL) 137, ,832 10,920 12,902 16,902 12,691 13,778 18,920 11,827 13,044 15,752 12,014 13, Diğer Gelirler (Milyon TL) 33,756 36,785 2,858 4,660 2,309 5,852 4,142 7,528 1,961 2,063 2,237 3,126 2,004 - Bütçe Harcamaları (Milyon TL) 175, ,501 18,649 18,638 15,823 14,566 21,237 20,437 23,215 15,178 21,375 23,937 18, Faiz Harcamaları (Milyon TL) 45,945 48,732 4,753 4,166 1,681 1,142 7,436 8,140 5,022 2,013 5,440 1,871 3, Faiz Hariç Harcamalar (Milyon TL) 129, ,769 13,895 14,472 14,141 13,424 13,801 12,297 18,193 13,165 15,935 22,066 15,013 - Bütçe Dengesi (Milyon TL) -3,995-13,883-4,870-1,076 3,389 3,978-3,317 6,010-9, ,385-8,797-2, Faiz Dışı Denge (Milyon TL) 41,951 34, ,090 5,070 5,120 4,119 14,150-4,404 1,942 2,055-6, Merkezi Yönetim Toplam 178, , , , , , , , , , , , ,839 - İç Borç Stoku (Milyon $) Merkezi Yönetim Toplam 66,576 67,117 67,819 67,271 70,645 71,251 71,451 69,697 70,889 68,194 67,724 69,748 68,443 - Dış Borç Stoku (Milyon $) *: Çeyrek dönemler itibariyledir. Kaynak: TÜİK, TCMB, Hazine Müsteşarlığı, DPT 12