2010 TÜRKİYE İLERLEME RAPORU NUN İSTİHDAM VE SOSYAL POLİTİKA BAŞLIKLI 19.

Transkript

1 10 Kasım TÜRKİYE İLERLEME RAPORU NUN İSTİHDAM VE SOSYAL POLİTİKA BAŞLIKLI 19. FASLI İLE EKONOMİK VE SOSYAL HAKLAR BÖLÜMÜNÜN İLGİLİ KISIMLARININ MESS UZMANLARINCA YAPILAN GAYRIRESMİ TERCÜMESİDİR I. 19. Fasıl: İstihdam ve Sosyal Politika İş hukuku müktesebatının iç hukuku aktarımında herhangi bir gelişme olmamıştır. İş Kanunu, bazı sektörlerde uygulanmamaktadır. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı bünyesinde dezavantajlı gruplar için yeni bir bölüm kurulmasına ilişkin karar, olumlu bir adımdır. İş Teftiş Kurulu halen özellikle personel sayısının artırılması ve sosyal taraflarla işbirliği konularında güçlendirilmeyi beklemektedir. İş sağlığı ve güvenliği alanında düşük düzeyde ilerleme kaydedilmiştir. AB fonları ile desteklenen faaliyetlerin katkısı ile idari kapasitenin yanı sıra bilinç düzeyi de artmıştır. Sadece kayıtlı işçileri kapsayan resmi istatistiklere göre, 2007 yılı verilerine oranla daha az bir düşüşle, 2008 yılında 72 bin 963 iş kazası yaşanmıştır. Kayıt dışı sektör istatistiklere dahil edildiğinde, veriler çok daha yüksek olacaktır. İş sağlığı ve güvenliğine ilişkin Çerçeve Direktifin iç hukuka aktarılması ile ilgili hiçbir ilerleme kaydedilmemiştir. Bu durum, iç hukuka aktarılmış mevzuatın uygulanması hususunda önemli bir eksikliktir. Bu alanın önceliklerinden olan İş Teftiş Kurulu nun idari kapasitesi, ilave personel istihdamı ve bu personelin eğitimi ile güçlendirilmeye devam edilmiştir. Ne var ki; ekonominin ve işgücü piyasasının büyüklüğü ile karşılaştırıldığında, iş müfettişlerinin sayısı çok düşük kalmaktadır. 33 Maden ve taşocaklarında yaşanan ölümcül iş kazaları, mevzuatın uygulanmasının yanı sıra kamu otoriteleri tarafından yürütülen denetimler ile ilgili kaygıları artırmıştır. 34 Kot kumlama atölyelerindeki kötü çalışma koşullarından kaynaklanan ölümcül silikozis hastalığı meydana gelmeye devam etmektedir. Sosyal diyalog alanında, özellikle kamu sektöründe, bazı gelişmeler olmuştur. Anayasa da kamu görevlileri ile diğer kamu çalışanlarının toplu pazarlık ve toplu sözleşme haklarının tanınması hakkında, kamu görevlileri hakkındaki disiplin kararlarının yargı denetimine açılması, bazı grevlerle 35,36 ilgili yasakların kaldırılması, aynı zamanda ve aynı işkolunda 33 Şu anda, geçen yılla karşılaştırıldığında yaklaşık yüzde 5 lik artışla, iş sağlığı ve güvenliği alanında teftiş yapan 276 iş müfettişi bulunmaktadır. Ne var ki; aynı dönemde, işgücü 575 bin kişi artmıştır. (Ekim 2009-Şubat 2010), İş müfettişlerinin ve istihdam edilen kişilerin sayısı Eylül ayında güncellenmiştir. 34 Madencilik sektöründe yaşanan iş kazaları ile ilgili resmi veri yoktur. Bursa, Mustafakemalpaşa (Aralık 2009 da 19 Ölü); Balıkesir, Odaköy (Şubat 2010 da 16 ölü); Zonguldak, Kardon (Mayıs 2010 da 30 ölü); Edirne ve Keşan (Temmuz 2010 da 3 ölü). 35,36 Siyasi amaçlı grev ve lokavtlar, dayanışma grev ve lokavtları, genel grev ve lokavtlar işyeri işgali, iş yavaşlatmalar, üretim yavaşlatmalar ve diğer direniş türleri. 1

2 birden fazla sendikaya üye olunamayacağına ilişkin yasağın kaldırılması ve aynı işyerinde aynı dönem için birden fazla toplu iş sözleşmesi yapılamayacağı ve uygulanamayacağına ilişkin yasağın kaldırılmasına ilişkin değişiklikler yapılmıştır. Ayrıca, Anayasa da yapılan değişikliklerle, Ekonomik ve Sosyal Konsey, ekonomik ve sosyal alanlarda oluşturulacak politikalar konusunda istişarelerde bulunacak, Anayasal bir kurum haline gelmiştir. Bunun yanı sıra Başbakanlık, kamu görevlilerinin durumunu, kamu sektöründe sendikal hakların kullanımının kolaylaştırılmasını da içerecek şekilde geliştirmeyi hedefleyen bir sirküler hazırlamıştır. Ancak, yasal çerçeve hala kısıtlayıcı nitelikte olup, AB standartları ve ILO sözleşmeleri ile aynı çizgiye getirilmesi gerekmektedir. ILO Standartların Uygulanması Komitesi nin işveren ve işçi kesimlerinin sözcülerinden oluşan ikili bir ILO üst düzey Türkiye Heyeti; ilgili mevzuatın iç hukuka aktarılmasına ilişkin kayda değer bir gelişme not edememiştir. Hükümet, örgütlenme özgürlüğü ve toplu iş görüşmelerinin işyeri düzeyinde sürdürülebilmesinin güvence altına alınması gibi bazı kilit konuları, özel sektörde sendikal haklar konusunda hazırlanan ve sosyal taraflardan destek görmeyen yeni bir kanun taslağı ile çözme girişiminde bulunmuştur. Toplu iş sözleşmelerinin kapsamı içerisinde kalan işçi sayısı halen çok düşüktür 37. Temel sosyal diyalog mekanizmalarının (Üçlü Danışma Kurulu, Ekonomik ve Sosyal Konsey) işlerinin ve sosyal taraflarının kapasitelerinin ayrıca güçlendirilmeye ihtiyacı vardır. (Bakınız: Siyasi kriter İşçi hakları ve sendikalar). Anayasal değişiklik paketi kamu çalışanları için grev hakkını getirmemiştir. İstihdam politikası alanında bir miktar ilerleme kaydedilmiştir. Türkiye ulusal istihdam stratejisini hazırlamaktadır. Mali krizin ortasında açıklanan iş yaratmaya yönelik teşviklerin süresi uzatılmıştır yılı ile karşılaştırıldığında, işsizlikte düşme eğilimi görülmektedir. İŞKUR, işsizlerin kayıt altına alınması ve işsizlere hizmet sunulması yönündeki çabalarını sürdürmüştür. Aktif işgücü piyasası tedbirleri önemli ölçüde uzatılmıştır 38. Ancak, işsizlik ödeneğinin kapsamı çok dardır. Mart 2010 da, işsizlerin sadece yüzde 6 sı işsizlik ödeneğinden faydalanabilmiştir. Türkiye de kamu istihdam hizmetlerinin idari kapasitesi zayıftır. İşgücüne katılım ve istihdam oranları düşüktür 39. En düşük katılım oranlarına Güneydoğu bölgesi sahiptir 40. Genç işsizliğinin oranı yüksektir ve ekonomik ve finansal krize bağlı olarak artmaktadır. 41 Kayıt dışı çalışan oranı Haziran 2009 da zirveye çıktıktan sonra düşüşe ve 2009 yıllarında bağıtlanan toplu sözleşmeler 767,582 işçiyi kapsıyor. İstihdam edilen toplam kişi sayısı civarlarında yılında olan yararlanıcı sayısı, 2009 yılında e yükselmiştir verileri sırasıyla yüzde 47,9 ve yüzde 41,2 dir. 40 TÜİK 2008 verilerine göre, katılım oranı Diyarbakır için yüzde 26,9, Siirt için yüzde 27,2 ve Şırnak için yüzde 29,8 dir. Ancak, 2009 yılında istihdam oranındaki en yüksek artış güneydoğuda kaydedilmiştir. 41 Genç işsizliği oranı 2009 yüzde 25,3 olarak gerçekleşmiş, 2008 verisine göre (yüzde 20,5) önemli ölçüde artmıştır. 2

3 geçmiştir. Ancak, halen istihdam edilenlerin yüzde 40 ından fazlası 42 herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşuna kayıtlı olmadan çalışmakta, böylece iş kanununun getirdiği güvenceler ile emeklilik haklarından mahrum kalmaktadır. Hükümetin kayıt dışı eylem planının sonuçları halen beklenmektedir. İstihdamda öncelikli politikalar konusundaki İstihdam Politikası Önceliklerine İlişkin Ortak Değerlendirme Belgesi (JAP) nin sonuçlandırılmasına yönelik halen hiçbir ilerleme kaydedilmemiştir. Avrupa Sosyal Fonu (ESF) için yapılan hazırlıklarda bir miktar ilerleme kaydedilmiştir. IPA IV. Bileşeni altındaki İnsan Kaynaklarını Geliştirme Operasyonel Programı nın (HRD OP) yönetiminden sorumlu olan Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı altında oluşturulan yapının kapasitesinin artırılmasına devam edilmiştir. Resmi gereklilikler yerine getirilmiş, HRD OP un uygulanması ödül prosedürlerinin başlaması ve ilk anlaşmaların imzalanmasıyla başlamıştır. Ancak, değerlendirme süreci ile ilk anlaşmaların imzalanması sırasında önemli boyutlarda gecikmeler olmuştur. Önemli miktarda mali zarar oluşmasını önlemek için başlayan faaliyetlerin uygulanmasının hızlandırılması gerekmektedir. Programları izleme ve değerlendirme metotlarının güçlendirilmesine ihtiyaç duyulmaktadır. Sosyal içerme alanında çok az miktarda ilerleme kaydedilmiştir. Anayasa da yapılan değişiklik ile çocuklara, yaşlılara ve engellilere karşı pozitif ayrımcılığın yolu açılmıştır. Türkiye nin yoksulluğa karşı kapsamlı bir politika çerçevesi bulunmamaktadır. Yoksul kalma riskiyle karşı karşıya olan nüfusun oranı yüksektir ve çocuklar halen orantısız şekilde yoksul kalma riskiyle karşı karşıya kalmaya devam etmektedir. Mevsimlik işçiler, geçimlik tarımda çalışanlar ve kayıt dışı çalışanlar başta olmak üzere, çalışan nüfus arasında yoksulluk halen bir risk olarak algılanmaktadır. Ekonomik Koordinasyon Kurulu tarafından benimsenen bir eylem planı, sosyal hizmetler ile kamu istihdam hizmetleri arasında bağlantı kurmayı amaçlamaktadır 43. Hükümet, kamu kurumlarında engelli kişilerin istihdam edilmesine yönelik bütçeyle ilintili kısıtlamaları kaldırmıştır 44. Ancak, sosyal içermeyi teşvik eden ulusal Türk kurumları dağınık ve zayıftır. 42 Hane halkı İşgücü İstatistikleri Şubat 2010 verilerine göre yüzde 41,7 dir. 43 Bu eylem planına göre, çalışma yaşında olan ve çalışabilen sosyal yardım yararlanıcıları, kamu istihdam ajansı veritabanında kayıtlı olacak ve ilgili istihdam hizmetlerinden faydalanabilecektirler. 44 Ocak 2010 da, engelli kişilere yönelik kamu sektörü kadrosunun (tüm kadronun yüzde 3 üne denk gelmektedir), bütçe kısıtlamalarından dolayı sadece i doldurulabilmiştir. Şu anda, engelli 3

4 Engelli kişilerin kamu ve özel sektörde istihdam edilebilirliklerinin yükseltilmesine yönelik daha fazla çaba harcanmalıdır. Ortak Sosyal Koruma ve Sosyal İçerme Belgesi nin (JIM) sonuçlandırılmasına yönelik hiçbir ilerleme kaydedilmemiştir. Sosyal koruma alanında çok az miktarda ilerleme kaydedilmiştir. Başbakanlık tarafından, mevsimlik göçmen tarım işçilerinin konaklama, eğitime erişim, sağlık ve sosyal güvenlik gibi konulardaki karşılaştığı koşullara yönelik Genelge yayımlanmıştır. Sosyal konularda yardım amaçlı ücretsiz 114 yardım hattı kurulmuştur. Sosyal güvenlik sistemi tarafından kapsananların oranı yüzde 80 de kalmaktadır. Primsiz sosyal yardım ve ödemeler hakkındaki taslak kanun halen askıdadır. Türkiye, krizde önemli ölçüde genişleyen yüksek bir emeklilik sistemi açığına sahiptir. Emeklilik sisteminin kapsamının kayıt dışı çalışanları kapsayacak ve kapsamdaki çalışanları kayıtlı sektörde daha çok çalışmaya teşvik edecek şekilde genişletilmesi gerekmektedir. Sağlık hizmetlerine erişim ve sağlık sigortası programında gelişme kaydedilmiştir. Sağlık sistemi için personel eksikliği üstesinden gelinmesi gereken bir sorun olarak ortaya çıkmaktadır. Ayrımcılık yasağı konusundaki müktesebatın aktarımı konusunda gelişme olmamıştır. İş Kanunu iş sözleşmesinin imzalanmasından önceki döneme uygulanmamaktadır. Türk mevzuatında dolaylı ve doğrudan ayrımcılık konularında bir tanım bulunmamaktadır. Irk veya etnik köken, din veya inanç sebebiyle, engellilik, yaş ve cinsel eğilim konularını kapsayan müktesebat henüz aktarrılmamıştır. Fırsat Eşitliği alanında bazı ilerlemelerden söz edilebilir. Anayasa değişikliği, kadın ve erkek arasında eşitliğin sağlanması için yapılacak düzenlemelerin eşitlik ilkesine aykırı olarak yorumlanamayacağını öngörmektedir. İstihdamla ilgili mevzuat ve politikalar, işyeri denetimleri, stratejik planlar ve hizmet içi eğitimlerin cinsiyet konuları ile bütünleştirilmesi için Başbakanlık tarafından bir genelge yayımlanmıştır. Kadınlar ve erkekler için fırsat eşitliği ile ilgili Meclis Komisyonu, raporlar hazırlayarak ve ilgili taraflarla istişareler yaparak çalışmalarını sürdürmüştür. Kadın istihdamı ve kadının işgücü piyasasına katılım oranı 45, AB üyeleri ve OECD ülkelerine kıyasla düşük seviyededir. Kadınlar, tarım sektöründe kayıt dışı çalışma koşullarından ve tarımda ücretsiz işçilikten orantısız şekilde etkilenmektedirler. Uygun çocuk bakımı ile ilgili hükümler yetersizdir. Cinsiyetler arası ücret farkı devam etmektedir. Çalışma hayatı ve aile hayatının uyumunu sağlamayı amaçlayan mevzuat ve politikalar, henüz kabul edilmemiştir. Cinsiyet eşitliği ile ilgili yıllarını kapsayan ulusal eylem planının kişilerin istihdam edilmesine yönelik bütçeyle ilintili kısıtlamaların kaldırılması şeklinde bir muafiyet getirilmiş ve geri kalan kadro sayısı için işe alım süreci başlamıştır. 45 Sırasıyla yüzde 22,3 ve yüzde 26. 4

5 uygulanmasına ilişkin çabalarla ilgili nitelikli insan ve mali kaynak eksikliği bulunmaktadır. (bknz. Siyasi Kriterler- Ekonomik ve Sosyal Haklar) Sonuç Genel olarak; Türkiye sosyal politika ve istihdam alanında bazı ilerlemeler kaydetmiştir. Anayasa değişiklik paketi, kamu sektöründe sosyal diyalog alanında önemli ilerlemeler getirmekte ve kadın, yaşlı ve engelliler için pozitif ayrımcılığın önünü açmaktadır. Ne var ki; Türkiye nin sosyal politika ve istihdam alanındaki uyumu sınırlı kalmaktadır. AB standartlarına ve ILO sözleşmelerine uygun olarak tüm sendikal hakları sağlamayı amaçlayan kapsamlı sendikal haklara ilişkin mevzuat reformu hala beklemededir. Anayasa değişiklik paketi, memurların grev hakkı ile ilgili usul ve esasları içermemektedir. Türkiye işgücü piyasasının büyük oranda kayıt dışı çalışma özelliği ile düşük orandaki kadın istihdamı özelliği devam etmektedir. İş hukuku kapsamının ve İSG mevzuatının uygulama kapsamının sınırlı olması endişe vericidir. Yoksullukla mücadele için genel bir politika çerçevesi henüz oluşturulmamıştır. Sosyal politika ve istihdam alanındaki müktesebatın etkin şekilde uygulanmasını sağlamak için idari kapasitenin güçlendirilmesi gerekmektedir. II. Ekonomik ve Sosyal Haklar bölümünün çalışma hayatına ilişkin kısımları Kadın hakları alanına ilişkin olarak; Anayasa değişikliği kadınların lehine pozitif ayrımcılık düzenlemelerini kabul edilebilir kılmaktadır. Kadınların istihdama katılımını ve özellikle işgücü piyasasında eşit fırsatlar tanınmasını teşvik etmek amacıyla bir Başbakanlık Genelgesi yayımlanmıştır. Genelge, kadın istihdamının koordinasyonu ve izlenmesinden sorumlu bir ulusal komitenin kurulmasını, komite çalışmalarına sosyal ortaklar ile sivil toplum örgütlerinin katılımını ve toplumsal cinsiyet eşitliği ile ilgili düzenlemelerin ve politikaların oluşturulmasının ve uygulanmasının takibini sağlamaktadır. Meclis te Kadın Erkek Fırsat Eşitliği Komisyonu çalışmalarına devam etmiştir. Pek çok araştırma yürütmüş, raporlar hazırlamış, sivil toplum örgütleri de dahil olmak üzere ilgili kurumlara danışmanlık yapmıştır. İlköğretimde cinsiyet farklılığında daralma devam etmiştir ve ulusal düzeyde farklılıklar hemen hemen kapanmıştır 19. Kızların ilkokula kayıt ettirilmesinin teşvikinin sürdürülmesi ve özellikle kırsal alanlarda okul terklerinin önlenmesi gerekmektedir. 19 (İlköğretim kayıt oranı (1 8. sınıf) erkeklerde %98.47 ye, kızlarda ise % 97,84 e yükselmiştir.) 5

6 Bununla birlikte, cinsiyet eşitliği ve kadına şiddetle mücadele konularında temel sorunlar devam etmektedir. Kadınların politikada, kamu idarelerinin üst düzey pozisyonlarında ve sendikalarda temsili 20 düşük düzeydedir. Kadınların işgücü piyasasına katılımı ile ilgili olarak, çocuk bakımı ile ilgili yeterli imkânların olmayışı, orta ve ileri eğitime erişimdeki zorluklar ve kalıplaşmış bakış açısı soruna katkıda bulunmaktadır. Ücretsiz aile işçiliği ve kayıt dışı sektör sorun olmaya devam etmektedir. Kadınlar için, yoksulluğun, göçün ve diğer sosyo-ekonomik problemlerin etkilerini dengeleyecek sosyal içerme mekanizmaları mevcut değildir. Başta kız çocukları olmak üzere tüm çocukların durumu ile ilgili olarak; ilkokul düzeyinde okul terklerinin engellenmesine ve eğitim kalitesinin artırılmasına özen gösterilmesi gerekmektedir. Başta kızlar olmak üzere bu kurumlardaki çocukların güvenliği basında da tartışılan bir endişe nedenidir. Sistemin şeffaf ve objektif şekilde gözden geçirilmesine ihtiyaç vardır. Ortaöğretim ve eğitim sisteminin diğer seviyelerinde cinsiyet farklılığı devam etmektedir. Cinsiyet eşitliği ve kadına şiddetle mücadele ulusal eylem planının uygulanmasında nitelikli insan ve finansal kaynak eksikliği mevcuttur. Eylem Planı işletmeleri ve ölçülebilir hedefleri kapsamamaktadır. Kadın örgütlerinin katılımı ile kadın haklarına ilişkin kapsamlı bir yaklaşım kabul edilecektir. Sonuç olarak, kadın hakları ve cinsiyet eşitliğini teminat altına alan geniş yasal bir çerçeve ortaya konmuştur. Bu çerçeve kadınlar için pozitif ayrımcılık düzenlemelerinin kabulüne imkan veren anayasa değişikliği ile de güçlenmiştir. Bununla birlikte; bu yasal çerçeveyi politik, sosyal ve ekonomik alanda gerçekliğe dönüştürmek için çaba sarf edilmesi gerekmektedir. Çocuk haklarıyla ilgili olarak Anayasa da yapılan bir değişiklik, çocuk haklarını garanti altına alan düzenlemelerin eşitlik ilkesine aykırı olarak yorumlanamayacağını belirtmektedir. Bu, çocuklara yönelik pozitif ayrımcılık düzenlemelerinin kabul edilmesine imkân tanıyacaktır. 20 (2009 yılı sonunda verilen bir soru önergesine cevaben; Devlet Bakanı Selma Aliye Kavaf; devlet kurumlarında 2282 müdürün istihdam edildiğini belirtmiştir. Bunların 1995 i erkek, 287 si kadındır. Kamu idarelerinde üst düzeyde çalışanların sadece %12,5 i kadındır) 6

7 4 ve 5 yaşlarındaki çocukların okul öncesi öğretime kayıt oranı dönemindeki %33 seviyesinden döneminde %39 a yükselmiştir. İlköğretime kayıt oranı (1-8. sınıf) hem kız hem de erkeklerde artmıştır. Milli Eğitim Bakanlığı, okulu bırakma riski olan çocuklar için erken uyarı sistemi geliştirmiştir. Ortaöğretimde (9-12. sınıf) net okula kayıt oranı öğretim yılındaki % 59 seviyesinden öğretim yılında %65 e yükselmiştir. 18 yaşın altındaki tüm çocuklara ücretsiz sağlık hizmeti sağlanmıştır. Aile hekimliği sistemi tüm ülkeye yayılmıştır. Yeterli uygulama kapasitesine erişilirse, bu sistem çocukların sağlığının daha iyi izlenmesini sağlayabilir. Dezavantajlı Gruplar için Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı nda bir birim kurulmuştur. Birimin görevlerinden birisi, çocuk işçiliğiyle mücadele etmek için kurumlar aracılığıyla çalışmaları koordine etmektir. Meclis teki Çocuk Haklarını İzleme Komisyonu daha aktif hale gelmiştir. Diğer çalışmalar arasında, Komisyon interaktif bir web sayfası kurmuştur. Ancak, Komisyon hala gayri resmi niteliktedir ve teklif edilen tüm yasaların çocuk haklarıyla uyumluluğunu izlemekle sorumlu kılınmamıştır. Çocuk işçiliğini önlemeye yönelik sınırlı ilerleme kaydedilmiştir. Halen etkili bir izleme sistemi mevcut değildir. Çocuk haklarıyla ilgili temel uluslararası belgelerdeki 1 ilerleme sağlanamamıştır. çekinceleri kaldırmaya yönelik hiçbir Sonuç olarak, çocuk haklarına ilişkin yasal çerçeve, çocuk mahkemeleri ve ilköğretimde cinsiyet farklılığı ile ilgili ilerleme kaydedilmiştir. Ancak, eğitim, çocuk işçiliği, sağlık, çocuk mahkemeleri, idari kapasite ve koordinasyon da dahil olmak üzere bu alanlardaki uygulamaların güçlendirilmesi için çaba harcanması gerekmektedir. Sosyal açıdan korunmaya muhtaç olanlar ve/veya özürlülere ilişkin olarak, özürlüler için eşitlik ilkesine aykırı olarak kabul edilmeyen özel düzenlemelerin belirtildiği Anayasa daki değişiklik 24 Türkiye çocuk haklarıyla ilgili BM Sözleşmesi ni 1995 yılında onayladı. Ancak, Sözleşme nin dil hakları ve/veya kültürel kimlik ile ilgili olan- 17., 29. ve 30. maddeleriyle ilgili yorumlama ve uygulama hakkını Türkiye Cumhuriyeti Anayasası na ve 1923 Lozan Anlaşması na uygun olarak saklı tuttu. 7

8 ile özürlülerin yararına pozitif ayrımcılığın yolu açılmıştır yılı Herkes için Ulaşılabilirlik Eylem Yılı olarak ilan edilmiştir. Bununla birlikte henüz Ulaşılabilirlik Stratejisi ve ilgili ulusal eylem planı kabul edilmemiştir. Özürlülerin hakları ile ilgili BM Konvansiyonu uygulamalarının izlenmesine yönelik ulusal bir mekanizma ve tercihli protokol halen oluşturulmamıştır. Kamu kuruluşlarında özürlülerin istihdamının genel bütçedeki işe alım sınırlamalarından muaf tutulması onların istihdam beklentilerinin artmasına zemin hazırlamıştır. İstihdamın alternatif yöntemlerinin teşvikini de kapsayacak biçimde, hem kamuda hem de özel sektörde özürlülerin istihdam edilebilirliğini artıracak daha fazla düzenlemeye ihtiyaç vardır. Özürlülere ve akıl sağlığı bozuk kişilere yönelik araştırma ve verilerin azlığı politika yapıcıların bilgilendirilmesinin önünde engel teşkil etmektedir. Bu alandaki düzenlemelerin mevcudiyetine rağmen özürlülerin eğitim, sağlık, sosyal ve kamu hizmetlerine erişimleri kritik bir konudur. Kamu binalarına erişimdeki fiziksel engeller sorun oluşturmaktadır. 25 Özürlülerin sosyal ve ekonomik yaşama katılımlarının artırılması yönündeki bakış açısı ile birlikte, özürlülere yönelik önyargılarla mücadele konusunda farkındalığın artırılmasına ilişkin çabalar yoğunlaştırılmalıdır. İşçi haklarına ve sendikalara ilişkin olarak, Anayasa da yapılan değişiklikler kamu görevlileri ve diğer kamu çalışanlarına toplu pazarlık hakkını vermekte ve devlet memurları hakkında verilen disiplin kararlarının yargısal denetime tabi olmasını sağlamaktadır. Siyasi amaçlı grev ve lokavt, dayanışma grevi ve lokavtları, genel grev ve lokavt, işyeri işgali, iş yavaşlatma, üretim yavaşlatma ve diğer direniş türleri üzerindeki yasaklar kaldırılmıştır. Aynı işkolunda aynı zamanda birden fazla sendikaya üyelik mümkün kılınmıştır. Ekonomik ve Sosyal Konsey Anayasal bir temel kazanmıştır. Bir Başbakanlık sirküleri kamu sektöründe sendikal hakların kullanımının kolaylaştırılması gerektiği yönünde çağrıda bulunmuştur. 1 Mayıs ı kutlamak için yapılan yürüyüşler barışçıl bir şekilde devam etti. Taksim Meydanı, 1977 yılındaki işçi bayramı gösterilerinde 34 kişinin öldürülmesi ve pek çok insanın yaralanmasından bu yana ilk defa kutlamalar için açılmıştır. 25 (2005 tarihli Özürlülüler Kanunu nda; 2012 yılı itibariyle mevcut kamu kurumlarında, kaldırımlarda, yaya geçitlerinde, açık ve yeşil alanlarda, spor alanlarında ve benzeri kamuya hizmet veren sosyal ve kültürel altyapılarda özürlülerin uygun şekilde erişimlerinin sağlanacağı belirtilmektedir. Ancak; 4 belediyedeki pilot projeler dışında bu alanda bir ilerleme kaydedilmemiştir.) 8

9 Yine de, AB standartları ve ILO sözleşmeleri ile uyumlu olmayan yasaklayıcı düzenlemeler halen mevcuttur. İkili üst düzey ILO heyeti hükümete ve sosyal taraflara bir uzlaşma arayışı içerisine girmeleri konusunda davette bulunmuş ve aynı zamanda uluslararası yükümlülüklere uygunluğun sağlanmasının devletin sorumluluğunda olduğunu vurgulamıştır. TEKEL (Tütün işleme konusundaki devlet tekeli) işçilerinin gösterileri özelleştirmeden sonra geçici işçi olarak devlet tarafından istihdam edilecek işçilerle ilgili olarak endişe uyandırmıştır. Genel olarak, anayasal değişiklikleri kamu sektöründeki sendikal hakları genişletilmiştir. Ancak, mevcut olan hukuki çerçevede, AB standartları ve ILO sözleşmeleri ile uyumlu olmayan kısıtlayıcı hükümler bulunmaktadır. Sosyal taraflar ve hükümet arasındaki uzlaşma eksikliği yeni mevzuatın kabul edilmesinin önünde bir engeldir. Anayasa değişikliği paketi kamu görevlileri için grev hakkını getirmemiştir. Ayrımcılık yasağına Anayasa da yer verilmiş ve bazı çeşitli kanunlarla da desteklenmiştir. Hükümet Eşitlik Kurulu nun kuruluşuyla ilgili taslak kanun için sivil toplum kuruluşları, üniversiteler ve ilgili yetkililere danışmıştır. Ancak, mevcut hukuki çerçeve AB müktesebatı ile yeterince uyumlu değildir. (Bkz. Bölüm 19. Sosyal Politika ve İstihdam). İşyerinde eşcinsel çalışanların cinsel eğilimleri sebebiyle işten çıkarıldıkları birden fazla ayrımcılık vakaları olmuştur. Türk Ceza Kanunu nun teşhircilik ve genel ahlaka karşı suçlar hükümlerinin bazen farklı cinsel tercihlere sahip kişilere karşı ayrımcılık amacıyla kullanılmıştır. Kabahatler Kanunu sıklıkla cinsiyetini değiştiren kişilere para cezası kesmek amacıyla kullanılmıştır. 9