BİLGİ EKONOMİSİNDEKİ GELİŞMELERİN EKONOMİK ETKİLERİ

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "BİLGİ EKONOMİSİNDEKİ GELİŞMELERİN EKONOMİK ETKİLERİ"

Transkript

1 T.C. KAHRAMANMARAŞ SÜTÇÜ İMAM ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İKTİSAT ANABİLİM DALI BİLGİ EKONOMİSİNDEKİ GELİŞMELERİN EKONOMİK ETKİLERİ YÜKSEK LİSANS TEZİ KAHRAMANMARAŞ EYLÜL-2006

2 T.C. KAHRAMANMARAŞ SÜTÇÜ İMAM ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İKTİSAT ANABİLİM DALI BİLGİ EKONOMİSİNDEKİ GELİŞMELERİN EKONOMİK ETKİLERİ DANIŞMAN Doç. Dr. Sami TABAN YÜKSEK LİSANS TEZİ KAHRAMANMARAŞ EYLÜL 2006

3 KAHRAMANMARAŞ SÜTÇÜ İMAM ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ İKTİSAT ANABİLİM DALI BİLGİ EKONOMİSİNDEKİ GELİŞMELERİN EKONOMİK ETKİLERİ YÜKSEK LİSANS TEZİ Kod No : Bu Tez 15 / 09 /2006 Tarihinde Aşağıdaki Jüri Üyeleri Tarafından Oy Birliği ile Kabul Edilmiştir. Doç.Dr. Sami TABAN Doç.Dr. Muhsin KAR Yrd. Doç. Dr. Salih YEŞİL DANIŞMAN ÜYE ÜYE Yukarıdaki imzaların adı geçen öğretim üyelerine ait olduğunu onaylarım. Doç.Dr. Haluk ALKAN Enstitü Müdürü Not: Bu tezde kullanılan özgün ve başka kaynaktan yapılan bildirişlerin, çizelge, şekil ve fotoğrafların kaynak gösterilmeden kullanımı, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunundaki hükümlere tabidir.

4 KAHRAMANMARAŞ SÜTÇÜ İMAM ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ İKTİSAT ANABİLİM DALI ÖZET YÜKSEK LİSANS TEZİ BİLGİ EKONOMİSİNDEKİ GELİŞMELERİN EKONOMİK ETKİLERİ DANIŞMAN : Doç. Dr. Sami TABAN Yıl : 2006 Sayfa: 65 Jüri : Doç.Dr. Sami TABAN : Doç.Dr. Muhsin KAR : Yrd.Doç.Dr. Salih YEŞİL Son yıllarda bilgi ve iletişim teknolojilerinde yaşanan ve bilgi ekonomisi olarak ifade edilen gelişmeler tüm ekonomik birimleri derinden etkilemektedir. Ekonomideki üretim, tüketim, dağıtım ilişkileri ve piyasa yapısı, bilgi temelli gelişmelerden etkilenerek piyasalarda rekabetin yoğun bir şekilde yaşanmasına neden olmaktadır. Bu tezde, bilgi ekonomisindeki gelişmelerin mikro ve makro anlamda etkilerinin araştırılmasına ve bilgi ekonomisinin temel kriterleri çerçevesinde Türkiye nin konumunun belirlenmesine çalışılmıştır. Çalışmanın önemli sonuçlarından birisi, mikro bazda bilgi ekonomisinin tekelci eğilimleri artırabilme riski taşıdığını göstermesine karşın, makro bazda bilgi ekonomisinin verimlilik artışları ile birlikte ekonomik büyümede önemli bir görev üstlendiğini ve ayrıca yeni iş fırsatları yaratarak ülkenin istihdam imkânlarını artırdığıdır. Bu çalışmada ulaşılan diğer sonuç, bilgi ekonomisinin taşıdığı kriterler açısından Türkiye nin gelişmiş ülkelerin bir hayli gerisinde kaldığıdır. Türkiye nin bu konuda geliştirebileceği strateji ve politikalar, Türkiye nin bilgi ekonomisindeki yerini eskisine göre daha güçlü yapacaktır. Anahtar Kelimeler: Bilgi, Bilgi Ekonomisi, Bilgi Teknolojileri, Türkiye. I

5 DEPARTMENT OF ECONOMICS INSTITUTE OF SOCIAL SCIENCE UNIVERSITY OF KAHRAMANMARAŞ SÜTÇÜ İMAM ABSTRACT MA Thesis THE ECONOMIC EFFECTS OF DEVELOPMENTS IN THE KNOWLEDGE ECONOMY Supervisor : Assoc.Prof.Dr. Sami TABAN Year : 2006 Pages: 65 Jury : Assoc.Prof.Dr. Sami TABAN : Assoc.Prof.Dr. Muhsin KAR : Asst.Prof.Dr. Salih YEŞİL The developments in knowledge and information technologies, which are defined as knowledge economy, have deeply affected all economic units in recent years. Production, consumption, distribution relations and market structure in the economy are affected by the knowledge base improvements which have caused competition to increase in markets. In this thesis, it is tried to aim the impacts of the developments of knowledge economy in terms of the micro and macro level and to determine Turkey s position in the framework of the knowledge economy criteria. One of the important results of the study indicates that although knowledge economy has increased the risk of the monopolist tendencies in micro level, in addition to the increasing of the productivity, knowledge economy carries an important role in economic growth in macro level and besides that, increases employment opportunities by creating new job possibilities. The other result of the study shows that Turkey has not a good position in terms of the knowledge economy criteria compared to developed countries. In this issue, Turkey can improve some strategies and policies and these will make stronger Turkey s knowledge economy position than past. Keywords:Knowledge, Knowledge Economy, Information Technologies, Turkey. II

6 ÖNSÖZ Son zamanlarda bilgi ve iletişim teknolojilerinde yaşanan ve bilgi ekonomisi olarak ifade edilen gelişmeler tüm ekonomik birimleri derinden etkilemektedir. Ekonomideki üretim, tüketim, dağıtım ilişkileri ve piyasa yapısı bilgi temelli gelişmelerden etkilenerek piyasalarda rekabetin yoğun bir şekilde yaşanmasına neden olmaktadır. Bilgi ekonomisindeki gelişmelerin mikro ve makro anlamda etkilerinin araştırıldığı ve bilgi ekonomisinin temel kriterleri çerçevesinde Türkiye nin konumunun belirlendiği bu tezde; tez konusunun belirlenmesinde ve çalışmanın geliştirilmesinde yardımlarını esirgemeyen; emekliliği nedeniyle görevinden ayrılan eski danışman hocam Sn. Prof. Dr. H.Çetin BEDESTENCİ ye, danışman hocam Sn. Doç. Dr. Sami TABAN a, Sn., Doç. Dr. Muhsin KAR a, Sn. Yrd. Doç. Dr. Halil ALTINTAŞ a, Sn. Dr. İ.Ethem TAŞ a teşekkürlerimi sunarım. Eylül, 2006 III

7 İÇİNDEKİLER ÖZET... I ABSTRACT... II ÖNSÖZ... III İÇİNDEKİLER... IV KISALTMALAR DİZİNİ.. V ÇİZELGELER DİZİNİ.. VI ŞEKİLLER DİZİNİ.. VII 1. GİRİŞ ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR BİLGİ EKONOMİSİNİN TANIMI VE ÖZELLİKLERİ: Bilgi Kavramı ve Önemi Bilgi Ekonomisinin Tanımı Bilgi Ekonomisinin Özellikleri Bilgi Emek Yoğun Ürünler Dijitalleşme Dışsallık Küreselleşme Artan Getiriler ve Ölçek Ekonomileri Bilgi Ekonomisinin Önemi BİLGİ EKONOMİSİNİN GELİŞİMİ BİLGİ EKONOMİSİNİN EKONOMİK ETKİLERİ Bilgi Ekonomisinin Mikro Ekonomik Etkileri Bilgi Ekonomisinin Üretim Fonksiyonu Üzerindeki Etkileri Bilgi Ekonomisinin Piyasa Yapısı Üzerindeki Etkileri Bilgi Ekonomisinin Tam Rekabet Piyasası Üzerindeki Etkileri Bilgi Ekonomisinin Monopol Piyasası Üzerindeki Etkileri Bilgi Ekonomisinin Oligopol Piyasası Üzerindeki Etkileri Bilgi Ekonomisinin Tüketim Üzerindeki Etkileri Bilgi Ekonomisinin Makro Ekonomik Etkileri Bilgi Ekonomisinin Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkileri Bilgi Ekonomisinin İstihdam Üzerindeki Etkileri Bilgi Ekonomisinin Dış Ticaret Üzerindeki Etkileri TÜRKİYE VE BİLGİ EKONOMİSİ İstihdam Eğitim Teknoloji Ar-Ge Harcamaları Teknoloji İhracatı Bilgi ve İletişim Araçları BİLGİ EKONOMİSİ OLMA YOLUNDAKİ TÜRKİYE NİN GELECEĞE YÖNELİK GELİŞTİREBİLECEĞİ POLİTİKALARI Eğitim Kalitesinin İyileştirilmesi Etkin Kamu Yönetiminin Oluşturulması Bölgesel Gelişmenin Sağlanması E-Ticaretin Geliştirilmesi E-Dönüşüm Projesi Hukuksal Altyapının Geliştirilmesi Lizbon Stratejisine Uyum SONUÇ VE ÖNERİLER KAYNAKLAR ÖZGEÇMİŞ IV

8 KISALTMALAR DİZİNİ AB : Avrupa Birliği ABD : Amerika Birleşik Devletleri AHCI : Yayımlanan makale sayıları (Arts and Humanities Citation Index). AR-GE : Araştırma ve Geliştirme B2B : İşten İşe (Business to Business) B2C : İşten Tüketiciye (Business to Consumer) BİT : Bilgi işlem teknolojileri C2B : Tüketiciden İşe (Consumer to Business) C2C : Tüketiciden Tüketiciye (Consumer to Consumer) CD : Compact Disk DİE : Devlet İstatistik Enstitüsü DPT : Devlet Planlama Teşkilatı DTM : Dış Ticaret Müsteşarlığı DTÖ : Dünya Ticaret Örgütü DVD : Dijital Video Disk GOÜ : Gelişmekte Olan Ülkeler GSMH : Gayri Safi Milli Hâsıla GSYİH : Gayri Safi Yurt İçi Hâsıla ILO : Uluslararası Çalışma Örgütü IMF : Uluslararası Para Fonu IMKB : İstanbul Menkul Kıymetler Borsası KDEP : Kısa Dönem Eylem Plânı KİT : Kamu İktisadi Teşebbüsleri KOSGEB : Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Geliştirme ve Destekleme İdaresi MB : Merkez Bankası OECD : Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü SDR : Özel Çekme Hakkı SSCI : Sosyal Alanda Makale Sayısı (Social Science Citation Index) STK : Sivil Toplum Kuruluşları TCMB : Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası TIM : Türkiye İhracatçılar Meclisi TOBB : Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği TÜFE : Tüketici Fiyat Endeksi TUSİAD : Türkiye Sanayici ve İşadamları Derneği UNDP : Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (United Nations Development Program) V

9 ÇİZELGELER DİZİNİ Çizelge Çizelge Adı Sayfa No Çizelge 5.1. Sözel Alan İsimlendirme Sistemi (Domain Name System-DNS) 19 Çizelge 6.1. Türkiye de Sivil İstihdamın Sektörel Dağılımı 32 Çizelge 6.2. OECD Üyesi Ülkelerde BİT Sektörünün İstihdam Payı 33 Çizelge 6.3. Çalışılan Saat Başına GSYİH İşgücü Verimliliği 34 Çizelge 6.4. Bilgi İşlem Teknolojilerinin Eğitimde Kullanım Örnekleri 35 Çizelge 6.5. Bilgi Teknolojilerinin Eğitimde Kullanımı 36 Çizelge 6.6. Türkiye de Kesimler İtibariyle Eğitim Harcamaları 37 Çizelge 6.7. Eğitime Yapılan Kamu Harcamaları 38 Çizelge 6.8. Çizelge 6.9. Bazı OECD Ülkelerinde GSMH'nın Yüzdesi Olarak Ar-Ge Harcamaları Bazı OECD Ülkelerinde Teknoloji Gruplarına Göre Ar-Ge Harcamalarının Katma Değer İçindeki Payı Çizelge Çeşitli Ülkelerce Alınan Patent Sayıları 41 Çizelge OECD Ülkelerinde Yüksek Teknoloji İhracatı 43 Çizelge Çizelge 7.1 Seçilmiş Bazı Ülkelerin Bilgi ve İletişim Araçları Yönünden Karşılaştırılması Kamu Bilgi Ve İletişim Teknolojileri Yatırımları Özet Tablosu Çizelge 7.2 Ülkelerin Bilgi Toplumuna Hazır Olma Durumu 54 VI

10 Şekil Şekil 3.1. ŞEKİLLER DİZİNİ Şekil Adı Ülkelerin Gelişmişlik Düzeyi ile Ürünlerin Bilgi İçeriği Arasındaki İlişki Sayfa No 8 Şekil 3.2. Teknolojik Gelişmelerin Şirketlere olan Etkileri 10 Şekil 4.1. Schumpeter e Göre Endüstride Dalga Hızları 13 Şekil 5.1. Bilginin Ülkelerin Gelişmişlik ve Zenginlik Sürecine Olan Etkileri 25 Şekil 6.1. Sabit Telefon Abone Yoğunluğu 45 Şekil 6.2. Mobil Telefon Abone Yoğunluğu 46 Şekil 6.3. İnternet Kullanıcı Yoğunluğu 47 Şekil 6.4. Geniş Bant İnternet Kullanıcı Yoğunluğu 47 VII

11 GİRİŞ 1. GİRİŞ Son yıllarda bilgi ve iletişim teknolojilerinde yaşanan ve bilgi ekonomisi olarak ifade edilen gelişmeler, tüm ekonomik birimleri derinden etkilemektedir. Ekonomideki üretim, tüketim, dağıtım ilişkileri ve piyasa yapısı bilgi temelli gelişmelerden etkilenerek piyasalarda rekabetin yoğun bir şekilde yaşanmasına neden olmaktadır. Dünya ekonomisinde ekonomik toplumsal ve teknolojik alanlarda yaşanan değişimler yeni ekonomi kavramlarıyla açıklanmaktadır. Birbiriyle yakından ilişkili karmaşık süreçlerden oluşan bu gelişmeler, toplumların dünya ölçeğinde bağımsız bir şekilde yaşamasının sınırlarını çizmektedir. Türkiye de bilgi ekonomisinin altyapısının oluşturulması ve bilgi ekonomisindeki gelişmelerden kısa zamanda faydalanılması; teknolojide gereklerin karşılanması, ucuz, hızlı ve güvenli iletişim altyapılarının kurulmasına bağlıdır. Bu koşul, Türkiye ekonomisinin dünya ile rekabet edebilmesi sürecinde son derece önemlidir. Bu tezde, bilgi ekonomisindeki gelişmelerin mikro ve makro anlamda etkilerinin araştırılması ve bilgi ekonomisinin temel kriterleri çerçevesinde Türkiye nin konumunun belirlenmesine çalışılmaktadır. Ayrıca, bilgi ekonomisi yolunda ilerleyen Türkiye nin konuda geliştirebileceği politikalar tartışılmaktadır. Çalışmanın birinci ve ikinci bölümünde giriş ve önceki çalışmalar; üçüncü bölümünde bilgi kavramı ve önemi, bilgi ekonomisinin tanımı ve özelliklerine değinilerek; bilgi, emek yoğun ürünler, dijitalleşme, dışsallık, küreselleşme, artan getiriler ve ölçek ekonomileri konuları ele alınmaktadır. Dördüncü bölümde; bilgi ekonomisinin gelişimi, beşinci bölümde, bilgi ekonomisinin ekonomik etkilerine değinilerek mikro ekonomik etkileri kapsamında; üretim fonksiyonu üzerindeki etkileri, piyasa yapısı üzerindeki ile tüketim üzerindeki etkileri işlenmektedir. Makro ekonomik etkileri kapsamında ise, ekonomik büyüme, istihdam, dış ticaret üzerindeki etkileri ele alınmaktadır. Altıncı bölümde, bilgi ekonomisinin temel kriterleri çerçevesinde, Türkiye nin istihdam, eğitim ve teknoloji alanındaki mevcut konumu değerlendirilmektedir. Yedinci bölümde ise, Türkiye nin bir bilgi toplumu haline dönüşebilmesi için geliştirebileceği politikalar açıklanmaktadır. Çalışma, sonuç ve öneriler kısmı ile tamamlanmaktadır. 1

12 ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR 2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Bilgi Ekonomisi ile ilgili çeşitli konularda yapılmış birçok çalışma mevcuttur. Bazı çalışmalar şunlardır: AĞBAL (2003), Elektronik işlemlerin ekonomi hayatına etkilemesi ile Dünya ekonomisinde görülen değişikliklerin, yerel ekonomilerin piyasalara giren şirket sayısını artırarak, rekabetçi ortamın artmasına neden olan faktörler üzerinde durmaktadır. BALOĞLU (2006), Bilgi Ekonomisi ve Elektronik Ticaret isimli çalışmasında, bilgi ekonomisinin sunduğu fırsatlardan bahsederek, Türkiye nin ekonomik kalkınma amaçlı internet kullanımı konusunda eksik kalan noktalarını tespit etmektedir. DURA ve ATİK (2002), Bilgi ekonomisinin çeşitli boyutlarını aldıkları çalışmalarında, konu, Türkiye ve diğer ülkeler açısından analiz edilmiştir. DURA (2006), Gelişmiş ülkelerdeki bilgi ve iletişim teknolojileri ile büyüme arasındaki ilişkilere dair analizlerin sonuçlarına dayanarak; sanayileşmenin, bilgi toplumunun bir ön koşulu olduğu, az gelişmiş ülkelerin öncelikle sanayi toplumu olmaya çalışmaları gerektiğine ilişkin konular incelenmektedir. ERKAN (2000), Bilgi Uygarlığı İçin Yeniden Yapılanma adlı kitabında bilgi uygarlığı için yeniden yapılanma modelini açıklamıştır. HERMANS (2001), Avrupa Birliğinin Sosyal Politikası ve Türkiye nin Uyumu adlı çalışmasında, Avrupa Birliği ne uyum sürecinde Türkiye de sosyal politikalar ve istihdam konuları işlenerek anlatılmıştır. KALÇA ve AKYAZI (2006), Dijital Bölünme Fırsat mı Tehdit mi isimli çalışmasında, Bilgi teknolojileri alanında ortaya çıkan gelişmelerden her ülkenin eşit oranda yararlanamadığına dikkat çekerek, ülkelerarası eşitsizliklerin dışında ülke içindeki eşitsizliklerin de meydana geldiği dijital bölünme kavramına değinmiştir. KARAHAN (2002), Bilgi Sektörünün Ekonomik Dinamiklerinin Analizi isimli çalışmasında, bilgi ekonomisinde ağırlıklı olarak bilgi sektörünün kaynağı olan bilginin, gittikçe artan bir üretim faktörü olmasında iki önemli unsurun varlığına işaret ederek bunları açık bilgi (codified knowledge), örtük bilgi (tacit knowledge) şeklinde sınıflandırmıştır. Bilgi teknolojilerinin örtük bilgi niteliğindeki stoğu, hızla açık bilgi stoğuna dönüştürmekte olduğuna işaret etmektedir. KAYMAKÇI (2006), Bilgi Ekonomisi: Rekabet, Piyasa ve Ar-Ge isimli çalışmasında, teknolojik gelişme ve Ar-Ge ile vücut bulan, büyük ölçüde dijitalleşmeye ve internete bağlı olan bilgi ekonomisinin, uluslararası rekabetin belirleyici unsuru haline geldiğini açıklamaktadır. KELLECİ (2003), Bilgi Ekonomisi, İş Gücü Piyasasının Temel Aktörleri ve Eşitsizlik: Eğilimler, Roller, Fırsatlar ve Riskler adlı çalışmasında, Bilgi ekonomisi 2

13 ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR firmalar ve girişimcilik, yeni iş üretim organizasyonları ve örgütlenme biçimleri konularına değinmiştir. KİRACI ve ERKAN (2003), çalışmalarında, bilgi teknolojilerindeki hızlı gelişmelerin toplumların ve ekonomilerin yapılarını yeniden şekillendirmesi anlatılmaktadır. Değişimlerin Dünya ve Türkiye deki seçilmiş sektörlerin maliyetlerine nasıl bir etki yaratacağı üzerine bir değerlendirme yapılmaktadır. ÖZGÜLER (2002), Yeni Ekonomi Kapsamında Gelişmekte Olan Ülkeler ve Türkiye Örneği isimli yayınlanmamış doktora tezinde, teknolojideki değişimlerin ekonomiye olan etkilerine değinerek eski ve yeni ekonominin karşılaştırmasını yapmakta ve Türkiye nin bilgi ekonomisindeki yerini belirlemeye çalışmaktadır. ÖZSOY (2004), Değişen Dünyada Meslek Seçimi, Geleceğin Meslekleri isimli kitabında, üretim sistemlerinin ve iş sürecinin dayandığı teknoloji tabanındaki köklü değişimlerin sebebi olarak iletişim teknolojisindeki gelişmelerin, bu değişimde belirleyici rolleri anlatılmaktadır. SAYILAR (2004), Çalışmasında, bilgiyi entegre eden kurumlar bağlamında bilginin entegrasyonunu sağlamak veya engellemek yolundaki işlevler konusuna değinmektedir. Ayrıca bilgi odaklı firma teorisi konusunu da irdelemektedir. SUNGUR (2002), çalışmasında, yeni bilgi teknolojileri, geleceğin devletinde bilgi teknolojilerinin yeri ile kurumlar ve kurallar üzerine açıklamalarda bulunmaktadır. TEMİZ (1991), Bilgi Toplumu isimli kitabında, bilgi toplumunun amacı, bilgi toplumuna giriş, bilim ve eğitim konuları ayrıntılı bir şekilde açıklanmaktadır. YELOĞLU (2004), Bilgi Ekonomisi ve Değişkenleri isimli çalışmasında, bilgi ekonomisini oluşturan değişkenler bağlamında Türkiye nin diğer ülkelerle bir karşılaştırması yapılmaktadır. 3

14 BİLGİ EKONOMİSİNİN TANIMI VE ÖZELLİKLERİ 3. BİLGİ EKONOMİSİNİN TANIMI VE ÖZELLİKLERİ 3.1. Bilgi Kavramı ve Önemi Bilgi teknolojilerinde yaşanan gelişmeler küreselleşme sürecine ivme kazandırmıştır. Bilgi, yaşantının her alanında önemli bir bölümü kapsadığı gibi bilgi teknolojisindeki gelişmelerde ekonomik alanda değişiklere neden olmaktadır. Enformasyon olarak ifade edilen bilgi, verilerin karar alma sürecinde destek sunacak şekilde anlamlı bir biçime getirilmek üzere analiz edilmesiyle ulaşılan sonuçlardır. İletilen bir durumu ifade etmektedir. Knowledge olarak ifade edilen bilgi ise, üst bilgi, öğrenilmiş bilgi olarak da tanımlanan yargılama ile elde edilen deneyimler olarak tanımlanmaktadır (Bengshir, 1996:14). Ekonomide yapılan analizlerde Knowledge olarak ifade edilen bilgi, genellikle 4 lü bir ayrıma tabi tutulmaktadır. Bunlar Know-what, Know-why, Know-how ve Know-who dur. Enformasyonun ise bilgiye göre daha dar kapsamlı bir kavram olduğu kabul edilir. Yukarıdaki 4 lü ayrımda bilginin Know-what ve Know-why unsurları genelde enformasyon kavramı içerisinde düşünülmektedir. Know-what: Bu tür bilgi gerçeklere (facts) ilişkin bilgidir. Know-why: Doğayı ve toplumu anlama çabamızın bir ürünü olan bilimsel bilgidir. Know-how: Bir işi yapabilme becerisi/kapasitesi olarak tanımlanmaktadır. Know-who: Bu tür bilgi kimin neyi bildiği (who knows what) ve kimin neyin nasıl yapıldığını bildiğine (who knows how to do what) ilişkin bilgidir. Literatürde Know-what ve Know-why kodifiye edilmiş (codified) bilgi, Knowhow ve Know-who tecrübeyle edinilmiş saklı bilgi (tacit knowledge ) olarak kabul edilmektedir. Genelde bilgi, ekonomik sermaye ile yakından bağlantılıdır. Bilginin araştırma geliştirme yatırımlarındaki oranı daha yüksektir (Kelleci, 2003:1). Bilgi, doğruluğu ispatlanmış inançlardır. Bilgi, sosyal olaylarda karşımıza çıkan eylem ve olayları anlamamıza yardım eden işaret ve kavrayışlardır. Bilgi, gözlemlenebilen, ölçülebilen veya hesaplanabilen bir davranış ya da tutuma ait değerdir. Bilgi, belli bir süreçten geçmiş veriler olarak da tanımlanabilir (Dura ve Atik, 2002: 134). Yüksek teknoloji ürünleri sadece teknoloji yoğun ürünler değil, özellikle araştırma geliştirme faaliyetlerinin teknoloji ürünlerinde fazla yapılması sebebi ile bilgi, yoğun ürünler olarak da tanımlanabilir. Bilginin ülkeler arasındaki ucuz ve hızlı iletimi ekonomide yaşanan önemli bir değişimdir. Yeni teknolojilerin bilgi yoğun özellikli olması bilginin öneminin artmasına neden olmaktadır. Giderek daha büyük oranda bilgi içeren ekonomik ürünler, ekonomilerin iş yapısında değişikliklere yol açmaktadır. Üretimde Mavi yakalı sanayi işçilerinin yerini bilgi işçilerinin alması ile dikkat çekmektedir (Özgüler, 2002: 1). 4

15 BİLGİ EKONOMİSİNİN TANIMI VE ÖZELLİKLERİ Yazarların gözlemleri, bilgi ve düşünce temelli ekonomi yolunda bir dönüşüm olduğu yönündedir. Ekonomik gelişmede anahtar faktörler, yeni fikir ve teknolojilerin bulunmasına bağlıdır. Risk, kesinlik, değişim bu tip ekonomi için tanımlanmaktadır (Özgüler, 2002: 6). Summers a göre, bilgi temelli dünyada üretim yapabilmek için yüksek sabit maliyetlere katlanmak gerekir. Marjinal maliyet çok azdır ve network etkisi ile daha hızlı yayılması söz konusudur. Ekonomi bu yapı içinde merkezileşme eğilimindedir. Bilgi ekonomisinde artan talep daha yüksek etkinliği getirmektedir (Özgüler, 2002: 7). Diğer yandan Kurumlar için en kritik varlığı bilgi oluşturmaktadır. Kurumların değerleri, sahip oldukları bilgi ile ölçülmektedir. Bilgi, sadece bilgi teknolojileriyle işlenen bir varlık olarak düşünülmemelidir. Bilgi bir kurum bünyesinde çok değişik yapılarda bulunabilmektedir. Kurum bünyesinde yaratılan, işlenen, depolanan, iletilen, imha edilen ve kullanılan bilgi ile kurumlar arasında iletilen bilginin gizliliği, bütünlüğü ve erişilebilirliğini korumak güvenliğin temel hedefidir (DPT, 2005:24). İçeriğinde bilgi yatan gelişme alanının etkisi, üretim girdilerine üstün nitelikler kazandırılışında kendisini göstermektedir. Üretimde kullanılan girdilerin en kritik olanı insan gücüdür. İnsan gücünü diğer girdilerden farklı kılan, onun stoklanamayışıdır. G.M.Clark adındaki iktisatçıya göre; "bilgi" bir girdi olarak üretimde daha yoğun şekilde kullanıldığı takdirde, bu girdinin üretim artışına katkısı azalan değil, artan bir seyir içinde gelişme gösterecektir. Bilgi, üretimin, verimliliğin artmasında ve ayrıca ürünlerin kalitesini artmasındaki temel araçtır. Firma ve endüstrilerin başarılı olabilmesi yenilik ve icatta bulunmalarına, yeni ürünler geliştirmelerine, yeni hizmetler sunmalarına, ürün ve bilgi yoğunluğunu arttırmalarına bağlıdır. Yapıcı ve yaratıcı niteliği olan "bilgi"nin iktisadi hayatın gelişim çizgisi üzerinde hızlı bir şekilde ağırlığını artıracağı kesinlik kazanmıştır. Yapısal değişim projeleri ile ilgili olarak yapılan ileriye dönük çalışmalar, 21. Yüzyılın ilk çeyreğinde bilginin diğer girdilere (sermaye, doğal kaynaklar ve basit işçilik) oranla üretimdeki payının çok üst düzeylere çıkacağını belgelemektedir. Genel kabul gören bir öngörüye göre; bu dönemde malların piyasa değeri içinde bilginin payı % 80 düzeyinden aşağı olmayacaktır (Kandiller, 2000:4) Bilgi Ekonomisinin Tanımı Bilgi ekonomisini bilgi temelleri üzerine kurulan yeni bir ekonomi olarak tanımlayabiliriz. Bilgi ekonomisi bir takım unsurları içerisinde barındırmaktadır. Bilgi ekonomisinde faaliyetlerin odağında bilgi olduğu gibi rekabet çabalarını şekillendiren temel faktörde bilgidir. Bilgi ekonomisinin en önemli unsurları ise bilgi ve iletişim teknolojileridir. Bilgi ekonomisi, bilginin elde edilmesi, işlenmesi ve dönüştürülmesi ile birlikte dağıtımı süreçlerini kapsamaktadır. Bilgi, bilgi ekonomisi sektörlerinde beşeri, fiziksel ve bilgi sermayelerini güçlü bir şekilde birleştiren bir rol üstlenmektedir. Ekonomik faaliyetlerin bilgi temelli olarak gerçekleştirildiği ekonomik yapı, bilgi ekonomisi olarak tanımlanabilmektedir. Bilgi ekonomisi, küreselleşme olarak nitelenen evrensel bütünleşme idealinin ekonomik ayağını oluşturan yeni düzendir. Enformasyon ekonomisi, ağ ekonomisi, dijital ekonomi, yeni ekonomi, entelektüel sermaye terimleri de bu anlamda kullanılmaktadır (Özgüler 2002:7). 5

16 BİLGİ EKONOMİSİNİN TANIMI VE ÖZELLİKLERİ Ayrıca bilgi ekonomisi, bilginin üretilmesi ile kullanılması ve yayılmasına dayalı bir ekonomi olarak da tanımlanmaktadır. İşletmelerin ve ulusal ekonominin başarısı, bilginin üretilmesinin yanı sıra bilginin ele geçirilmesi, özümsenmesi ve etkin bir şekilde kullanılabilmesine bağlıdır. Geleneksel endüstriyel modelde sermaye varlığı ve insan varlığı ekonomiyi harekete geçirmektedir. Bilgi ekonomisinde insan sermayesi ve sermaye maliyeti söz konusudur. Günümüzde yalnızca bilgi değil, bilgiye ulaşmak da önemlidir. Bilginin üretilmesi ve mal olarak kullanılması, yenilik ve icatlar bilgi ekonomisinde servet ve refahın oluşmasında temel belirleyicilerdir. Bilgi ekonomisi, bilgi ve öğrenme yoğun ilişkilere katılan firma ve bireylerin sosyo-ekonomik durumlarının olumlu yönde etkilendiği, fırsatları değerlendirmenin ve belirli yeteneklere sahip olmanın önem kazandığı ve öğrenme ve değişime dayalı birikim ve deneyimler tarafından yönlendirilen bir ağlar zinciridir. Bu ekonomi küresel anlamda yenilik ve yaratıcılığın hâkim olduğu bir yapıyı gözler önüne sermektedir. Bilgi ekonomisiyle birlikte önem kazanan bilgi üretimi ve kullanımı ile ilgili hukuksal problemler de gündeme gelmektedir. Bilgi-fikir- mülkiyetine yönelik mevcut hukuksal kurallar ile örf ve adetler üzerindeki baskı da artmaktadır. Mevcut fikirsel mülkiyet rejimi, değişen koşullar karşısında yetersiz kalmaktadır. Artan bilgi paralelinde, bilgi üzerindeki haklara da saldırılar giderek artmaktadır. Korsanlık, sahtecilik, bilgi hırsızlığı, taklitçilik gibi durumlar sık sık ortaya çıkmaktadır. Telif haklarının, patentlerin, markaların ve ticari sırların ihlaline hayatın her noktasında ve ülkeler arasında da rastlanabilmektedir. Mülkiyet hakkında tartışmalar devam edip gitmektedir (Kocacık, 2003: 6) Bilgi Ekonomisinin Özellikleri Günümüzde dünyada egemen olan bir görüşe göre, gelişmiş ülkelerde kişi başına düşen gelir ve zenginliğin yüksek ve ekonominin daha çok sanayi, teknoloji ve bilgiye dayalı olduğu, buna karşın gelişmekte olan ülkelerde kişi başına düşen gelir ve zenginliğin düşük ve ekonominin daha çok tarıma dayalı olduğu bir durum söz konusudur. Teknoloji ile desteklenen sanayi sektörü, gelişmiş olmayı ve gücü, tarım sektörü ise geri kalmışlığı ve zayıflığı simgelemektedir (Boz, 2004:138). Geleneksel ekonomilerde üretim miktarı arttıkça üretim maliyeti belirli bir seviyeye kadar düşer (ölçek ekonomileri geçerlidir). Bir aşamadan sonra ortalama maliyetler yeniden artmaya başlar (ölçek disekonomileri). Üretim miktarı arttırıldıkça belli bir seviyeden sonra maliyetler artarak artar. Buna karşılık, Bilgi ekonomisinde, maliyetler üretim miktarı arttırıldıkça azalarak azalan bir davranış sergilemektedirler. Bu şekilde azalarak azalan maliyetler, bilişim teknolojilerinin ortaya çıkardığı yeni sektörlerin en önemli özelliklerinden biridir (Sarı, 2006:1). Bilgi ekonomisini farklılaştıran özellikler şu şekilde sıralanabilir: Bilgi Bilgi ekonomisinde malların ve hizmetlerin bilgisel içeriği önemli ölçüde artarken, tüketici fikirleri, bilgi (information) ve teknoloji mal ve hizmetlerin bir parçası olmaktadır. Bilgi ekonomisi insana ait know-how ın üretilen tüm mal ve hizmetlere nasıl uygulanacağını gösteren bir ekonomidir. Bilgi ekonomisinde ekonomiye ait artı değerler kas gücünden çok beyin gücüyle oluşturulmaktadır (Tapscott,1998 den 6

17 BİLGİ EKONOMİSİNİN TANIMI VE ÖZELLİKLERİ aktaran; Kara, 2005:2). Yeni ve başarılı bir ürün geliştirilmiş ve piyasaya sürülmüşse, hedef bu ürünün daha gelişmişinin ortaya çıkarılması ve ilk ürünün modasının geçirilmesidir. Bilgi ekonomisinde yenilik ve yaratıcılık önde gelen bir süreçtir. Günümüz rekabet koşullarında başarılı olmanın önemli bir unsuru, inovasyon ile yenilik içeren güncel ürünleri piyasaya sürmektir. Bilgiyi ve beşeri kaynakları fiziksel kaynaklardan ayıran bir örnek verecek olursak, Türkiye nin önde gelen firmalarından olan Sabancı grubunun tesisleri de 17 Ağustos 1999 tarihinde olan Marmara Bölgesinin bir kısmında yıkıma sebep olan depremde oldukça zarar görmüştür, Bu fiziksel zarar bir kaç ay içinde giderilmiş ve tesisler yenilenmiştir. Hemen yenilenemeyen asıl büyük hasar ise insan gücünde olmuştur. Depremde hayatını kaybeden kalifiye işgücünün yerine yenisini yetiştirmek, hem çok zamana hem de yüksek maliyetlere mal olmuştur. Bu yüzden şirketlerin en büyük varlıklarını know-how a sahip olan insan gücü oluşturmaktadır (Kavrakoğlu, 2004:10) Emek Yoğun Ürünler Bilgi ticareti ve bilgi yoğun mal ve hizmetlerin ticareti büyük ölçüde arttığı için günümüzde bilgi bir ürün olarak çok daha önemli bir hale gelmiştir. Bilgi ekonomisinde kuruluşların en önemli kaynakları klasik üretim faktörleri değil bilgi ve beşeri sermayedir. Bilginin üretim faktörü haline gelmesi için hizmet, yenilik ve var olan bilginin işlenmesi yoluyla piyasada farklılık oluşturan ürünlerin veya hizmetlerin elde edilmesi sürecidir. Bilgi, ölçek ekonomilerinde artan getiri sağlamaktadır. İleri teknoloji firmaları ürünlerin araştırma geliştirme aşamalarında ağırlıklı olarak yetişmiş elemanları kullanmaktadırlar. Örneğin, ABD deki emek maliyetleri, üretim endüstrisinde toplam hasılanın %15 ini, yazılım sektöründe %30 unu, bilgisayar programcılığında ise %48 ini oluşturmaktadır (Söylemez, 2001:29) Bilgi ekonomisinde belli bir döngü içerisindeki işler bilgisayarlar tarafından yapılırken, yaratıcılık gerektiren işler, bilgi teknolojisi desteği ile çalışan bilgi işçileri tarafından yapılmaktadır. Bilgi ekonomisinde bilgi temelli ekonomik faaliyetleri şekillendiren ve oluşumunu sağlayan ana rol, bilgi işçilerinindir. Bilgi ekonomisinde işçiler altın yakalılar olarak adlandırılmaktadır. Bilginin kullanılması ve geliştirilmesine yönelik işlerde çalışanlar ise bilgi işçisi olarak tanımlanmaktadır. Analiz ve sentez yeteneği olan, bilgiyi işin gereklerine göre dönüştürebilen, çeşitli değişkenlerle problemleri çözebilen çalışanlar, bilgi işçisi olarak tanımlanmaktadır. Bilgi işçileri herhangi bir yerdeki bilgisayara dayalı sistem ile kendi bilgi ve deneyimi ile ürünü zenginleştiren, yüksek eğitimli, uzmanlık alanına bağlı olan, sorumluluk almada özerklik isteyen ve sorumluluk alanı sadece büro ile sınırlı olmayan işçilerdir (Özgüler, 2003: 145). İleri teknolojiye aktarılan sermaye miktarının artışıyla eğitimli işgücü talebi de arttığından, bilgi işçisi tanımı da teknolojik ilerleme ile şekillenmektedir. AR-GE, ürün geliştirme, reklâm, eğitim, hukuk gibi hizmetlerde çalışanlar bilgi işçisi olarak sınıflandırılmaktadır. Şekil 3.1, Ülkelerin gelişmişlik düzeyi ile ürünlerin bilgi içeriği arasındaki ilişkiyi göstermektedir. Şekilde, ülkelerin gelişmişlik düzeyleri arttıkça buna bağlı olarak geliştirdikleri ürünlerin bilginin içeriklerinin de arttığını açıklamaktadır. 7

18 BİLGİ EKONOMİSİNİN TANIMI VE ÖZELLİKLERİ Şekil 3.1. Ülkelerin Gelişmişlik Düzeyi ile Ürünlerin Bilgi İçeriği Arasındaki İlişki (Kavrakoğlu, 2004:10) Dijitalleşme: Bilgisayar ve bağlı olduğu teknolojiler, iktisat yazınındaki tanımlamaları da değiştirmiştir. Marx ın basit aletler, aletlerin birikimi, bileşik aletler, bileşik bir aletin bir tek el tertibatı ile insan tarafından harekete geçirilmesi, bir tek motora sahip makineler sistemi; makinelerin ilerlemesi Crook ve diğerleri tarafından sert (hard) teknoloji olarak tanımlanırken, bilgisayar ve ait olduğu teknolojiler ise yumuşak (soft) şeklinde tanımlanmışlardır. Bunun nedeni yeni teknolojinin donanım ve yazılım olarak iki ayrı üniteden oluşması ve bilgisayarda asıl işi yapan kısmın yüklenen yazılım olmasındandır. Bilgisayarı bir bilgi depolayıcı yada daktilo gibi düşünmek olası değildir. Her buluşun çevreye bir etkisi olduğu gibi bilgisayarın da ekonomi üzerine bazı etkileri mevcuttur. Üretimde sağlanan verimlilik, ulaşımda ve taşıma maliyetlerinde düşme, güncel ürünlerin piyasaya sağlanması, bilgisayarın bir meta olarak düşünülerek alım satım değerinin oluşması ve yeni sektörler ve meslekler oluşturabilmesi gibi etkileri mevcuttur. (Belek, 1999:44-46 dan aktaran; Candan, 2004:346) Bilgi ve iletişim teknolojilerindeki gelişmelerin verimliliği arttırdığı, yeni istihdam olanakları sağladığı, büyümeye olumlu katkısının olduğu, devlet-vatandaş ilişkilerini sadeleştirdiği, demokrasiyi geliştirdiği, sağlık hizmetlerinde kaliteyi artırdığı ve uluslararası ticarete olumlu katkılar yaptığı tespit edilmiştir. Bahsedilen gelişmeleri ifade etmek üzere "e-ticaret", "e-para", "e-sağlık", "e-vatandaşlık", "e-devlet", "eeğitim", "e-demokrasi", "e-finansman", "e-kalkınma", "yeni ekonomi" ve "çıplak 8

19 BİLGİ EKONOMİSİNİN TANIMI VE ÖZELLİKLERİ ekonomi" gibi yeni kavramlarla açıklanmaktadır (Kalça, 2006:239). Bu bağlamda bilgi ekonomisi bir dijital ekonomidir. İnsanların haberleşmesi, hükümet kararlarının gönderilmesi, işletme faaliyetleri, fon değişimleri vb. birler ve sıfırlara dayalı dijital kodlamalar yardımıyla gerçekleştirilmektedir. Sayısal olmayan haberleşme araçları da sayısal kodlara dönüştürülerek ilgililerin hizmetine sunulmaktadır (Tapscott,1998 den aktaran; Kara, 2005:2). Bilgi Ekonomisinde her tür bilgi, ses, yazı, görüntü, hareketli obje vs. bilgisayar ağları tarafından iletilmektedir. Büyük miktarlarda bilgi son derece hızlı, ucuz ve güvenilir bir şekilde alıcılarına ulaşmaktadır. Bilgi ekonomisinde, cep telefonları, taşınabilir bilgisayarlar vs. yaygın olarak kullanılması ekonomiyi dijitalleştirmektedir. Bu ekonomide, eskilerinin yerine geçen veya eski yapıları tamamlayan ucuz bağlantı ve internet ile yeni elektronik dağıtım kanalları oluşmaktadır. Bilgi ağları ve bilginin dijitalleşmesi bilginin ticarete konu olması sürecini hızlandırmaktadır (Özgüler, 2002:6) Dışsallık Herhangi bir ekonomik faaliyet sonucu yaratılan fayda, üçüncü kişileri de olumlu veya olumsuz bir biçimde etkileyebilmektedir. Eğer üçüncü kişiler, her hangi bir bedel ödemeden mal ve hizmet üretiminden olumlu bir şekilde etkileniyorsa pozitif dışsallık, olumsuz bir biçimde etkileniyorsa negatif dışsallık söz konusudur. Bilgi ekonomisi bu bağlamda pozitif dışsallıkları ifade etmektedir. Bilgi ekonomisinde dışsallık temel olarak, aynı ürünün kullanılan miktarı arttıkça ürünün değerinin arttığı görüşüne dayanır. Ayrıca ürünün kullanıcı sayısı arttıkça piyasa aracılığı ile fiyatların ve maliyetlerin düştüğü, verimliliğin de arttığı görülmektedir (Tapscott,1998 den aktaran; Kara, 2005:2). Pozitif yani olumlu dışsallık doğrudan ve dolaylı dışsallık şeklinde incelebilir: Doğrudan Dışsallıklar Doğrudan dışsallıklar pozitif ağ dışsallıklarıdır. Ürünün kullanıcı sayısı arttıkça ürün değeri maliyetinden daha fazla artması anlamına gelmektedir. Bu konu, ekonomi yazınında Metcalfe Yasası olarak bilinmektedir (Söylemez, 2001:63). Dolaylı Dışsallıklar Dolaylı dışsallıklar, tek başına olması bir anlam ifade etmeyen tamamlayıcı ürünlerde görülmektedir. Örneğin bilgisayar donanım ve yazılım olarak iki ana bölümden meydana gelirken donanım ve yazılım tek başına bir işlem yapamamaktadır. Burada bilgisayar sahipliğinin artması ile bilgisayar yazılımı kullanımının artması dolaylı dışsallığa uygun düşmektedir Küreselleşme Bilgi, temel kaynak ve bilgiye ulaşma çok hızlı gerçekleşince ülke ekonomilerinin etkileşimleri artarak, tüm ülke ekonomilerinin yer aldığı bir küresel ekonomik yapıya doğru olan eğilim hızlanmaktadır (Tapscott,1998 den aktaran; Kara, 2005:2). Günümüzde küreselleşme ile birlikte, sermayenin akışkan hale gelmesi, teknolojinin hızla yaygınlaşması, metalaşan, özelliği olmayan ürünlerin gün geçtikçe daha düşük 9

20 BİLGİ EKONOMİSİNİN TANIMI VE ÖZELLİKLERİ maliyetli ülkelerde üretilerek dünyanın diğer bölgelerine sevk edilmesi, hemen her sanayi alanında rekabetin çığ gibi büyümesi gibi faktörlerle birlikte bu ülkelerde yer alan firmaların rakiplerine üstünlük sağlamaları oldukça güç hale gelmiştir. Bu gelişmeler sonucu da firmalar varlıklarını sürdürebilmek ve bu güç koşullarda rekabet edebilmek amacıyla faaliyetleri farklılaştırmak ve bundan önce girilmemiş alanlara kaydırmak gibi farklı bir arayışa yönelmişlerdir. Teknolojik gelişmeler ülke ekonomilerinde büyük değişikliklere neden olmuştur. Ekonomilerdeki bu değişiklikler ise şirketlere yansımıştır. Bu gelişmeler de şirketlerin rekabet üstünlüğü sağlayabilmeleri için gereken şartların yeniden tanımlanması gereğini zorunlu hale getirmiştir (Kavrakoğlu,2004:10). Şekil 3.2 de teknolojik gelişmelerin şirketlere olan etkileri gösterilmektedir. Şekil 3.2. Teknolojik Gelişmelerin Şirketlere olan Etkileri (Kavrakoğlu, 2004:10) Artan Getiriler ve Ölçek Ekonomileri Bilgi ekonomisi ürünlerini geleneksel ürünlerden ayıran önemli bir özellik yatırımların yüksek maliyet gerektirmesine karşın marjinal maliyetlerin düşük seviyede kalmasıdır. Geleneksel ekonomilerde üretim miktarının artması ile maliyetlerdeki azalma belirli bir seviyeye kadar geçerlidir. Belirli bir üretim miktarından sonra ortalama maliyetler yeniden yükselmeye başlar, ancak bilgi ekonomisinde böyle bir engelleyici faktör bulunmamaktadır. Artan üretimle birlikte son birim maliyeti sıfıra doğru yaklaşmaktadır. Elektronik yolla dağıtılabilen yazılım veya CD biçimindeki müzik ürünleri buna örnek gösterilebilmektedir. Örneğin bilgisayar programının hazırlanması için araştırma ve geliştirme giderleri ile yazılım uzmanlarına ödenen işçilik maliyetleri yüksek olmaktadır. Ancak, Yazılımın kullanılıp satılabilir seviyeye getirilmesiyle kopya maliyeti sıfır düzeyine yaklaşmaktadır. Burada seri üretimden kaynaklanan tasarruflar ölçek ekonomisine benzemektedir (Söylemez, 2001:65). Bilgi ekonomisi iletişim ağlarıyla bütünleşen bir ekonomidir. İletişim ağlarının gelişmesi ile web tabanlı sisteme doğru gerçekleşen kayma iş dünyasında önemli dönüşümlere neden olmaktadır. Yeni teknoloji ve iletişim ağları, küçük ölçekli işletmelere, büyük ölçekli işletmelerin sahip olduğu ölçek ekonomilerine ve kaynağa ulaşma gibi ana avantajlara sahip olma olanağı sunmaktadır. Büyük ölçekli işletmelerin katı bürokrasi, hiyerarşik yapı ve değişim güçlüğü gibi dezavantajlarını küçük işletmeler avantaja çevirmektedirler. Büyük işletmeler ancak küçük gruplar halinde yeniden örgütlenirlerse esneklik kazanabileceklerdir (Özgüler, 2002:10). 10

21 BİLGİ EKONOMİSİNİN TANIMI VE ÖZELLİKLERİ 3.4. Bilgi Ekonomisinin Önemi İçinde yaşanılan çağda, zenginlik bilginin ürünüdür. Bilgi, ekonominin başlıca hammaddesi ve en önemli çıktısıdır. Artık zenginlik oluşturmak için ihtiyaç duyulan arazi, işgücü, üretim aletleri ve üretim tesislerinin yerini bilgi almıştır. Bilginin ve bilgi teknolojilerinin hızla gelişmesi ile sosyal, siyasal ve kültürel alanları etkisi altına alan bilgi toplumu aşaması tarım ve sanayi toplumlarında yaşanılmayan değişimleri de oluşturmuştur. En önemli değişim burada üretim ile verimlilikte meydana gelmiştir. İletişim teknolojileri ve bilgi akışında oluşan hızlanma ve gelişmekte olan piyasalarla ilgili veri tabanlarının oluşturulması, yatırımcıların bu piyasalara yönelmesinde etkili olmuştur. Kurumsal yatırımcılar geniş hacimli fonları yönlendirirken bu tür veri tabanlarından yararlanmaktadırlar. İletişim ve bilgi teknolojilerindeki gelişmeler, gelişmekte olan ülkelerin mali piyasalarında işlem yapmayı kolaylaştırarak işlem hacminin artmasına neden olmuştur (Bedestenci ve Kara, 2004:269). Sanayi ekonomisinde otomotiv anahtar sektör konumundayken, bilgi ekonomisinde hâkim ekonomik sektör, diğer tüm sektörlerin refah yaratmasına giden yolu teşkil eden bilgisayar, iletişim ve eğlence sanayilerinin bütünleşmesiyle oluşan yeni medya sektörüdür. Araştırma geliştirme faaliyetlerine kaynak aktarımı gelişmiş ülkeler dışında düşük miktarda kalmaktadır. Yeni bilgilerin edinilebilmesi için araştırma ve geliştirmeye önem verilmesi dolayısı ile kaynak aktarılması gerekmektedir. Ancak ekonomik gelişimini tamamlamamış ülkeler, bu tip sahalara yatırım yapmaktansa dışarıda var olan bilgiyi ve teknolojiyi aktarma yolunu tercih etmektedirler. Bu durum aslında başka ülkelerin araştırmalarının destekleyiciliğini yüklenmek anlamına gelmektedir. Yazılım piyasasında Microsoft Windows un değerinin, bu işletim sistemi üstünde çalışan yazılımların sayısı ile doğru orantılı olarak artması söz konusudur. Geleneksel Ekonomide bir ürün ne kadar kıtsa değeri de o kadar fazladır. Oysa bilgi ekonomisinde bu kural tersine işlemektedir. Bir ağ ürününün değeri, onunla bağlantı kurabilecek ürünlerin sayısına bağlı olarak artmaktadır. Günümüzdeki gelişmeler, işletme modelleri sağlam temellere oturtulmamış şirketlerin kayba uğradığını göstermektedir. Yeni ekonominin esas oyuncuları, ani çıkış gösteren yıldız şirketler değil, klasik olarak adlandırılan şirketlerdir. Yeni teknolojiler, klasik alanlarda faaliyet gösteren şirketlerin bu alana yönelmeleri ile birlikte daha da önem kazanacaktır. Önem verilmesi gereken husus, yaparak öğrenme ve araştırarak öğrenme yoluyla, know-how ın özümsenerek bilgiye erişimdir. Gelişen teknolojilerin diktatör rejimler tarafından kötüye kullanılması ve nükleer teknolojinin teröristlerce elde edilme ihtimali, iletişim ağları ve bilişim teknolojisinin küçük devletlerce yerel savaşlarda kullanılması ve benzeri birçok sorun, bilgi ekonomisinde dikkate alınması gereken konulardır. Ar-Ge ve iletişim maliyetlerinin azalması piyasaları gittikçe artan bir oranda tüketicilere açmak suretiyle küresel rekabeti artırmaktadır (Kavrakoğlu, 2004:10). Bilgi ekonomisinde tüketiciler fiilen üretim sürecine katkıda bulunabilmektedirler. Kitle üretiminin yerini büyük miktarlarda müşteri isteklerine göre üretimin almasıyla birlikte, üreticiler bireysel tüketicilerin zevk ve ihtiyaçlarına uygun özel mal ve hizmetler oluşturmak zorunda kalmışlardır. Yoksulluğun bilgi eksikliğinden 11

22 BİLGİ EKONOMİSİNİN TANIMI VE ÖZELLİKLERİ kaynaklandığı durumda, bilgi kalkınmaya eşdeğer düzeydedir. Günümüz gelişmiş ülkeleri, sahip olduğu yetişmiş insan gücü sayesinde teknolojik ilerleme ve ekonomik gelişmişlik düzeyinin sonucu olarak küreselleşme sürecinden avantajlı çıkabilmektedirler. Ekonomik gelişmesini tamamlayamamış ülkeler, gelişmiş ülkelerin yaşadıkları tecrübelerden yararlanarak insan kaynaklarını en kısa sürede bilgi ekonomisinde rol oynayabilecek duruma getirmelidirler (Kutlu, 2005:109). Mal ve hizmet üretiminde kullanılan ücretsiz bir girdi olarak kullanılan teknik bilginin sayesinde üretim maliyetlerinin düştüğü ve kalitenin arttığı kabul edilmiştir. Üretilen bilginin taşmalar sonucu diğer firmaları da olumlu etkilediği ve sonuçta bu gelişmelerden bütün ekonomilerin istifade edeceği belirtilmiştir. Ekonomilerde bilgi birikimi arttıkça bundan tüm ekonomiler istifade edecektir (Acar,2002:127). Kişilerin gelirlerindeki artışların yanı sıra tüketim kültürünün küreselleşmesiyle talepte de değişiklikler meydana gelmektedir. Refahın görece artmasıyla birlikte tüketicilerin temel tüketim mallarına kıyasla rekreasyon (dinlenme-gezi, eğlenme, v.b.) amaçlı giderler artmaya başlamaktadır. Buna paralel olarak da tüketicilerin mal ve hizmetlerin kalitesine verdikleri önemle birlikte, yaşam kalitesi önemli bir hale gelmekte ve çevreye olan duyarlılık artmaktadır. Bütün bu gelişmeler, firmaları, üretim faaliyetlerinde fiziki unsurlara (arazi, hammadde ve kalifiye olmayan işgücü) bağımlılığı azaltırken çevre kirliliğini önleme ve yenilik-icatlar, yaratıcılık ve teknik üstünlüğe daha fazla ağırlık verme baskısına zorunlu bırakmaktadır. Katma değerli ürünler daha çok bilgiyi gerektirirken, daha çok bilgi daha fazla katma değer yaratır. Herhangi bir firma yeni bir buluş, bilgisayar programı ya da yöntemi yarattıktan sonra, diğer firmalar da orijinal ürünü geliştirebilirler. Bu firmalar, orijinal ürünün uyarlanması, ilerletilmesi ya da uygulanması yoluyla katma değerlerini nasıl artırabileceklerini öğrenirler. Gelişen iletişim teknolojileri, iletişim hızını artırıp maliyetleri düşürürken, daha hızlı ve ucuz etkileşim sağlanarak birçok ürün ve hizmet bölgeselleştirilerek bütünleşmiş dağıtım ağları sayesinde küreselleşmeyi olanaklı hale getirmiştir. Küreselleşme ve bilgi ekonomilerinin yaygınlığı coğrafi sınırları kaldırmaktadır. Bu şekilde doğrudan yabancı sermaye akımlarında artış olmaktadır. Bilginin taşınması ve iletilmesindeki kolaylıklar ve yeni ekonominin sahip olduğu özelliklerle dış ticaret cazip hale gelmektedir (Kutlu, 2005:106). 12

23 BİLGİ EKONOMİSİNİN TANIMI VE ÖZELLİKLERİ 4. BİLGİ EKONOMİSİNİN GELİŞİMİ Etkileri günümüze kadar gelen bazı önemli icatlar teknolojik gelişmenin aşamalarını göstermesi açısından önemlidir. Uzun dönemli gelişmelerle ekonomide yeni teknolojik fırsatlar oluşturan sektörler oluşmaktadır. Joseph Schumpeter a göre sağlıklı bir ekonomi durağan değildir, sürekli teknolojik yeniliklerle rahatsız edilmeli demektedir. Ekonominin uzun dönemli dalgalanmalar ile inişli çıkışlı bir seyir izlediğini, iyileşmenin olduğu yükselme dönemi, refahın üst düzeyde olduğu tepe noktası, durgunluk ve daralmanın yer aldığı iniş kısmı ve kriz noktası ile dönemin kapanması aşamalarından oluşan konjonktür teorilerinde, kapitalist ekonomik düzende gelişmeler yaklaşık 50 yıllık çevrimler halinde olduğu ileri sürülür. Her yeni dalga ancak yapılacak bir teknolojik değişimin bulunması ve yeniliğin sinerji oluşturmasıyla başlayacaktır (Schumpeter, 1974 den aktaran; Özgüler 2002:23). Şekil 4.1 de geçmişten günümüze teknolojik gelişmede yaşanan gelişme süreci gösterilmektedir. Şekil 4.1. Schumpeter e göre Endüstride Dalga Hızları (Özgüler, 2002:24) Birinci dalganın yer aldığı yılları arasındaki 60 yılda tekstil sektöründe dokuma makinesi, buharlı makinelerin bulunmasıyla üretim sanayinde dökme demir kullanılması ana yeniliklerden sayılır. Bu konumda temel endüstriler; pamuklu dokuma, tekstil ve demirdir. Ekonomik organizasyonda küçük fabrikalar ve liberalizm ile mekânsal yapıda kömürün ve buharın sanayide kullanılmasıyla gerekli işgücü ihtiyacının karşılanması için kentler ve sanayi bölgelerine göç dalgası yaşanmıştır. İkinci dalganın yer aldığı yılları arasındaki 55 yılda buhar gücünün deniz taşıtlarında kullanılmasıyla buharlı gemilerin yapılması ve ağır tonaj taşıma kapasitesi ile ticaretin hız kazanması bu dönemin yenilikleridir. Çelik endüstrisindeki gelişmelerin makine yapımına sağladığı katkılarla hızlanan büyük fabrikalar ve sermaye 13

24 BİLGİ EKONOMİSİNİN TANIMI VE ÖZELLİKLERİ yoğun endüstri faaliyetleri buharlı gemilerin ulaşıma yaptığı olumlu katkı ile ticaret de gelişmiştir. Otomobilin 1885 de bulunması ve seri olarak üretilmesi ile kent yaşamındaki yerleşik yaşam zihniyeti farklılaşmıştır. Ulaşımın kolay yapılabilmesi insanların kentin daha uzak noktalarında yerleşebilmelerine ve buradan da işlerine gitmelerine olanak sağlamıştır. Kömür bölgelerine yapılan göçler de kalabalık kentsel oluşumu hızlandırarak şehirleri genişletmiştir. Üçüncü dalganın yer aldığı yılları arasındaki 50 yılda Elektrik motorunun üretim bandına uygulanmasıyla, fabrikalarda seri üretim yapılabilir hale gelmiştir. Temel endüstrilerde otomotiv ve yan sanayinin gelişmesiyle büyük otomobil fabrikalarının kurulmasıyla ekonomik organizasyonda da karteller oluşmuştur. Şehirleri bağlayan yolların gelişmesi ve genişlemesiyle büyüyen kentler birleşik kentleri meydana getirmişlerdir. Dördüncü dalganın yer aldığı 1950 li yıllardan başlayan dönemde vakum tüplerin bulunmasıyla yapılan ilk bilgisayar daha sonra vakum tüplerin yerine geçen transistorün bulunması hız kazan elektronik sanayi ana yeniliklerden sayılır. Elektriğin şehirlerde yaygın olarak kullanılmasıyla dayanıklı tüketim malların üretimi temel endüstrilerden biri haline gelmiştir. Kimya ve Petrokimya alanındaki gelişmeler sanayide parça olarak çelik yerine plastik karbon fiber vb gibi maddelerin de kullanımını olanaklı hale getirmiştir. Uçak gelişimi yaygınlaşması ile telgraf, telefon, teleks, haberleşmenin de yaygın kullanıldığı bu dönemde ve küreselleşmenin de etkisi ile çok uluslu şirketlerin oligopolistik rekabeti yaşanmıştır. Yeni endüstri bölgelerinin oluşması ile kentlerin yayılması da artmıştır lı yıllarda olgunluk dönemine erişen 5. dalga elektronik döneminde, iş ve toplumsal yaşamın her alanında bilgi ve iletişim teknolojilerinin kullanımında büyük bir artış meydana gelmektedir. Bu artış, bir yandan bilgisayar ve iletişim maliyetlerinde meydana gelen azalmanın, tüketicilerin ihtiyaç ve gereksinimlerine cevap verilebilmesinin bir sonucudur. Bu eğilim çeşitli faktörlerden kaynaklanmaktadır (Aktan, 2003): Çip teknolojisinde görülen ilerlemeler; Kablolu ve kablosuz iletişim sistemleri ile nano teknoloji alanındaki ilerlemeler; Ürün, üretim süreçleri ve hizmetlerin dijitalleşmesi ve ortak standartların geliştirilmesi ve yazılım-donanım teknolojilerindeki ilerlemeler; Kopyalama, depolama, hafıza, tasarım, görüntü gibi destekleyici niteliğe sahip teknolojilerdeki hızlı gelişmeler; Uygun yazılımların üretilmesi ve geliştirilmesine yönelik yeni araçların üretilmesi; İnternet ve teknolojisindeki büyük gelişmeler; Mal ve hizmetlerin ticaretinde uygulanan tarife ve tarife dışı ticaret engellerinde azalma; Ulusal piyasaların dalgalanmaya bırakılması ve dolaysız yabancı yatırımlar ve diğer uluslararası sermaye akımları ile teknoloji transferleri önündeki engellerin azaltılması, finans ve sermaye piyasalarının serbestleştirilmesi; 14

25 BİLGİ EKONOMİSİNİN TANIMI VE ÖZELLİKLERİ Telekomünikasyon, hava taşımacılığı, finans ve sigorta sektörleri başta olmak üzere mal, hizmet ve finansal faaliyetlerin deregülasyonu ve tekellerin ortadan kaldırılması sonucunda dünya çapında teknoloji akım ve transferlerinin hız kazanması mal ve hizmet fiyatlarında azalmaların meydana gelmesine imkân sağlamaktadır lı yıllarda olgunluk dönemine erişen elektronik çağ, yerini, yeni medya, dijital ağlar ve yeni temel teknolojilerin ürün ve üretim süreçlerinde esaslı bir role sahip olduğu bilgi ekonomisi aşamasına bırakmaktadır. Ekonomik yaşamda devrim yaratan evreler arasındaki süre gittikçe kısalmakta ve zamanımızda değişim ve ilerlemenin hızı artmaktadır. Eski sektörler önemini, istihdam gücünü ve üretim kapasitesini yavaş yavaş yitirirken bilgi ekonomisi ile birlikte yeni sektörler büyüyerek ekonominin çekicisi durumuna gelmektedirler. Bilgi teknolojilerinin ekonomiye katılım sürecinin yıllarında büyük bilim aşamasında özellikle askeri ve uzay projeleri amaçlarıyla geliştirilen programlarla sağlandığı görülmektedir yılları arasında İdare amaçlı kullanılan dönemde resmi daireler ve iş çevreleri de teknolojiden bilgisayardan faydalanmaya başlamışlardır Toplumsal ihtiyaçların giderilmesi amacıyla bilgisayar kullanılmıştır. Örneğin okullara bilgisayarın girerek teknoloji sınıflarının oluşturulması, sağlık alanında bilgisayarın kullanımıdır ve sonrasında şahıs tabanlı olarak bilgisayarlaşma yaygınlaşmıştır. 15

26 BİLGİ EKONOMİSİNİN EKONOMİK ETKİLERİ 5. BİLGİ EKONOMİSİNİN EKONOMİK ETKİLERİ Bilgi ekonomisi, ekonominin temel yasalarının değiştirmekten çok, mikro ve makro birimlerde bir zihniyet ve anlayış değişikliği getirmektedir. Bilginin, ekonomik davranışı konusundaki çalışmalar giderek artmış olmakla birlikte, bilgi ekonomisinin işleyişini analiz edecek herhangi bir ekonomi teorisi henüz mevcut değildir. Dolayısıyla, günümüzde ne Klasik iktisat teorileri nede Keynesçi ve Friedman ın parasalcı iktisat teorileri bilgi ekonomisinin işleyişini henüz analiz edememektedirler (Kara, 2005:2). Bilgi ekonomisinin mikro ve makro anlamda yaratabileceği etkiler bu bölümde açıklanmaya çalışılmaktadır Bilgi Ekonomisinin Mikro Ekonomik Etkileri Bilgi ekonomisinin mikro anlamda üretim fonksiyonu, tüketim ve piyasalar üzerindeki etkileri aşağıda ayrıntılı olarak analiz edilmektedir Bilgi Ekonomisinin Üretim Fonksiyonu Üzerindeki Etkileri İki asır öncesinde neo-klasik iktisatçılara göre üretim faktörlerinin sadece emek ve sermayeden oluştuğu kabul edilmekteydi (Karayılmazlar, 2006:48). Bu faktörlerle, üretim arasındaki ilişkiyi bir fonksiyon şeklinde aşağıdaki gibi gösterebiliriz: Q = f(k,l) (1) Burada Q, üretimi, K, üretime katılan sermaye miktarını, L ise üretime katılan emek miktarını göstermektedir. Neo-klasik görüşte; bilgi, verimlilik, eğitim ve entelektüel sermaye dışsal faktörler olarak belirlenmiştir. Başta Paul Romer olmak üzere birçok iktisatçı uzun dönem kalkınmayı etkileyen faktörlerin neler olabileceği üzerine araştırma yapmışlar ve bu araştırmalar neticesinde Romer, 1986 yılında Yeni veya İçsel büyüme olarak adlandırılan yeni bir büyüme teorisi geliştirmiştir. Romer in modelinde artık bilgi, bir üretim faktörü olarak üretim fonksiyonu içerisinde yer almıştır. Romer, ekonomik büyümenin arkasındaki asıl itici gücün, fiziksel sermaye yatırımları ile bu yatırımlar yoluyla oluşan bilgi birikiminin olduğunu söylemektedir. Ona göre, bilgi birikimi sayesinde ölçeğe göre artan getiri oluşacak ve bu da ekonomik büyümeyi olumlu etkileyecektir (Kutlu, 2005: ). Romer dan başka, günümüzde üretim fonksiyonu aracılığıyla bilgi ve iletişim teknolojilerinin çıktıyı nasıl etkilediğine ilişkin yapılan diğer bir çalışma Pohjola (2000) e aittir. Pohjola nın üretim fonksiyonu, bilgi ve iletişim sermayesi, fiziki sermaye, beşeri sermaye ve emek olmak üzere dört üretim faktöründen oluşmaktadır. Pohjola, bilgi ve iletişim teknolojilerinin modern ekonomilerde ikili bir rol oynadığını ifade etmektedir. Bu rollerden birincisi, bilgi ve iletişim teknolojisi arz eden endüstrilerin oynadığı rol, diğeri ise, bilgi ve iletişim teknolojisini girdi olarak talep eden endüstrilerin oynadığı roldür. Bunlardan başka, bilgi ve iletişim teknolojilerinin teknolojik sürece de önemli etkilerinin olduğu, çıktıyı ve ekonomik büyümeyi çıktı etkisi, girdi etkisi ve teknolojik ilerleme etkisi olmak üzere üç yoldan etkilediği 16

27 BİLGİ EKONOMİSİNİN EKONOMİK ETKİLERİ açıklanmaktadır. Bu etkilerden, birincisi ve üçüncüsü kendilerini daha çok zengin ülkelerde göstermesine rağmen, ikinci etki kendisini her ülkede gösterebilmektedir (Dura, 2006:35). Bilginin günümüzde bir üretim faktörü olarak üretim sürecinde yer alması ile birlikte, üretim fonksiyonu genişlemiş, yukarıda (1) nolu üretim fonksiyonuna, üçüncü bir faktör olan bilgi katsayısı (I) ilave edilmiştir. Bu durumda yeni üretim fonksiyonu; Q = f(k,l, I) (2) haline dönüşecektir. Burada bilginin üretime kattığı değer, üç şekilde değerlendirilebilir (Kara, 2005:2): - Klasik üretim süreçlerinin, mal yada hizmetlerin sürekli olarak iyileştirilmesi, - Daha önce var olan bilginin sürekli olarak işlenmesi yoluyla ondan yeni ve farklı üretim süreçlerinin, mal ve hizmetlerin elde edilmesi, - Daha önce var olmayan yeni bilginin geliştirilmesi suretiyle yeni ihtiyaçların, üretim süreçlerinin, mal ve hizmetlerin ortaya konulması kısaca gerçek yeniliğin yapılması. Bilgi potansiyel olarak sınırsız, diğer üretim faktörlerine göre çok daha akışkan özelliğe sahip bir üretim faktörüdür. Çünkü, bilgi kullanıldıkça, yayıldıkça verimliliği ve paylaşıldıkça da miktarı artmaktadır. Bilginin kısa dönemde, verimlilik artışını beraberinde getirmesi, toplam üretim fonksiyonunun yukarıya kaymasına neden olmaktadır. Başka bir deyişle, üretim miktarındaki artış, bilginin verimliliğinin artması sonucunda gerçekleşmektedir. Uzun dönemde, tüm üretim faktörleri değişkendir. Bilginin üretim faktörlerinin verimlilikleri üzerinde etkili olması daha fazla ürün elde edileceği anlamına gelmektir. Ayrıca, yeni bilgi birikiminin ortaya koyduğu üretim teknolojisinin kullanılmasıyla üretim faktörleri arasındaki bileşim oranı da değişime uğramaktadır (Kara, 2005). Dolayısıyla, üretim teknolojisindeki değişimlerin verimlilik artışına yansıması, üretim üzerinde pozitif etkiler yaratabileceğini söyleyebiliriz Bilgi Ekonomisinin Piyasa Yapısı Üzerindeki Etkileri Piyasa yı, öz olarak alıcı ve satıcıların oluşturdukları mübadele ağı olarak tanımlayabiliriz (Dinler,2004:214). Piyasalar, çeşitli kriterlere göre sınıflandırılmaktadırlar. Bu sınıflandırmada, en fazla başvurulan kriter, piyasa rekabet şartlarının hangi derecede bulunduğu konusudur. Bu noktada piyasalar, rekabet kriterlerine göre tam rekabet piyasaları, monopol piyasaları ve oligopol piyasaları olmak üzere üç grupta değerlendirilmektedirler (Şahin, 1997: 66-67). Bilgi ekonomisi ile ortaya çıkan yeni piyasa yapısı ve pazarlama anlayışı, tüketiciye yönelik satışlarla, şirketler arası ticarete farklı bir boyut getirmiştir. Çarpıcı 17

28 BİLGİ EKONOMİSİNİN EKONOMİK ETKİLERİ gelişmelerin gözlemlendiği piyasalarda, ürün, bilgi veya hizmet satışlarının internetin de dahil olduğu birçok kanal aracılığı ile gerçekleştirilmesidir. Tüketiciler, geleneksel perakendecilere, toptancılara ve fiziksel varlığı olmayan hizmetleri satın almak için dağıtıcılara gitmek yerine doğrudan tüketicilere gidebilmektedirler. Dolayısıyla pazarlama yöntemleri, işten işe (Business to Business; B2B), işten tüketiciye (Business to Consumer; B2C), tüketiciden tüketiciye (Consumer to Consumer; C2C) ve tüketiciden İşe (Consumer to Business; C2B) şeklinde değişiklere uğramıştır. Yani, piyasa yapılarında oluşan değişiklik, nihai kullanıcılara yapılan satışlarla, üreticiler ve bayiler arası ticarete farklı bir boyut getirmiştir (Özgüler, 2002:52). Bu bağlamda, bilgi ekonomisinin tam rekabet, monopol ve oligopol piyasa şartları çerçevesinde yaratacağı olası etkiler, aşağıda tartışılmaktadır Bilgi Ekonomisinin Tam Rekabet Piyasası Üzerindeki Etkileri Bir ekonomide tam rekabetin gerçekleşebilmesi için dört şartın gerçekleşmesi gerekmektedir. Söz konusu şartlar, hem geleneksel ekonomi hem de bilgi ekonomisi açısından incelenmektedir. - Ürünün Homojen Olması Şartı: Tam rekabet piyasasında değişik satıcıların satışa çıkardıkları mallar arasında bir fark olmadığı varsayılmaktadır. Alıcıların gözünde firmaların sattığı mal aynıdır. Homojenlik özelliği bulunan bir piyasada belirli bir mal veya hizmeti üreten çok sayıda firma olsa da bir fark bulunmamaktadır (Berberoğlu, 2003: 107). Bilgi ekonomisinde ise ürünler homojen değildir. Özellikle sayısal mallarda aynı ürün farklı üretim yöntemleriyle üretilebilmektedir. Ayrıca bu ekonomide, bazı mal ve hizmetlerin internet ortamında satışı da mümkündür. İnternet ortamında mal ve hizmetler web sayfaları yardımıyla satışa sunulur. Tüketiciler web sayfalarından mal ve hizmet hakkında bilgi edinirler ve ürünü satın alma yoluna giderler. Ancak, internet ortamında bazı mal veya hizmet üretimlerinin doğrudan doğruya talep edenlerin kişisel tercihlerinin alınması suretiyle yapılması da mümkün olmaktadır. Sayısal malların kişi veya firmalar için özel çözümleri içeren üretimleri yapılmaktadır. Bu durumda kişiye özel üretim imkânı da doğarak heterojenlik sağlanmaktadır (Kara, 2005:6). - Ürünün Atomisite (Çokluk) Şartı: Tam rekabet piyasasında alıcı ve satıcıların piyasa fiyatı üzerinde etkili olamayacağı kadar çok sayıda oldukları varsayılmaktadır. Dolayısıyla, böyle bir piyasada fiyat veri olup, ne alıcılar nede satıcılar tek başlarına piyasa fiyatı üzerinde etkili olamayacaklardır. Bilgi ekonomisinde ise alıcı ve satıcıların sayısı sınırlıdır. Sayısal mal ve hizmetlerin üretimi teknoloji ve bilgi içerdiğinden bu mal ve hizmetleri üreten firma sayısı sınırlı olmaktadır. Sınırlı sayıda firmanın (belki de bir firmanın) gerçekleştirmiş olduğu bir sayısal mal üretiminde piyasa fiyatını da belirleme gücü olduğu görülmektedir (Kara, 2005:6). 18

29 BİLGİ EKONOMİSİNİN EKONOMİK ETKİLERİ Bilgi ekonomisinde bir ürün veya servisin iletişim ağlarıyla bütünleşerek nihai tüketiciye ulaşmasına ağ etkisi denilmektedir. Ağ etkisinin oluşmasında kullanıcıların ve satıcıların çokluğu önemlidir. Ağ etkisi birkaç istisna dışında geleneksel ekonomik faaliyetlerde oldukça zayıftır. Bu istisnalardan birisi otomobil sektöründedir. Bir otomobil modeli bir bölgede çok satıyorsa yedek parçası kolay ve ucuz bulunacaktır. Bilgi ekonomisinde ise ağ etkisi daha etkindir. İmalatçılar ve tüketiciler internet siteleri ile iletişimde bulunmaktadırlar. Bu siteler hem satıcı hem de hammadde üreticisi tarafından da işletilebilmektedir. Bu sayede site üzerindeki üyelik bilgilerini toparlayan kayıt eden bir mekanizma ziyaret amaçlı gelen bir internet kullanıcısı müşteri olarak kazanıldığında müşterilerle ilgili bir görüntü oluşmaktadır. Sitede elde edilen müşteri profili zenginleştikçe, müşteri profiline göre reklam verecek olan firmaların siteye reklam bırakma ihtimali artarak satışların ve reklâm gelirlerinin artması da sağlanmaktadır (Tulga, 2002: 48-49). - Mobilite Şartı: Mobilite koşulu, üreticiler kadar tüketiciler için piyasaya giriş yada çıkışta, hiçbir engelin olmaması durumunu ifade eder. Özellikle yeni firmaların piyasaya girişinde teknik yada mali yönden engelleme olmadığı gibi, patent, lisans vb. hukuki engellerde söz konusu değildir (Dinler, 2004:216). Bilgi ekonomisinde piyasaya giriş ve çıkışların belirli ölçü ve kurallarda serbest olduğu söylenebilir. Çünkü, sanal ortamda faaliyet göstermek isteyen kişi ve firmalar, faaliyet türlerine ve coğrafi konumlarına göre alan isimleri almak zorundadırlar (Acar, 2005:7). Alan isimleri belirli bir bedel (çok az) karşılığında belirli hukuki kurallar çerçevesinde alınmaktadır. Alan adlarına ilişkin bir örnek Çizelge 5.1 de verilmiştir. Çizelge 5.1.Sözel Alan İsimlendirme Sistemi (Domain Name System-DNS) Servis ismi www ftp Web Gopher Kullanıcının bulunduğu kuruluş ismi Tubitak meb basbakanlik metu (Ortadoğu Teknik Üniversitesi) hun (Hacettepe Ün) ksu (kahramanmaraş sütçü imam üniversitesi) milliyet Hurriyet Kuruluş çeşidi gov: Hükümet kuruluşları edu: Eğitim kurumları (üniversiteler gibi) k-12: ilk ve ortaöğretim kuruluşları org: Ticari olmayan, kâr amacı gütmeyen kuruluşlar com: Ticari kuruluşlar mil: Askeri kuruluşlar net: Servis Sunucuları (Internet Servis Sağlayıcıları gibi) int: Uluslararası organizasyonlar, kuruluşlar Ülke kısaltması tr: Türkiye Ülke kısaltması yoksa ABD ca: Kanada fr: Fransa it: İtalya de: Almanya nl:hollanda gr: Yunanistan Kaynak: Akyüz vd, 2003:87 19

30 BİLGİ EKONOMİSİNİN EKONOMİK ETKİLERİ Bilgi ekonomisinde, üretimde artan verim azalan maliyet koşullarının geçerli olması firmaları üretim yapmaya teşvik edecektir. Aynı zamanda artan rekabet ve küreselleşme sayesinde firmaların ihtiyaç duydukları girdileri daha ucuza ve istedikleri yerden karşılayabilme olanaklarına kavuşmuş olmaları; bir bütün olarak düşünüldüğünde piyasaya giriş/çıkış engellerini azaltacaktır (Dulupçu, 2001 den aktaran; Acar, 2005:7). Dolayısıyla, bilgi ve iletişim teknolojileri yeni girişleri ve bunların piyasalardaki rekabetini daha da kolaylaştırmaktadır. Rekabet sayesinde yaratıcılık ve yenilikler önem kazanmakta ve her geçen gün düşük maliyetli yeni ürünler ve hizmetler ortaya çıkmaktadır. Giderek genişleyen bu rekabet ortamı, bir taraftan işletmelerin hayatta kalmaları için bir tehdit oluştururken diğer taraftan da bu işletmelerin gelişmeleri için bir teşvik unsuru olmaktadır (Kargı, 2006:216). - Açıklık Şartı: Tam rekabet piyasasında alıcı ve satıcılardan her birinin, piyasa ile ilgili her çeşit bilgiye her an sahip olduğu varsayılmaktadır. Alıcı ve satıcılar piyasa fiyatlarını, ürünün özelliklerini anında öğrenirler. Diğer yandan tam rekabet piyasasında alıcı ve satıcıların gelecek hakkında da bilgi sahibi oldukları kabul edilmektedir (Bocutoğlu, vd., 2002: 173). Bilgi ekonomisinde ise, iletişim olanaklarının artması ve özellikle internet hem alıcı ve satıcıların bilgi edinmelerini sağlamakta hemde bilgi edinme maliyetlerini azaltmaktadır. Ayrıca, internet dünyayı tek bir piyasa haline getirdiği için, en düşük fiyatı, yani piyasa açısından en etkin fiyatı bulabilme olasılığını artırmaktadır. Bu durum, sanal piyasalarda fiyattaki farklılaşmalara karşın talebin duyarlılığının yüksek olduğunu göstermektedir (Bozkurt, 2000 den aktaran; Acar, 2005:7). İnternetin etkilerinde biri de oluşturduğu finans mekanizmasıyla tüm ekonomik ajanlar için fiyatları daha şeffaf hale getirmesidir. Tüketiciler ve üreticiler fiyatları daha kolay takip ederek karşılaştırma olanağına kavuşabilmektedirler. Benzer maliyetle dünyanın başka tarafındaki tedarikçiden benzer niteliklere sahip mal temin edilebilecektir. Şeffaflaşan fiyatlar ticari faaliyetlerde çeşitli aşamalarda rol alan ve çok az hatta sıfır denilebilecek düzeyde katma değer yaratan aracıların, komisyoncuların sistem dışı kalmasına neden olacaktır. Bu etki ile üretici ve tüketici birbirine bir adım daha yaklaşacaktır (DTM, 2005). - Bilgi Ekonomisinde Kısa Dönem Firma Dengesi Daha önce açıklandığı üzere, tam rekabet piyasasında fiyatlar veriydi. Dolayısıyla kâr maksimizasyonunu sağlamaya çalışan firmalar, piyasada oluşan fiyatı baz alarak kârlarını artırmaya çalışacaklardır. Toplam gelir ile toplam maliyet arasındaki fark, basit bir şekilde toplam kârı verecektir. Bilgi ekonomisinde ise, üretim, hasılat ve maliyet arasındaki ilişkiler biraz daha farklıdır. Bilgi ekonomisinde, üretimde değişken girdi miktarı artıkça toplam ürünün artan oranda artması, sürekli pozitif eğime sahip bir üretim fonksiyonuna yol açmaktadır. Böyle bir yapıda, üretim artışına paralel olarak verimin artması, marjinal maliyet eğrisinin eğiminin negatif olmasını gerektirmektedir. Ortalama maliyet eğrisi de marjinal maliyet eğrisinin eğimine bağlı olarak negatif eğimli olacaktır. 20

31 BİLGİ EKONOMİSİNİN EKONOMİK ETKİLERİ Bilgi ekonomisini içeren tam rekabet koşullarında, tüm üretim faktörlerinin kullanıldığı durumda, ortalama maliyet ortalama hasılata eşit olacaktır. Bu durum, aynı zamanda toplam maliyetin toplam hasılata eşit olmasını gerektirecektir. Başa baş noktası olarak ifade edilen böyle bir dengede, üretimin daha fazla artırılma çabaları boşa çıkacaktır. Firma normal kârla yetinmek zorunda kalacaktır. Sonuç olarak, tam rekabet koşullarında, kısa dönemde karlılık artan verimliliğe göre değil talep ve fiyat koşullarına göre değişecektir (Acar, 2005:8) Bilgi Ekonomisinin Monopol Piyasası Üzerindeki Etkileri Tekel piyasasında malı üreten tek firma vardır ve rakip yoktur. Tekelci firma ürettiği malın satış fiyatını belirlerken bağımsız hareket etme imkânına sahiptir. Fiyat, tekel firma için veri değildir. Ancak, tekelci firmanın sattığı malın fiyatını belirlemesini engelleyen bazı etkenler vardır. Tekel firmanın ürettiği malın ikame mallarının bulunma ihtimali, muhtemel rakiplerini artırabilecektir (Bocutoğlu, vd., 2002: 197). Firma için dolaylı rekabet ne kadar güçlü ise firmanın tekel gücü o ölçüde zayıf demektir. O halde güçlü bir tekelden söz edebilmek için bir tekel firma, ya ilgili malın rakibi olabilecek tüm malların piyasasını kontrol edebilmeli ya da kolay ikamesi olmayan bir mal üzerinde tekel kurmalıdır. Bu tip tekel ancak ikame elastikiyeti sıfır olan mallar üzerinde olabilir. Tek satıcının malına dilediği fiyatı koymasını engelleyen diğer etken alıcıların satın alma gücünün sınırlı olmasıdır. Tekelci firma hem malın fiyatını hem de satış miktarını belirleyemez. Eğer fiyatı çok yüksek tutarsa çok aza satabilir. Tekel firma için önemli olan malına yüksek fiyat tespit etmek değil, maksimum kazancı sağlamaktadır. O halde, firma kendine maksimum kazanç sağlayacak fiyat-miktar bileşimini seçmeye çalışacaktır (Şahin, 1997: 181). Tekelci bir firmanın karşılaştığı talep eğrisi, negatif eğimlidir. Dolayısıyla, firma, daha fazla mal satabilmek için fiyatını düşürmek zorundadır. Kısa dönemde firma dengesi iki durumda sağlanabilir. Birincisi, talebin fiyat esnekliğinin, verimin artış hızından veya maliyet düşüş hızından büyük olması, ikincisi ise aksi durumdur. Bilgi ekonomisinde ağırlıklı olarak teknoloji yoğunluğunun (şebeke, telekomünikasyon) yaşanacak olması dolayısıyla, ortaya çıkacak dışsal faktörler, piyasaya girişi kısıtlayan en önemli faktör olacaktır. İster istemez bu tür piyasalarda sınırlı sayıda firmanın faaliyette bulunması, tekelleşmeyi ve piyasanın yoğunlaşma derecesini artıracaktır. Bu tip piyasalarda hakimiyetini ele geçiren müteşebbisler, dış müdahale olmadığı müddetçe, piyasadaki konumlarını güçlendireceklerdir. Marjinal maliyetlerin düşük olması ve hızlı dağıtım teknikleri, bu sektörlerde faaliyet gösteren firmaların daha çabuk kritik bir başarı seviyelerine ulaşmalarını sağlayacaktır. Diğer taraftan, bilgi ekonomisini içeren eksik rekabet koşullarında firma için denge, marjinal maliyetin marjinal hasılata eşit olduğu noktada sağlanacaktır. Toplam talep eğrisinin eğimi, kârlılığı veya zararı belirleyen önemli bir unsur olacaktır (Acar, 2005:9) Bilgi Ekonomisinin Oligopol Piyasası Üzerindeki Etkileri Oligopol piyasası çok az sayıda satıcının çok sayıda alıcıya bir malın satışını yaptığı piyasa modelidir. Ayrıca oligopol piyasası birbirlerini etkileyebilecek kadar az sayıda satıcının, sonsuz denebilecek kadar çok sayıda alıcı ile karşı karşıya geldiği 21

32 BİLGİ EKONOMİSİNİN EKONOMİK ETKİLERİ piyasa olarak da tanımlanabilmektedir. Oligopol piyasasında satışa konu olan mallar birbirlerini mükemmel ikame edebilir veya sınırlı şekilde birbirlerinin yerini tutabilirler. Firmaların az sayıda olması, oligopol piyasasısın birinci özelliğini teşkil etmektedir. Her satıcı, sanayi dalı toplam çıktısının önemli bir kısmını ürettiğinden davranışlarının diğer firmaların satışlarını fiyatı etkileyebileceğinin bilincindedir. Oligopolcü firma aynı zamanda başka bir oligopolcü firmanın kendisinin piyasa pozisyonunun etkileyebileceğini bilmektedir (Bocutoğlu vd., 2002:229). Bu bakımdan her firma karar alışlarında, strateji seçişlerinde diğer firmaların davranışlarını ve tepkilerini göz önünde bulundurmak zorundadır. Oligopol piyasasında az sayıda olma, satıcılar arasında bilinen bir karşılıklı bağımlılık yaratmaktadır. Bu durum oligopol piyasası analizinin temelini oluşturmaktadır. Yani, oligopol piyasasının en önemli unsuru, firmaların birbirlerinin davranışlarını dikkate alma zorunda olmalarıdır. Bu da ancak firma sayısının sınırlı oluşu veya her firmanın piyasa payını toplam içinde önemli bir yer tutması ile mümkündür. Firma sayısı azlığı belli bir rakamla ifade edilemez. Oligopolde azami firma sayısı belirsizdir ancak asgarisi ikidir. Bu kapsamda oligopolde, firmalar arasında ortak bir fiyat belirlemek, üretimi sınırlandırmak veya piyasaları bölüştürmek yönünde güçlü bir eğilim olduğu söylenebilir. Oligopolde, firma sayısının sınırlı oluşu, piyasaya girişin serbest olmadığının bir ifadesidir. Oligopolde piyasaya girişi engelleyen temel faktörler teknoloji ve maliyettir. Tam rekabet, tekel ve tekelci rekabet piyasalarında olduğu gibi oligopol piyasasında da alıcı sayısı çoktur. Bu tür piyasalarda faaliyetlerde bulunan firmalar çeşitli araçlarla rekabeti sınırlamaya ve Pazar güçlerini artırmaya yönelirler. Piyasaya girişi güçlendirmek amacıyla aşırı reklama yönelme, fiyat dondurma, fiyatları kontrol altında tutma, yıkıcı fiyat indirimleri yapma, kartel anlaşmaları yapma, yatay ve dikey bütünleşmeye gitme gibi uygulamalar, pazar gücünü artırmaya yönelik uygulamalardır. Devletlerin piyasa aksaklıklarını gidermek amacıyla kullanabileceği iki tür mekanizma bulunmaktadır. Bunlardan biri teşvik tedbirleridir. Devlet, çeşitli vergiler koyarak teşebbüsleri istenmeyen hareketlerinden caydırmaya çalışır. Konuya ilişkin ikinci mekanizma ise teşebbüslerin istenmeyen eylemlerine doğrudan müdahaledir. Bu mekanizma daha çok rekabet kuralları yoluyla uygulanır. Doğal tekeller söz konusu olduğunda bu işlemlerin uygulanması zor bir hal alabilir (Dinler, 2003: ). Konuya bilgi ekonomisi açısından bakıldığında ise, bilgi ekonomisinde oligopolistik yapının zamanla monopolistik bir yapıya dönebileceğidir. Bunun nedenini ise, bu tip piyasalarda kazanan her şeyi alır şeklinde tanımlanan bir rekabet yapısının olmasıdır. Yine bu tip piyasalarda, sanal ortamda fiyatlar önceden ilan edilmektedir. Fiyatların önceden belirlenmesi, hem tüketicilerin hem de rakip firmaların piyasa fiyatlarını daha kolay izlemelerine olanak tanımaktadır. Fiyatını, rakiplerine göre daha düşük bir fiyatlandırma stratejisini izleyen bir firmanın bu hareketi rakipleri tarafından hemen fark edilecek ve karşı tedbirlerin alınması muhtemelen gecikmeyecektir. Rakiplerin, bu şekilde tepkilerini gecikmeden vermeleri, fiyat indirim stratejisinin etkinliğini azaltacaktır. Rakip firmalarda fiyatlarında ayarlama yaparak, müşterilerin fiyat indirimi yapan firmayı tercih etmelerini engelleyeceklerdir. Dolayısıyla, oligopol piyasasına dahil firmaların, bilgi ekonomisinin yapısal özelliklerinden kaynaklanan yeni durumdan olumsuz etkilenebilecekleri söylenebilir (Acar, 2005:9). 22

33 BİLGİ EKONOMİSİNİN EKONOMİK ETKİLERİ Bilgi Ekonomisinin Tüketim Üzerindeki Etkileri Tüketiciler genel olarak mal ve hizmet ihtiyaçlarını piyasalardan karşılarlar. İhtiyaçların karşılanmasında ise, en düşük maliyetle en yüksek toplam faydanın sağlanması amaçlanır. Genel olarak tüketici davranışları; kültürel etkiler, bireysel etkiler ve grup etkileri olmak üzere üç temel unsurdan etkilenir. Bunlar dışında, günümüzde bilgi ekonomisindeki gelişmelerde, tüketici davranışlarının belirlenmesinde diğer bir önemli faktör olmaktadır. Bilgi ekonomisi, bilgi ve teknolojideki gelişmelerle birlikte bazı geleneksel malların yeni bir ihtiyacı karşılar hale gelmesinde ve yeni bir ihtiyacı ortaya koyan sayısal malların gelişmesine neden olmaktadır. Bilgi ve teknolojideki gelişmelerin çok hızlı olması, ürünlerin yaşam sürelerini kısaltmakta ve bir önceki ürün ihtiyacı karşılamaz hale gelmektedir. Bu durumda, özellikle sayısal malların yeni sürümleri üretilmekte ve buna uygun olarak da yüksek kapasiteli makine ve teçhizat üretimi gerçekleştirilmektedir (Kara, 2005:5) Bilgi ekonomisi, maksimum toplam faydaya ulaşmada, tüketicilerin farklı davranış modellerini geliştirmelerine neden olmaktadır. Tüketiciler daha önceleri ihtiyaç duydukları mal ve hizmetleri satın almada doğrudan firmalarla iletişim kurmak durumundayken, bilgi ekonomisi tüketicilere, mal ve hizmetleri arz eden firmalar ile çeşitli iletişim olanakları veya internet ortamında karşılaşarak satın alma olanağı yaratmaktadır. Ayrıca bilgi ekonomisi, tüketicilere, aranan özel ürünlerin çok kısa sürede bulunması, bir iki gün içinde teslimat, ödemelerin güvenli yapılabilmesi, ürün ödeme iadesi, daha uygun fiyatların seçilmesi, satış sonrası destek ve zaman tasarrufu konularında bazı avantajlarda sunmaktadır (Acar, 2005:5). Bu konuda Koyuncu ve Bhattacharya (2004) tarafından Amerika da 1842 birey üzerinde ikili ve çoklu lojistik modeller (binomial ve multinomial logistic models) kullanılarak yapılan ampirik çalışmanın sonuçlarına göre, internetten yapılan alışverişin daha hızlı ve daha ucuz olmasından dolayı, bireylerin alışveriş yaparken interneti diğerlerine göre daha fazla tercih ettiklerini göstermiştir (Koyuncu ve Bhattacharya, 2004:241). Diğer taraftan, bilgi ekonomisinde meydana gelen gelişimlerle tüketicilerin tüketim davranışlarında da bazı değişikliklerin olduğu gözlemlenmektedir. Örneğin, TV yerine DVD player, adres defteri yerine notebooklar kullanılmaya başlanmıştır. İnternet üzerinden yapılan alışverişler bağlamında, satılan ürünler içinde en fazla ilgiyi kitap ve CD çekmektedir. Bu ürünleri sırasıyla, bilgisayar ve bilgisayar parçaları, tiyatro, sinema ve seyahat bileti, hediyelik eşya, otel rezervasyonu, oyuncak, spor malzemeleri, elektronik eşya ve kozmetik ürünler takip etmektedir (Sinem, 2001 den aktaran; Acar, 2005:6). Ayrıca, teknoloji ürünlerinin uzun vadede fiyatlarının düşmesi ve buna bağlı olarak reel ücretlerin artması, tüketicilerin tüketim davranışlarını etkileyen diğer bir faktör olarak göz önünde bulundurulabilir ( 2005). Böyle bir durum, tüketicilerin daha fazla teknoloji ürünü satın almalarını kolaylaştırabilecektir. Sonuç olarak, bilgi ekonomisinin getirdiği değişimle birlikte tüketicilerin, sosyal, kültürel, ekonomik, demografik niteliklerinde, satın alma alışkanlıklarında ve 23

34 BİLGİ EKONOMİSİNİN EKONOMİK ETKİLERİ yöntemlerinde, yaşam tarzlarında ve yaşama bakış açılarında önemli değişiklerin olduğu söylenebilir (Koçoğlu, 2006:235) Bilgi Ekonomisinin Makro Ekonomik Etkileri Bu kısımda, bilgi ekonomisinin ekonomik büyüme, istihdam ve dış ticaret üzerindeki etkileri incelenmektedir Bilgi Ekonomisinin Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkileri Emek, sermaye, doğal kaynaklar ve girişimcilik üretimi belirleyen temel üretim faktörleridir. Bu üretim faktörlerinin yanında teknoloji ve iletişim teknolojilerini içeren bilgi ekonomisi, günümüzde ülkelerin büyüme ve gelişmelerinin temel dinamiğini oluşturan en önemli faktör konumuna gelmiştir. Bilgi ekonomisi, mal ve hizmetlerin üretiminde büyük değişiklikler meydana getirmiştir. Bilgisayarlar ve internet, yıllar önce radyo, telefon ve televizyonların yaptığına benzer biçimde bilgi edinmenin maliyetini azaltmıştır. Bu sayede bilgi devrimi ile birlikte, mal ve hizmet üretiminde daha fazla bilgi teknolojilerinden yararlanılmaya başlanmıştır. Üretim maliyetlerinde çok büyük düşmeler ortaya çıkmış, bilgi teknolojisini üretim faaliyetlerine uygulayabilecek yeni bir çalışan sınıf doğmuştur. Dolayısıyla yeni ekonomi kavramı ile ifade edilen bilgi ve iletişim teknolojisinde ortaya çıkan gelişmeler, firmaların mal ve hizmet talebindeki değişmelere daha hızlı cevap vermesini de sağlamıştır. Bilişim teknolojisinde ortaya çıkan yenilikler, firmaların mal stoklarını kısa zamanda azaltmasını ve böylece ekonomik büyümenin artmasını sağlamıştır. Bilişim teknolojisinde ortaya çıkan yeniliklerin iktisadi faaliyetlerin verimliliğini artırarak ekonomik büyümeyi uyarması, büyümeyi yaratıcı yıkım süreci olarak tanımlayan Schumpeter in tanımlaması günümüz ekonomilerine daha uygun düşmektedir (Cecchetti, 2002 ve Plosser, 2001 den aktaran: Yumuşak, 2004:327). Bilgi ve iletişim teknolojilerini içeren bilgi ekonomisinin iktisadi büyüme üzerindeki olumlu etkileri iki açıdan incelenmektedir. Birincisi, bilgi ve iletişim teknolojilerindeki yeni gelişmelerin bilgisayar üretiminde artış sağlayarak iktisadi büyüme üzerinde olumlu etkiler doğurmasıdır. Çünkü, aynı girdilerle daha yüksek bilgisayar teknolojileri geliştirmek mümkündür. Bu durum, hem bilgisayar endüstrisindeki verimliliği hem de ekonominin genelinde toplam faktör verimliliğini artıracaktır. İkinci olarak, bilgisayar sayısındaki artışın çeşitli sektörlerde bilgisayar kullanım kapasitesinde artış sağlaması, çalışanların daha fazla ve daha kaliteli bilgisayar ekipmanları ile çalışmasına yol açacaktır. Ayrıca, bilgisayar gücündeki artış, bilgisayarların diğer girdilerle ikamesini gündeme getirerek emek verimliliğinin artmasını sağlayacaktır (Kutlu, 2005:100). Sanayi toplumunda genellikle ölçeğe göre sabit getiri daha ağırlıklı iken, bilgi toplumunda birikmiş ya da sinerjik etki nedeniyle sürekli artan getiri mekanizması işleyeceğinden, daha hızlı bir gelişme süreci yaşanabilecektir. Ancak bu noktada, gelişmiş ülkelerde de aynı sinerjik etkinin işlediği unutulmamalıdır. Bilgi ekonomisinin ekonomik kalkınma üzerine olan etkileri üç noktada toplanır. Yeni ürün ve hizmetlerin üretilmesi ile toplam üretim artarak ve yeni iş imkânları doğmaktadır. Elektronik ticaret 24

35 BİLGİ EKONOMİSİNİN EKONOMİK ETKİLERİ ile üretim sürecinde verimlilik artmaktadır. Elektronik ticarete imkân veren teknolojik donanım, fiziki, beşeri sermaye ve toprakla birlikte en önemli üretim faktörü olarak kabul edilmektedir. Ayrıca, dijital reklâm, sınır ötesi üretim internet satışları, yeni pazarlama organizasyon ve yönetim etkinlikleri ekonomik verimliliği artıran diğer faktörler olmaktadır. (Kutlu, 2005:103) Verimlilik artışı, emek verimliliğindeki artışın yanında, maliyet tasarrufları aracılığı ile de sağlanmaktadır. Verimlilikte gözlenen artış ekonominin toplam üretiminde artışlar sağlayacaktır ( 2005). Ayrıca, bilişim endüstrisinde yaşanan uluslar arası rekabetin maliyetlerde önemli ölçüde azalmalara neden olması, insanların bilgi ve iletişim teknolojisi ürünlerine yönelik taleplerini artırmıştır. Bu talep artışı ise, bu sektöre yapılan yatırımların artışına neden olmuştur. Bilişim sektörüne yapılan yatırımlardaki artış, beraberinde rekabeti, rekabet ise bilişim alanında yeni buluşları ve kalite ile verimlilik artışlarını beraberinde getirmiştir (Yumuşak ve Eraslan, 2004:328). Şekil 5.1., eldeki mevcut bilgilerden yola çıkılarak, bilgi ekonomisinin, ülkelerin gelişmişlik ve zenginliklerine nasıl katkıda bulunacağını şematik olarak göstermektedir. Şekil 5.1. Bilginin Ülkelerin Gelişmişlik ve Zenginlik Sürecine Olan Etkileri (Kavrakoğlu, 2004:41). Günümüzde bilgi ve iletişim teknolojilerinin verimlilik ve ekonomik büyüme üzerindeki olumlu etkileri birçok ampirik çalışmayla da desteklenmektedir. OECD nin yıllarını kapsayan bir çalışmasında, bilgi ve iletişim teknolojilerinin OECD ülkeleri üzerindeki büyüme etkileri incelenmiştir. Söz konusu dönemde, OECD ülkelerinde son 50 yılın en yüksek verimlilik performansının elde edildiği görülmüştür. Verimlilik yoluyla, bu dönemde GSMH sını en çok artıran ülke %7 lik büyüme oranı ile İrlanda olmuştur. Yine bu dönemde %2 den fazla büyüme gerçekleştiren diğer ülkeler Finlandiya, Kanada, ABD, Avustralya, İspanya ve Hollanda olmuştur. Bilgi teknolojileri ile ekonomik büyüme arasındaki ilişkiyi incelemek üzere yapılan diğer bir çalışma ABD ekonomisi üzerine uygulanmıştır. Çalışmada, döneminde 527 ABD firması için, bilgisayar kullanımındaki artışın, uzun dönemde verimliliği ve ekonomik büyümeyi artıracağına ilişkin sonuçlar elde edilmiştir. Yani, ABD ekonomisinde, bilgi ekonomisine yapılan yatırımlarla, ekonomik performans göstergeleri arasında pozitif yönlü bir ilişki bulunmuştur (Kutlu, 2005: ). 25

E-Ticaret Yeni Ekonomi

E-Ticaret Yeni Ekonomi YENİ EKONOMİ Yeni ekonomi bilgi ekonomisidir. Yeni ekonomide bilgi hem nitelik hem de nicelik açısından daha önceki dönemlerde kullanılan girdilerden daha önemli bir hale gelmektedir. Bilgi emek ve sermayenin

Detaylı

Erkan ERDİL Bilim ve Teknoloji Politikaları Araştırma Merkezi ODTÜ-TEKPOL

Erkan ERDİL Bilim ve Teknoloji Politikaları Araştırma Merkezi ODTÜ-TEKPOL Erkan ERDİL Bilim ve Teknoloji Politikaları Araştırma Merkezi ODTÜ-TEKPOL Brezilya: Ülkeler arası gelir grubu sınıflandırmasına göre yüksek orta gelir grubunda yer almaktadır. 1960 ve 1970 lerdeki korumacı

Detaylı

İçindekiler kısa tablosu

İçindekiler kısa tablosu İçindekiler kısa tablosu Önsöz x Rehberli Tur xii Kutulanmış Malzeme xiv Yazarlar Hakkında xx BİRİNCİ KISIM Giriş 1 İktisat ve ekonomi 2 2 Ekonomik analiz araçları 22 3 Arz, talep ve piyasa 42 İKİNCİ KISIM

Detaylı

inşaat SEKTÖRÜ 2015 YILI ÖNGÖRÜLERİ

inşaat SEKTÖRÜ 2015 YILI ÖNGÖRÜLERİ 2014 EKİM SEKTÖREL inşaat SEKTÖRÜ 2015 YILI ÖNGÖRÜLERİ Nurel KILIÇ OECD verilerine göre, 2017 yılında Türkiye, Çin ve Hindistan dan sonra en yüksek büyüme oranına sahip üçüncü ülke olacaktır. Sabit fiyatlarla

Detaylı

DIŞ TİCARETTE KÜRESEL EĞİLİMLER VE TÜRKİYE EKONOMİSİ

DIŞ TİCARETTE KÜRESEL EĞİLİMLER VE TÜRKİYE EKONOMİSİ DIŞ TİCARETTE KÜRESEL EĞİLİMLER VE TÜRKİYE EKONOMİSİ (Taslak Rapor Özeti) Faruk Aydın Hülya Saygılı Mesut Saygılı Gökhan Yılmaz Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Araştırma ve Para Politikası Genel Müdürlüğü

Detaylı

Maliye Bakanı Sayın Mehmet Şimşek in Konuşma Metni

Maliye Bakanı Sayın Mehmet Şimşek in Konuşma Metni GSO-TOBB-TEPAV Girişimcilik Merkezinin Açılışı Kredi Garanti Fonu Gaziantep Şubesi nin Açılışı Proje Değerlendirme ve Eğitim Merkezi nin Açılışı Dünya Bankası Gaziantep Bilgi Merkezi Açılışı 23 Temmuz

Detaylı

KONU 1: TÜRKİYE EKONOMİSİNDE ( ) İŞGÜCÜ VERİMLİLİĞİ ve YATIRIMLAR İLİŞKİSİ (DOĞRUSAL BAĞINTI ÇÖZÜMLEMESİ) Dr. Halit Suiçmez(iktisatçı-uzman)

KONU 1: TÜRKİYE EKONOMİSİNDE ( ) İŞGÜCÜ VERİMLİLİĞİ ve YATIRIMLAR İLİŞKİSİ (DOĞRUSAL BAĞINTI ÇÖZÜMLEMESİ) Dr. Halit Suiçmez(iktisatçı-uzman) KONU 1: TÜRKİYE EKONOMİSİNDE (1987-2007) İŞGÜCÜ VERİMLİLİĞİ ve YATIRIMLAR İLİŞKİSİ (DOĞRUSAL BAĞINTI ÇÖZÜMLEMESİ) Dr. Halit Suiçmez(iktisatçı-uzman) NE YAPILDI? ÖZET - Bu çalışmada, işgücü verimliliği

Detaylı

İktisadi Planlamayı Gerektiren Unsurlar İKTİSADİ PLANLAMA GEREĞİ 2

İktisadi Planlamayı Gerektiren Unsurlar İKTİSADİ PLANLAMA GEREĞİ 2 İktisadi Planlamayı Gerektiren Unsurlar İKTİSADİ PLANLAMA GEREĞİ 2 PLANLAMAYI GEREKTİREN UNSURLAR Sosyalist model-kurumsal tercihler Piyasa başarısızlığı Gelişmekte olan ülkelerin kalkınma sorunları 2

Detaylı

KAPİTALİZMİN İPİNİ ÇOK ULUSLU ŞİRKETLER Mİ ÇEKECEK?

KAPİTALİZMİN İPİNİ ÇOK ULUSLU ŞİRKETLER Mİ ÇEKECEK? KAPİTALİZMİN İPİNİ ÇOK ULUSLU ŞİRKETLER Mİ ÇEKECEK? Dünyada mal ve hizmet hareketlerinin uluslararası dolaşımına ve üretimin uluslararasılaşmasına imkan veren düzenlemeler (Dünya Ticaret Örgütü, Uluslararası

Detaylı

İÇİNDEKİLER BÖLÜM 1: EKONOMİ İLE İLGİLİ DÜŞÜNCELER VE TEMEL KAVRAMLAR...

İÇİNDEKİLER BÖLÜM 1: EKONOMİ İLE İLGİLİ DÜŞÜNCELER VE TEMEL KAVRAMLAR... İÇİNDEKİLER BÖLÜM 1: EKONOMİ İLE İLGİLİ DÜŞÜNCELER VE TEMEL KAVRAMLAR... 1 1.1. EKONOMİ İLE İLGİLİ DÜŞÜNCELER... 3 1.1.1. Romalıların Ekonomik Düşünceleri... 3 1.1.2. Orta Çağ da Ekonomik Düşünceler...

Detaylı

Sanayi Devriminin Toplumsal Etkileri

Sanayi Devriminin Toplumsal Etkileri Sanayi Devriminin Toplumsal Etkileri Bilgi toplumunda aktif nüfus içinde tarım ve sanayinin payı azalmakta, hizmetler sektörünün payı artmakta ve bilgili, nitelikli insana gereksinim duyulmaktadır. 16.12.2015

Detaylı

Türk Bankacılık ve Banka Dışı Finans Sektörlerinde Yeni Yönelimler ve Yaklaşımlar İslami Bankacılık

Türk Bankacılık ve Banka Dışı Finans Sektörlerinde Yeni Yönelimler ve Yaklaşımlar İslami Bankacılık İÇİNDEKİLER FİNANS, BANKACILIK VE KALKINMA 2023 ANA TEMA SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA: FİNANS VE BANKACILIK ALT TEMALAR Türkiye Ekonomisinde Kalkınma ve Finans Sektörü İlişkisi AB Uyum Sürecinde Finans ve Bankacılık

Detaylı

MESLEKİ EĞİTİM, SANAYİ VE YÜKSEK TEKNOLOJİ

MESLEKİ EĞİTİM, SANAYİ VE YÜKSEK TEKNOLOJİ VİZYON BELGESİ (TASLAK) Türkiye 2053 Stratejik Lokomotif Sektörler MESLEKİ EĞİTİM, SANAYİ VE YÜKSEK TEKNOLOJİ Millet Hafızası ve Devlet Aklının bize bıraktığı miras ve tarihî misyon, İstanbul un Fethinin

Detaylı

Dış Ticaret Politikası. Temel İki Politika. Dış Ticaret Politikası Araçları Korumacılık / İthal İkameciliği

Dış Ticaret Politikası. Temel İki Politika. Dış Ticaret Politikası Araçları Korumacılık / İthal İkameciliği Dış Ticaret Politikası Temel İki Politika Korumacılık / İthal İkameciliği Genel olarak yurt dışından ithal edilen nihai tüketim mallarının yurt içinde üretilmesini; böylece dışa bağımlılığın azaltılmasını

Detaylı

1 TEMEL İKTİSADİ KAVRAMLAR

1 TEMEL İKTİSADİ KAVRAMLAR ÖNSÖZ İÇİNDEKİLER III Bölüm 1 TEMEL İKTİSADİ KAVRAMLAR 11 1.1. İktisat Biliminin Temel Kavramları 12 1.1.1.İhtiyaç, Mal ve Fayda 12 1.1.2.İktisadi Faaliyetler 14 1.1.3.Üretim Faktörleri 18 1.1.4.Bölüşüm

Detaylı

FİNANSAL SERBESTLEŞME VE FİNANSAL KRİZLER 4

FİNANSAL SERBESTLEŞME VE FİNANSAL KRİZLER 4 FİNANSAL SERBESTLEŞME VE FİNANSAL KRİZLER 4 Prof. Dr. Yıldırım Beyazıt ÖNAL 6. HAFTA 4. GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELERE ULUSLAR ARASI FON HAREKETLERİ Gelişmekte olan ülkeler, son 25 yılda ekonomik olarak oldukça

Detaylı

Türkiye nin Tarım Vizyonu ve Geleceği

Türkiye nin Tarım Vizyonu ve Geleceği Türkiye nin Tarım Vizyonu ve Geleceği Gökhan Özertan Boğaziçi Üniversitesi Ekonomi Bölümü 6 Mart 2017 Gökhan Özertan Tarımın Geleceği 6 Mart 2017 1 / 13 Dünya Tarımında Gelişmeler Tarımın fiziksel, sosyal

Detaylı

ORTA VADELİ PROGRAM ( ) 8 Ekim 2014

ORTA VADELİ PROGRAM ( ) 8 Ekim 2014 ORTA VADELİ PROGRAM (2015-201) 8 Ekim 2014 DÜNYA EKONOMİSİ 2 2005 2006 200 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 T 2015 T Küresel Büyüme (%) Küresel büyüme oranı kriz öncesi seviyelerin altında seyretmektedir.

Detaylı

HAZİRAN 2016 Gebze Ticaret Odası Ticaret Bölümü

HAZİRAN 2016 Gebze Ticaret Odası Ticaret Bölümü HAZİRAN 2016 Gebze Ticaret Odası Ticaret Bölümü Sayı: 2016/1 TÜRKİYE DE VE DÜNYA DA BOYA SEKTÖRÜ Son dönemde dünya boya sanayisi önemli değişikliklere sahne olmaktadır. Sektörde konsantrasyon, uzmanlaşma,

Detaylı

Dış Ticaret Politikasının Amaçları

Dış Ticaret Politikasının Amaçları Dış Ticaret Politikasının Amaçları Dış Ödeme Dengesizliklerinin Giderilmesi Bir ülkede fazla olan döviz talebinin azaltılması için kullanılabilir. Dış rekabetten korunma Uluslararası rekabete dayanacak

Detaylı

iktisaoa GiRiş 7. Ürettiği mala ilişkin talebin fiyat esnekliği değeri bire eşit olan bir firma, söz konusu

iktisaoa GiRiş 7. Ürettiği mala ilişkin talebin fiyat esnekliği değeri bire eşit olan bir firma, söz konusu 2009 BS 3204-1. şağıdakilerden hangisi dayanıksız mal veya hizmet grubu içerisinde ~ almaz? iktiso GiRiş 5. Gelirdeki bir artış karşısında talebi azalan mallara ne ad verili r? ) Benzin B) Mum C) Ekmek

Detaylı

BASIN TANITIMI TÜRKİYE DE BÜYÜMENİN KISITLARI: BİR ÖNCELİKLENDİRME ÇALIŞMASI

BASIN TANITIMI TÜRKİYE DE BÜYÜMENİN KISITLARI: BİR ÖNCELİKLENDİRME ÇALIŞMASI BASIN TANITIMI TÜRKİYE DE BÜYÜMENİN KISITLARI: BİR ÖNCELİKLENDİRME ÇALIŞMASI İzak Atiyas Sabancı Üniversitesi ve Rekabet Forumu Ozan Bakış Rekabet Forumu 29 Kasım 2011 Büyüme performansı 2000 li yıllar,

Detaylı

İKTİSAT BİLİMİ VE İKTİSATTAKİ TEMEL KAVRAMLAR

İKTİSAT BİLİMİ VE İKTİSATTAKİ TEMEL KAVRAMLAR İÇİNDEKİLER Önsöz BİRİNCİ BÖLÜM İKTİSAT BİLİMİ VE İKTİSATTAKİ TEMEL KAVRAMLAR 1.1.İktisat Bilimi 1.2.İktisadi Kavramlar 1.2.1.İhtiyaçlar 1.2.2.Mal ve Hizmetler 1.2.3.Üretim 1.2.4.Fayda, Değer ve Fiyat

Detaylı

İşletmenin temel özellikleri

İşletmenin temel özellikleri 5. Hafta İşletmenin Tanımı İşletme, üretim faktörlerini planlı ve sistematik bir biçimde bir araya getirerek mal ya da hizmet üretmek amacı güden üretim birimine denir. İşletmelerin temel özellikleri ve

Detaylı

2009 VS 4200-1. Gayri Safi Yurt içi Hasıla hangi nitelikte bir değişkendir? ) Dışsal değişken B) Stok değişken C) Model değişken D) kım değişken E) içsel değişken iktist TEORisi 5. Kısa dönemde tam rekabet

Detaylı

C.Can Aktan (ed), Yoksullukla Mücadele Stratejileri, Ankara: Hak-İş Konfederasyonu Yayını, 2002.

C.Can Aktan (ed), Yoksullukla Mücadele Stratejileri, Ankara: Hak-İş Konfederasyonu Yayını, 2002. C.Can Aktan (ed), Yoksullukla Mücadele Stratejileri, Ankara: Hak-İş Konfederasyonu Yayını, 2002. DEVLET PLANLAMA TEŞKİLATI NIN GELİR DAĞILIMINDA ADALETSİZLİK VE YOKSULLUK SORUNUNA YAKLAŞIMI (SEKİZİNCİ

Detaylı

TÜRKĠYE DÜNYANIN BOYA ÜRETĠM ÜSSÜ OLMA YOLUNDA

TÜRKĠYE DÜNYANIN BOYA ÜRETĠM ÜSSÜ OLMA YOLUNDA TÜRKĠYE DÜNYANIN BOYA ÜRETĠM ÜSSÜ OLMA YOLUNDA Nurel KILIÇ Türk boya sektörü; Avrupa nın altıncı büyük boya üreticisi konumundadır. Türkiye de 50 yılı aşkın bir geçmişi olan boya sektörümüz, AB entegrasyon

Detaylı

Türk Bankacılık ve Banka Dışı Finans Sektörlerinde Yeni Yönelimler ve Yaklaşımlar İslami Bankacılık

Türk Bankacılık ve Banka Dışı Finans Sektörlerinde Yeni Yönelimler ve Yaklaşımlar İslami Bankacılık İÇİNDEKİLER FİNANS, BANKACILIK VE KALKINMA 2023 ANA TEMA SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA: FİNANS VE BANKACILIK ALT TEMALAR Türkiye Ekonomisinde Kalkınma ve Finans Sektörü İlişkisi AB Uyum Sürecinde Finans ve Bankacılık

Detaylı

İktisat Anabilim Dalı- Tezsiz Yüksek Lisans (Uzaktan Eğitim) Programı Ders İçerikleri

İktisat Anabilim Dalı- Tezsiz Yüksek Lisans (Uzaktan Eğitim) Programı Ders İçerikleri İktisat Anabilim Dalı- Tezsiz Yüksek Lisans (Uzaktan Eğitim) Programı Ders İçerikleri 1. Yıl - Güz 1. Yarıyıl Ders Planı Mikroekonomik Analiz I IKT751 1 3 + 0 8 Piyasa, Bütçe, Tercihler, Fayda, Tercih,

Detaylı

ZORLUKLAR, FIRSATLAR VE STRATEJĐLER

ZORLUKLAR, FIRSATLAR VE STRATEJĐLER Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası FĐNANSAL EĞĐTĐM VE FĐNANSAL FARKINDALIK: ZORLUKLAR, FIRSATLAR VE STRATEJĐLER Durmuş YILMAZ Başkan Mart 2011 Đstanbul Sayın Bakanım, Saygıdeğer Katılımcılar, Değerli Konuklar

Detaylı

GİRİŞ BİRİNCİ BÖLÜM KAVRAMSAL VE KURAMSAL ÇERÇEVE: İŞLETME KULUÇKASI KAVRAMI 1.1. İŞLETME KULUÇKALARININ TANIMI... 24

GİRİŞ BİRİNCİ BÖLÜM KAVRAMSAL VE KURAMSAL ÇERÇEVE: İŞLETME KULUÇKASI KAVRAMI 1.1. İŞLETME KULUÇKALARININ TANIMI... 24 iv İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ VE TEŞEKKÜR... İ ÖZET... İİ ABSTRACT... İİİ İÇİNDEKİLER... İV KISALTMALAR DİZİNİ... X ŞEKİLLER DİZİNİ... Xİ ÇİZELGELER DİZİNİ... Xİİİ GİRİŞ GİRİŞ... 1 ÇALIŞMANIN AMACI... 12 ÇALIŞMANIN

Detaylı

2018/1. Dönem Deneme Sınavı.

2018/1. Dönem Deneme Sınavı. 1. Aşağıdakilerden hangisi mikro ekonominin konuları arasında yer almamaktadır? A) Tüketici maksimizasyonu B) Faktör piyasası C) Firma maliyetleri D) İşsizlik E) Üretici dengesi 2. Firmanın üretim miktarı

Detaylı

ELEKTRONİK İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ (ELECTRONIC HUMAN RESOURCES MANAGEMENT) E- İKY / E- HRM (I)

ELEKTRONİK İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ (ELECTRONIC HUMAN RESOURCES MANAGEMENT) E- İKY / E- HRM (I) ELEKTRONİK İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ (ELECTRONIC HUMAN RESOURCES MANAGEMENT) E- İKY / E- HRM (I) Günümüzde bilişim ve iletişim teknolojilerindeki hızına erişilemez gelişme ve ilerlemelerin sonucunda özellikle

Detaylı

1 TÜRKİYE CUMHURİYETİ DÖNEMİ (TÜRKİYE) EKONOMİSİNİN TARİHSEL TEMELLERİ

1 TÜRKİYE CUMHURİYETİ DÖNEMİ (TÜRKİYE) EKONOMİSİNİN TARİHSEL TEMELLERİ İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ III Bölüm 1 TÜRKİYE CUMHURİYETİ DÖNEMİ (TÜRKİYE) EKONOMİSİNİN TARİHSEL TEMELLERİ 13 1.1.Türkiye Ekonomisine Tarihsel Bakış Açısı ve Nedenleri 14 1.2.Tarım Devriminden Sanayi Devrimine

Detaylı

Ekonomide Uzun Dönem. Bilgin Bari İktisat Politikası 1

Ekonomide Uzun Dönem. Bilgin Bari İktisat Politikası 1 Ekonomide Uzun Dönem Bilgin Bari İktisat Politikası 1 Neden bazı ülkeler zengin bazı ülkeler fakir? Bilgin Bari İktisat Politikası 2 Bilgin Bari İktisat Politikası 3 Bilgin Bari İktisat Politikası 4 Bilgin

Detaylı

2005 YILI İLERLEME RAPORU VE KATILIM ORTAKLIĞI BELGESİNİN KOPENHAG EKONOMİK KRİTERLERİ ÇERÇEVESİNDE ÖN DEĞERLENDİRMESİ

2005 YILI İLERLEME RAPORU VE KATILIM ORTAKLIĞI BELGESİNİN KOPENHAG EKONOMİK KRİTERLERİ ÇERÇEVESİNDE ÖN DEĞERLENDİRMESİ 2005 YILI İLERLEME RAPORU VE KATILIM ORTAKLIĞI BELGESİNİN KOPENHAG EKONOMİK KRİTERLERİ ÇERÇEVESİNDE ÖN DEĞERLENDİRMESİ TEPAV EPRI Dış Politika Etütleri AB Çalışma Grubu 9 Kasım 2005 Ankara Zeynep Songülen

Detaylı

SPORDA STRATEJİK YÖNETİM. Yrd.Doç.Dr. Uğur ÖZER

SPORDA STRATEJİK YÖNETİM. Yrd.Doç.Dr. Uğur ÖZER SPORDA STRATEJİK YÖNETİM Yrd.Doç.Dr. Uğur ÖZER 1 STRATEJİK YÖNETİMLE İLGİLİ KAVRAMLAR Stratejik Yönetimi Öne Çıkartan Gelişmeler İşletmenin Temel Yetenekleri Stratejik Yönetimin Gelişimi Stratejik Düşünme

Detaylı

1 İKTİSAT İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR

1 İKTİSAT İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ III Bölüm 1 İKTİSAT İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR 13 1.1.İktisadın Konusu ve Kapsamı 14 1.2. İktisadın Bölümleri 15 1.2.1.Mikro ve Makro İktisat 15 1.2.2. Pozitif İktisat ve Normatif İktisat

Detaylı

Bilgi Toplumunda Sürekli Eğitim ve Yenilikçi Eğitimci Eğitimi

Bilgi Toplumunda Sürekli Eğitim ve Yenilikçi Eğitimci Eğitimi Bilgi Toplumunda Sürekli Eğitim ve Yenilikçi Eğitimci Eğitimi Bilgi toplumunda, bilgi ve iletişim teknolojilerinin yarattığı hız ve etkileşim ağı içinde, rekabet ve kalite anlayışının değiştiği bir kültür

Detaylı

BİRİNCİ BÖLÜM TÜRKİYE EKONOMİSİNE PANORAMİK BAKIŞ...

BİRİNCİ BÖLÜM TÜRKİYE EKONOMİSİNE PANORAMİK BAKIŞ... İÇİNDEKİLER BİRİNCİ BÖLÜM TÜRKİYE EKONOMİSİNE PANORAMİK BAKIŞ... 1-20 1.1. Temel Makro Ekonomik Göstergelere Göre Türkiye nin Mevcut Durumu ve Dünyadaki Yeri... 1 1.2. Ekonominin Artıları Eksileri; Temel

Detaylı

Dış Çevre Analizi. Doç. Dr. Barış BARAZ

Dış Çevre Analizi. Doç. Dr. Barış BARAZ Dış Çevre Analizi Doç. Dr. Barış BARAZ PESTE ANALİZİ NEDİR? Ricardo Peste, 1983, Connecticut PESTE ANALİZİ Politik ve Yasal Güçler Ekonomik Güçler Sosyal, Kültürel ve Demografik Faktörler Teknolojik Güçler

Detaylı

Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Planı

Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Planı Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Planı Devlet Planlama Teşkilatı Bilgi Toplumu Dairesi 25 Ekim 2007 Gündem Bilgi Toplumu Stratejisi Yaklaşımı Strateji Bileşenleri Hedefler Eylem Planı İzleme ve Ölçümleme

Detaylı

FİNANSAL YÖNETİME İLİŞKİN GENEL İLKELER. Prof. Dr. Ramazan AKTAŞ

FİNANSAL YÖNETİME İLİŞKİN GENEL İLKELER. Prof. Dr. Ramazan AKTAŞ FİNANSAL YÖNETİME İLİŞKİN GENEL İLKELER Prof. Dr. Ramazan AKTAŞ 1 İçerik Finansal Yönetim, Amaç ve İşlevleri Piyasalar, Yatırımlar ve Finansal Yönetim Arasındaki İlişkiler İşletmelerde Vekalet Sorunu (Asil

Detaylı

ŞEHİR YÖNETİMİ Şubat 2018

ŞEHİR YÖNETİMİ Şubat 2018 ŞEHİR YÖNETİMİ Şubat 2018 nin hizmet ve sorumluluk alanları nelerdir? Küresel ve teknolojik değişimlerle birlikte Şehir Yönetimleri nasıl değişmektedir? İdeal nasıl sağlanmalıdır? Ajanda 1. Mevcut Durum

Detaylı

T.C. Kalkınma Bakanlığı

T.C. Kalkınma Bakanlığı T.C. Kalkınma Bakanlığı 2023 Vizyonu Çerçevesinde Türkiye Tarım Politikalarının Geleceği- Turkey s Agricultural Policies at a Crossroads with respect to 2023 Vision 2023 Vision, Economic Growth and Agricultural

Detaylı

Türkiye ile İlgili Sorular

Türkiye ile İlgili Sorular Bilgi Toplumu İzmir Delfi Anketi 2. Tur Bilgi Toplumu İzmir çalışması ikinci tur Delfi anketine hoş geldiniz. İkinci tur 31 Ağustos 5 Eylül 2012 tarihlerini kapsayacaktır. Bu turda 1. Tur sonuçlarının

Detaylı

BİT Büyüme Dalgasının Türkiye Ekonomisine Etkileri

BİT Büyüme Dalgasının Türkiye Ekonomisine Etkileri BİT Büyüme Dalgasının Türkiye Ekonomisine Etkileri Mehmet Yörükoğlu TCMB BİT Büyüme Dalgası Nedir? Ekonomik Kalkınmada Teknolojik Dalgalar: Genel Amaçlı Teknolojiler (GAT): 1. Buharlı Motor, (Endüstriyel

Detaylı

VİZYON BELGESİ (TASLAK) TÜRKİYE - MALEZYA STRATEJİK DİYALOG PROGRAMI Sivil Diplomasi Kapasite İnşası: Sektörel ve Finansal Derinleşme

VİZYON BELGESİ (TASLAK) TÜRKİYE - MALEZYA STRATEJİK DİYALOG PROGRAMI Sivil Diplomasi Kapasite İnşası: Sektörel ve Finansal Derinleşme VİZYON BELGESİ (TASLAK) TÜRKİYE - MALEZYA STRATEJİK DİYALOG PROGRAMI Sivil Diplomasi Kapasite İnşası: Sektörel ve Finansal Derinleşme ( 2017-2021 Türkiye - Malezya ) Türkiye; 80 milyonluk nüfusu, gelişerek

Detaylı

Avrupa Birliği Lizbon Hedefleri ne UlaĢabiliyor mu?

Avrupa Birliği Lizbon Hedefleri ne UlaĢabiliyor mu? Avrupa Birliği Lizbon Hedefleri ne UlaĢabiliyor mu? Yrd. Doç. Dr. Elif UÇKAN DAĞDEMĠR Anadolu Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, İktisat Bölümü Öğretim Üyesi 1. GĠRĠġ Avrupa Birliği (AB)

Detaylı

Bölüm 3. Dış Çevre Analizi

Bölüm 3. Dış Çevre Analizi Bölüm 3 Dış Çevre Analizi 1 2 Çevre Analizi Ç E V R E A N A L İ Z İ D I Ş Ç E V R E İ Ç Ç E V R E Genel / Uzak Dış Çevre Analizi Sektör / Yakın Dış Çevre Analizi İşletme İçi Çevre Analizi Politik Uluslararası

Detaylı

Makro İktisat II Örnek Sorular. 1. Tüketim fonksiyonu ise otonom vergi çarpanı nedir? (718 78) 2. GSYİH=120

Makro İktisat II Örnek Sorular. 1. Tüketim fonksiyonu ise otonom vergi çarpanı nedir? (718 78) 2. GSYİH=120 Makro İktisat II Örnek Sorular 1. Tüketim fonksiyonu ise otonom vergi çarpanı nedir? (718 78) 2. GSYİH=120 Tüketim harcamaları = 85 İhracat = 6 İthalat = 4 Hükümet harcamaları = 14 Dolaylı vergiler = 12

Detaylı

Tıp ve Eczacılık Alanında Bilgi ve Belge Yöneticisi nin Temel Görevleri

Tıp ve Eczacılık Alanında Bilgi ve Belge Yöneticisi nin Temel Görevleri Tıp ve Eczacılık Alanında Bilgi ve Belge Yöneticisi nin Temel Görevleri Organizasyonun bilgi ihtiyacını analiz etmek ve bu ihtiyacı karşılamak için enformasyon planı geliştirmek, Bilgi ve Belge işlemlerini

Detaylı

Tablo 1. Seçilen Ülkeler için Yıllar İtibariyle Hizmetler Sektörü İthalat ve İhracatı (cari fiyatlarla Toplam Hizmetler, cari döviz kuru milyon $)

Tablo 1. Seçilen Ülkeler için Yıllar İtibariyle Hizmetler Sektörü İthalat ve İhracatı (cari fiyatlarla Toplam Hizmetler, cari döviz kuru milyon $) 4.2. HİZMETLER 1. Hizmetler sektörünün ekonomideki ağırlığı bir refah kriteri olarak değerlendirilmektedir (1). (2) tarafından bildirildiği üzere, sanayileşmeyle birlikte, ulaştırma hizmetleri ve belirli

Detaylı

TÜRKİYE DE MESLEKİ EĞİTİM

TÜRKİYE DE MESLEKİ EĞİTİM Uzman Melisa KORKMAZ TÜRKİYE DE MESLEKİ EĞİTİM Eğitimde Genel Görünüm Günümüz küresel rekabet ortamında bilgi ve bilgi teknolojileri giderek önem kazanmakta, ülkeler her geçen gün hızla gelişen teknoloji

Detaylı

Modern Pazarlama Anlayışındaki Önemli Kavramlar

Modern Pazarlama Anlayışındaki Önemli Kavramlar Modern Pazarlama Anlayışındaki Önemli Kavramlar Müşteri Değeri: Bir değişim işleminde müşterinin elde ettiği yararların katlandığı veya ödediği bedele oranı Müşteri Tatmini: Mal veya hizmetin, müşteri

Detaylı

Toplam Erkek Kadin 20 35.9. Ermenistan Azerbaycan Gürcistan Kazakistan Kırgızistan Moldova Cumhuriyeti. Rusya Federasyonu

Toplam Erkek Kadin 20 35.9. Ermenistan Azerbaycan Gürcistan Kazakistan Kırgızistan Moldova Cumhuriyeti. Rusya Federasyonu Doğu Avrupa, Orta Asya ve Türkiye de İnsana Yakışır İstihdamın Geliştirilmesi Alena Nesporova Avrupa ve Orta Asya Bölge Direktör Yardımcısı Uluslararası Çalışma Ofisi, Cenevre Sunumun yapısı Kriz öncesi

Detaylı

DOĞRUDAN FAALİYET DESTEĞİ

DOĞRUDAN FAALİYET DESTEĞİ DOĞRUDAN FAALİYET DESTEĞİ Konusu İstanbul da Yazılım, Bilgisayar ve Video Oyunları Sektörü Durum Analizi ve Sektörün Geleceği Gerekçesi 2014-2023 İstanbul Bölge Planı nın ekonomik gelişme ekseni küresel

Detaylı

ONBĠRĠNCĠ BÖLÜM BÜYÜME, KALKINMA VE YOKSULLUKLA MÜCADELE

ONBĠRĠNCĠ BÖLÜM BÜYÜME, KALKINMA VE YOKSULLUKLA MÜCADELE ONBĠRĠNCĠ BÖLÜM BÜYÜME, KALKINMA VE YOKSULLUKLA MÜCADELE Bu ünite tamamlandığında; Büyümenin kaynaklarının neler olduğunu belirtebileceğiz Büyüme teorilerini açıklayabileceğiz Hızlı büyüme için nelerin

Detaylı

2010 YILI HAZIR GĠYĠM SEKTÖRÜNDE GELĠġMELER VE SEKTÖRÜN 2023 YILI HEDEFLERĠ

2010 YILI HAZIR GĠYĠM SEKTÖRÜNDE GELĠġMELER VE SEKTÖRÜN 2023 YILI HEDEFLERĠ 2010 YILI HAZIR GĠYĠM SEKTÖRÜNDE GELĠġMELER VE SEKTÖRÜN 2023 YILI HEDEFLERĠ Hande UZUNOĞLU Türkiye sanayisinin lokomotifi olarak lanse edilen hazır giyim sektörü üretim ve istihdama katkısıyla önemli bir

Detaylı

Türkiye Makine ve Teçhizat İmalatı Meclisi

Türkiye Makine ve Teçhizat İmalatı Meclisi Türkiye Makine ve Teçhizat İmalatı Meclisi Makine İmalatı Sanayi Temel Bazı Göstergelerdeki Gelişmeler 2018 İlk Yarı Eylül, 2018 Bilgi Notu 5/2018, Ruhi GÜRDAL (Doç. Dr.) Türkiye Makine ve Teçhizat İmalatı

Detaylı

TURKCELL TEKNOLOJİ FİKRİ HAKLAR YÖNETİMİ

TURKCELL TEKNOLOJİ FİKRİ HAKLAR YÖNETİMİ AR-GE MERKEZLERİ İYİ UYGULAMA ÖRNEKLERİ PAYLAŞIM TOPLANTISI FİKRİ VE SINAİ MÜLKİYET HAKLARI TURKCELL TEKNOLOJİ FİKRİ HAKLAR YÖNETİMİ TURKCELL TEKNOLOJİ ARAŞTIRMA & GELİŞTİRME A.Ş. SUNUM PLANI 1. UYGULAMANIN

Detaylı

İÇİNDEKİLER BİRİNCİ BÖLÜM EKONOMİ İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR

İÇİNDEKİLER BİRİNCİ BÖLÜM EKONOMİ İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR İÇİNDEKİLER BİRİNCİ BÖLÜM EKONOMİ İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR 1.1 Ekonomi... 1 1.2 Gereksinme(ihtiyaç)... 1 1.3 Mal ve hizmet... 2 1.4 Fayda... 3 1.5 Gelir... 4 1.6 Tüketim... 4 1.7 Üretim... 5 1.8 Üretim

Detaylı

YÖNETİŞİM NEDİR? Yönetişim en basit ve en kısa tanımıyla; resmî ve özel kuruluşlarda idari, ekonomik, politik otoritenin ortak kullanımıdır.

YÖNETİŞİM NEDİR? Yönetişim en basit ve en kısa tanımıyla; resmî ve özel kuruluşlarda idari, ekonomik, politik otoritenin ortak kullanımıdır. YÖNETİŞİM NEDİR? Yönetişim en basit ve en kısa tanımıyla; resmî ve özel kuruluşlarda idari, ekonomik, politik otoritenin ortak kullanımıdır. Ortak yönetim- birlikte yönetmek anlamına gelir ve içinde yönetimden

Detaylı

BİLGİ TOPLUMU İSTATİSTİKLERİ 2010

BİLGİ TOPLUMU İSTATİSTİKLERİ 2010 BİLGİ TOPLUMU İSTATİSTİKLERİ 2010 ÖZET DEĞERLENDİRME Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) Bilgi Toplumu Dairesi tarafından 2010 yılında ikincisi yayımlanan Bilgi Toplumu İstatistikleri yayını Türkiye nin bilgi

Detaylı

2012 Nisan ayında işsizlik oranı kuvvetli bir düşüş ile 2012 Mart ayına göre 0,9 puan azalarak % 9 seviyesinde

2012 Nisan ayında işsizlik oranı kuvvetli bir düşüş ile 2012 Mart ayına göre 0,9 puan azalarak % 9 seviyesinde 1 16-31 Temmuz 2012 SAYI: 41 MÜSİAD Araştırmalar ve Yayın Komisyonu İşsizlikte Belirgin Düşüş 2012 Nisan ayında işsizlik oranı kuvvetli bir düşüş ile 2012 Mart ayına göre 0,9 puan azalarak % 9 seviyesinde

Detaylı

Yeniden Yapılanma Süreci Dönüşüm Süreci

Yeniden Yapılanma Süreci Dönüşüm Süreci Yeniden Yapılanma Süreci 2010-2025 Dönüşüm Süreci 2025-2050 2025'te olmazsa olmazlar Geçiş dönemi kilit meseleleri Dönüşüm zamanının Başarı Dönüşüm ölçütleri zamanının Vizyon Herkese fırsat eşitliği sağlanarak

Detaylı

Yarının Dijital Ajandası nda Yeni Fırsatlar. Reha DENEMEÇ AK Parti Genel Başkan Yardımcısı (Ar-Ge) Ankara Milletvekili

Yarının Dijital Ajandası nda Yeni Fırsatlar. Reha DENEMEÇ AK Parti Genel Başkan Yardımcısı (Ar-Ge) Ankara Milletvekili Yarının Dijital Ajandası nda Yeni Fırsatlar Reha DENEMEÇ AK Parti Genel Başkan Yardımcısı (Ar-Ge) Ankara Milletvekili 30 Kasım 2010 1 Yeni Dünya Düzeni Global İşletme Küreselleşme Değişim Büyüme (sürdürülebilir)

Detaylı

Türkiye Cumhuriyeti Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı. Yalın Altı Sigma Konferansı-5 / 7-8 Kasım 2014

Türkiye Cumhuriyeti Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı. Yalın Altı Sigma Konferansı-5 / 7-8 Kasım 2014 Türkiye Cumhuriyeti Yalın Altı Sigma Konferansı-5 / 7-8 Kasım 2014 Sürdürülebilir Bir Üretim Altyapısı Çevreye Duyarlı VGM Güvenli Verimli BSTB İleri Teknoloji Yüksek Katma Değer 2 20 nün Kuruluşu 17 Ağustos

Detaylı

2010 OCAK MART DÖNEMİ HALI SEKTÖRÜ İHRACATININ DEĞERLENDİRMESİ

2010 OCAK MART DÖNEMİ HALI SEKTÖRÜ İHRACATININ DEĞERLENDİRMESİ 2010 OCAK MART DÖNEMİ HALI SEKTÖRÜ İHRACATININ DEĞERLENDİRMESİ 2009 yılında ülkemiz halı ihracatı % 7,2 oranında düşüşle 1 milyar 86 milyon dolar olarak kaydedilmiştir. 2010 yılının ilk çeyreğinin sonunda

Detaylı

Toplumlar için bilginin önemi

Toplumlar için bilginin önemi Toplumlar için bilginin önemi İnsanlık tarihi günümüze kadar şu toplumsal aşamalardan geçmiştir: İlkel toplum Doğa, avlanma Tarım toplumu MÖ.800-1750 ler Toprak, basit iş bölümü Sanayi toplumu Makinalaşma

Detaylı

ORTA VADELİ PROGRAM ( ) 4 Ekim 2016

ORTA VADELİ PROGRAM ( ) 4 Ekim 2016 ORTA VADELİ PROGRAM (2017-2019) 4 Ekim 2016 İçindekiler 1. Dünya Ekonomisi 2. Orta Vadeli Programın Temel Amaçları ve Büyüme Stratejisi 3. Orta Vadeli Programın (2017-2019) Temel Makroekonomik Büyüklükleri

Detaylı

Bu yıl 2.si düzenlenen Euromoney Türkiye Finans ve Yatırım Forumu nda Akbank adına sizlerle bir arada olmaktan büyük mutluluk duyuyorum.

Bu yıl 2.si düzenlenen Euromoney Türkiye Finans ve Yatırım Forumu nda Akbank adına sizlerle bir arada olmaktan büyük mutluluk duyuyorum. Sayın Bakan, Değerli Konuklar, Bu yıl 2.si düzenlenen Euromoney Türkiye Finans ve Yatırım Forumu nda Akbank adına sizlerle bir arada olmaktan büyük mutluluk duyuyorum. Forumun Türkiye hakkındaki genel

Detaylı

Güncelleme: 15 Nisan 2012

Güncelleme: 15 Nisan 2012 İNOVİTA için Gözden Geçirilmiş Sürüm Dünya Bankası Türkiye Ulusal İnovasyon Sistemi Raporu ndan Özet Notlar Haziran 2009 Güncelleme: 15 Nisan 2012 1 2007 ve 2013 yılları arasını kapsayan 9. Kalkınma Planı,

Detaylı

Mustafa BALTACI Diyarbakır Yatırım Destek Ofisi Uzmanı

Mustafa BALTACI Diyarbakır Yatırım Destek Ofisi Uzmanı BRÜKSEL KALKINMA AJANSI Mustafa BALTACI Uzmanı 03.02.2010 BRÜKSEL KALKINMA AJANSI Brüksel Kalkınma Ajansı 1974 yılında kurulmuştur. Genel olarak iki hedef üzerinde yoğunlaşmaktadır. Ekonomik Büyüme Şehir

Detaylı

İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ

İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ T.C. Marmara Üniversitesi İşletme Fakültesi vturker@marmara.edu.tr 2.DERS İnsan Kaynakları Yönetiminin günümüz organizasyonları için önemi 21. YÜZYILDA REKABETİN DİNAMİKLERİ KÜRESELLEŞME

Detaylı

Lojistik. Lojistik Sektörü

Lojistik. Lojistik Sektörü Lojistik Sektörü Gülay Dincel TSKB Ekonomik Araştırmalar dincelg@tskb.com.tr Kasım 014 1 Ulaştırma ve depolama faaliyetlerinin entegre lojistik hizmeti olarak organize edilmesi ihtiyacı, imalat sanayi

Detaylı

İŞLETMENİN KURULUŞ ÇALIŞMALARI. Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT

İŞLETMENİN KURULUŞ ÇALIŞMALARI. Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT İŞLETMENİN KURULUŞ ÇALIŞMALARI Doç. Dr. Mahmut AKBOLAT İŞLETMENİN KURULUŞ ÇALIŞMALARI Bu Dersimizde; Kuruluşla İlgili Bazı Temel Kavramlar Genel Olarak İşletmenin Kuruluş Aşamaları Fizibilite Çalışmalarının

Detaylı

ÜSİMP UNİVERSİTE SANAYİ İŞBİRLİĞİ DENEYİMLERİ ÇALIŞTAYI, 9-10 Ocak 2013, Ankara

ÜSİMP UNİVERSİTE SANAYİ İŞBİRLİĞİ DENEYİMLERİ ÇALIŞTAYI, 9-10 Ocak 2013, Ankara ÜSİMP UNİVERSİTE SANAYİ İŞBİRLİĞİ DENEYİMLERİ ÇALIŞTAYI, 9-10 Ocak 2013, Ankara SUNUM İÇERİĞİ 1. İstanbul Sanayi Odası nın Sanayi Üniversite İşbirliğine Bakışı ve Bu Kapsamdaki Rolü 2. Sanayi- Üniversite

Detaylı

MEDYA EKONOMİSİ VE İŞLETMECİLİĞİ

MEDYA EKONOMİSİ VE İŞLETMECİLİĞİ Medya Ekonomisi Kavram ve Gelişimi Ünite 1 Medya ve İletişim Önlisans Programı MEDYA EKONOMİSİ VE İŞLETMECİLİĞİ Yrd. Doç. Dr. Nurhayat YOLOĞLU 1 Ünite 1 MEDYA EKONOMİSİ KAVRAM VE GELİŞİMİ Yrd. Doç. Dr.

Detaylı

2002 HANEHALKI BÜTÇE ANKETİ: GELİR DAĞILIMI VE TÜKETİM HARCAMALARINA İLİŞKİN SONUÇLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ

2002 HANEHALKI BÜTÇE ANKETİ: GELİR DAĞILIMI VE TÜKETİM HARCAMALARINA İLİŞKİN SONUÇLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ TÜRKİYE EKONOMİ KURUMU TARTIŞMA METNİ 2003/6 http://www.tek.org.tr 2002 HANEHALKI BÜTÇE ANKETİ: GELİR DAĞILIMI VE TÜKETİM HARCAMALARINA İLİŞKİN SONUÇLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ Zafer Yükseler Aralık, 2003

Detaylı

Enerji ve İklim Haritası

Enerji ve İklim Haritası 2013/2 ENERJİ İŞLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Enerji ve Çevre Yönetimi Dairesi Başkanlığı Enerji ve İklim Haritası Uzm. Yrd. Çağrı SAĞLAM 22.07.2013 Redrawing The Energy Climate Map isimli kitabın çeviri özetidir.

Detaylı

Büyüme, Tasarruf-Yatırım ve Finansal Sektörün Rolü. Hüseyin Aydın Yönetim Kurulu Başkanı

Büyüme, Tasarruf-Yatırım ve Finansal Sektörün Rolü. Hüseyin Aydın Yönetim Kurulu Başkanı Büyüme, Tasarruf-Yatırım ve Finansal Sektörün Rolü Hüseyin Aydın Yönetim Kurulu Başkanı Büyüme: Yatırım ve Tasarrufun Fonksiyonu Büyüme : Büyümenin Temel Unsuru : Üretimin Temel Faktörleri : Üretimin Diğer

Detaylı

ANADOLU HAYAT EMEKLİLİK A.Ş GRUPLARA YÖNELİK GELİR AMAÇLI KAMU BORÇLANMA ARAÇLARI EMEKLİLİK YATIRIM FONU YILLIK RAPOR

ANADOLU HAYAT EMEKLİLİK A.Ş GRUPLARA YÖNELİK GELİR AMAÇLI KAMU BORÇLANMA ARAÇLARI EMEKLİLİK YATIRIM FONU YILLIK RAPOR ANADOLU HAYAT EMEKLİLİK A.Ş GRUPLARA YÖNELİK GELİR AMAÇLI KAMU BORÇLANMA ARAÇLARI EMEKLİLİK YATIRIM FONU YILLIK RAPOR Bu rapor ANADOLU HAYAT EMEKLİLİK A.Ş Gruplara Yönelik Gelir Amaçlı Kamu Borçlanma Araçları

Detaylı

İKTİSAT ANABİLİM DALI ORTAK DOKTORA DERS İÇERİKLERİ. Dersin Adı Kod Yarıyıl T+U AKTS. Dersin Adı Kod Yarıyıl T+U AKTS. Dersin Adı Kod Yarıyıl T+U AKTS

İKTİSAT ANABİLİM DALI ORTAK DOKTORA DERS İÇERİKLERİ. Dersin Adı Kod Yarıyıl T+U AKTS. Dersin Adı Kod Yarıyıl T+U AKTS. Dersin Adı Kod Yarıyıl T+U AKTS İKTİSAT ANABİLİM DALI ORTAK DOKTORA DERS İÇERİKLERİ 1. YIL GÜZ DÖNEMİ İleri Makroiktisat I IKT801 1 3 + 0 6 Makro iktisadın mikro temelleri, emek, mal ve sermaye piyasaları, modern AS-AD eğrileri. İleri

Detaylı

İÇİNDEKİLER. ÖN SÖZ...i GİRİŞ...1. Birinci Bölüm MİLLETLERARASI ÖRGÜT TEORİSİ

İÇİNDEKİLER. ÖN SÖZ...i GİRİŞ...1. Birinci Bölüm MİLLETLERARASI ÖRGÜT TEORİSİ İÇİNDEKİLER ÖN SÖZ...i GİRİŞ...1 Birinci Bölüm MİLLETLERARASI ÖRGÜT TEORİSİ I. MİLLETLERARASI ÖRGÜTLERİN DOĞUŞ NEDENLERİ...3 II. MİLLETLERARASI ÖRGÜTLERİN AMAÇLARI...5 III. MİLLETLERARASI ÖRGÜTLER VE ULUSLARARASI

Detaylı

K R Ü E R SEL L K R K İ R Z SON O R N A R S A I TÜR Ü K R İ K YE E KO K N O O N M O İSİND N E D İKT K İSAT A P OL O İTİKA K L A AR A I

K R Ü E R SEL L K R K İ R Z SON O R N A R S A I TÜR Ü K R İ K YE E KO K N O O N M O İSİND N E D İKT K İSAT A P OL O İTİKA K L A AR A I KÜRESEL KRİZ SONRASI TÜRKİYE EKONOMİSİNDE İKTİSAT POLİTİKALARI Prof. Dr. Adem ahin TOBB-ETÜ Öğretim Üyesi 14 Mayıs 2010, İSTANBUL KRİZLER 2008 2001 İç Kaynaklı Finansal Derinliği Olan Olumlu Makro Ekonomik

Detaylı

TÜRKİYE DE FİKRİ MÜLKİYET HAKLARININ KORUNMASI : ULUSLARARASI DOĞRUDAN YATIRIMLARA ETKİLER RAPORU

TÜRKİYE DE FİKRİ MÜLKİYET HAKLARININ KORUNMASI : ULUSLARARASI DOĞRUDAN YATIRIMLARA ETKİLER RAPORU TÜRKİYE DE FİKRİ MÜLKİYET HAKLARININ KORUNMASI : ULUSLARARASI DOĞRUDAN YATIRIMLARA ETKİLER RAPORU Güldem Berkman YASED Fikri Ve Sınai Mülkiyet Hakları Çalışma Grubu Sorumlu Yönetim Kurulu Üyesi YATIRIMLARIN

Detaylı

1. GENEL EKONOMİK GÖSTERGELER

1. GENEL EKONOMİK GÖSTERGELER 1. GENEL EKONOMİK GÖSTERGELER 1.1. GSYİH (Gayri Safi Yurt İçi Hasıla) 1. Ekonomik kalkınmanın önemli göstergelerinden biri olan kişi başına düşen GSYİH, TÜİK tarafından en son 2001 yılında hesaplanmıştır.

Detaylı

T.C. Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı Mehmet TEZYETİŞ OSTİM Hizmet Merkezi Müdürü

T.C. Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı Mehmet TEZYETİŞ OSTİM Hizmet Merkezi Müdürü KOSGEB T.C. Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı Mehmet TEZYETİŞ OSTİM Hizmet Merkezi Müdürü KOSGEB VE KURULUŞ AMACI KOSGEB, 1990 yılında 3624 sayılı Kanun ile

Detaylı

GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELERDE SANAYİLEŞMENİN DİNAMİKLERİ VE TEKNOLOJİNİN ETKİNLİĞİNDE SANAYİLEŞME

GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELERDE SANAYİLEŞMENİN DİNAMİKLERİ VE TEKNOLOJİNİN ETKİNLİĞİNDE SANAYİLEŞME T.C. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELERDE SANAYİLEŞMENİN DİNAMİKLERİ VE TEKNOLOJİNİN ETKİNLİĞİNDE SANAYİLEŞME Betül BÜYÜKÇIVGIN Yüksek Lisans Tezi

Detaylı

DR. BEŞİR KOÇ KALKINMA

DR. BEŞİR KOÇ KALKINMA 1 Korunaksız İstihdam-Vulnerable employment (Çalışan Yoksulluğu-Working Poverty) ILO Genel direktörü Juan Somavia nın 1999 yılında ILO gündemine getirdiği ve Türkiye de işverenler tarafından DÜZGÜN İŞ,

Detaylı

TTGV Çevre Projeleri Grubu 13 Aralık k 2006, Ankara

TTGV Çevre Projeleri Grubu 13 Aralık k 2006, Ankara Sürdürülebilir Kalkınma ve İnovasyon: Gelişmeler, EğilimlerE TTGV Çevre Projeleri Grubu 13 Aralık k 2006, Ankara İÇERİK Kavramlar:Sürdürülebilir Kalkınma ve Eko-İnovasyon Çevre Konusunda Gelişmeler AB

Detaylı

DERS KODU DERS ADI İÇERİK BİLİM DALI T+U+KR AKTS

DERS KODU DERS ADI İÇERİK BİLİM DALI T+U+KR AKTS DERS KODU DERS ADI İÇERİK BİLİM DALI T+U+KR AKTS 345000000000506 Çokuluslu Şirket Stratejileri Dersin amacı, katılımcılarla çokuluslu şirketlerin küresel YÖNETİM 3+0+3 6 rekabetlerle üstünlük sağlayabilecekleri

Detaylı

2016 YILI I.DÖNEM AKTÜERLİK SINAVLARI EKONOMİ

2016 YILI I.DÖNEM AKTÜERLİK SINAVLARI EKONOMİ SORU 1: Aşağıdakilerden hangisi/hangileri tüm dünyada görülen artan işsizlik oranını açıklamaktadır? I. İşsizlik yardımı miktarının arttırılması II. Sendikalaşma oranında azalma III. İşgücü piyasında etkin

Detaylı

Sürdürülebilir Büyümeyi Hızlandırmak için... KOBİ DÖNÜŞÜM GELİŞİM PROGRAMI

Sürdürülebilir Büyümeyi Hızlandırmak için... KOBİ DÖNÜŞÜM GELİŞİM PROGRAMI Sürdürülebilir Büyümeyi Hızlandırmak için... KOBİ DÖNÜŞÜM GELİŞİM PROGRAMI İzmir, 9.Aralık.2016 AB Ağlarıyla Güçlenen Girişimcilik Projesi HEDEF KİTLEMİZ SİVİL TOPLUM DİYALOĞU PROGRAMI İÇİNDE AB AĞLARIYLA

Detaylı

VE BİLGİ DENEYİMİ TÜRKİYE DE SANAYİLEŞME SORUNLARI VE KOBİ LERE YÖNELİK ÇÖZÜMLER. Hüseyin TÜYSÜZ KOSGEB Başkan Yardımcısı.

VE BİLGİ DENEYİMİ TÜRKİYE DE SANAYİLEŞME SORUNLARI VE KOBİ LERE YÖNELİK ÇÖZÜMLER. Hüseyin TÜYSÜZ KOSGEB Başkan Yardımcısı. X. KOBİ İ ZİRVESİİ İ REKABET GÜCÜ İÇİN ULUSLARARASILAŞMA VE BİLGİ DENEYİMİ TÜRKİYE DE SANAYİLEŞME SORUNLARI VE KOBİ LERE YÖNELİK ÇÖZÜMLER Hüseyin TÜYSÜZ KOSGEB Başkan Yardımcısı 13 Şubat 2014 KOSGEB KOSGEB,

Detaylı

ANALİZ TÜRKIYE DE ILERI TEKNOLOJIYI KIMLER GELIŞTIRIYOR?

ANALİZ TÜRKIYE DE ILERI TEKNOLOJIYI KIMLER GELIŞTIRIYOR? ANALİZ TÜRKIYE DE ILERI TEKNOLOJIYI KIMLER GELIŞTIRIYOR? 72 Fotoğraflar: Dünya Gazetesi Fotoğraf Arşivi Türkiye nin ihtiyacı olan yeni büyüme stratejisi için ileri teknolojili sektörlerde rekabet gücünü

Detaylı

GİRİŞİMCİLİKTE FİNANSMAN (Bütçe - Anapara - Kredi) FINANCING IN ENTREPRENEURSHIP (Budget - Capital - Credit)

GİRİŞİMCİLİKTE FİNANSMAN (Bütçe - Anapara - Kredi) FINANCING IN ENTREPRENEURSHIP (Budget - Capital - Credit) GİRİŞİMCİLİKTE FİNANSMAN (Bütçe - Anapara - Kredi) FINANCING IN ENTREPRENEURSHIP (Budget - Capital - Credit) GİRİŞİMCİLİKTE FİNANSMAN Girişimcinin finansman ihtiyacı: Finansman ihtiyacının karşılanmasında

Detaylı

AB VE TÜRKĐYE DE BĐLGĐ TOPLUMU POLĐTĐKALARI VE CIP ICT PSP

AB VE TÜRKĐYE DE BĐLGĐ TOPLUMU POLĐTĐKALARI VE CIP ICT PSP AB VE TÜRKĐYE DE BĐLGĐ TOPLUMU POLĐTĐKALARI VE CIP ICT PSP Recep ÇAKAL DPT Bilgi Toplumu Dairesi Başkanı Gündem AB Lizbon Stratejisi eavrupa Girişimi i2010 Stratejisi ve Sonrası Destek Programları Türkiye

Detaylı

DERS BİLGİLERİ ULUSLARARASI İKTİSAT TPB 215 3 2+ 0 2 4

DERS BİLGİLERİ ULUSLARARASI İKTİSAT TPB 215 3 2+ 0 2 4 DERS BİLGİLERİ Ders Kodu Yarıyıl T+U Saat Kredi AKTS ULUSLARARASI İKTİSAT TPB 215 3 2+ 0 2 4 Dersin Dili Türkçe Dersin Seviyesi Önlisans Dersin Türü Zorunlu Dersin Koordinatörü Öğretim Görevlisi Serkan

Detaylı