202 Türk ve Afrikal Sivil Toplum Kurulufllar / Turkish and African Civil Society Organizations

Transkript

1 201 B RLEfiM fi M LLETLER ÇOCUKLARA YARDIM FONU (UNICEF) Ertan KARABIYIK UNICEF Türkiye Türkiye Temsilcili i E itim Bölümünün Çal flmalar Türkiye nin E itimle lgili Temel Göstergeleri Okul Öncesi E itim Türkiye de okulöncesi e itim 3 yafl nda bafllay p 5 yafl nda bitmektedir e itim y l nda yaklafl k 700 bin çocuk bu e itimden yararlanmaktad r. Hükümetin 2012 y l na kadar ki hedefi 3-5 yafl grubundaki çocuklar n % 50 sinin bu e itimden yararlanmas d r. Grafik 1: Türkiye de Okul Öncesi E itime Kat lan Çocuk Say s n n E itim Y llar na Göre Da l m (MEB statistikleri )

2 202 Türk ve Afrikal Sivil Toplum Kurulufllar / Turkish and African Civil Society Organizations Okul öncesi e itim kurumlar nda da son alt y lda iki katl k bir art fl söz konusudur. Ancak çocuk nüfusun büyüklü ü ve toplam nüfus içindeki pay, okul yap m için daha da fazla yat r m yap lmas n gerektirmektedir. Grafik 2: Okul Öncesi E itimde Kurum/Okul Say s n n E itim Y llar na Göre Da l m (MEB statistikleri ) Okul öncesi e itimde e itim y l nda net okullulaflma oran na bak ld nda 4-5 yafl grubu çocuklar için %20 civar ndad r e itim y l nda ise bu oran %25 dolay ndad r. Grafik 3: Okul Öncesi E itimde (4-5 Yafl) Net Okullulaflma Oran (MEB statistikleri ) lkö retim Türkiye de zorunlu ilkö retim 8 y ld r ve 6-14 yafl grubundaki çocuklar kapsar. Türkiye de ilkö retimde e itim gören yaklafl k 11 milyon çocuk bulunmaktad r.

3 Birleflmifl Milletler Çocuklara Yard m Fonu (UNICEF) 203 Grafik 4: lkö retimde Net Okullulaflma Oranlar n n E itim Y llar na Göre Da l m Zorunlu ilkö retimde net okullulaflma oran (6-13 yafl grubundaki ö rencilerin, 6-13 yafl grubundaki nüfusa oran ) toplamda %97.37 dir. Bu oran yaklafl k 400 bin çocu un e itime kat lamad n göstermektedir. lkö retimdeki cinsiyet oran na bak ld nda k z çocuklar n n erkek çocuklardan e itime daha az kat ld klar görülmektedir. Her iki grafikten yola ç - karak aradaki y llar itibariyle erkekler ve k zlar aras nda okullulaflma fark n n azald görülmektedir. Grafik 5: lkö retimde Cinsiyet Oran ( ) Ortaö retim Türkiye de ortaö retim 4 y ll kt r, yafllar n kapsar ve zorunlu de- ildir. Ortaö retimde net okullulaflma oranlar na bak ld nda k z çocuklar n hemen hemen yar s n n ilkö retimden sonra ortaö retime devam edemedi i görülmektedir. Ayr ca ortaö retime kat lan çocuklar n okulu terk etme oranlar yüksektir.

4 204 Türk ve Afrikal Sivil Toplum Kurulufllar / Turkish and African Civil Society Organizations Tablo 1: Ortaö retimde Net Okullaflma Oran (MEB statistikleri ) UNICEF in Çocuklar çin Öncelikleri K z çocuklar n n e itiminin sa lanmas. Erken çocukluk geliflimi ve ba fl klama çal flmalar. HIV/AIDS virüsünün yay lmas n durdurmak. Çocuklar n fliddetten, sömürüden, istismar ve ayr mc l ktan korunmalar n sa lamak. UNICEF in Küresel E itim Stratejisi ve Yaklafl m Biny l Kalk nma Hedefleri kapsam nda afla daki amaç ve hedeflerin gerçeklefltirilmesi. Amaç 2: Herkesin temel e itim almas n sa lamak. Hedef 3: 2015 y l na kadar, dünyan n her yerindeki k z ve erkek çocuklar n, ilkö retimi eksiksiz olarak tamamlamalar n sa lamak. Amaç 3: Kad nlar n durumunu güçlendirmek ve toplumsal cinsiyet eflitli ini sa lamak. Hedef 4: Toplumsal cinsiyet eflitsizli ini ilk ve orta ö retimde tercihen 2005 y l na kadar ve e itimin her düzeyinde 2015 y l na kadar ortadan kald rmak y l na kadar e itimin bütün aflamalar nda toplumsal cinsiyet eflitli inin sa lanmas y l na kadar küresel düzeyde ilkö retim kapsam ndaki bütün çocuklar n e itime kat lmas. Siyasal kriz ve do al afet bölgelerinde yaflayan çocuklara ve ergenlere normal yaflam koflullar sa lanmas na yönelik destekler sa lanmas.

5 Birleflmifl Milletler Çocuklara Yard m Fonu (UNICEF) 205 UNICEF Türkiye Temsilcili i nin E itim Bölümünün Çal flmalar P rogram 1: Kaliteli E itim Proje 1.1: lk ve Orta Ö retimde Okula Eriflim K z Çocuklar n n E itimine Destek Kampanyas (Haydi K zlar Okula)...kalk nmada k z çocuklar n e itiminden daha etkili baflka hiçbir araç yoktur. Kofi A. Annan Bugün k z çocuklar na yap lacak yat r m, bütün çocuklar n kaliteli e itim haklar n koruyacak ve di er bütün kalk nma hedeflerine yönelik çabalar ateflleyecek bir stratejidir. Son dönemlerde yay nlanan raporlara göre, tüm dünyada ilkö retim ça- nda olup da okula gidemeyen 104 milyon çocuk bulunmaktad r. Baz tahminler, 115 milyon rakam na iflaret etmektedir. UNICEF ise bu say n n daha yüksek, 121 milyon civar nda oldu u kan s ndad r. Bu çocuklar n ço unu k zlar oluflturmaktad r. Okul d fl ndaki k z çocuklar n n say s yaklafl k 65 milyon civar ndad r. (at f) K z Çocuklar n n Okullulaflmas na Destek Kampanyas (Haydi K zlar Okula Kampanyas ), zorunlu e itim ça nda olup e itim hakk ndan yoksun kalan çocuklar aras nda k z çocuklar üzerine odaklan larak tüm çocuklar için kaliteli e itime eriflimi sa lamay hedeflemektedir. Bu hedefe ulaflmak, k z çocuklar için yaln zca e itim f rsatlar n n art r lmas n de il, ayn zamanda k z çocuklar n okula devam etmekten ve okulda baflar göstermekten al koyan tüm engellerin sistematik biçimde ortadan kald r lmas n gerektirir. Ayr ca tüm çocuklar n e itimde en üst düzeye kadar ulaflabilmeleri için f rsat eflitli ine sahip olabilmeleri, k z ve erkek çocuklara karfl cinsiyete dayal her türlü ayr mc l n da ortadan kald r lmas n ifade eder. Türkiye de k z çocuklar n n düflük okullulaflma oranlar, okur-yazar olmayan kad nlarda bebek ve anne ölüm oranlar n n yüksekli i vb. temel göstergelerden de görülebilece i gibi, bu durum hem çocu un geliflimi ve e itimi hem de toplumun gelece i üzerinde olumsuz etki yaratmaktad r. Araflt rmalar, kad n n e itim düzeyinin, çocu un geliflimi üzerinde olumlu etkisi oldu unu göstermektedir. E itilmifl kad nlar, kendi sa l ile çocuklar n n beslenme, hijyen (temizlik), hastal klardan korunma, afl, çocuklar n n e itimi konular nda daha bilinçli ve duyarl davranarak hem kendisinin hem de çocuklar n n hayatta kalma flanslar n artt rmakt r. Böylece, bebek/çocuk ve anne ölüm oranlar düflmektir. Ayr ca e itilmifl bir kad n istedi i zaman bakabilece i kadar çocuk do urma e ilimindedir. Bunlara ek olarak, kad n n e i-

6 206 Türk ve Afrikal Sivil Toplum Kurulufllar / Turkish and African Civil Society Organizations timli olmas, aile içi iliflkilerde daha çok söz sahibi olmas n sa layacak ve di- er alanlarda da cinsiyetler aras eflitsizli in azalmas na yol açacakt r. E itim alma herfleyden önce en temel insan haklar ndan biridir. Bu nedenle, zorunlu e itim ça nda olup, okula kayd olmayan çocuklar n e itime kazand r lmas öncelikli bir görevdir. K z çocuklar n e itimini sa laman n somut bir yolu, k z çocuklar n e itiminin önemi konusunda toplumu bilinçlendirmek ve anne babalar, k z çocuklar n okula göndermeye ikna etmektir. Bu amaçlarla Haydi K zlar Okula! K z Çocuklar n n Okullulaflmas na Destek Kampanyas Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti-UNICEF Ana Uygulama Plan kapsam nda Milli E itim Bakanl ile UNICEF Türkiye Temsilcili i aras nda imzalanan protokolle 17 Haziran 2003 tarihinde bafllat lm flt r. Kampanya ilk y l nda k z çocuklar n okullulaflma oranlar n n en düflük oldu u 10 Do u ve Güneydo u Anadolu illerinde yo unlaflm flt r y l nda ise, bu illere 23 yeni il daha eklenmifltir y l nda 20 yeni il ve 2006 y - l nda son 28 ilin de eklenmesiyle bu y ldan itibaren tüm ülkede uygulanmaktad r. Kampanyan n amac ; kamu kurum ve kurulufllar, sivil toplum kurulufllar, yerel yönetim ve gönüllülerin kat l m ve katk s yla, zorunlu ö renim ça nda olup (6-14 yafl) e itim sistemi d fl nda kalan, okula hiç kaydolmam fl ya da okula kay tl olup devams zl k yapan baflta k z çocuklar n n okullulaflmalar - n n sa lanmas ve böylece ilkö retim düzeyinde okullulaflmadaki cinsiyet eflitsizli inin ortadan kald r lmas d r. Kampanya kapsam nda k z çocuklara odaklan lmakla birlikte çal flmalar s ras nda tespit edilen erkek çocuklar da hedef grupta yer almaktad r. Kampanya amac n n gerçeklefltirilmesi do rultusunda, k z çocuklar m - z n e itimini sa laman n somut bir yolunun; e itimin önemi konusunda annebabalar bilinçlendirerek onlar n k z çocuklar n okula göndermeleri için ikna çal flmalar n sürdürmek ve bu çal flmalara ivme kazand rman n gerekli oldu- u gözlenmifltir. Bugüne kadar bu kapsamda; tespit ve ikna çal flmalar merkezi ve yerel düzeyde yürütülmüfltür. Kampanya kapsam nda 2003 y l ndan itibaren dört y lda 222 bin k z çocu u olmak üzere yaklafl k 300 bin çocuk okullulaflt r lm flt r. Tablo 2: Haydi K zlar Okula Kampanyas Kapsam nda Okula Kazand - r lan K z Çocuk Say s ( )

7 Birleflmifl Milletler Çocuklara Yard m Fonu (UNICEF) 207 Haydi K zlar Okula Kampanyas n n baflar l olmas n n nedenleri aras nda kamu kurulufllar, sivil toplum kurulufllar, gönüllüler baflta olmak üzere bütün birimlerin büyük katk lar ve çal flmalara aktif kat l mda bulunmufl olmalar yer almaktad r. Yetifltirici S n flar Ö retim Program (Telafi E itimi) Yetifltirici S n flar Ö retim Program (Telafi E itimi), zorunlu örgün e itim ça nda (6-14 yafl grubunda) oldu u halde herhangi bir nedenle e itim hakk ndan yararlanamam fl çocuklar n yo unlaflt r lm fl, h zland r lm fl bir müfredatla, yafl na uygun s n f n düzeyine yetiflmesi ve örgün e itime dönmesinin sa lanmas için ikinci bir flans sunan e itim f rsat d r. Telafi E itimi program, Avrupa Birli i nin mali ve UNICEF in teknik deste i ile yürütülmekte olan Türkiye de Çocuklar çin yi Yönetiflim, Koruma ve Adalete Do ru projesinin bileflenlerinden biridir ve Haydi K zlar Okula Kampanyas ile belirlenen ihtiyaçlar n sonucunda gelifltirilmesi gere i ortaya ç km flt r. Ancak kampanyan n ara de erlendirme sonuçlar, yerel yönetimlerin ve okullar n özellikle yafl grubundaki k z çocuklar n n okula devam n istenilen düzeyde sa layamad n ortaya koymufltur. Bunun nedeni uyum, bilgi ve beceri aç s ndan bu çocuklar n okula uyum sa lamas için gerekli destek programlar n n olmamas d r. Bu durumu dikkate alan Telafi E itimi, bütün altyap çal flmalar n tamamlam fl ve uygulamaya geçmifltir. Okul Ekliyoruz 23 Nisan 2007 ve 23 Nisan 2008 tarihlerinde ülke çap nda gerçeklefltirilen teleton yay n, Türkiye nin en çok ihtiyaç duyulan yörelerinde derslik ve ana s n flar /okullar inflaas öngörmüfltür. ki milyon YTL nin üzerinde getiri sa layan Okul Ekliyoruz ve Anaokulu Ekliyoruz! Kampanyalar, UNICEF Türkiye Milli Komitesi ile ülke çap nda yay n yapan NTV aras ndaki ortakl - n bir sonucudur. NTV nin deste i ile yap lan 16 saatlik yay n, UNICEF in erken dönem çocuk gelifliminin ve tüm çocuklara okul öncesi e itim sa lanmas n n önemini vurgulayan mesajlar milyonlarca eve ulaflt r lm flt r. Çocuk Dostu Okul Ortamlar Çocuk Dostu Okul anlay fl ; bireylerin birbirine sayg duydu u, ayr mc - l n yap lmad, herkesin gereksinimlerine duyarl olunan bir e itim ortam yaratmaya yönelik bir yaklafl md r. Çocuk Dostu Okul yaklafl m n gerçeklefltirmek için ilkö retim kurumlar nda minimum standartlar belirlemeye yönelik çal flmalar yap lmaktad r. Bu standartlar oluflturulurken;

8 208 Türk ve Afrikal Sivil Toplum Kurulufllar / Turkish and African Civil Society Organizations Standart alanlar Çocuk Haklar na Dair Sözleflme nin temel ilkeleri dikkate al narak belirlenmifltir; okul liderli i ve yönetime kat l m, - e itim ö retime eriflim, - etkili ö renme ve ö retme süreçleri, - sa l k, güvenlik ve koruma, - Y BO yerleflimi ve bar nma koflullar Standartlara ait göstergeler, ölçülebilir veya do rulanabilir özelliktedir. Göstergelerin oda nda çocuk bulunmaktad r. lkö retim kurumlar na yönelik kat l mc bir yöntemle gelifltirilen minimum standartlar; yerel ve merkezi düzeyde yat r m politikalar n n önem ve önceliklerinin belirlenmesinde, müdahale alanlar n n tespitinde ve e itimin bir bütün olarak yönetilmesinde kullan lacakt r. Milli E itim Bakanl taraf ndan koordine edilen çal flmaya UNICEF teknik ve finansal destek sa lamaktad r. P rogram 3: Çocuklar n ve Ergenlerin Korunmas ve Kat l m Proje 3.2: Ergenlerin Geliflimi ve Kat l m Ergenlerin Geliflimi ve Kat l m, çocuklara ve ergenlere yaflam becerileri kazand r lmas n hedeflemektedir. Okula devam eden veya okul d fl ndaki ergenlerin kendi yaflamlar n etkileyen konulardaki bilgi, beceri ve tutumlar n gelifltirmeye yönelik toplumsal cinsiyete duyarl ve ergen dostu Yaflam Becerileri E itimi Program ve akran e itimi öncülü ünde uygulama modeli gelifltirilmifl ve pilot ölçekte uygulamaya konulmufltur yafl aras nda ergen çocuklar olan ana babalar n bilgi, beceri ve tutumlar n gelifltirmeye yönelik toplumsal cinsiyete duyarl ve kullan c dostu Etkili Anne Babal k e itim program haz rlanm flt r. Sonuç UNICEF Türkiye Temsilcili i olarak Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti yle birlikte gelifltirmifl oldu u befl y ll k çal flma plan kapsam nda di er programlar n yan nda Türkiye nin e itim konusunda Biny l Kalk nma Hedefleri ne öngörülen sürede ulafl lmas konusunda teknik ve finansal destek sa lanmakta sürdürülebilir ve etkili programlar n, modellerin oluflturulmas na destek verilmektedir. UNICEF çocuklar için birleflin slogan yla bütün çocuklara kaliteli e itim verilmesi konusunda deste ine devam edecektir.