YARA VE YARA ÇEŞİTLERİ

Transkript

1 YARA VE YARA ÇEŞİTLERİ Fiziksel yada kimyasal bir etkiye bağlı olarak deri veya doku bütünlüğünün bozulmasına Yaralanma denir. Yaralayıcı faktörün özelliğine göre 1) Lokal veya 2) Genel etki göstermektedir. Genel etkiler hayati tehlikeye neden olurlar. Özellikle yumuşak doku travmaları en sık görülen yaralanma çeşididir. Basit bir sıyrık bile mikroorganizmalar için giriş

2 Deri bütünlüğü bozulmuş enfeksiyonlar için giriş kapısı açılmışsa AÇIK YARA, deri bütünlüğü bozulmadan deri altı dokular harap olmuşsa KAPALI YARA olarak isimlendirilir. Yara çeşitlerini 6 grupta inceliyoruz. 1) Sıyrık yarası 2) Kesik yarası 3) Ezik yarası 4) Delici yara 5) Parçalı yara

3 1) Sıyrık Yarası (Avülsiyon) Derinin sürtünmesi sonucu oluşan yüzeysel yaralanmalardır. Ağrılı seyreder. Kapiller damarlardaki harabiyet sonucu sızıntı şeklinde kanama görülür. 2) Kesik yarası (Laserasyon) Bıçak, çakı vb. cisimlerden kaynaklanan yaralardır. Yaralanmanın şiddetine göre yüzeysel ve derin olabilir. Deri altındaki damar ve sinirler kesildiği için ağrı ve

4 3) Ezik Yarası (Kontüzyon) Genellikle kapalı yaralardır. Taş, sopa, yumruk gibi etkenlerin şiddetli olarak çarpması sonucu şekillenirler. Yara kenarları eziktir. Bazende büyük damarların yırtılması sonucu kan toplanması (hematom) görülebilir. Kazalarda en çok karşılaşılan yara çeşididir. Deri bütünlüğü bozulmamış ancak deri altında harabiyet vardır. Ezikler anaerob ortamda üreyen tetanoz ve gazlı

5 Ekimoz, deri altındaki damarların yaygın olarak kanamasıdır. Deri altında mavisiyah bir renk oluşur. Kılcal damarlar yırtılmıştır. Doku-hücreler arasına kan sızar. Kan toplanmaz yayılır. Oluşan morluk zamanla yeşil-sarı renge dönüşerek kaybolur. Hematom, kan toplanmasıdır. Deri altında kese şeklinde şişlikle beraber olan kanamadır. Kese içerisinde olabileceği gibi dokular arasında da olabilir. Kan kaybı

6 4) Delici (Penetre) Yara Uzun kesici ve sivri aletlerden kaynaklanan yaralardır. Delik küçüktür. İç dokulara ulaştığı zaman sinir, damar ve kas kesiklerine neden olurlar. Dış kanama yok denecek kadar az, iç kanama riski yüksektir. Tornavida, şiş, bıçak vb. malzemelerden olur. Ateşli silah yaralanmaları da bu kısma girer. Giriş deliği düzgün kenarlıdır. Eğer derin seyretmişse çıkış deliği de vardır. Ateş mesafesi yakınsa barut izi de mevcuttur. İç organlarda

7 5) Parçalı yaralar Derinin bir parçası kopmuştur yada küçük bir yerinden bağlı kalmış olabilir. Oldukça kanamalı yaralanmalardır. Eğer mümkün ise yara dudakları karşı karşıya getirilerek temiz bir sargı bezi ile sarılır ve böylelikle enfekte olması engellenerek, iyileşme sürecini hızlandırılır. Isırık yaraları da bu kısım içinde ele alınmaktadır. Bu yaralar, hayvan ısırması neticesinde oluşur. Kuduz riski taşıması açısından önemli kabul edilir. Aşılanma şarttır. Olay yerinde yara, bol su ve sabunla yıkanmaktadır. Yara açık bırakılır. 6) Enfekte Yaralar Mikrop kapma ihtimali olan yaralardır. Üzerinden 6 saat geçmiş yaralar, Dikişleri patlamış veya ayrılmış yaralar, Kenarları muntazam olmayan yırtık yaraları, Çok kirli ve derin yaralar,

8 CİDDİ YARALANMALAR Sıyrık, ezik gibi bazı yaralara, basit girişimlerle ilk yardım uygulaması yeterli olabilir. Ancak bazı yaralara zamanında müdahale edilmemesi sonucunda fazla kan kaybı, organ kaybı, enfeksiyon gibi çok önemli problemler gelişebilir. Olay yerinde ilk yardım gerektiren, hastanelerde hemen acil bakıma alınması gereken yaralanmalara denir. İlk yardım önceliği taşıyan Ciddi Yaralanma tipleri, - Kenarları birleşmeyen veya 2-3 cm olan yaralar, - Kanaması durdurulamayan yaralar, - Kas veya kemiğin göründüğü yaralar, - Delici aletlerle oluşan yaralar, - Yabancı cisim saplanmış olan yaralar, - Isırık yaraları,

9 Ciddi Yaralanmalarda İlk Yardım Yara çok kirli ise mümkünse su ve sabunla yıkanmalıdır. Yaralı kısım hareket ettirilmemelidir. Yaraya saplanan yabancı cisimler çıkarılmaz, cisim sabitlenerek fazla baskı yapılmadan sarılır, Yarada kanama varsa durdurulur. Yara içi kurcalanmamalıdır yada içine antiseptik gibi malzemeler dökülmemelidir. Yara daha fazla kirlenmemesi için temiz bir

10 Yaralanmalarda Genel İlk yardım Yaklaşımı Kazazede güvenli bir yere alınır, Hava yolu açıklığı kontrol edilir, (Yabancı cisim*) Servikal vertebralar elle stabilize edilir, Bilinç düzeyi kontrolü yapılır, Yaşam bulguları ABC ile değerlendirilir, Gerekirse suni solunum veya kalp masajı yapılır, Yara değerlendirilir, Kanama durdurulur, Üzeri temiz ve nemli bir bezle örtülür,

11 Açık yaralarda Kullanılmaması Gereken Malzemeler Olay yerinde ilk yardım olarak açık yaralara, tütün, yağ, kolonya vb. gıda veya günlük ev eşyası temas ettirilmez. En uygunu steril veya temiz bir bez ile örtmektir. Aksi halde mikrop yaraya taşınır, enfekte hale gelir. Hiçbir şey yapılmadığında bile yara kendini iyileştirebilecekken dışarıdan bu duruma engel olmak akılcı bir davranış değildir.

12 KAFA VE OMURGA YARALANMALARI Gözle görülür bir yaralanma belirtisi veya kanama olup olmadığına bakılır. Her kafatası travmasında dışarıdan gözlenebilen bir yara veya kanama olmayabilir. Darbenin şiddetine göre kafa tası boşluğunda yer alan merkezi sinir sistemi etkilenebilir. Bazen de kafatası kırıklarına bağlı olarak beyin kanaması meydana gelebilir. Hastanın burnundan veya kulağından açık kırmızı renkli bir sıvı gelebilir (BOS)

13 Saçlı Deri Yaralanmaları Günlük hayatta çocuklarda gözlenir. özellikle Kanama fazla olabilir. Kanama, doğrudan bası uygulaması ile kontrol altına alınabilir. Olay yerinde steril veya temiz bir gazlı bezle geçici olarak kapatılıp, sağlık kuruluşuna gönderilir.

14 Kafatası Yaralanmaları Hareketli başın sert bir yere çarpması veya Sert bir cismin hareketsiz duran başa çarpması sonucunda oluşur. Travmanın şiddetine göre çeşitli derecelerde görülür. Kırıklarla komplike olabileceği için ciddi beyin yaralanmaları riski vardır. En tehlikeli durum, beyin yaralanmalarına bağlı olarak gelişen felçler, bilinç kaybı ve solunumun

15 Yüz Yaralanmaları Yüz yaralanmalarında, çok miktardaki sinir ve kılcal damar nedeniyle kanama-panik çok olmaktadır. Kazazede sakinleştirilip, kanaması durdurulup, en kısa sürede sağlık kuruluşuna sevk edilir. Mümkünse fazla abartmadan olay yerinde eli-yüzü yıkanabilir. Yara yeri suyla temas ettirilmez. Solunum ciddi şekilde etkilenmiş olabilir. Duyu organları hasar görmüş olabilir. Burun ve çene kemiklerinde kırık ve yaralanma

16 Omurga (Bel Kemiği) Yaralanması Omurga yaralanmaları daha çok trafik kazaları ve iş kazalarında görülmektedir. Omurga kanalının içinden omurlar (33 omurga kemiği) ve sinirler (31 çift periferik sinir) geçtiği için oldukça önemlidir. Vücudun en sağlam kemikleridir. Kolay kolay kırılmaz, zira kırıldığında parçalanma riski vardır. Bundan dolayı hareket ettirilmemesi önemlidir. Sırt bölgesine sert bir cismin düşmesi,

17 Kafa ve Omurga Yaralanma Nedenleri Yüksek bir yerden düşme, Baş ve gövde yaralanması, Otomobil veya motosiklet kazaları, Spor ve iş kazaları, Yıkıntı altında kalma, Trafik kazaları

18 Kafa ve Omurga Yaralanma Belirtileri Bulantı, kusma, Bilinç kaybı, Ağız, burun ve kulaktan kan ve BOS gelmesi, İpliksi-filiform nabız, Hırıltılı-zor solunum, Göz bebeklerinin eşitsizliği, Normal dışı davranışlar, Yüzün kızarması-boyun damarlarının şişmesi, Tam veya kısmi felç,

19 Kafa ve Omurga Yaralanmalarında Baş travmalarında hastanın stabilleştirilmesi, İlk Yardım özellikle boyun vertebralarının korunması oldukça önemlidir. Fazla hareket ettirilmeden sırt-üstü pozisyona alınarak en yakın sağlık kuruluşuna sevki sağlanır. Kafa travmalarında basıncı azaltmak için baş yukarı kaldırılır. Kazazede sırtüstü yatırılır. Baş-boyun sabitlenir. Solunum-Dolaşıma engel kemer, kravatlar gevşetilir. olabilecek elbise,

20 DELİCİ GÖĞÜS YARALANMALARI Travma nedeniyle göğüsün yaralanmasıdır. Göğüs solunum ve dolaşım organlarını koruduğu için yaralanmaları önemlidir. Basit bir yaralanmada, yarayı kapattıktan sonra, göğüs bölgesi sıkıca sarılarak tespit edilip, rahat nefes alınabilmesi için oturur pozisyonda sağlık kuruluşuna sevki sağlanır. Daha ciddi yaralanmalarda kosta kırıklarında, plevra ve akciğer yaralanmalarına bağlı olarak hemotoraks veya pnömotoraks gelişebilir. Öksürükle birlikte kan gelmesi görülebilir. Yetersiz oksijenlenme sonucu dudaklarda ve parmak uçlarında morarma görülebilir. Solunumla artan ağrı hissedilir,

21 Delici Göğüs Yaralanmalarında İlk Yardım Hasta ve yaralının bilinç kontrolü yapılır. Kazazedenin yaşam bulguları değerlendirilir (ABC). Açık yara kapatılarak dışarıdan daha fazla hava girmesini engellemek gerekir. Bu amaçla yara üzerine plastik poşet, naylon vb. sarılmış bir bezle kapatılır. Nefes alma sırasında yaraya hava girmesini engellemek, nefes verme sırasında havanın dışarı çıkmasını sağlamak için yara üzerine bırakılan bezin bir ucu açık bırakılır.

22 Karın Yaralanmalarının Belirtileri Kalp, beyin ve akciğerlerin dışında kalan hayati organlar karın bölgesindedir. Aynı zamanda vücudumuzun en yumuşak ve az korunan bölgesidir. Karına isabet eden künt (sert-kesici olmayan) travmalar sonucu Kapalı Karın Yaralanmalar, Kesici (penetre) travmalar sonucu ise Açık Karın yaralanmaları ortaya çıkar.

23 Kapalı Karın Yaralanmaları Karına isabet eden sert cisimlerden dolayı gelişmektedir. Trafik kazalarında emniyet kemerinin karında oluşturduğu basınca bağlı olarak oluşan iç karın kanaması bu grup altında değerlendirilir., Dikkatli muayene edildiğinde, Karında şiddetli ağrı, Hassasiyet, Sertlik (Tahta Karın) vardır.

24 Açık Karın Yaralanmaları Kesici cisimlerle meydana gelir. Deri bütünlüğü bozulduğu için iç organlar dışarı çıkabilir. Enfeksiyon riski söz konusudur. İç organlar oksitlenerek kuruyabilir. Hava ile uzun süre temas eden bağırsakların kuruması engellenmelidir. Kanama ve peritonitis gibi komplikasyonlar ile birlikte seyreder. Damar ve sinirler, vücuda paralel, yere dik olarak şekil aldıkları için yere paralel kesikler daima daha tehlikelidir. Ağrı kesici verilmez?

25 Karın Yaralanmalarında İlk Yardım Kazazedenin bilinç kontrolü yapılır, Kazazedenin yaşam bulguları kontrol edilir, Yara çevresi eğer varsa bir antiseptikle silinir ama yara içerisine temas ettirilmez, Dışarı çıkan organlar içeri sokulmaya çalışılmaz, üzerine temiz ve nemli bir bez örtülür, Bilinç yerinde ise yara dudaklarının uçlarını birbirine yaklaştırmak ve karın içerisindeki organların dışarı çıkmasını engellemek için