AİLE EĞİTİMİNDE MÜFREDAT VE MATERYAL GELİŞTİRME PROJESİ

Transkript

1 AİLE EĞİTİMİNDE MÜFREDAT VE MATERYAL GELİŞTİRME PROJESİ Aile Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü 2009 yılı içerisinde Aile Eğitiminde Müfredat ve Materyal Geliştirme Projesi ni gerçekleştirmeyi planlamaktadır. Aşağıda kapsam ve hedefleri belirtilen proje, kamu kuruluşları, üniversiteler, araştırma şirketleri ve araştırma grupları tarafından gerçekleştirilecektir. Sözkonusu projeyi gerçekleştirmek için proje teklifi vermek isteyen kamu kuruluşları, üniversiteler, araştırma şirketleri ve araştırma grupları nın proje tekliflerini Genel Müdürlüğümüzün proje teklifi formatı na uygun olarak hazırlayarak 10/03/2009 tarihine kadar Genel Müdürlüğümüze yazılı ve CD ortamında saat 16:00 ya kadar iletmeleri gerekmektedir. Proje hakkında daha ayrıntılı bilgi almak isteyen istekliler Genel Müdürlüğümüzün ilgili birimi olan Eğitim, Yayın ve Dökümantasyon Daire Başkanlığı na başvurabilirler. AİLE EĞİTİMİNDE MÜFREDAT VE MATERYAL GELİŞTİRME PROJESİ 1. PROJE TANIMLAMA BİLGİLERİ Toplumların çekirdeğini oluşturan aile, neslin devamı, çocukların bakımı ve yetiştirilmesi, yeni nesillere kültürel kimliğin, dinî ve ahlakî değerlerin kazandırılması, tarihsel ve toplumsal bilincin aktarılması, sevgi, saygı ve hoşgörü esasına dayanan tutum ve değerlerin yerleştirilmesi gibi temel fonksiyonları üstlenen ve yerine getiren evrensel bir kurum olma özelliliğiyle toplumda ikamesi olmayan hayati öneme haiz bir birim olarak, her çağın ve her toplumun en temel sosyal bir kurumu olarak varlığını sürdürmektedir. 21. yüzyılda yaşanan bilimsel ve teknolojik gelişmeler, sanayileşme, giderek artan kentleşme, iç ve dış göç hareketleri, toplumsal hayatta birçok sorunu çözerken, birçoğunu da beraberinde getirmektedir. Aile kurumu bu değişimler karşısında yer yer zayıflama eğilimi göstermekte, bazı koşullarda da parçalanma süreci yaşamaktadır. Temel fonksiyonlarını yerine getiremeyecek kadar zayıflayan aile yapısı toplumsal yapıda da olumsuzluklara yol açmaktadır. Geçmişte kolaylıkla ulaşılan informal sosyal destek ve bilgi kaynaklarına ulaşımın güçleşmesi de ailelerin desteklenmesini gerektirmektedir. Eskiden aileler gereken desteği geleneksel olarak geniş aile yapısında büyüklerden, akraba çevresinden, komşulardan ve toplum liderlerinden (öğretmen, muhtar, din adamı vb.) aracılığıyla sağlamaktaydı. Sanayileşme ve kentleşme ile birlikte yaşanan sosyal değişim kişiler arası iletişim, evlilik, ebeveynlik ve çocuk bakımı ile eğitimi konusunda bilinçlenme ve bilgilenmeyi zorunlu hale getirmiştir. Aileler, yaşamlarının her döneminde karşılarına çıkan şartlarda donanımlı ve sorun çözme yeteneği geliştirmeye gereksinim duymaktadırlar. Aile eğitim ve destek programları ailelerin bu gereksinimini karşılamaktadır. Aile eğitim programları, bireylerin iletişim konusundaki becerilerini, evliliğe ilişkin bilgi ve donanımını, ebeveynlik becerileri ve bilgilerini geliştirip çocuk gelişimine ilişkin sağlıklı tutum ve davranışları ve ailelerin yaşadığı sorunlarla başa çıkma yöntemlerini öğrenme ile deneyimlerini geliştirmeye odaklanmış programlardır. Aile Eğitimi, aile bireylerinin beden ve ruh sağlığı gelişimini, aile içi ilişkileri ve etkileşimi desteklemeyi, iyileştirmeyi ve sürdürmeyi sağlayan bir süreç ve hizmettir. Bu bağlamda bakıldığında; aile

2 eğitimi ile birlikte aile bireylerinin her birinin etkili yaşam becerilerini geliştirmeleri ve yaşam kalitelerini yükseltmeleri hedeflenmekte ve beklenmektedir. Nitekim Anayasa da devlete aileyi destekleme görevini vermektedir. Ülkemizde aileye yönelik eğitim programları, kamu kurum ve kuruluşları, üniversiteler, yerel yönetimler, sivil toplum kuruluşları ve özel kuruluşlar tarafından yürütülmektedir. Bu kurum ve kuruluşlar arasında farklı düzeylerde işbirliği yapılmakla birlikte üst düzeyde bir eşgüdüm bulunmamaktadır. Ayrıca, bu alanda derinlemesine ihtiyaç analizi çalışmaları da yapılmış değildir. Aynı şekilde uygulanan programların bir kısmında yerel ihtiyaçların dikkate alınmadığı ve toplumumuza ve kültürümüze özgü sorunları kapsamadığı ifade edilebilir (V. Aile Şurası, 2008). Ülkemizde uygulanan aileye yönelik eğitim programlarının müfredatında çocuk eğitimi odaklı bir yaklaşım sözkonusudur. Ancak aile eğitimlerinde hedef kitle sadece ebeveyn olmaktan çıkarılarak başta evlilik hazırlığı yapanlar olmak üzere toplumun tüm kesimlerine uygulanacak şekilde müfredat geliştirilmesine ihtiyaç olduğu düşünülmektedir. Uygulanan programlarda özellikle anne olmak üzere ebeveynlere çocuk eğitimi verilmektedir. Aile Eğitimi Programlarında evlilik içi iletişim, evlilik ilişkileri ve sorun çözme biçimleri, aileler arası ilişkiler, aile sağlığı, aile ekonomisi/tüketim kültürü, aile ve iletişim araçları, ailede madde kullanımı vb. konuların da müfredat içeriğinde yer alması gerekli görülmektedir. Bu projede yukarıda sayılan konuların bir aile eğitimi programında yer alması gerektiğinden hareketle bir müfredat ve materyal geliştirme çalışması hedeflenmektedir yılı için planlanan aile eğitimi projesi ile, giderek karmaşıklaşan ve değişen dünyada karşılaşılan sorunları çözmekte yetersiz kalan bireylerin aile kurumuna önem vermeye ve gerekli değerlerin aktarılmasına yönelik tutum ve davranışlarının geliştirilmesi, toplumda ve aile yaşantısında karşılaşılan sorunlara etkili çözüm yollarının üretilmesi, verimli birliktelik ve birlikte yaşam kalitesini üretecek yeterliliklerin kazandırılmasını hedefleyen eğitim programlarının ve materyallerinin geliştirilmesi, uygulanması ve değerlendirilmesini içeren bir model ortaya konacaktır. 2. PROJENİN GEREKÇESİ, AMACI VE HEDEFLERİ Günümüzün sosyal devlet anlayışı, sosyal gerçekliği içinde ele aldığı aileye çeşitli kurumlar aracılığıyla birtakım hizmetlerin verilmesini amaçlamaktadır. Kırsal ve kentsel alandaki farklı boyutları ve oluşumları yönünden geleneksel aile, geçiş ailesi ve çekirdek aile gibi çeşitli adlarla nitelendirilen aile kurumu günümüz şartlarında çeşitli sosyal yardım ve sosyal hizmet mekanizmalarına ihtiyaç duyabilmektedir. Bu yöndeki sosyal hizmetlerden biri de aile eğitimidir. Bilindiği gibi günümüzde, örgün eğitim kurumlarının yanı sıra yaygın eğitim ve yetişkin eğitimi de özel bir önem taşımakta ve bu amaca dönük çeşitli uygulamalar bulunmaktadır. Bunların içinde aile eğitimiyle ilgili bazı çalışmalara rastlanmakla birlikte bu çalışmaların bazı uygulamalarla sınırlı kaldığı görülmektedir. Oysa aile kurumu, toplum için hayati önemde olan görevleri yerine getirmekte, bireyleri topluma hazırlamaktadır. Dolayısıyla toplum için en temel görevleri üstlenen aile kurumunun yeni toplumsal şartlar içerisinde birçok konuda bilgi ve becerileri edinmesi için eğitim programlarına ihtiyaç duyulmaktadır.

3 Projede temel amaç, aile bireylerine, ailenin korunması, güçlendirilmesi, değişen toplumsal yapımızda ailenin önemine yeniden dikkat çekilerek bireylerin kişisel ve duygusal gelişimlerini olumlu yönde etkileyen bilgi, beceri ve davranış geliştirmeleri ile sorun çözme kabiliyetlerini güçlendirmeye yönelik bir eğitim müfredatının geliştirilmesidir. Müfredatta yer alacak konularla ilgili içeriğin belirlenmesi ve materyallerin oluşturulmasında, doğrudan aile eğitimi konusunda alanda çalışan uzmanların yer alacağı (akademisyen, STK temsilcileri, ilgili kurum temsilcileri vb.) komisyonların saptanması projenin temel yöntemidir. Komisyon sayısı müfredatın içeriğine göre belirlenecektir. Toplumun dikkatinin ailenin önemine çekilmesi, aile içi iletişimden çocuk eğitimine kadar uzanan geniş bütünlükte aile üyelerinin gerekli donanımının sağlanması ve aile kurumuna sorunların çözüldüğü temel bir merkez olarak bakılması gerektiği ortadadır. Bu amaçtan hareketle aile kurumunun üstlendiği fonksiyonlarla özel ve yerinin doldurulamayacak bir kurum olduğu teması ile birlikte aile kurumunu geleneksel rollerinden biri olan sorun çözmeye yönelik niteliğinin kazandırılması gerekmektedir. Sorunların aile içerisinde çözümlenebildiği oranda toplumsal yapıda ani ve hızlı değişmelere uyum ile gelişme sağlanacak ve sorunlar patolojik hale gelmeyecektir. Aile eğitim programları, bireylerin kişilik gelişimlerine katkıda bulunmak, evliliğe hazırlamak, ailelerin ebeveynlik sorumlulukları kazanmalarına yardımcı olmak, aile bağlarını güçlendirmek, çocuk eğitimi ve gelişimi konusunda aileleri bilgilendirmek, ailelere destek olmak (özellikle dezavantajlı çocuklar ve bireyler konusunda), çocukları okula hazırlamada ve çocukların okul yaşantılarında ailelerin etkili olmalarını sağlamak gibi hedeflere sahiptir. Aile eğitimi gibi önemli bir konunun başarı ve etkililiğin sağlanmasında bir sistematiğin oluşturulması gereklidir. Aile eğitiminde model oluşturmayı amaçlayan bu projede aileye dönük yapılacak eğitimlerin alt ve temel esaslarını oluşturmak, aile eğitimine bir standart getirmek, aile eğitiminde kullanılacak görsel-yazılı materyal geliştirmek ve eğitimi uygulayacak usta öğretici programı geliştirmek de diğer amaçlardandır. Bu kapsamda projenin alt amaçları şunlardır: 1. Dünyada ve ülkemizde uygulanan aile eğitim modellerini incelemek. 2. Var olan modelleri bir araya getirmek ve değerlendirmek. 3. Aile eğitimi modüllerini (konuları) belirlemek. 4. Modüllerin içeriğini belirleyen komisyonları ve üyeleri oluşturmak. 5. Komisyon üyeleri tarafından her bir modül için eğitsel hedefler, içerik ve eğitim yöntemleri ortaya koymak 6. Aile eğitiminde kullanılacak görsel ve yazılı materyalleri üretmek, 7. Usta öğretici programı ve kılavuz kitap materyallerini geliştirmek. 8. Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü tarafından aile eğitimlerinde kullanılmak üzere geliştirilecek müfredat programı ve materyalleri ilgililerin kullanımına sunmak. 3.PROJE FİKRİNİN KAYNAĞI VE DAYANAKLARI Günümüzde aileyi ve bireylerini etkileyen sorunların başında, ailede etkili iletişimin yetersizliği, ortak değerlerin oluşturulamaması, çözülmelerin giderek artması, sahip olunan kaynakların farkında olunmaması ve bilinen kaynakların da akılcı kullanılmaması, ülkemizde ailelere yönelik rehberlik ve danışma hizmetleri ile risk altındaki ailelerin ruh sağlığını

4 koruyucu ve önleyici hizmetlerin sınırlı sayıda olması, risk altındaki ailelere yönelik bilinçlendirme ve eğitiminin yetersiz olması nedeniyle ailelerde bir çözülme yaşanması, ailenin korunması ve güçlendirilmesini sosyal politikaların temeline oturmuştur. Ancak hızlı kentleşme süreci ailelerin sosyal, ekonomik kültürel yönden çeşitli sorunlar yaşamalarına neden olmuştur. Toplumda meydana gelen hızlı değişimle birlikte, ana-babalığa ilişkin bilgi ve becerileri edinme, çekirdek aile yapısında geçmişteki geniş aile ortamına göre daha önem kazanmıştır. Kültürel değerlerin gelecek kuşaklara aktarılmasında önemli bir işlevi olan aile, çocuğun ve gencin sosyalleşmesinde etkin bir rol oynamaktadır. Bu nedenlerle aile bireylerinin aile olmanın bilinciyle ve karşılaştıkları sorunları en aza indirebilmeleri, gerekli bilgi ve beceriye sahip olmaları için bazı sosyal hizmet ve destek mekanizmalarına gereksinim duyulmakta ve bu konuda kamu kurumları, yerel yönetimler ve sivil toplum kuruluşlarının işbirliği yapmaları önemli görülmektedir. Günümüzde sosyokültürel ve sosyoekonomik alanda dünya genelinde rastlanan makro ve mikro ölçekli değişmeler aile algılamalarında ve aile içi ilişkilerin yapısında da farklılıklar ortaya koymuştur. Bu farklılıklar, bilgilerin yenilenmesini zorunlu kılmakta, şimdiye kadar kazanılan tecrübelerin yeniden gözden geçirilmesini gerektirmektedir. Anne babaların yalnız çocuklarını değil, kendilerini de daha iyi anlamak için yeni bakış açıları kazanmaları şeklinde bir anlayış önem kazanmıştır. Sözkonusu eğitim programında yaşanan makro ve mikro ölçekli değişmelerin dikkate alındığı modüllerin yer alması gerekmektedir. Aile programları, ulusal kalkınma stratejisinin ayrılmaz bir parçasıdır. Günümüzün sosyal devlet anlayışı, aileyi sosyal gerçekliği içinde ele alarak toplumda çeşitli kurumlar aracılığıyla aileye birtakım hizmetlerin verilmesini amaçlamaktadır. Ülkemizde de ailenin korunması Anayasamızın 41. maddesi ile teminat altına alınmıştır. Ülkemiz, gerek hükümet programlarında, gerekse kalkınma planlarında belirtildiği üzere okul öncesinden başlayarak emeklilik sonrasına kadar her düzeydeki eğitimin geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması amacıyla, tüm kesimlerin harekete geçirilmesini hedeflemiş bulunmaktadır. 4 Temmuz 2006 tarihli Çocuk ve Kadınlara Yönelik Şiddet Hareketleriyle Töre ve Namus Cinayetlerinin Önlenmesi İçin Alınacak Tedbirler konulu Başbakanlık genelgesinde de Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü ne ailelere çocuk eğitimi ve çocuk yetiştirme yöntemlerinin verildiği Ana-Baba Okulları programlarının yaygınlaştırılarak kurumsal alt yapının oluşturulması ve gerekli işbirliğinin yapılması sorumluluğu verilmiştir. 10 Ocak 2008 tarihinde yayınlanan 60. Hükümet Programı Eylem Planında C. Başlığı altında yer alan Sosyal Yapının Güçlendirilmesi (SYG) amacıyla yapılacak faaliyetlerden SYG 28 numaralı faaliyet alanında Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü sorumlu kuruluş olarak görevlendirilmiştir. SYG 28 nolu maddede yer alan faaliyetin tanımı Aile kurumunun güçlendirilmesi, statüsünün geliştirilmesi ve aile üyelerinin bir bütün olarak yaşam standartlarının yükseltilmesi yönünde çalışmalar sürdürülecektir şeklinde ifade edilmiştir. Bu çerçevede Genel Müdürlüğe verilen görevler şu şekilde sıralanmıştır: Aile eğitimi ve danışmanlığı konusunda ihtiyaçlar belirlenecek, sosyokültürel uyum sorunları yoğun olan bölgelere yönelik sosyal hizmet modelleri geliştirilecek ve uygulanacaktır. Türkiye de kamu, özel sektör ve STK lar tarafından verilen aile destek hizmetlerinin kalitesinin bilimsel ölçütlere göre tanımlanması için ulusal ve uluslararası alanda yerleşmiş kalite standartları olan kurum ve kuruluşlarla işbirliğine yönelik çalışmalar yapılacaktır. Aile ve sosyal sorunlar alanındaki değişimi ölçen, sosyokültürel alanda durum tespiti yapmaya yönelik araştırmalar yapılacaktır.

5 Aile alanında basılı ve görsel materyaller geliştirilecek ve bu hedeflerin hedef kitleye ulaştırılması için çalışmalar yapılacaktır. Hükümet programında ayrıca ailenin toplumun temel taşı olduğu, toplumsal değerlerin bu temelin sağlamlığı ölçüsünde yükseldiği, toplumsal dokunun güçlenmesi ve gelecek nesillerin emniyeti için toplumsal sorumluluk taşıyan bütün kurumlarla birlikte her zamankinden daha çok aile kurumuna ve aile değerlerinin korunmasına önem vermek zorunda olunduğu vurgusu yapılmıştır yılı Başbakanlık Eylem Planının Tedbir 6.1. başlığında yer alan Yoğun göç, hızlı ve çarpık kentleşme sonucunda ortaya çıkan sosyokültürel uyum sorunlarını azaltmak amacıyla aile eğitimi programı geliştirme ve var olan programların akreditasyonunu sağlama şeklinde belirlenen hedeften hareketle de Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü ne aile kurumunun güçlendirilmesi amacıyla, ailenin eğitim ihtiyaçlarının analiz edilmesi ve aile eğitimi müfredatı geliştirme çalışmalarına öncelik verilerek, aile destek hizmet modelleri geliştirilmesi ve eğitim programları materyalleri hazırlanması görevi verilmiştir. Böylece aile eğitimlerinin geliştirilmesinin gereği ve önemi ortaya konmuştur. Toplumla uyumlu, sorumluluk almaktan kaçınmayan, dinamik, bilinçli, başarılı ve mutlu bireyler yetiştirmek amacıyla yapılan her tür ve düzeydeki eğitim aile eğitimi kapsamına girmektedir. Ekonomik, sosyal, psikolojik kökenli sorunların çocuk ve gençlerin gelişimi üzerindeki etkilerini en aza indirerek, sağlıklı ve mutlu bir nesil yetiştirmek için öncelikle ülke genelini kapsayan model, program ve materyallerin oluşturulmasının aileyi geçmişte üstlendiği sorun çözme fonksiyonuna ulaştırmada rasyonel ilk adımdır. Proje, toplumun temeli olan aile kurumunun güçlendirilmesi ve aile bütünlüğünün sağlanmasına ve bu konuda çalışan sosyal sorumluluğu bulunan tüm kesimlerin çalışmalarına katkıda bulunacaktır. 4. PROJE İLE İLGİLİ AYRINTILI BİLGİLER Aile Eğitiminde Müfredat ve Materyal Geliştirme Projesi iki aşamada gerçekleştirilecektir. Birinci aşamada müfredat içeriğinin belirlenmesi ve pilot çalışma ile değerlendirilmesi öngörülmektedir. İkinci aşamada ise belirlenen ve pilot çalışma ile değerlendirilen müfredat içeriğine göre yazılı ve görsel öğretim materyalleri üretilecektir. Birinci aşamada gerçekleştirilmesi öngörülen proje adımları aşağıda belirtilmiştir: Adım 1:Var olan aile eğitim modellerinin incelenmesi Adım 2:Aile eğitiminde yer alacak konuların belirlenmesi, ilgili komisyonların saptanması Adım Adım 3:Aile eğitimi ile ilgili modüllerin içeriklerinin geliştirilmesi 4:Modül içeriklerinin pilot uygulamasının yapılması ile sonuçlarının değerlendirilmesi Aile Eğitiminde Müfredat ve Materyal Geliştirme Projesi nde müfredat geliştirme ile ilgili komisyonlarda üyelerin, çalışma alanı ilgili modül başlığı ile uyumlu olmalıdır.

6 Aile Eğitiminde Müfredat ve Materyal Geliştirme Projesi nin birinci aşamasının 2009 yılında tamamlanması öngörülmektedir.