KADIKÖY BELEDİYESİ İKLİM EYLEM PLANI TASLAK RAPORU ÖZETİ

Transkript

1 Bu Proje Avrupa Birliği ve Türkiye Cumhuriyeti tarafından finanse edilmektedir. KADIKÖY BELEDİYESİ İKLİM EYLEM PLANI TASLAK RAPORU ÖZETİ Şubat

2 1 KADIKÖY BELEDİYESİ İKLİM EYLEM PLANI TASLAK RAPORU KADIKYÖ BELEDİYESİ SÜRDÜRÜLEBİLİR ENERJİ EYLEM PLANI TASLAK RAPOR ÖZETİ İklim Bilimi, 21. Yüzyılın başlarında ulaştığı düzey itibarıyla, insan faaliyetlerinin ve özellikle enerji üretiminde kullanılan fosil yakıtlardan kaynaklanan karbondioksit ve eşdeğeri seragazları nedeniyle küresel ısınmanın gerçekleştiğini artık kesin olarak söyleyebilmektedir. Fosil yakıt kullanımı, arazi kullanımındaki değişiklikler, tarım faaliyetleri sera gazı artışının en önemli sebepleri arasında sayılmaktadır. Hava ve okyanus sıcaklıklarının arttığını, kar ve buzulların yaygın bir şekilde eridiğini ve deniz seviyelerinin yükseldiğini gösteren pek çok gözlem ve araştırma bulunmaktadır. İklim bilimi tarafından çok açık bir şekilde ortaya konulan tehditler dünyayı eyleme itmiştir. Ancak, Hükümetlerarası iklim değişikliği görüşmeleri oldukça yavaş ilerlemekte bilimin ortaya koyduğu adımları atma konusunda oldukça yetersiz ve yavaş kalmaktadır. Toplum ile daha yakın temas halindeki yerel yönetimler, insanların yaşam kalitesini ve sağlıklarını çok yakından ilgilendiren bu soruna giderek daha fazla müdahil olmaya başlamışlardır lı yıllarda kurulan Sürdürülebilirlik Yerel Yönetimler Ağı (Local Governments for Sustainability ICLEI) ve oluşturulan diğer birlikler ve koalisyonlar, 2000 li yılların başlarından itibaren kendi hükümetlerinden daha ileri hedefler koyarak, iklim değişikliği ile mücadelede önemli roller almaya başlayabileceklerini göstermişlerdir. Bugün yerel yönetimlerin oluşturdukları koalisyonlar, iklim müzakerelerinde artan bir ağırlığa sahiptirler. Kadıköy Belediyesi, Çevre Koruma ve Kontrol Müdürlüğü nün koordinasyonunda 2012 yılında katılım sağladığı Başkanlar Sözleşmesi (Covenant of Mayors) kapsamında 2020 yılına kadar ilçe sera gazı salımlarının %20 oranında azaltımını hedefleyerek Kadıköy Belediyesi Sürdürülebilir Enerji Eylem Planı nı hazırlamış, 2015 yılında Covenant of Mayors sistemine yüklemiş ve onay almıştır. Son olarak Kadıköy Belediyesi Kadıköy Belediyesi Sürdürülebilir Enerji Eylem Planı nın iklim değişikliği ile mücadele konusunda kurumsal kapasitenin iyileştirilmesi ve Paris İklim Antlaşması nın yeni hedefleri doğrultusunda Kadıköy Belediyesi Sürdürülebilir Enerji ve İklim Değişikliği Stratejisi ve Eylem Planı na dönüştürülmesini hedeflemiştir. Bu amaçla Türkiye'de İklim Değişikliği Alanında Kapasitenin Geliştirilmesi Hibe Programı na başvurarak hibe almaya hak kazanmıştır. Kadıköy Belediyesi, Bütüncül ve Katılımcı İklim Eylemi Projesi kapsamında Başkanlar Sözleşmesi (CoM) platformunda 2030 yılına kadar salımlarını %40 azaltmayı hedefleyen yeni oluşuma dahil olarak azaltım hedeflerini arttırmayı planlamaktadır. Bu amaçla hazırlanan Kadıköy Sürdürülebilir Enerji Eylem Planı ile Kadıköy ün yetki sınırları dahilinde olan salımların azaltılması hedeflenmiştir. KADIKÖY SERA GAZI SALIM ENVANTERİ Kurumsal envanter oluşturulmasında, en yaygın olarak kullanılan uluslararası GHG Protokolü kullanılmıştır. Kent ölçeğindeki sera gazı salım envanterinin hazırlanmasında ise Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli (Intergovernmental Panel on Climate Change - IPCC) Ulusal Sera Gazı Envanterleri Çalışma Grubu tarafından geliştirilmiş olan 2006 ve 2013 IPCC Guidelines for National Greenhouse Gas Inventories temel alınmıştır. Kent ölçeğinde sera gazı salımları ise Uluslararası Yerel Çevre Girişimleri Konseyinin (ICLEI) oluşturduğu Uluslararası Yerel Yönetim Sera Gazı Salımları Analiz Protokolü (IEAP), konumundan bağımsız olarak her yerel yönetim için geçerli olan genel ilkeler ve felsefe çerçevesinde hazırlanmıştır. 1

3 2 KADIKÖY BELEDİYESİ İKLİM EYLEM PLANI TASLAK RAPORU Kadıköy ilçesi toplam Sera Gazı Envanteri, referans yıl olarak seçilen 2016 yılı için ton CO 2e dir. Bunun yalnızca tonu (%6,41) Belediyenin doğrudan kurumsal faaliyetlerinden kaynaklanmaktadır. Kadıköy ün toplam sera gazı salımlarının %65 i, Kapsam 1 kategorisinde konut, ticari bina ve endüstriyel tesislerde kullanılan yakıtlar ile kent içi araç trafiği gibi salımlardan, % 29 u Kapsam 2 kategorisinde yer alan elektrik tüketiminden, geri kalan %6 sı ise İBB yetki alanında bulunan toplu taşıma araçlarından ve atıksu arıtma tesisinden oluşmaktadır. Kadıköy Sürdürülebilir Enerji Eylem Planı bu değerler esas alınarak hazırlanmış, 2016 yılına göre salım azaltımı için hedefler ve eylemler belirlenmiştir. Aşağıdaki tablo ve şekilde Kadıköy kent envanteri özeti yer almaktadır. Tablo 1:Kadıköy SEEP Kapsamında Azaltımı Öngörülern Enerji Tüketmleri, 2016 MWh tco2e Bina, Ekipman/Tesis ve Sanayilerde Enerji Tüketimi Belediye Bina&Tesisleri , Belediye Binalarının dışındaki diğer bina&tesisler , Konutlar Belediye Sokak Aydınlatma Sanayi Ulaşımda Enerji Tüketimi Belediye Araç Filosu Toplu Taşıma Belediye Otobüsleri Toplu taşıma Metro Kent Araçlar Diğer Emisyonlar Atıksu Arıtma Deşarj N2O Fugitive (Kaçak) Emisyonlar - 51 Toplam Toplu taşıma Metro 0% Kent Araçlar 28% Atıksu Arıtma Deşarj N2O Belediye 1% Fugitive (Kaçak) Bina&Tesisleri Emisyonlar 0% 0% Belediye Binalarının dışındaki diğer bina&tesisler 13% Toplu Taşıma Belediye Otobüsleri 5% Belediye Araç Filosu 1% Sanayi 4% Belediye Sokak Aydınlatma 0% Konutlar 48% Şekil 1:Kadıköy İlçesi Kent Sera Gazı Envanteri Dağılımı, 2016, % 2

4 3 KADIKÖY BELEDİYESİ İKLİM EYLEM PLANI TASLAK RAPORU İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ İLE MÜCADELE İÇİN KADIKÖY SÜRDÜRÜLEBİLİR ENERJİ EYLEM PLANI (KSEEP) Kadıköy ün nüfusu son yıllarda azalmış olsa da bu azalışın kentsel dönüşüm nedeniyle ilçeden ayrılan nüfustan kaynaklandığı bilinmektedir. Önümüzdeki yıllarda, ayrılan nüfusun geri dönüşü ile, ilçede Türkiye ortalamasının çok üzerinde, % 60 a yakın bir nüfus artışı beklenmektedir (2016 yılı nüfus 452 bin, 2030 beklenen 706 bin). Kadıköy Sürdürülebilir Enerji Eylem Planı, Kadıköy ün gerek ulaşım, gerekse fiziksel gelişme kapsamında hazırlanan uzun vadeli planlarına uyumlu olarak hazırlanmış, bu planların öngörüleri ve tavsiyeleri ile pekiştirilmiştir. Kadıköy sera gazı salımlarının hiçbir önlem alınmazsa 2030 yılına kadar % 50 ye yakın bir oranda artarak 2,2 milyon ton CO 2e ne ulaşması beklenmektedir. Bu artış nüfus artış beklentisinin altında kaldığından kişi başı salımların 3,31 ton CO 2e den 3,15 e gerilemesi beklenmektedir. Taslak olarak hazırlanan bu ön çalışma Bütüncül ve Katılım İklim Eylemi Projesi kapsamında Kadıköy halkının görüşleri de alındıktan sonra nihai hale getirilecektir. Alınması öngörülen tedbirlerin bir kısmı kamunun yapacağı yatırımlarla mümkünken bir kısmı da Kadıköy ilçesinde yaşayan, çalışanların alacağı tedbirlerle mümkün olacaktır. Bu nedenle alınması öngörülen tedbirlerin vatandaşın uygulayabileceği önlemlerden seçilmesi önemlidir. Şekil 2: Kadıköy 2030 Böyle Gelmiş Böyle Gider (Business as Usual) BAU ve Salım Azaltım Senaryosu Çalışmanın temelini oluşturan kent ölçeğinde sera gazı salımları için kent ile ilgili çeşitli stratejik planlar dikkate alınarak enerji tüketimleri ile ilgili projeksiyonlar yapılmıştır. Kadıköy ilçesinin son yıllarda yapmış olduğu çalışmalar bu açıdan çok faydalı olmuştur. Raporun hazırlandığı 2018 yılı sonrasında kent stratejik planlarındaki artış öngörülerine göre (nüfus, bina stoku, vs.) her yıl için enerji tüketimleri ve sera gazı envanteri artış eğilimleri kullanılmıştır. 3

5 4 KADIKÖY BELEDİYESİ İKLİM EYLEM PLANI TASLAK RAPORU Aşağıdaki tabloda da görülen alt başlıklarda, yapılan projeksiyonlara göre olası azaltım önlemleri / eylemler sonucu yapılabilecek tasarruf miktarları yıllar bazında belirlenmiştir. Rapor kapsamında sunulan azaltım oranları 2030 yılında ulaşılan nihai azaltım miktarlarıdır. Aşağıda yer alan tablo, ana başlıkları ile farklı kategorilerdeki salım azaltımlarını özetlemektedir. Bu kategorilerdeki çeşitli azaltım önlemleri ya da eylemler, rapor kapsamında ayrıntılı olarak irdelenmektedir. Tablo 2: Sektörlere Göre Azaltım Önlemleri, 2030 AZALTIM ÖNLEMLERİ BAŞLIKLARI Enerji Tasarrufu (MWh) tco 2e Azaltımı Binalar ile ilgili azaltımlar Ulaşım ile ilgili azaltımlar Yenilenebilir Enerji Uygulamal Sanayi Bilinçlendirme Kampanyaları Doğal enerji verimliliği TOPLAM* *Enerji verimliliğine yönelik ulusal politikalar ve teknolojik gelişmeler ile % 7 oranında "doğal" salım düşüşü olacağı varsayılmıştır Aşağıdaki grafikler, Kadıköy ün referans yılı olan 2016'daki toplam salımlarını, BAU (böyle gelmiş böyle gider senaryosu) uyarınca 2030 salımlarını ve hazırlanan Sürdürülebilir Enerji Eylem Planı'nın farklı kaynak sektörlere yönelik önerdiği çeşitli önlemler uyarınca, yine 2030 yılına kadar sağlanabilecek salım azaltımlarını göstermektedir. Toplam CO 2 e 2016'ya göre % 'a göre % ,496, BAU 2,221,579 Azaltım Senaryosu 1,379, ,000 1,000,000 1,500,000 2,000,000 2,500,000 Şekil 3: Toplam Sera Gazı Emisyon Envanteri 2016, 2030 BAU ve Azaltım Senaryosu kıyas 4

6 5 KADIKÖY BELEDİYESİ İKLİM EYLEM PLANI TASLAK RAPORU Şekilden de görülebileceği üzere, yüksek nüfus artışı nedeniyle mutlak salımlar önerilen iddialı önlemlere rağmen 2016 temel yılına göre ancak %8 düşürülebilmektedir. Çeşitli sektörlerdeki enerji verimliliği önlemleri ve yenilenebilir enerji yatırımları sonucu 2030 yılı olası salımlarının yaklaşık 842 bin ton CO 2e düşürülebileceği hesaplanmıştır. Kişi başı sera gazı salımları ise aynı azaltım senaryosu ile önemli ölçüde geriletilebilmekte, BAU senaryosuna göre %38, referans yıl 2016 ya göre %41 düşüş sağlanabilmektedir. Toplam CO 2 e/kişi 2016'ya göre % 'a göre % BAU 3.15 Azaltım Senaryosu Şekil 4:Toplam Sera Gazı Emisyonu Envanteri 2016, 2030 BAU ve Azaltım Senaryosu kıyas Azaltım senaryosu, yüksek büyüme hızlarına karşın Kadıköy ün salımlarını azaltarak büyüme gerçekleştirebileceğini de göstermektedir ki bu de önemli bir başarı kabul edilmelidir yılına kadar alınması düşünülen başlıca eylemler aşağıda sıralanmıştır: AMAÇ 1: SÜRDÜRÜLEBİLİR KENTSEL DOKUNUN GELİŞTİRİLMESİ Hedef 1.1: Mevcut konutlarda enerji etkin yenilemeler; Konutlarda kış dönemi ısı kaybını, yaz dönemi ısı kazançlarını önlemek, yakıt tüketimini azaltmak, sera gazı salımlarını düşürmek. Faaliyet 1.1.1: Konutlarda ısı yalıtımı (binaların % 70 inde tasarruf ortalama bir dairede yatırımın geri dönüş süresi 6-7 yıl) Faaliyet 1.1.2: Konutlarda yenilenebilir enerji uygulamaları Faaliyet 1.1.3: Konutlarda Enerji etkin aydınlatma sistemlerinin kullanılması (tasarruflu-led aydınlatma - elektrik tüketiminde %15 tasarruf) Hedef 1.2: Ada ölçeğinde enerji sistemlerinin oluşturulması; Kentte ada bazlı enerji sistemlerinin arttırılmasıyla yakıt tüketimlerini azaltmak, sera gazı salımlarını düşürmek. Faaliyet 1.2.1: Bölgesel ısıtma ile konutların % 25 inin alternatif yakıtlarla ısıtılması (biyokütle, ısı pompası, kojenerasyon, trijenerasyon sistemleri ile ilgili en azından ön çalışma yapma zorunluluğu vs.) 5

7 6 KADIKÖY BELEDİYESİ İKLİM EYLEM PLANI TASLAK RAPORU Hedef 1.3: Yenilenen alanların enerji etkin planlanması; Deprem yönetmeliğine uygun olmayan binaların yeniden yapımı için tasarımları yapılırken enerji verimliliği ve yenilenebilir enerji kaynaklarının projelere entegrasyonu ile düşük karbonlu kentsel gelişim sağlanması ve % 40 daha az enerji tüketen konutlar. Faaliyet 1.3.1: Konutlarda enerji etkin kentsel dönüşüm (en fazla toplam maliyetin % 10 u ek maliyet) - Yönetmelikte öngörüldüğü üzere C sınıfı yerine B veya A sınıfı Enerji Kimlik Belgesinin zorunlu tutulması. Hedef 1.4: Mevcut üçüncül binalarda enerji etkin yenilemeler (kamu binaları, okul, hastane, AVM, ve diğer ticari binalar); Üçüncül binalarda kış aylarında ısı kaybını, yaz aylarında ise ısı kazançlarını önlemek, yakıt tüketimini azaltmak, sera gazı salımlarını düşürmek. Faaliyet 1.4.1: Mevcut üçüncül binalarda enerji etkin yenilemeler (en az % 70 İnde) Faaliyet 1.4.2: Mevcut üçüncül binalarda enerji etkin aydınlatma (tamamında) Hedef 1.5: Belediye binalarında enerji etkin uygulamalar; Kadıköy ilçesinde Belediye başta olmak üzere kamu binalarında enerji verimliliği uygulamaları ile tüketimlerin azaltılması; hedef: Kamu binalarında kış dönemlerinde ısı kaybını, yaz dönemlerinde ısı kazançlarını önlemek, yakıt tüketimini azaltmak, sera gazı salımlarını düşürmek, iyi uygulamalarla vatandaşları bilinçlendirmek Faaliyet 1.5.1: Mevcut Belediye binalarında enerji etkin yenilemeler (ısı yalıtımı + aydınlatma) Hedef 1.6: Enerji etkin sokak aydınlatma sistemleri; Enerji etkin sokak aydınlatmaları ile enerji tasarrufu sağlamak Faaliyet 1.6.1: Enerji etkin sokak aydınlatma sistemi (Kadıköy belediyesi, İstanbul Büyükşehir ve Karayolları aydınlatma sistemleri Kadıköy park ve bahçelerde 2018 sonu % 99 dönüşüm hedefliyor) Faaliyet 1.6.2: Sokak aydınlatma sistemlerine PV entegrasyonu AMAÇ 2: SÜRDÜRÜLEBİLİR KENTSEL HAREKETLİLİK AĞININ GELİŞTİRİLMESİ Hedef 2.1: Düşük karbon emisyonlu ulaşım ağının geliştirilmesi; Toplu taşımanın yaygınlaşması ile trafikte kullanılan motorlu taşıt ulaşımının azaltılması amaçlanmaktadır. Ulaşım salımlarında % 7.5 azaltım hedeflenmektedir. Faaliyet 2.1.1: Toplu taşıma kullanım oranının arttırılması (park et bin uygylamalarının tüm toplu taşıma modlarına entegrasyonunun sağlanması) Faaliyet 2.1.2: Banliyö treninin yeniden devreye alınması (Ulaştırma Bakanlığı) Faaliyet 2.1.3: Toplu taşıma araçlarının enerji etkin araçlar ile değiştirilmesi (İBB ve Kadıköy Belediyesi) Faaliyet 2.1.4: Kentte elektrikli araç kullanımının özendirilmesi (alt yapı yatırımlarının teşviki şarj istasyonları) 6

8 7 KADIKÖY BELEDİYESİ İKLİM EYLEM PLANI TASLAK RAPORU Faaliyet 2.1.5: Elektrikli araç kullanımının özendirilmesi amacıyla belediye araç filosunun %80 inin elektrikli araçlarla değiştirilerek örnek olunması Faaliyet 2.1.6: Eski, kullanılmayan iskelelerin faaliyete geçmesine yönelik çalışmaların yapılması ve bu noktalara ulaşım için ring seferleri düzenlenmesi Hedef 2.2: Yeşil ulaşım altyapısının oluşturulması; Bisiklet kullanımının artması ile özel araç, taksi gibi motorlu araç kullanımının azaltılması. Faaliyet 2.2.1: Bisiklet kullanımının ulaşımdaki payını9n %2 artışının sağlanması güvenli bisiklet yollarının İBB ile koordineli çalışarak yapılması Faaliyet 2.2.2: Yayaların ulaşımdaki payının %5 artışının sağlanması araçlara kapalı yaya yollarının bütüncül bir plan içinde ele alınması, toplu taşıma ulaşımına erişim kolay olacağı noktalarda yaygınlaştırılması Hedef 2.3:Ulaşım teknikleri eğitimlerinin gerçekleştirilmesi; İleri ve ekolojik sürüş teknikleri ile yakıt tüketiminin azaltmak Faaliyet 2.3.1: Ekonomik sürüş teknikleri eğitimi (özellikle taksi, toplu taşıma, atık toplama araçlarını kullanan sürücüler) AMAÇ 3: ENERJİ ÜRETİMİNDE YERELE ÖZEL YENİLİKÇİ ÇÖZÜMLERİN GELİŞTİRİLMESİ Hedef 3.1: Yenilenebilir enerji uygulamaları; Kadıköy de yenilenebilir enerji uygulamalarının yaygınlaştırılması ile fosil yakıtlardan sağlanan enerji ihtiyacının düşürülmesi Faaliyet 3.1.1: Belediye ve iştirak binalarında yenilenebilir enerjisi uygulamaları (toplam 5 MW) Faaliyet 3.1.2: Bina çatılarında PV uygulamaları (132 MW kurulum) Faaliyet 3.1.3: Sanayide yenilenebilir enerji uygulamaları AMAÇ 4: KATILIMCI TOPLUMSAL FARKINDALIK SÜREÇLERİ VE DAVRANIŞ DEĞİŞİKLİĞİ ÇALIŞMALARI Hedef 4.1: Enerji verimliliği kampanyaları; Enerjinin tüketim noktasında tasarruf bilincini arttırmak, daha az enerji tüketen verimli elektrikli cihaz alımını özendirmek, yatırım noktasına gelindiğinde teknik destek; ekonomik sürüş yöntemleri ile yakıt tasarrufu sağlamak hedeflenmektedir. Konutların %50 sinde % 5 enerji tasarrufu ile MWh, ton CO 2e, üçüncül binaların %75 inde %5 enerji tasarrufu ile MWh enerji ton CO 2e salım azaltımı öngörülmüştür. Kadıköy Belediyesi konu ile ilgili kendi büyesinde bir Enerji Birimi kurarak tüm yaş gruplarına yönelik uygulamalaı bilgilendirme çalışmaları düzenlemek istemektedir. Faaliyet 4.1.1: Bilinçlendirme kampanyaları ile konutlarda tasarruf finansal destek için bankalarla işbirliği Faaliyet 4.1.2: Bilinçlendirme kampanyaları ile üçüncül binalarda (ticari, kamu binaları, okul, hastahane, AVM ler) tasarruf finansal destek için bankalarla işbirliği 7

9 8 KADIKÖY BELEDİYESİ İKLİM EYLEM PLANI TASLAK RAPORU Faaliyet 4.1.3: Talep tarafı yönetimi vatandaşların enerji tüketimlerini izlemelerini sağlayacak uygulamaların hayata geçirilmesi (cep telefonu applikasyonları gibi enerji dağıtım şirketleri ile işbirliği yapılabilir) AMAÇ 5: DİĞER AZALTIM ÇALIŞMALARI Hedef 5.1: Sanayide enerji verimliliği uygulamaları Faaliyet 5.1.1: Sanayide %25 enerji verimliliği Hedef 5.2: Atık su arıtma tesislerinde sera gazı azaltımı sağlanması İşletme koşullarının iyileştirilmesi ve atık çamurundan biyogaz ve enerji eldesi ile sera gazı salımının azaltılması Faaliyet 5.2.1: Tüm atıksu arıtma tesislerinin işletme koşullarının iyileştirilmesi (İBB) KADIKÖY İLÇESİ İÇİN İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ UYUM PLANI NA GİRİŞ İklim parametreleri doğal nedenlerden dolayı yıldan yıla ve daha uzun dönemler (on yıllar) için değişkenlik barındırır. Son yıllarda ise iklimin doğal değişkenliği ile insan kaynaklı değişim beraber gerçekleşmektedir. İnsanfaaliyetlerinden kaynaklanan değişim, özellikle ortalama küresel yüzey sıcaklıklarında, doğal değişkenlikle açıklanamayacak bir artış şeklinde kendisini gösterirmektedir. İklim değişikliğine uyum tedbirlerinin temel amacı; iklimsel etkileri, sektörel hassasiyetleri ve kırılgan altyapıları belirleyerek tehlikeleri azaltmaya yönelik risk yönetimi uygulamalarını hayata geçirmek ve bu şekilde kenti iklim değişikliğine daha dayanıklı ve dirençli hale getirmektir. Risk temelli yaklaşımlarda temelde senaryolar belirlenirken sonuçların etkisinin kontrol altına alınması amaçlanmaktadır.. Uyum çalışmaları, riskleri yok etmeye değil, olası tehditlerin yıkıcı etkilerinin şiddetini azaltmaya odaklanır. Aşırı ve yıkıcı İklimolaylarının oluşumu ihtimali bertaraf edilemese de, vereceği zararlar azaltılabilir. Bir başka deyişle, iklim uyum stratejileri, iklim değişikliğinin kaçınılmaz etkilerinin kentin kırılgan altyapısına vereceği zararın azaltılmasını hedefler. Bilimsel birçok çalışma, Türkiye nin su kaynakları ve sıcaklık artışı bakımından kırılgan bir coğrafyada yer aldığını ortaya koymaktadır. Özellikle kentler, kent ısı adası etkisiyle bu sıcaklık artışlarından daha fazla etkilenecektir. Uluslararası İklim Müzakerelerine katkıda bulunan Hükemetlerarası İklim Değişikliği Paneli (IPCC) çeşitli modellemelerle dünyanın olası sıcaklık değişikliklerinden nasıl etkileneceğini 1990 yılından bu yana yayınladığı raporlarla ortaya koymaktadır yılında yayınlanan IPCC nin 5. Değerlendirme Raporu nda Türkiye nin de dahil olduğu Avrupa bölgesi için iklim değişikliği kaynaklı önde gelen riskleri şu 3 başlık altında ele almaktadır: 1) Artan kentleşme, yükselen deniz seviyesi, kıyı erozyonu ve yüksek nehir debileri/akışları nedeniyle nehir havzaları ve kıyılarda sel ve taşkınlardan etkilenen insan sayısında ve ekonomik kayıplarda artış; 2) Artan su kısıtları (özellikle Güney Avrupa da); artan su talebi (sulama, enerji ve endüstri kullanımı ve evsel kullanım için), artan buharlaşma talebi neticesinde azalan su drenajı ve akışı ile beraber nehirlerden ve yeraltı kaynaklarından çekme sonucu var olan su miktarında önemli azalma; ve 8

10 9 KADIKÖY BELEDİYESİ İKLİM EYLEM PLANI TASLAK RAPORU 3) Ekstrem sıcak hava olaylarından etkilenen insan sayısında ve ekonomik kayıplarda artış: Sağlık ve refah, işgücü verimliliği, hava kalitesi üzerine etkiler ve Güney Avrupa da artan orman yangın riski. İSTANBUL İÇİN İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ SENARYOLARI 1 Sıcaklıklar Türkiye de sıcaklıklar 1990 dan itibaren yükselmeye başlamıştır. İstanbul da da durum benzerdir. Mevsimsel sıcaklıklarda 1990 lara kadar kayda değer bir trend görülmemektedir. Ancak 1990 dan itibaren özellikle yaz mevsimi diğer mevsimlerden ayrışarak 2 C nin üzerinde bir ısınmaya maruz kalmıştır. Diğer mevsimlerdeki ısınma ise benzer şekilde 1,5 C civarında gerçekleşmiştir. Doğal değişkenlik yaz mevsimine kıyasla diğer mevsimlerde daha fazladır. Yıllık ortalama sıcaklık da 1990 ların başından itibaren gerçekleşen ısınmayı açık bir şekilde göstermektedir sonrası gerçekleşen ısınma miktarı 2 C nin üzerindedir yılından sonra yıllık ortalama sıcaklıklar ortalamasının altına hiç düşmemiştir. Şekil 5: İstanbul ili ortalama sıcaklık değişimleri, mevsimlere göre, Göztepe İstasyonu ölçümleri Kötümser senaryoya göre artış hemen hemen doğrusal olacak ve yüzyılın sonunda 5,0 C yi bulacaktır. Bu analizlere göre en iyimser durumda bile İstanbul daki sıcaklık artışının 1 C nin üzerinde gerçekleşeceğine işaret etmektedir. 1 İstanbul İçin İklim Senaryolarının Değerlendirilmesi, İstanbul İklim Değişikliği Eylem Planı Projesi Raporu, 9

11 10 KADIKÖY BELEDİYESİ İKLİM EYLEM PLANI TASLAK RAPORU Şekil 6: İstanbul ili sıcaklık değişimi senaryoları; RCP2.6 iyimser senaryo, RCP 4.5 orta iyimser, RCP 6.0 kötümser, RCP 8.5 en kötümser senaryo Farklı küresel emisyon senaryolarına göre İstanbul daki ortalama sıcaklık artışının dönemine nazaran 1 ila 5 C arasında olması öngörülmektedir. Bu artışlar kış aylarında daha az, yaz aylarında daha yüksek olacaktır. Yağış için döneminde kayda değer bir değişim öngörülmemektedir. Sonraki dönemlerde bazı modeller yağış azalması göstermektedir. Kötümser (RCP8.5) senaryo için yağıştaki azalma miktarı yaz aylarında %30 u aşmaktadır.. Yağışlar Bir bölgedeki yağış düzeni, başta atmosferin genel sirkülasyonu olmak üzere, yükselti, arazi örtüsü, rüzgarların esme yönü ve denize yakınlık gibi pek çok faktöre bağlıdır. İstanbul için uzun yıllar mevsimsel yağış miktarlarında kayda değer bir trende rastlanmamıştır. Kış yağışlarında değişkenlik diğer mevsimlere göre oldukça fazladır. Şekilden görüleceği üzere yağışın en fazla olduğu kış mevsiminde 1980 lerin başları oldukça yağışlı iken 1990 ların başları ise oldukça kurak yaşanmıştır. 21. yüzyıl iklim değişikliği senaryo simülasyonlarına göre gelecekte İstanbul yağışlarında değişimler meydana gelecektir (Şekil 14). RCP2.6 senaryosu İstanbul yağışlarında önemli bir değişiklik olmayacağına, RCP8.5 senaryosu ise yağışlarda azalma oluşacağına ve yüzyılın sonunda bu azalma miktarının günümüze ( ) göre 80 mm yi (yaklaşık %12) aşacağına işaret etmektedir. RCP4.5 senaryosuna göre azalma oranı %5 i, RCP6.0 senaryosuna göre %8 i geçmeyecektir. Şekil 7: İstanbul ili yağış değişimi senaryoları; RCP2.6 iyimser senaryo, RCP 4.5 orta iyimser, RCP 6.0 kötümser, RCP 8.5 en kötümser senaryo Su akışları, yalnızca yağış azalması nedeniyle düşmeyecektir. Sıcaklıkların artması, yüzeyden buharlaşma-terleme yoluyla oluşan su kaybını artıracaktır. Bu nedenle akışta beklenen toplam azalma, yüzyılın ortası için %20 ve yüzyılın sonu için %30 civarındadır. Sıcaklık ve yağış desenlerindeki değişime paralel olarak kar yağışlarının İstanbul genelinde azalacağı, kar örtüsünün daha geç oluşup daha erken eriyeceği, kar örtüsünün daha yüksek rakımlara doğru kayacağı ve bu değişimlerin kentin su tedariğine yönelik etkileri olacaktır. İstanbul da 112 gün civarında olan yağışlı günlerin sayısı, yüzyıl ortasına kadar 3-12 gün, yüzyıl sonunda ise 3-23 gün azalacaktır. Yüzyıl sonunda kötümser senaryoya göre çok yağışlı günlerde görülen toplam 10

12 11 KADIKÖY BELEDİYESİ İKLİM EYLEM PLANI TASLAK RAPORU yağış miktarı artışı %20, aşırı yağışlarda görülen yağış miktarı artışı ise %59 olacaktır. Daha iyimser senaryolarda bu oran düşmekle beraber, şiddetli yağışlar sonucu sel risklerinde önemli bir artış yaşanacağı anlaşılmaktadır. Kurak dönemlerin uzunluğu 45 günden yüzyıl ortasında güne, yüzyıl sonunda güne çıkacaktır. En uzun yağışlı dönemin uzunluğu ise 10 günden 8.5 güne düşecektir. Kuraklık En etkili meteorolojik afetlerin başında gelen kuraklık İstanbul u zaman zaman etkisi altına almakta ve özellikle su kaynaklarında azalmaya yol açarak toplumsal refahı olumsuz yönde etkilemektedir yılları arasında İstanbul u etkisi altına alan kuraklık (Şekil 11) ciddi sıkıntıların yaşanmasına sebep olmuştur. Bu kuraklık, 1980 sonrası artan göç oranı ve çarpık kentleşme ile çakışınca büyük ölçekli su temini problemleri ortaya çıkmıştır. İstanbul, yıllarında da şiddetli kuraklığa maruz kalmıştır. Su kaynakları ciddi oranlarda azalmıştır. Ancak Melen çayından su transferi ve yağışların tekrar başlaması ile bu problem 1990 ların başındaki kuraklığa nazaran daha hafif atlatılmıştır. İstanbul da kuraklıklar çoğunlukla iki yıl veya daha az sürelerde etkili olmaktadır. İki yılı geçen kuraklıklar nadir olmakla beraber yakın arayla gerçekleşebilecek kuraklıklar ( arasında olduğu gibi) İstanbul için ciddi tehdit oluşturmaya devam etmektedir. Deniz Seviyesi İstanbul da 1 m lik yükselmenin çok büyük alanlar kaplamayacağı, ancak özellikle Üsküdar sahili, İstanbul limanı, Kadıköy sahili, Haliç in bazı kısımları, Yenikapı, Zeytinburnu, Ataköy, Maltepe, Pendik ve Tuzla (genel olarak Marmara) sahilleri gibi düşük kotlu alanlar ve bu ve benzeri yerlerde mevcut liman, marina ve tersane gibi yapıların deniz yükselmesinden olumsuz etkileneceği görülmektedir. Deniz seviyesinin bir birim yükselmesinin yatayda yaklaşık 100 katı etki alanı oluşturduğu düşünüldüğünde İstanbul da sahil kesimlerinin (özellikle Marmara) genel olarak iklim değişikliği kaynaklı deniz seviyesine kırılganlığının yüksek olacağı söylenebilir döneminden 2100 yılına kadar deniz seviyelerinin 45 ila 75 cm arasında yükselmesi beklenmektedir. Bu artışın nedenleri, buzulların erimesi ve ısınan suyun genleşmesidir. Bunlar dışında daha radikal projeksiyonlar da bulunmaktadır. İstanbul, bir sahil kenti olarak bu değişimlerden belirli bir oranda etkilenecektir. 11

13 12 KADIKÖY BELEDİYESİ İKLİM EYLEM PLANI TASLAK RAPORU İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ UYUM PLANI Kadıköy için CoM taahhütleri çerçevesinde hazırlanmakta olan İklim Değişikliğine Uyum Eylem Planı (Climate Adaptation Action Plan), kentin iklim değişikliği senaryoları karşısında olası risklerini ve etkilenebilirliğini, iklim değişikliğinin etkilerine karşı hazırlık durumunu değerlendiren kurumsal bir özdeğerlendirmeyi ve iklim değişikliğine uyum stratejisi ve eylem planını ortaya koyacaktır. Bu strateji ve eylem planı uzman katılımlı olarak, temelde 5 ana unsuru hesaba katacaktır, bunlar; Kentsel ısı adası etkilerini Yeşil alanlar, yeşil koridorlar ve biyoçeşitliliği Kent içi sular ve dereler ile yağışlar ve su yönetimini İklim değişikliğinin olumsuz etkileri karşısında halk sağlığını İklim değişikliğinin olumsuz etkilerini azaltacak idari örgütlenme ve planlamayı içerecektir. Bu başlıklar altında ortaya konulması beklenen olası eylemlerin başlıcaları; Riskli bölgelerin belirlenmesi ve Isı Adası Etkisini azaltıcı tedbirlerin alınması Kentin yeşil alanlarının, koridorlarının değerlendirilmesi, yeşil sürekliliğin yaya/bisikletli ulaşım ile bağlantılı olarak sağlayacak çözümlerin tartışılması Mevcut planlama, proje/yatırım ve kentleşme pratikleri gözönüne alınarak, bölge, kent ve yerel ölçeklerde su örüntüsü (özellikle dere kenarı koridorları) odaklı düzenlenmelerin iklim değişikliğine uyum kapsamında yapılması, etkin sel/taşkın planlamalarının ilgili kurumlar ile eşgüdüm halinde yapılması Mevcut iklim değişikliği senaryolarının ışığında halk sağlığı tehditlerinin saptanması, bilinçlendirme, hazırlık ve örgütlenme çalışmalarının yapılması, Kentliyi azami ölçüde angaje edecek katılımcı planlama yöntemlerini hayata geçirerek halk sağlığı ve dirençli kent yaratma pratiklerinin geliştirilmesi olacaktır. Ortaya çıkacak İklim Değişikliğine Uyum Eylem Planı, kentli paydaşlar ve ilgili uzmanların ortaklaşa oluşturacakları ve dirençli, yaşanabilir bir Kadıköy e dair gelecek öngörülerini içerecek bir plan olacaktır. 12