Prof. Dr. Selim ÇETİNKAYA

Transkript

1 Prof. Dr. Selim ÇETİNKAYA

2 Başlıklar Giriş Detay çizimler Montaj resimleri Montaj kesitleri Ölçülendirme

3 İmalat resimleri İmalat resmi çiziminde ilk basamak, her parçanın detay resimlerinin çizilmesidir. Parçanın önden ve geometrisini tam olarak tanımlayacak diğer görünüşleri (muhtemelen üst, sol yan, vb.) çizilir. Parçaların eşlenik dik izdüşümlerle kolay anlaşılamaması durumunda kesit ve izometrik görünüşler de ilave edilebilir. Parçanın doğru biçimde imalini sağlayacak ölçüleri verilir. Yazı alanı, parça listesindekiyle aynı adlı parçanın adını içermelidir. Detay resimlerinin tamamlanmasından sonra montaj resimleri çizilebilir. Montaj resimleri, detay resimlerinin montaja uygun şekilde birleştirilmesiyle elde edilir.

4 Detay (tek parça) resimler

5 Montaj resimleri

6 Montaj resimleri

7 Montaj resimleri

8 Montaj resimleri

9

10 İmalat resimleri Mühendislik tasarımlarının çoğu birden çok parça içermektedir. Genellikle birçok parçanın da birbirine uyması ve birlikte çalışması söz konusudur. Tasarım çizimlerinde parçaların kolayca imal ve monte edilebilmesi için eksiksiz biçimde ölçülendirilmiş çizimler gereklidir.

11 Tanımlama İmalat resmi bir ürünün yapılması sırasında kullanılan çizimlerin oluşturduğu bir settir. İmalat resmi Detay resimleri Montaj resmi

12 Tanımlama Detay resmi tek parçanın ölçülendirilmiş ve açıklamalı çoklu görünüşleridir. Montaj resmi bir makine veya yapının çeşitli parçalarının çalışma konumlarıda monte edilmiş görünüşüdür.

13 Amaç Detay resmi parçanın imali için gerekli bilgi ve işlemleri içerir. Montaj resmi ise şunları içerir: 1. Ürünün bütün haldeki biçimi 2. Bütünün boyutları 3. Her parçanın bağıl konumu 4. Değişik parçalar arasındaki fonksiyonel ilişki

14

15 Detay resmi The drawing of bir single parça is called bir detay drawing. It contains one veya more orthographic görünüşler of the object, dimensions ve possibly Kesital ve isometric görünüşler. In essence, bir detay drawing may contain all of the elements we have been studying bu semester.

16 Detay resmi bu is bir detay drawing of two parçalar. It contains sufficient information to build the parçalar. It does not tell us how to assemble the parçalar.

17 Detay resminde verilen bilgiler 1. Genel bilgi Yazı alanı 2. Parça bilgisi 2.1 Biçim tanımı 2.2 Boyut tanımı 2.3 özellikler Parçanın görünüşleri Notlar

18 Genel bilgiler Firmanın adı Çizimin başlığı (genellikle parça numarası) Çizim sayfa numarası Çizenin, kontrol edenin adı İlgili işlem tarihleri (çizim, kontrol, onay, vb) Değişiklik tablosu Birim Ölçek İzdüşüm metodu

19 Parça bilgileri Biçim Boyut Özellikler Eşlenik dik izdüşüm Resimsel görünüş Ölçüler ve toleranslar Parça numarası, ad, gerekli sayı Kullanılan malzeme Genel notlar ısıl işlem Yüzey kalitesi Genel toleranslar

20 Tavsiye edilen uygulama Bir parçayı bir sayfaya çiziniz. Aksi söz konusu olmadıkça; - parçalar arasında yeterli boşluk bırakınız. - Bütün parçaların çiziminde aynı ölçeği kıllanınız. Aksi durumlarda çizimin altına ölçeğini açıkça belirtiniz. Cıvatalar, somunlar, pimler, yataklar gibi standard parçaların detay resimlerinin çizilmesi gerekmez.

21 Bilginin yerleştirilmesi (bu ders) Ölçülendirilmiş eşlenik dik izdüşüm Parça no, parça adı, malzeme, gerekli numara Notlar Birimler, kavisler, boyutlar, vb. Yazı alanı

22 Örnek: Detay resminin yorumlanması 1. Dik izdüşümler 2. Ölçüler & Toleranslar 3. Yüzey kalitesi Genel not Değişiklik tablosu Gen. tolerans İzdüşüm Yazı alanı

23 Örnek: Detay resminin yorumlanması

24 Örnek: Detay resminin yorumlanması

25

26 Montaj resimleri Patlatılmış veya patlatılmamış montaj resimleri kullanılabilir, montaj tek resimle açıklanabiliyorsa, tek görünüş kullanılır. Görünüş tam veya kesit olabilir. Kesit montaj resimleri özellikle kapalı bölümlerdeki parçaların gösterilmesinde yararlıdır.. İmalat resim setleri, imal edilecek her parçanın detay resimleri ve parçaların nasıl monte edileceğini anlatan montaj resimlerinden oluşur.

27 Montaj resimleri Montaj resminin hazırlanması 1. Standard çizim sayfası açarak farklı bir isimle saklayınız (Save as). 2. Montaj resmine yerleştirmek istediğiniz detay resmini açınız. 3. Kalanların kolayca seçilebilmesi için görünüşte gerekli olmayan tüm katmanları kapatınız. Montaj resimlerinde izdüşüm ışınları ve ölçüler genellikle gerekli olmadığından bu katmanlar kapatılmalıdır. 4. Montaj resmine kopyalamak istediğiniz görünüşü seçiniz. 5. Seçtiğiniz görünüşü montaj resmine yapıştırınız. Place the Görünüşü uygun bir yere götürerekkopyalamayı tamamlayınız. 6. Bu işlemi montajdaki tüm parçalar için tekrarlayınız. Bitirdiğinizde montajdaki tüm parçalar taşınmış olmalıdır.

28 Montaj resminin hazırlanması Detay resimlerini montaj resmine kopyalayınız.

29 Montaj resminin hazırlanması Kopyaladığınız görünüşleri, eksenlerden vb. yararlanarak uygun konumlarına yerleştiriniz.

30 Montaj resmi çeşitleri 1. Patlatılmış montaj resimleri Parçalar montaj konumlarına uygun olarak fakat birbirinden ayrılmış olarak yerleştirilir. 2. Genel montaj resimleri Tüm parçalar montaj konumlarında çizilir. 3. Detay montaj resimleri Tüm parçalar montaj konumlarında ve tam ölçülendirilmiş olarak çizilir. Resimsel görünüşlerin çizilmesinin daha zor olması sebebiyle montaj resimleri genellikle eşlenik dik izdüşümle çizilir.

31 1. Patlatılmış montaj Resimsel görünüm Bitirilmiş ürün

32 1. Patlatılmış montaj Patlatılmış resimsel

34 1. Patlatılmış montaj Patlatılmış önceki resimselin birleştirilmiş görünümü

36 1. Patlatılmış montaj Eşlenik dik izdüşüm

37 2. Genel montaj Resimsel Eşlenik dik

38 2. Genel montaj Sadece makinenin çalışması ile ilgili boyutlar verilir. Sadece makinenin çalışması ile ilgili boyutlar tablo halinde verilir (Burada gösterilmiyor.).

39 2. Genel montaj

40 3. Detay montaj (imalat resmi montajı)

41 Montaj resmi

42 Genel montaj resminde gerekli bilgiler 1. Tüm parçalar çalışma konumlarında çizilir. 2. Parça listesi 1. Parça numarası 2. Tanımlayıcı ismi 3. Malzeme 4. Gereken miktar (her bir makine için) 3. Parça numaraları için kılavuz çizgileri 4. İşleme ve montaj işlemleri ve makinenin ilgili çalışması ile ilgili kritik ölçüler

43 Parça listesi Parça listesi makineyi yapmak için gerekli tüm parçaları listeler. Her parça parça listesinde numaralanır ve çizimde de aynı numara kullanılır.

44 Bilgi yerleştirme (bu ders için) - Birleştirilen parçalar - Referans numaraları Parça listesi Genel notlar Yazı alanı

45 Yazı alanlı örnek çizim sayfası

46 Öğrencinin dolduracağı örnek yazı alanı

47 Parça listesi Yazı alanının üzerine veya yanına yerleştiriniz. Tabloyu aşağıdan yukarıya doldurunuz. 3 SET cıvata 1 Stainless Çelik, M3 HEX SOCK CUP PT 2 mil 1 Stainless Çelik 1 destek 2 Cast Iron NO. parça NAME gerekli MATL. & NOTE

48 Örnek: Parça listesinin muhtemel yeri

51 Montaj resmi çizim basamakları 1. Montaj basamaklarını ve alet veya makinenin tüm biçimini anlamak için tüm parçaların geometri ve boyutlarını analiz ediniz. 2. Uygun bir görünüş seçiniz. 3. Birçok parçanın üzerine monte edildiği ana parçayı seçiniz. 4. Esas parçaların seçilen bakış doğrultusundaki bir görünüşünü çiziniz.

52 Montaj resmi çizim basamakları 5. Geriye kalan parçaların detay resimlerini çalışan konumlarında ekleyiniz. 6. İlgili parçaların konumlarını açıklamak için gerekiyorsa kesit tekniği uygulayınız. 7. Parça numarası, notlar ve ölçüler (varsa) ekleyiniz. 8. Parça listesi yapınız.

53 Genel uygulama İhtiyaca göre görünüşlerin sayısı bir, iki, üç veya daha fazla olabilir, fakat en az sayıda olmalıdır. İyi bir bakış doğrultusu bütün veya çoğu parçaları çalışma pozisyonlarında gösterir.

54 Örnek: Gerekli görünüşün seçimi Verilen Öğrenci A A parçası Öğrenci B B parçası Montaj resmi olarak hangisi daha uygun?

55 Genel uygulama Okuyucunun anlaması gereken önemli bir ayrıntıyı görstermiyorsa görünmez çizgiler genellikle ihmal edilir.

56 Örnek: Görünmez çizgiler çizilmemeli veya çizilmeli? A A parçası B C B parçası İyi Zayıf

57 Örnek: Görünmez çizgiler çizilmemeli veya çizilmeli? A A parçası B B parçası İyi Zayıf

58 Örnek: Görünmez çizgiler çizilmemeli veya çizilmeli? A A parçası B B parçası İyi Zayıf

59 Genel uygulama Parçaların eşleşmesini anlaşılır yapmak için genellikle kesit tekniği gerekir. İlişkili parçalarda farklı tarama çizgileri kullanınız. parçası Doğru B parçası Daha iyi Renk OFF ON

60 Kesit line uygulama Aşağıda verilenler gibi standard parçaların kesit görünüşlerinde tarama kullanmayınız. - Vidalı bağlantı - Pul - dolu mil, pim, kama (uzunlamasına kesitleri)

61 Örnek1: Montaj adımları 1 Çene, Çelik, 1 gerekli 2 Kol, Çelik, 1 gerekli 3 Pim, Çelik, 1 gerekli

62 Örnek: Tarama uygulaması A Bu montaj için uygun tam kesit görünüş hangisidir? B İyi Renk Zayıf OFF ON

63 Örnek2 : Montaj adımları 1 Destek, Çelik, 1 gerekli 2 Mil, Çelik, 1 gerekli 3 Konik pim, Çelik, 1 gerekli

64 Örnek: Kesit line uygulama A B Bu montaj için uygun tam kesit görünüş hangisidir? C D İyi Zayıf Renk OFF ON

65 Örnek3 : Montaj adımları 2 Kol, Çelik, 1 gerekli 1 Çene, Çelik, 1 gerekli 3 Pim, Çelik, 1 gerekli

66 Örnek: Kesit tarama uygulaması A B C Mafsalın uygun kesit görünüşü hangisidir? İyi Renk Zayıf OFF ON

67 Uygulamada kılavuz çizgisi Parçanın içinden sayıya kadar çizilir. Eğik bir doğrultuda çizilir. 1 2

68 Örnek Yatak Mil Cıvata Kapak Hazne

69 Örnek

70 Örnek (iki görünüşlü montaj resmi)

71 Montaj resminin yorumlanması 1. Montaj adımları 2. Makinanın her parçasının fonksiyonu 3. Tasarım kavramı

72 Örnek 1: Bir makine haznesinin mil desteği Montaj adımları 1. Yatağı mile monte et. 2. Yatak-mil ünitesini hazneye monte et. 3. Kapağı monte et. 4. Cıvataları sık.

73 Örnek 1: Bir makine haznesinin mil desteği Ana parçaların fonksiyonları 1. Yatak: destek the Dönen mili destekler. 2. Kapak: - Eksenel gezintiyi kontrol eder. - Yatak ünitesinin dönmesini engeller.

74 Örnek 1: Bir makine haznesinin mil desteği Tasarım kavramı Dönen mil ile hazne ve kapak arasına bir yatak yerleştirip boşluklar bırakarak, doğrudan temastan sakının.

75 Örnek 2: Sızıntı önleyici ünite Montaj adımları 1. Salmastrayı mile takınız. 2. Saplamaları hazneye monte ediniz. 3. Deliklerini saplamaya denk getirerek salmastra halkasını monte ediniz. 4. Pulu takarak somunu sıkınız. Salmastra halkası Hazne Salmastra

76 Örnek 2: Sızıntı önleyici ünite Fonksiyon 1. Salmastra: - Haznedeki sıvının akmasını önler. 2. Salmastra halkası: - Salmastraya baskı yaparak radyal olarak genişlemesini ve mil yüzeyine baskı yapmasını sağlar. Salmastra halkası Hazne Salmastra

77 Örnek 2: Sızıntı önleyici ünite Tasarım kavramı Dönen mil ile hazne ve salmastra halkasının deliği arasında direkt temastan kaçınınız. Salmastra halkası Hazne Salmastra

78 Örnek 3: Parçaların bir mil üzerine sabitlenmesi Montaj adımları 1. Kamaları kama oyuklarına yerleştiriniz. 2. Parçaları yüzeyleri mildeki omuzlara değinceye kadar mile takınız. 3. Tespit segmanı ve manşonu takarak tespit pimini yerleştiriniz.

79 Örnek 3: Parçaların bir mil üzerine sabitlenmesi Fonksiyon 1. Kama: - Parçaların dönmesini önler. 2. Pim ve tespit segmanı: - Parçaların mil üzerindeki eksenel hareketini önler.

80 Örnek 3: Parçaların bir mil üzerine sabitlenmesi Tasarım kavramı Tespit segmanı manşon ve pime göre daha za aksiyal kuvvet karşılar.

81 Örnek 4: Konik mil üzerinde konik delikli parçalar Montaj adımları 1. Parçayı milin konik ucuna takınız. 2. Pulu takınız (standard değil). 3. Somunu sıkınız.

82 Örnek 4: Konik mil üzerinde konik delikli parçalar Fonksiyon 1. Pul: - Sıkma kuvvetinin parçaya dağıtımını iyileştirir.

83 Örnek 4: Konik mil üzerinde konik delikli parçalar Tasarım kavramı Konik kısım ve konik deliğin derinliği bir hesap gerektirir.

84 Örnek 5: ön yay yüklü parçalar Serbest haldeki yayın boyu Montaj adımları 1. Yayı hazneye yerleştiriniz. 2. Çubuğu yay yükleyiciye sıkınız. 3. Kapağı kapatıp, sıkınız.

85 Örnek 5: ön yay yüklü parçalar Fonksiyon 1. Yay plancırı: - Kuvveti çubuktan yaya iletir. - Yayı konumunda tutar.

86 Örnek 5: ön yay yüklü parçalar Tasarım kavramı Yay plancırı kapakla küresel bir yüzeyle temastadır ve bu sebeple kendi kendini orijinal pozisyonda tutar.

87 Örnek montaj ve detay çizim sayfası

94

96 Yazı alanındaki çizim sayısı XXX XX XX XX Tanımlama sayısı Grup sayısı Alt grup sayısı Parça sayısı UM: Universal Mafsal

97 Örnek parça listesi

98 Uygulama: Parçaların numaralanması V-kayış mekanismasının montaj resmi parça listesi V kayış kasnağı DDL 20 Gövde DDL 20 Burç Pr58 Mil Ç 1040 Altıgen somunm16 8 Altıgen cıvata M8 8.8 Pul B 17 Ç 1020 Ara düz pul Ç 1020 Pul B 8.4 Ç 1020 Altıgen cıvata M8 8 a) Montaj sırasına uygun olarak resimde parçaları numaralayınız. b) Yazı alanını doldurunuz. c) Bir çizim numarası veriniz. d) Verilen listeye göre Parça listesi ni doldurunuz.

99 Uygulama: Mengene detay resimleri

100 Uygulama: Mengene montaj resmi

101 Uygulama: Bir tornanın montaj resmi

102 Bir tornanın taşıyıcı grubunun montaj resmi

103 Grup resminin parça listesi

104 Torna takım kulesinin montaj resmi 1 : Gövde 2 : Eksenel bilyalı yatak 3 : Baskı 4 : Yarıklı burç 5 : Silindirik pim 6 : Bilezik 7 : Kovan Burcu 8 : Vidalı mil 9 : Dört köşe başlı cıvata 10 : Sap

105 Parça listesinin doldurulması

106

107 Dikkate alınacak noktalar 1. Yüzey kalitesi 2. Tolerans - Boyut - Geometri

108 Yüzey işlemleri Yüzey işaretleri bir yüzeyin kalitesini gösterir. Yüzeyin pürüzlülük derecesinin göstergesidir. Amaç 1. Eşleşen parçalar arasındaki doğruluk ve sıkılığı kontrol etmek 2. Özellikle diğer parçalara göre hareket eden parçalardaki sürtünmeyi azaltmak

109 Tolerans Tolerans ölçülerdeki değişimi gösterir. Üst ve alt sınırlar arasındaki fark olarak tanımlanır. Amaç 1. Parçaların değiştirilebilirliğini kontrol etmek 2. Eşleşen parçalar arasında uygun bir uyum sağlamak

110